Θυμάμαι τα σχολικά βιβλία Ιστορίας της γενιάς μου. Πολύ κείμενο. Πολλές πληροφορίες. Πολλές ημερομηνίες. Καμία διαδραστικότητα. Ελάχιστες επεκτάσεις. Λίγες φωτογραφίες, ελάχιστες οι ελκυστικές. Κανένα συναίσθημα. Καμία εστίαση. Πολλή… βιογραφία, ανύπαρκτος ο βίος. Το άγχος της ύλης. Να μη μείνει τίποτα που δε διδάχθηκε. Και το αποτέλεσμα ήταν να μη μείνει τίποτα που διδάχθηκε στο νου ή έστω στην καρδιά. Και την παρτίδα έσωζε μόνο ο καλός δάσκαλος ή καθηγητής, όταν τον πετύχαινες κι όταν σε πετύχαινε, που σου άνοιγε μια πόρτα να δεις παραπέρα.
Λίγοι μαθητές αγάπησαν πραγματικά την ιστορία. Κάτι τα βιβλία, κάτι κάποιοι καθηγητές, κάτι ο τρόπος, κάτι η φυσική ροπή του λαού. Η κακή μας σχέση ως λαός με την ιστορία φαίνεται και από τα δεκάδες τσιτάτα και μυθολογίες που αναμασάμε σε κάθε ευκαιρία, κρίση, αναμπουμπούλα. Φράσεις κλισέ, “οι αρχαίοι ημών πρόγονοι” εμφανίζονται κάθε τρεις και λίγο ασχέτως αν δεν γνωρίζουμε κάτι παραπάνω από το όνομά τους γι’ αυτούς, επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη γιατί δεν ξέρουμε καν ποια ήταν αυτά που κάναμε, παρασυρόμαστε από ανιστόρητες υποδείξεις και ιδεοληψίες, παραμερίζουμε την ουσία της ιστορίας και των γεγονότων για μια βιτρίνα που δήθεν κερδίζει τις εντυπώσεις (“όταν εμείς φτιάχναμε παρθενώνες, εσείς…”), ζούμε εν τέλει μαλωμένοι με το παρελθόν που μοιάζει κι εκείνο να μη θέλει να μας βλέπει. Κι όταν το παρελθόν δε θέλει να σε βλέπει, τότε το μέλλον έχει ήδη έρθει με κάτι μούτρα σαν γερομουρτζούφλικο ξωτικό.
Τα βιβλία Ιστορίας (ο δρόμος, η πέτρα, το φως, η θάλασσα, η αγορά, ο πόλεμος) της Μαρίας Αγγελίδου και της Ίριδας Σαμαρτζή έβαλαν στο πλάνο των ιστορικών βιβλίων μια πολύ ενδιαφέρουσα διττή οπτική: την τέχνη της αφήγησης και το “παραμύθι”. Γιατί η ιστορία του Αλεξάνδρου, του Περικλή και του Βυζαντίου να είναι τόσο “ξερακιανές”; Γιατί να τις αφηγείται κάποιος σε μαθητές 7-17 ετών λες και μιλά σε καλοκουρδισμένα ρομποτάκια του Άρη κι όχι σε νέους ανθρώπους που πρέπει να τους κερδίσει ο τρόπος σου, η αφήγησή σου, η πλαστικότητα του λόγου σου; Γιατί να απουσιάζει τόσο πολύ η εστίαση σε κάποιες πτυχές των προσωπικοτήτων, σε κάποιες υποθετικές σκέψεις τους που αποτέλεσαν το ελατήριο της δράσης τους; Γιατί η εικονογράφηση να είναι μόνο αντισαγηνευτικοί χάρτες και δυσδιάκριτα αγγεία; Γιατί να μη σε ταξιδεύει μια ιστορία πραγματικά;
Η Ιστορία είναι, κατά την ταπεινή μου γνώμη, μια ασύνορη αφηγηματική τέχνη. Πρέπει να ξέρεις να την πεις, να γοητεύσεις το ακροατήριό σου με τις ατραπούς της, να πεις την αλήθεια της με το δικό σου “ψέμα”. Δε διδάσκεται εύκολα. Κι ας είναι ο ακρογωνιαίος λίθος κάθε τόπου, κάθε εκδήλωσης, κάθε τελετής έναρξης Ολυμπιάδας ακόμα.
Στο παρακάτω βίντεο, η Μαρία Αγγελίδου εξηγεί γιατί η Ιστορία δεν είναι μόνο μάθημα και προτείνει σε εκπαιδευτικούς και γονείς να πλησιάσουν ένα θέμα εξαιρετικά σημαντικό με τρόπο… αλλιώτικο, ώστε να βοηθήσουν τα παιδιά να σταθούν τα ίδια απέναντι στην ιστορική γνώση και στην ιστορική σκέψη. Και να τους εμπνεύσουν τη διάθεση να προχωρήσουν σε μια σχέση ζωντανή με την Ιστορία. Στόχος μας δεν είναι μόνο να μάθουν τα παιδιά Ιστορία, αλλά να μάθουν να σκέφτονται ιστορικά. Και να ρωτούν την Ιστορία για όσα συνέβησαν στο παρελθόν, για όσα συμβαίνουν στο παρόν και για όσα θα συμβούν στο μέλλον.
