Συγκερασμός σκέψεων των μελών της κριτικής επιτροπής της Χρυσής Λίστας
Έβδομη χρονιά ανακοίνωσης της Χρυσής Λίστας (Gold List) του ELNIPLEX, η οποία συγκεντρώνει σε μία σελίδα, σε ένα άρθρο αν θέλετε, εκατό (ούτε ένα παραπάνω) από τα καλύτερα βιβλία της παραγωγής του έτους που πέρασε. Γιατί προφανώς, αρκετά αξιόλογα βιβλία δεν χώρεσαν στη Χρυσή Λίστα.
Φέτος, για πρώτη χρονιά είχαμε μια διευρυμένη πέραν των συντακτών του ELNIPLEX -εννιαμελή- κριτική επιτροπή με άξιους, έμπειρους και καταρτισμένους ανθρώπους του βιβλίου, αλλά και μια ισάριθμη ειδική αναγνωστική επιτροπή με αξιόλογες γυναίκες που βλέπουν και δοκιμάζουν το βιβλίο στην πράξη, στην τάξη, στο σπίτι, στην τέχνη, σε ειδικές περιστάσεις ανάγνωσης, στην επικοινωνία του με τους άλλους. Δεκαοκτώ άτομα εργάστηκαν, εθελοντικά και ακούραστα, επί πάρα πολλές ώρες, διαβάζοντας, μελετώντας, συζητώντας, καταθέτοντας απόψεις και προβληματισμούς και τελικά ψηφίζοντας και αποφασίζοντας για τα βιβλία της Χρυσής Λίστας 2024. Και μαζί τους οι τεχνικοί που υποστηρίζουν κάθε χρόνο τις απαιτήσεις της.
Αισθανόμαστε περήφανοι για την παραγωγή αυτού του σημαντικού έργου και την ανάδειξη σημαντικών δημιουργημάτων πολιτισμού που προάγουν την αισθητική, τη λογοτεχνία, την ανάγνωση, τη διαμορφωση της αναγνωστικής κουλτούρας, της γνώσης, της εκπαίδευσης, της τέχνης. Αισθανόμαστε περήφανοι για την προσπέλαση των υποκειμενικοτήτων μας και την ανάδειξη συλλογικών επιλογών.
Η Χρυσή Λίστα 2024 αποτελείται από 100 βιβλία:
- 5 βιβλία 0-3 περίπου ετών
- 19 μεταφρασμένα βιβλία 4-7 περίπου ετών
- 14 ελληνόγλωσσα βιβλία 4-7 περίπου ετών
- 12 μεταφρασμένα βιβλία 8-11 περίπου ετών
- 10 ελληνόφωνα βιβλία 8-11 περίπου ετών
- 7 μεταφρασμένα βιβλία 12-17+ ετών
- 6 ελληνόγλωσσα βιβλία 12-17+ ετών
- 8 μεταφρασμένα βιβλία γνώσεων για κάθε ηλικία 0-18+ ετών
- 7 ελληνόγλωσσα βιβλία γνώσεων για κάθε ηλικία 0-18+ ετών
- 7 Graphic Novels/Comics για κάθε ηλικία 0-18+ ετών
- 5 βιβλία από Άλλες Κατηγορίες (Ποίηση, Θέατρο, δραστηριοτήτων κ.α.)
Στα 100 βιβλία εκπροσωπούνται 32 Έλληνες εκδότες και κάπου 180 συγγραφείς και εικονογράφοι από όλο τον κόσμο. 57 βιβλία είναι μεταφρασμένα και 43 βιβλία είναι ελληνικά.
Σκέψεις για την εκδοτική παραγωγή
Υπάρχει μια προφανής και αρκετά πιο γρήγορη σε σχέση με προηγούμενα χρονικά διαστήματα στροφή των μαθητών των τριών μεγαλύτερων τάξεων του δημοτικού και του γυμνασίου προς τα βιβλία βραχύτερης φόρμας. Το εικονογραφημένο βιβλίο έχει ανεβάσει τον ηλικιακό πήχη του. Ξεκινά να απευθύνεται σε μεγαλύτερα παιδιά, 7,8, 10, κάποτε 12 ετών και δεν σταματά σε κανένα όριο, αφού διαπερνά όλες τις ηλικίες των ενηλίκων, νεότερων και μεγαλύτερων. Οι νέες, εξελιγμένες, ελκυστικές μορφές αφήγησης, ήτοι τηλεοπτικές πλατφόρμες και videogames, που έχουν πλέον γίνει ευρύτατα οικιακές, έχουν μετατρέψει τα περισσότερα σπίτια των μεσοαστικών και μεγαλοαστικών στρωμάτων, όχι μόνο της Ελλάδας αλλά όλου του δυτικότροπου μοντέλου ζωής, σε αίθουσες παρακολούθησης ιστοριών κινούμενης εικόνας, ενίοτε και διάδρασης μαζί τους (παιχνοδοκονσόλες, gaming pc). Το βιβλίο δοκιμάζεται στις ηλικίες αυτές, καθώς το παιδί δελεάζεται από την ένταση και τη μαγεία της εικόνας που εξελίσσει ασταμάτητα μια ιστορία μπροστά του, όποτε θέλει, με rewind, forward και παύσεις, μεταξύ του φαγητού, του διαβάσματος, πριν τον ύπνο, πριν πάει το πρωί στο σχολείο. Από την άλλη, το βιβλίο στέκει πίσω, συχνά “παρωχημένο”, συνδεδεμένο με τη σχολική υποχρεωτικότητα, ως μια ανιαρή του επέκταση. Βιβλίο είναι, βαρετό θα είναι. Αυτά τα παιδιά αποτύχαμε να τα κερδίσουμε, πρέπει να το παραδεχτούμε. Πολιτεία, γονείς, εκπαιδευτικοί, εκδότες, συγγραφείς, δεν καταφέραμε να τα κρατήσουμε κοντά στο βιβλίο, να αποτελεί για αυτά μία επιλογή, εναλλακτική έστω, αυτής της συναρπαστικής οθόνης που ξεπροβάλλει από παντού.
Κάπου εκεί, συναντιόμαστε πλέον με τη μεγάλη επιστροφή των comics και κυρίως των graphic novels τα οποία με την ειδική, κινηματογραφική δομή και κώδικά τους, κερδίζουν τους δύσκολους αναγνώστες, κερδίζουν κοινό και από τους λιγότερο δύσκολους, καθώς το μικρότερο κείμενο, διάσπαρτο σε κειμενικά σύννεφα/πλαίσια (speech balloons) και caption αφήγησης και με τον πλούτο των εικόνων σε panel αλλά και ολοσέλιδα, με ή χωρίς gutter, λειτουργεί αγχολυτικά, θετικά, κερδίζει άμεσα την προσοχή, πραγματοποιεί μια αφήγηση γρήγορη σε εξέλιξη που συνοδεύεται από τα αλλεπάλληλα καρέ. Μάλιστα, ελληνικά και μεταφρασμένα, έχουν να επιδείξουν και εξαιρετικές εικονογραφήσεις ενώ θα πρέπει να επισημάνουμε και την έντονη παρουσία των μεταγραφών-διασκευών κλασικών έργων της παιδικής και ενήλικης λογοτεχνίας σε graphic novel, όπως αυτά του Νίκου Καζαντζάκη και της Άλκης Ζέη, καθώς και μια ποικιλία θεματικών που κινείται από την προσφυγική κρίση και τη γερμανική αντίσταση στο ναζιστικό κόμμα έως την προσαρμογή για παιδιά σημαντικών φιλοσοφικών βιβλίων όπως αυτό του Jostein Faarder.
Η γενιά του “διαβάσε κανά βιβλίο, φτάνει πια με τα Μικυμάου” παίρνει τη ρεβάνς της, αθόρυβα, αδιαπραγμάτευτα, καταλαμβάνοντας, υπό μία έννοια, πρώτα το Μανχάταν κατά Κοέν, καθώς πλέον έχουμε φύγει από τις μικρο-ιστορίες σούπερ ηρώων και τον αέναο πόλεμου καλού και κακού, πλαταίνοντας σημαντικά τις μορφές των graphic novels (αλλά και των comics).
Η φετινή ελληνική και ξένη παραγωγή διακρίθηκε από πλουραλισμό ύφους, διάλογο τροπικοτήτων, επεκτάσεις και εμπλουτισμό των θεματικών που αφορούν δύσκολα θέματα για την παιδική ηλικία όπως ο θάνατος, ο πόλεμος και το παιδί με ιδιαιτερότητες, ενώ και φέτος υπήρξε καταφανώς ανισομερής σε πλήθος παραγωγή βιβλίων ανά ηλικιακή κατηγορία.
Θεματικά, η συμπερίληψη και η αποδοχή της διαφορετικότητας φαίνεται ότι διατρέχουν κάθε κατηγορία. Συγκινητικός είναι ο τρόπος που τα μηνύματα αυτά περνούν και μέσα από τον κόσμο των φυτών στα βιβλία γνώσεων. Τα πενήντα χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου (1973) έδωσαν την αφορμή να δοθούν τρία εξαιρετικά βιβλία διαφορετικά σε κατηγορία που έρχονται να ανανεώσουν και να συμπληρώσουν τη βιβλιογραφία, παρότι υποχρεωθήκαμε να μην τα συμπεριλάβουμε όλα στη Χρυσή Λίστα λόγω του περιορισμένου αριθμού. Ιδιαίτερα θα σταθούμε στο ένα για μικρότερες ηλικίες όπου ναι μεν υπάρχουν βιβλία που διαπραγματεύονται το θέμα της καταστολής της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά στερούνται ευθείες αναφορές στη συγκεκριμένη περίοδο. Στη θεματική του πολέμου δεν θα λέγαμε πως τα έργα διακρίνονται από μια θεματική πρωτοτυπία, αλλά από μια διαφορετική προσέγγιση μέσω των εικονιστικών συμβόλων και αυτό δικαιολογείται καθώς η λογοτεχνία αφουγκράζεται τον παλμό των γεγονότων.
Η λογοτεχνία του φανταστικού στο μεταφρασμένο έδωσε απαράμιλλα παραδείγματα τα οποία με την οργάνωση, τη λογοτεχνική ποιότητα και την αισθητική τους αρτιότητα προβλημάτισαν σχετικά με την αντίστοιχη ελληνική παραγωγή, η οποία ήταν και εξακολουθεί αισθητά περιορισμένη.
Υπήρξαν φορές όπου την επιτροπή της Χ.Λ. απασχόλησαν ερωτήματα σχετικά με το πού θα έπρεπε να κατατάξει ένα βιβλίο εστιάζοντας τον προβληματισμό της στον εννοούμενο αναγνώστη και την ακροβασία του κειμένου, οπτικού και λεκτικού, ανάμεσα στη μυθοπλασία και τη συγγραφική πρόθεση της μεταφοράς πληροφοριακού υλικού στον ανήλικο αναγνώστη. Υπήρξαν δύο βιβλία τα οποία θα μπορούσαν με διευρυμένα κριτήρια να συμπεριληφθούν στα βιβλία γνώσεων, αφού έχουν μεν μυθοπλαστικό χαρακτήρα, αλλά εξερευνούν περιοχές γνώσης. Στο πρώτο, Ο ξάδελφός μου είναι σκιά, του Βαγγέλη Ηλιόπουλου που αφορούσε το δύσκολο θέμα των ναρκωτικών, η εστίασή μας στράφηκε στην εικονογράφηση και τη λογοτεχνικότητα του κειμένου. Η επανεξέταση της κατηγοριοποίησης ενός βιβλίου στα βιβλία γνώσεων με το σκεπτικό της έναρξης συζήτησης δύσκολων (ή μη) θεμάτων, βρίσκεται πλέον σε εξέλιξη από τη διεθνή έρευνα. Σίγουρα, πάρα πολλά βιβλία μυθοπλασίας ανοίγουν παράθυρα προσέγγισης κάποιου σημαντικού θέματος ή πεδίου γνώσης, ακροβατώντας ουσιαστικά μεταξύ των δύο κατηγοριών. Η επαναπροσέγγιση των κριτηρίων, ουσιαστικά μπορεί να επανεγγράψει τα βιβλία στην κατηγορία των γνώσεων, ωστόσο ο έντονος μυθοπλαστικός τους χαρακτήρας μας έκανε να τα διατηρήσουμε σε αυτή την κατηγορία.
Στο δεύτερο βιβλίο, Το χρώμα του καλοκαιριού, της Μαρίας Ανδρικοπούλου παρά την αναφορά σε έργα γνωστού ζωγράφου, βασιζόμενοι στα περικειμενικά του στοιχεία (τίτλος, σημειώματα, κείμενο στο οπισθόφυλλο) καθώς και στο λογοτεχνικό ύφος, τη λυρική διάθεση, το στοιχείο της περιπέτειας, επίσης το διατηρήσαμε στην κατηγορία των εικονογραφημένων ιστοριών για παιδιά περίπου 4-7 ετών, αναγνωρίζοντας ωστόσο ότι ακροβατεί στην προαναφερθείσα λεπτή γραμμή, καταλογίζοντας προθέσεις ιδιαίτερα μυθοπλαστικές, αναγνωρίζοντας το ερώτημα της δυσδιάκριτης ύπαρξης των ορίων ανάμεσα στη δημιουργία κινήτρων για τη γνωριμία με έναν ζωγράφο και το έργο του και την επιθυμία συγγραφής μιας λογοτεχνικής ιστορίας. Είναι μια συζήτηση που θα συνεχιστεί, αλλά αναμφίβολα έχει ενδιαφέρον μόνο για τους κριτικούς, τους μελετητές/ερευνητές της λογοτεχνίας και τις κριτικές επιτροπές και σχεδόν μηδενικό για το αναγνωστικό/αγοραστικό κοινό, το οποίο αναζητά καλά βιβλία και όχι κατηγορίες λεπτών αποχρώσεων.
0-3 ετών
Είναι μια περιοχή στην οποία το μεταφρασμένο βιβλίο έκανε το 5-0 έναντι των ελληνικών. Αξίζει να αναρωτηθεί κανείς το γιατί. Είναι μια ηλικία όπου οι Έλληνες δημιουργοί και εκδότες είχαν υποτιμήσει εμφανώς, περιοριζόμενοι στις εισαγωγές ξένων παραγωγών. Είναι μια ηλικία η οποία θέλει ιδιαίτερη προσοχή, μελέτη, επιστημονικά δεδομένα και όχι μια ηλικία για βιβλία γραμμένα εν μία νυκτί, με υποκοριστικά και άλλους αχρείαστους λεκτικούς ή εικονογραφικούς “επιχρωματισμούς”. Τα board book με κινούμενα μέρη δεν είναι πλέον ο κανόνας αυτής της ηλικίας. Οι απλές, έξυπνες αφηγήσεις, το χιούμορ, η πολύ προσεγμένη εικονογράφηση είναι παράγοντες που παίζουν πλέον σημαντικό ρόλο, είτε μιλάμε για βιβλία βρεφών μέχρι 18-20 μηνών, είτε μιλάμε για τα παιδιά που κινούνται στις παρυφές των τριών ετών.
4-7 ετών
Δεν είναι μια χρονιά πολλών και μεγάλων τολμημάτων για την εγχώρια παραγωγή. Η οικογένεια ανιχνεύτηκε με πληρότητα και τόλμη από συγγραφέα που μπορούσε και είχε το θάρρος να το πράξει μέσα σε μια κοινωνία συχνά τοξική γύρω από μέχρι πρότινος σταθερές. Η φαντασία, η προσφυγική κρίση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή, η οικογενειακή σύνδεση, αποσύνδεση και επανασύνδεση, η κανονικότητα και η διατάραξή της μέσω αντικανονικοτήτων της ανθρώπινης ανικανότητας, τα συναισθήματα, η διαδοχή του χρόνου είναι πεδία στα οποία είδαμε αξιόλογα βιβλία. Το σημαντικό είναι ότι οι Έλληνες δημιουργοί ψάχνουν να βρουν τη φωνή τους, κάποτε βρίσκουν έξυπνες ιδέες και ενίοτε τις δουλεύουν με επιδεξιότητα. Και στον δρόμο αυτόν, εξόχως σημαντική είναι η συνδρομή της εικονογραφικής αποτύπωσης και αφήγησης, η οποία αναδεικνύει ένα καλό κείμενο, υπενθυμίζοντας πόσο καθοριστικό είναι το αυτονόητο ότι οι εικόνες είναι υψίστης σημασίας στο ευρύτερα εικονογραφημένο βιβλίο.
Μια άλλη διαπίστωση είναι η εξασθένιση του ενδιαφέροντος των Ελλήνων δημιουργών για γραφή βιβλίων χωρίς λόγια για παιδιά (silent/wordless). Το κοτσύφι της Φωτεινής Στεφανίδη που εισήλθε ομόφωνα και με άνεση στη Χρυσή Λίστα είναι από τα 2-3 βιβλία χωρίς λόγια που κυκλοφόρησαν το 2023 από Έλληνες δημιουργούς. Η απάντηση πρέπει να αναζητηθεί σε αλληλοσυμπλεκόμενες αιτίες που ξεκινούν από την αδυναμία του ενήλικα αφηγητή να δημιουργήσει ουσιαστική αλληλεπίδραση μεταξύ του βιβλίου και του παιδιού, ήτοι να εκμεταλλευθεί τη δύναμη των εικόνων, την απουσία λέξεων και την ευκαιρία του μικρού αναγνώστη να δημιουργήσει τη δική του ιστορία. Με πιο απλά λόγια, δεν τα συμπαθούν οι Έλληνες ενήλικες τα βιβλία αυτά, γιατί δεν ξέρουν ακόμα πώς να τα χειριστούν οι ίδιοι, ως εκ τούτου, ενενήντα και πλέον χρόνια μετά το πρώτο παιδικό silent στον κόσμο, και οι ίδιοι οι δημιουργοί δεν δείχνουν να το εμπιστεύονται, δεν το ολοκληρώνουν αφηγηματικά, παρότι φέρνει διακρίσεις, δυνατότητες και συζητήσεις, ενώ παγκοσμίως θεωρείται ιδιαίτερα καταξιωμένο είδος.
Τα βιβλία Γνώσεων
Δύο ήταν οι κατηγορίες όπου δυσκόλεψαν την επιλογή των επιτροπών της Χρυσής Λίστας με τα πολλά και καλά τους βιβλία: το μεταφρασμένο για τα εικονογραφημένα 4-7 ετών και τα μεταφρασμένα βιβλία γνώσεων, τα οποία υπερτερούν σε ποικιλότροπες επιλογές ύφους, θεματικής, υλικότητας σε σχέση με τα ελληνικά. Διαφαίνεται ο έντονος προβληματισμός για την κλιματική κρίση, ιδιαίτερα για τη ζωή οργανισμών που απειλούνται με κίνδυνο εξαφάνισης. Το θέμα της κλιματικής κρίσης θα περάσει και από τα λογοτεχνικά κείμενα σε μια προσπάθεια αφύπνισης και ευαισθητοποίησης των αναγνωστών για τη διαρκώς επιδεινούμενη κατάσταση, προσπαθώντας να ωθήσει σε ανάληψη δράσης. Υπάρχουν βιβλία γνώσεων που εστιάζουν τις προθέσεις τους στην καλλιέργεια της κριτικής σκέψης των αναγνωστών τους θέτοντας το ερώτημα του κόστους των επιλογών που έκανε ο άνθρωπος στο πέρασμα του χρόνου όχι με μια επιτιμητική διάθεση αλλά ανοίγοντας έναν γόνιμο διάλογο με το παρελθόν, το παρόν και προβληματίζοντας για το μέλλον. Και ασφαλώς βιβλία που κοιτάζουν, ευθέως ή έμμεσα προς τους δεκαεπτά διατυπωμένους βιώσιμους στόχους ανάπτυξης, μεταξύ των οποίων η ισότητα ευκαιριών.
Τάση διαρκώς αυξανόμενη είναι τα βιβλία ευρύτερα συναισθηματικής και ψυχικής υγείας (Emotional and Mental Health), τα οποία καλούν τους αναγνώστες τους να βελτιώσουν ή να αναπτύξουν δεξιότητες διαχείρισης και επάρκειας συναισθημάτων ή καταστάσεων. Ωστόσο, απαιτείται μεγάλη προσοχή όταν αναλαμβάνεις να μιλήσεις σε παιδιά για ζητήματα όπως οι ανησυχίες, το άγχος, ο φόβος και οι φοβίες, η κατάθλιψη. Τα βιβλία αυτά οφείλουν να μιλήσουν με μεγάλη υπευθυνότητα για ευαίσθητα ζητήματα σε αναγνώστες που επηρεάζονται εύκολα και γίνονται ακόμα πιο εύκολα δέκτες μιας τοξικής θετικότητας (toxic positivity) βιβλίων τα οποία σχεδόν απαιτούν από τον αναγνώστη μια διαρκώς θετική πρόσοψη, λησμονώντας πως εκείνα πολύ εύκολα μπορεί να μην καταφέρνουν ό,τι τους προτείνουν τα βιβλία αυτά ως λύσεις.
Μια ακόμα τάση που έχει ανατείλει διεθνώς και διαφαίνεται και στην Ελλάδα είναι η ευρύτερη ομάδα των βιβλίων κοινωνικής δικαιοσύνης, στα οποία ενσωματώνονται βιβλία για τα δικαιώματα των παιδιών και άλλων ομάδων, βιβλία για τη συμπερίληψη, τη διαφορετικότητα, την ποικιλομορφία, την ένταξη και την εκπροσώπηση υποεκπροσωπούμενων ομάδων (#Ownvoices), οι οποίες μέχρι πρόσφατα χάνονταν μέσα στις κυρίαρχες στερεοτυπικές αφηγήσεις.
Το μεταφρασμένο 8-11 ετών
Ποικιλία ύφους, οργάνωση της αφήγησης, αισθητική αρτιότητα, υπεροχή και ποιητική λειτουργία της εικόνας, επιλογή θεμάτων διακρίνουν αυτή την κατηγορία. Έχουμε και υβριδικά είδη με εξέχον παράδειγμα ενός βιβλίου που συμπλέκει το φανταστικό με την επιστημονική πληροφορία σε ένα βιβλίο μοναδικό στο είδος του. Η εικόνα μεταφέρει τον αναγνώστη σε ένα αφηγηματικό σύμπαν όπου προσλαμβάνει με μοναδικό τρόπο άλλοτε τον κύκλο της ζωής και της ανθρώπινης εμπειρίας με τη βοήθεια των σταθερών συμβόλων της παιδικής ηλικίας άλλοτε το μεγαλείο της ειρήνης και της δημοκρατίας μέσα από την αποτύπωση της δυστοπίας του πολέμου. Στη διάρκεια ανάγνωσης πολλών βιβλίων τέθηκε το ζήτημα της επιμέλειας των κειμένων καθώς μια ωραία θεματική επιλογή, μια ενδιαφέρουσα εκκίνηση ή μια πολύ αξιόλογη εικονογράφηση, αποδυναμωνόταν από τις αδυναμίες της έκφρασης του κειμένου, κυρίως από επιλογή ενός λόγου που, ενώ παρουσιαζόταν παιδικός ή εφηβικός, δημιουργούσε ερωτήματα αυθεντικότητας στον αναγνώστη.
Το ελληνικό 8-11 ετών
Λίγα καλά βιβλία που δύσκολα φτάνουν στις δύο ντουζίνες. Θεματική ποικιλία και πρωτοτυπία, αφηγηματική ποιότητα, σπάνια πολυτροπικότητα. Οι έμπειροι αφηγητές και αφηγήτριες έδωσαν χρώμα, οι νέες φωνές υποσχέθηκαν ότι οι ιστορίες σε αυτή την ηλικία δεν έχουν σβήσει. Η αυθαιρεσία, η εξουσία, η δημοκρατία εκστράτευσαν με δυο τρία πολύ δυνατά βιβλία, ενώ τα πολλά μυστήρια και περιπέτειες που γράφτηκαν και αποτελούν εγχώρια και διεθνή μόδα εδώ και αρκετά χρόνια, είδαν τρεις εκπροσώπους τους να φτάνουν στη Χρυσή Λίστα, καθώς βρήκαν ευρήματα που αναβάθμισαν το αναγνωστικό ενδιαφέρον.
Το μεταφρασμένο εφηβικό+ βιβλίο (12-17+)
Παρατηρούμε και στο μεταφρασμένο βιβλίο που απευθύνεται σε εφήβους, της πρώιμης και της προχωρημένης εφηβείας, στα σύνορα με την ηλικίωση, ότι οι επιρροές από τα social media και το booktok ωθούν το κοινό προς είδη πιο ευκολοδιάβαστα, με love romance αποχρώσεις συχνά. Δεν μπορεί κάποιος να καταλογίσει κάτι σε αυτήν την τάση, ωστόσο δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι η τάση που υπερασπίζεται σθεναρά τη λογοτεχνία υψηλών πτήσεων.
Η δυστοπία έχει έρθει για τα καλά στα πράγματα, ωστόσο το βασικό όχημα ταξιδεύει με κινητήρες τη φαντασία και έναν καλοστερεωμένο σύγχρονο ρεαλισμό, με αρκετές δόσεις χιούμορ, δίχως να δανείζεται με προσποιητή οικειότητα κάποια εφηβική γλώσσα προς άγραν συμπαθειών. Σημαντική παράμετρος στο Teen και Young Adult βιβλίο είναι η συμβολοποίηση και η εννοιολογική ενίσχυση αντικειμένων και τόπων (βλέπε για παράδειγμα Λεωφόρος), ενώ η γυναικεία ηγεσία, αφήγηση και ενδυνάμωση, η ενηλικίωση και ο τρόπος που οι έφηβοι συνομιλούν με σύγχρονα προβλήματα, εμπόδια, αναντιστοιχίες της ζωής που προσδοκούν ή διεκδικούν, είναι αναμφίβολα θεμελιωμένες πια στις ιστορίες που επιλέξαμε στην ευρεία και εν τέλει στη Χρυσή Λίστα.
Το ελληνικό εφηβικό+ βιβλίο (12-17+)
Μέσα από τα πολύ λίγα έως ελάχιστα αντιπροσωπευτικά δείγματα, όπως συνήθως παρατηρείται σε αυτήν την κατηγορία, διακρίθηκαν εξαιρετικά έργα, ενώ διαπιστώθηκε εκ νέου η συνήθης αδυναμία προσδιορισμού της απεύθυνσης που εμπλέκεται στον ορισμό του εννοούμενου αναγνώστη και η μη απαλλαγή της πρόθεσης του διδακτισμού. Υπήρχε μια ηλικιακή διαβάθμιση με σαφέστατη υπεροχή των έργων που αντλούνταν με σχετική ευκολία από την κατηγορία των crossover. Πέρα από την επανεγγραφή των ιστορικών γεγονότων του Πολυτεχνείου σε ένα αφήγημα τεκμηριωμένο με παράθεση πηγών, διαπιστώνεται έντονο το στοιχείο της συμπερίληψης που διατρέχει το σύνολο των έργων αυτής της κατηγορίας.
Στο πλαίσιο αυτό, καταπιάνονται με ευαίσθητα θέματα όπως των ναρκωτικών στο οποίο συμβάλλει η δύναμη της εικονογράφησης καταδεικνύοντας το εικονογραφημένο ως ένα διαηλικιακό βιβλίο, της εφηβικής κατάθλιψης, της ενδυνάμωσης του αδύναμου μέσω της προβολής των ποιοτήτων που διαθέτει ένας «αφανής» χαρακτήρας στρέφοντας τη ματιά και το ενδιαφέρον σε αυτό που παραμένει κρυμμένο περιμένοντας την ευαίσθητη ματιά που θα το ανακαλύψει, θα το αποδεχτεί και θα το ενδυναμώσει. Αξίες ζωής, οικειοποίηση της γλώσσας των εφήβων, σφαιρικοί χαρακτήρες, θεματικές που απασχολούν τους εφήβους, όπως γονεϊκές σχέσεις, ζητήματα έμφυλης ταυτότητας και αυτοδιάθεσης αλλά και πολιτειότητας ανιχνεύονται στην ομάδα αυτή.
Άλλες κατηγορίες
Τα ελάχιστα βιβλία της ποίησης κατέγραψαν προθέσεις παρουσίας αλλά και αδυναμίες εκπροσώπησης του είδους. Και τα δύο που συμπεριλήφθηκαν, εξαιρετικά φροντισμένα με την καλαίσθητη εικονογραφημένη παρουσίασή τους σε ομοιοκατάληκτο ή ελεύθερο στίχο, δυστυχώς επιβεβαιώνουν την πεποίθηση πως η ποίηση είναι το μόνο είδος που ελάχιστα εκπροσωπείται στη λογοτεχνία για παιδιά. Αν προσθέσουμε και το θέατρο που έχει ελάχιστες εκδόσεις, τότε έχουμε μια δυάδα υποεκπροσώπησης, της οποίας οι χαμηλές πτήσεις οφείλονται στο ότι δεν υποστηρίζονται καταναλωτικά ούτε από τους γονείς ούτε από τους εκπαιδευτικούς, τους δύο σημαντικότερους αγοραστές βιβλίων για παιδιά.
Επιλογικά σημειώματα
Καταφθάνουν δεκάδες βιβλία καθημερινά στους συντάκτες του ELNIPLEX, αλλά και στα μέλη της κριτικής επιτροπής το τελευταίο διάστημα, αρκετά από οποία προωθούν μια άποψη ότι προέχει η ιστορία, ενώ η εικονογράφηση έχει έναν συνοδευτικό του κειμένου χαρακτήρα. Πρόκειται για απολύτως παρωχημένη άποψη, η οποία υπονομεύει πρώτα απ’ όλα τις ίδιες τις ιστορίες, κάποιες από τις οποίες έχουν κάποια αξία, αλλά βυθίζονται μέσα στο έλος μέτριων επιλογών εικονογράφησης, εκτύπωσης, επιμέλειας, υλικότητας. Όταν μιλάμε για εικονογραφημένο βιβλίο, η εικόνα έχει αδιαμφισβήτητα ισάξιο, καθοριστικό ρόλο. Κάπως έτσι, συμβουλεύουμε δημιουργούς που ξεκινούν ή μόλις ξεκίνησαν την καριέρα τους να θέτουν τα δικά τους όρια σε εκδότες που αντιμετωπίζουν πρόχειρα και διεκπεραιωτικά τις δουλειές τους.
Χαιρετίζουμε την αναβάθμιση και τη στροφή εκδοτών προς καλύτερα βιβλία, την εγκατάλειψη του vanity press από εκδότη που ενεργοποίησε ποιοτικά χαρακτηριστικά στα βιβλία του, τη διατήρηση υψηλών standards από εκδότες με μεγάλη εμπειρία στον χώρο. Μετά τα 30 χρόνια των Εκδόσεων Μεταίχμιο (Νώντας Παπαγεωργίου), τα 70 των Εκδόσεων Παπαδόπουλος (Κυριάκος, Ιωάννης Παπαδόπουλος) και τα 80 των Εκδόσεων Ίκαρος (Νίκος Καρύδης, Αλέκος Πατσιφάς, Μάριος Πλωρίτης) το 2023, καθώς και τα 100 χρόνια από τη γέννηση της Άλκης Ζέη και της Ζωρζ Σαρή, φέτος έχουμε τη συμπλήρωση 50 ετών από την ίδρυση των Εκδόσεων Πατάκη (1974, Στέφανος Πατάκης), οι οποίες πέρσι έλαβαν το εκδοτικό στίγμα της Χρυσής Λίστας, καθώς εξακολουθούν να διασώζουν με επιμελημένες επανεκδόσεις πλήθος παλιών βιβλίων καθώς και τη σύγχρονη παραγωγή. Φέτος παραδίδουν τη σκυτάλη σε έναν εκδότη που διακρίνεται για την ποιότητα και αρτιότητα των βιβλίων του.
Σημειώνουμε, τέλος, ότι οι εκδοτικοί οίκοι, αποτελούν κεφάλαια της πολιτιστικής κληρονομιάς που αφήνουμε, ως εκ τούτου θεωρούμε ότι οφείλουν να παιδαγωγούν τους νέους συγγραφείς στους οποίους επενδύουν, παρέχοντάς τους επιμελητές και άλλα εργαλεία ελέγχου των βιβλίων τους.
Ευχόμαστε να απολαύσετε τα 100 βιβλία της Χρυσής Λίστας και να αναζητήσετε το έργο των προσώπων της χρονιάς.
Η διαδικασία της Σύνταξης της Χρυσή Λίστας (Βιβλία και Πρόσωπα της χρονιάς)
Τόσο η Κριτική, όσο και η Ειδική Αναγνωστική Επιτροπή δεν έχουν Πρόεδρο ή άλλο εξέχον μέλος με ειδική, διπλή ή άλλης σημασίας ψήφο. Συντονιστής της διαδικασίας ήταν ο Απόστολος Πάππος.
Οι επιτροπές συναντήθηκαν 6 φορές διαδικτυακά και 2 φορές δια ζώσης προκειμένου να μοιραστούν απόψεις, να πραγματοποιήσουν κοινές μεγαλόφωνες αναγνώσεις και να διαμορφώσουν τις πρώτες, διευρυμένες λίστες και εν τέλει τη Χρυσή Λίστα.
Η Ειδική Αναγνωστική Επιτροπή συμμετείχε σε όλη τη διαδικασία ισότιμα μέχρι την σύνταξη της Χρυσής Λίστας.
Για την κατάρτιση της Χρυσής Λίστας κάθε μέλος της Κριτικής Επιτροπής είχε μία ψήφο, ενώ τα μέλη της Ειδικής Αναγνωστικής Επιτροπής είχαν δύο ψήφους συνολικά. Ως εκ τούτου συνολικά δίνονταν 11 ψήφοι για τα βιβλία στα οποία δεν υπήρχε ομοφωνία.
Τα Καλύτερα Βιβλία (Best of) κάθε κατηγορίας προέκυψαν από μια τέτοια ψηφοφορία.
Τα πρόσωπα της χρονιάς ψηφίστηκαν μόνο από την Κριτική Επιτροπή και ήταν η μόνη περίπτωση που η ψήφος ήταν μυστική.
Δόθηκε η δυνατότητα σε όλα τα μέλη της κριτικής επιτροπής να συντάξουν παρατηρήσεις για το σκεπτικό που θα συνοδεύσει την ανακοίνωση της Χρυσής Λίστας.
Οι δύο επιτροπές της Χρυσής Λίστας αποτελούνται από:
Κριτική Επιτροπή:
Γεωργία Καραντώνα (Υπεύθυνη Παιδικού Τμήματος Ελληνικής Βιβλιοθήκης Λονδίνου)
Ανέζα Κολόμβου (ιδρυτικό μέλος, συντάκτης ELNIPLEX, νηπιαγωγός)
Θανάσης Κοτσοβός (βιβλιοθηκονόμος, υπεύθυνος της Παιδικής Βιβλιοθήκης «Μυρσίνη Ζορμπά» του Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού)
Βάλια Μπαρμπατιώτη (ιδιοκτήτρια βιβλιοπωλείου Book and Art, Μυτιλήνη)
Μαίρη Μπιρμπίλη (ιδρυτικό μέλος, συντάκτης ELNIPLEX, νηπιαγωγός, υπευθ. πολιτιστικών θεμάτων Α/θμιας Ανατ. Αττικής)
Απόστολος Πάππος (ιδρυτής/συντάκτης ELNIPLEX, δημιουργός Χρυσής Λίστας)
Σίσσυ Τσιφλίδου (εκπαιδευτικός, Phd και MSc στον τομέα της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους)
Αγγελική Χαλκιοπούλου (σύμβουλος εκπαιδευτικός, ερευνήτρια παιδικής λογοτεχνίας, creative director της εταιρίας εκπαιδευτικών προγραμμάτων “Μικρός Οδυσσέας”)
Κατερίνα Χατζηανδρέου (συντάκτης/υπεύθυνη ELNIPLEX, νηπιαγωγός)
Ειδική Αναγνωστική Επιτροπή:
Μαριάννα Γιοβάνη (Transformational & parent coach, εταιρεία FreeHappyMind, μητέρα)
Λίλιαν Δούμα (νηπιαγωγός, Μουσειοπαιδαγωγική, τέχνες στην εκπαίδευση)
Τατιάνα Ζωγράφου (συνθέτρια, στιχουργός, συγγραφέας, νηπιαγωγός)
Κάλη Καββαθά (νηπιαγωγός, εμψυχώτρια θεατρικού παιχνιδιού για παιδιά και ενήλικες)
Χρυσούλα Καρολίδου (ιδιοκτήτρια βιβλιοπωλείου Storyland)
Δέσποινα Μουαμελετζή (νηπιαγωγός, Βραβείο «Κούλα Κουλουμπή» GreekIbby-Κύκλο Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου)
Ιωάννα Νιαώτη (δημοσιογράφος, συγγραφέας, δημιουργός ντοκιμαντέρ, δημιουργός podcast Κόκκινη Σβούρα στο Δεύτερο Πρόγραμμα)
Κατερίνα Τερζάκη (Δασκάλα, Υπεύθυνη Σχολικής Βιβλιοθήκης “Φωταγωγός, Βραβείο Κ.Δ. Δεμερτζή GreekIbby- Κύκλο Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου 2022)
Αργυρώ Τζαχρήστα (Ειδική παιδαγωγός, συντονίστρια εφηβικής θεατρικής ομάδας)
Τα βιογραφικά των μελών των δύο επιτροπών:
Κριτική επιτροπή
Η Γεωργία Καραντώνα είναι Υποψήφια Διδάκτωρ Παιδικής και Εφηβικής Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και Διευθύντρια της Greek Children’s Library of London. Έχει λάβει μέρος σε διεθνή συνέδρια και έχει δημοσιεύσει άρθρα και κριτικές σε ελληνικά και ξένα περιοδικά. Το βιβλίο της Graphic Novel και Ολοκαύτωμα Διδακτικές Προτάσεις και Εφαρμογές για την Πρωτοβάθμια και τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Καραντώνα & Τσιλιμένη, 2022) κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ροπή. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζουν στην αναπαράσταση του τραύματος και της γενοκτονίας στην παιδική-εφηβική λογοτεχνία και τα graphic novels. Έχει εργαστεί ως εκπαιδευτικός στα σχολεία Greek Community School at St Cyprian’s και St Sophia’s School στο Λονδίνο.
Η Ανέζα Κολόμβου γεννήθηκε στον Πειραιά όπου και ζει. Είναι απόφοιτος του τμήματος Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του ΕΚΠΑ και της Ανώτερης Επαγγελματικής Σχολή Χορού «Ραλλού Μάνου». Είναι μεταπτυχιακή φοιτήτρια στη Δημιουργική Γραφή του ΕΑΠ και παρακολουθεί το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Επαγγελματικής Κατάρτισης DRLST «Χοροθεραπεία μέσω της Πρωτόγονης Έκφρασης». Δίδαξε μουσικοκινητική αγωγή, θεατρικό παιχνίδι και κουκλοθέατρο σε Δημόσια Ι.Ε.Κ. Τα τελευταία 16 χρόνια εργάζεται ως νηπιαγωγός. Συμμετείχε στη δημιουργία του ELNIPLEX.COM, όπου παίρνει συνεντεύξεις, αρθρογραφεί για βιβλία, επιλεγμένα θεάματα και δραστηριότητες φιλαναγνωσίας. Είναι συνδημιουργός εκπαιδευτικών βιβλίων και έχει σχεδιάσει και υλοποιήσει βιωματικά εργαστήρια και εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας.
Ο Θανάσης Κοτσοβός είναι βιβλιοθηκονόμος, υπεύθυνος της Παιδικής Βιβλιοθήκης «Μυρσίνη Ζορμπά» του Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Έχει σπουδάσει Βιβλιοθηκονομία και Συστήματα Πληροφόρησης στο ΤΕΙ Αθήνας και Mass Communication & Media Arts στο Μητροπολιτικό Κολλέγιο. Σχεδιάζει και εφαρμόζει εκπαιδευτικά προγράμματα σε πλαίσια τυπικής και μη τυπικής εκπαίδευσης, με κεντρικό άξονα το παιδικό βιβλίο. Το 2019 συμμετείχε στο 85ο IFLA General Conference and Assembly – World Library and Information Congress ως μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής των Εθελοντών και συντονιστής ομάδων εθελοντών. Το 2022 βραβεύθηκε από το Ελληνικό Τμήμα της IBBY ως «ο βιβλιοθηκονόμος που προωθεί συστηματικά και αποτελεσματικά την παιδική / νεανική λογοτεχνία. Το 2023 διετέλεσε ως μέλος της κριτικής επιτροπής στα ετήσια βραβεία φιλαναγνωσίας του Ελληνικού Τμήματος της IBBY.
Η Βάλια Μπαρμπατιώτη γεννήθηκε το 1983 στην Αθήνα. Ξεκίνησε το διάβασμα με Μίκυ Μάους, Αστερίξ και Ποπάυ όμως λάτρεψε τα βιβλία μέσα από τα Λόγια της πλώρης, τους Άθλιους και τις Μικρές Κυρίες. Σπούδασε Επικοινωνία, Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και δημοσιογραφία. Έχουν δημοσιευτεί άρθρα της σε περιοδικά και εφημερίδες σχετικά με επιχειρηματικότητα, ταξίδια και φυσικά… βιβλία! Τα τελευταία 14 χρόνια ζει στη Μυτιλήνη και από το 2013 άνοιξε βιβλιοπωλείο στη καρδιά της πόλης. Το Book and Art. Πιστεύει ακράδαντα στην αλλαγή που μπορεί να επιφέρει στον άνθρωπο η φιλαναγνωσία και παλεύει γι αυτό με συνεχόμενες δράσεις που φέρνουν τον αναγνώστη πιο κοντά στον μαγικό αυτό κόσμο.
Η Μαίρη Μπιρμπίλη πήρε το 2011 το δίπλωμα διετούς μετεκπαίδευσης στις Επιστήμες της Ειδικής Αγωγής από το Διδασκαλείο Νηπιαγωγών του ΕΚΠΑ, Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Διδασκαλείο Νηπιαγωγών. Το2018 πήρε Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης με κατεύθυνση τις Πολιτισμικές Σπουδές: Σημειωτική και Επικοινωνία από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Γνωρίζει Αγγλικά (επίπεδο C2) και Μουσική (Πτυχίο Ειδικό Αρμονίας). Το 2012 συμμετείχε στη δημιουργία του βραβευμένου από την ΙΒΒΥ, www.elniplex.com, όπου γράφει για παιδικά και εφηβικά βιβλία και παίρνει συνεντεύξεις από Έλληνες και ξένους δημιουργούς. Έχει γράψει και συνδημιουργήσει πάνω από δέκα εκπαιδευτικά βιβλία. Είναι υπεύθυνη πολιτιστικών θεμάτων στην περιφέρεια Ανατολικής Αττικής.
Ο Απόστολος Πάππος γεννήθηκε το 1976. Σπούδασε αρκετά Παιδαγωγικά στο Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία και αρκετή Ελληνική Φιλολογία στη Φιλοσοφική Αθηνών. Το 2012 δημιούργησε τον μετέπειτα βραβευμένο από την IBBY ιστότοπο ELNIPLEX.COM, όπου αρθρογραφεί γράφοντας κριτικές για βιβλία και λαμβάνοντας συνεντεύξεις από δημιουργούς. Μέσα από το ELNIPLEX δημιούργησε τη δημοφιλή «Χρυσή Λίστα» (Gold List), με εικαστικά του Πέτρου Μπουλούμπαση τη φιλαναγνωστική εκστρατεία #diavazoume και με εικαστικά της Φωτεινής Στεφανίδη εμπνεύστηκε τη δράση “Χάρισε ένα βιβλίο, δυνάμωσε το φως“. Μεταδίδει τις ιδέες και γνώσεις του μέσα από σεμινάρια, συνέδρια και αρθρογραφία. Εργάζεται ως νηπιαγωγός εδώ και 21 χρόνια. Έχει γράψει και συνδημιουργήσει πάνω από δέκα εκπαιδευτικά και ψυχαγωγικά βιβλία.
Η Σίσσυ Τσιφλίδου είναι εκπαιδευτικός στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, κάτοχος Phd και MSc στον τομέα της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους. Έχει πάρει μέρος σε επιστημονικά συνέδρια, ενώ μελέτες της έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά και τόμους πρακτικών συνεδρίων. Στο πλαίσιο της καλλιέργειας της αγάπης του παιδιού για το διάβασμα έχει εκπονήσει φιλαναγνωστικά προγράμματα, λειτουργήσει Λέσχες Ανάγνωσης αλλά και οργανώσει επιμορφωτικά σεμινάρια για εκπαιδευτικούς. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στη θεωρία και κριτική της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους, καθώς και στη μελέτη και έρευνα των πρώιμων αναγνωστικών παρεμβάσεων. Παράλληλα αρθρογραφεί σε ηλεκτρονικά περιοδικά. Από το 2017 είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του διεπιστημονικού Σωματείου «Διαβάζοντας Μεγαλώνω».
Η Αγγελική Χαλκιοπούλου είναι σύμβουλος εκπαιδευτικός, ερευνήτρια παιδικής λογοτεχνίας και creative director της εταιρίας εκπαιδευτικών προγραμμάτων “Μικρός Οδυσσέας” την οποία ίδρυσε το 2018 στην Κύπρο. Δημιουργεί βιωματικά, εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά, με έμπνευση από την παιδική λογοτεχνία. Σπούδασε στο ΑΠΘ, στο Τμήμα Αγγλικής Φιλολογίας και στην Ιδιωτική Σχολή AAS, στο τμήμα Εικονογράφησης και Οπτικής Επικοινωνίας. Με το πρόγραμμα «Η Αλίκη στη χώρα του συγγραφέα», ταξιδεύει σε όλη την Κύπρο, ενσωματώνει ολοένα και περισσότερα σχολεία στο πρόγραμμα “Οι Δημοσιογράφοι του Μέλλοντος” και δημιουργεί καινοτόμα πρότζεκτ των “Book Artivists”! Το 2021 διακρίθηκε με το Grand Award / Freedom through Literacy Award από τον διεθνή οργανισμό Judith’s Reading Room και το Innovation in Education Award / Cyprus Education Leaders Awards. Το 2022 βραβεύθηκε με το AKS Global Teacher Award / Innovation in Teaching και το Diversity and Inclusion Award. Τον Απρίλιο του 2023 βραβεύθηκε στο Ντουμπάι με το AKS Global Education Award – Distinguished Cyprus Educator 2023 και τον Ιούνιο του 2023 η IBBY Κύπρου την πρότεινε για το IBBY-iRead Outstanding Reading Promoter Award.
Η Κατερίνα Χατζηανδρέου είναι πτυχιούχος του Τμήματος Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Αθηνών. Γνωρίζει Αγγλικά, Γαλλικά και Ιταλικά. Αρθρογραφεί στο ELNIPLEX από το 2018, λαμβάνει συνεντεύξεις, γράφει κριτικές για βιβλία και συντονίζει την ύλη και το επικοινωνιακό παρασκήνιο του ιστότοπου. Έχει υποστηρίξει παιδαγωγικά τηλεοπτικές εκπομπές για παιδιά και βιβλία δραστηριοτήτων για παιδιά προσχολικής εκπαίδευσης. Είναι εμψυχώτρια-απόφοιτη του τριετούς εργαστηρίου θεατρικού παιχνιδιού του “Θεάτρου του Ήλιου” του Λάκη Κουρετζή. Τα τελευταία 25 χρόνια εργάζεται ως νηπιαγωγός και υπεύθυνη σχεδιασμού και εκπόνησης εκπαιδευτικών προγραμμάτων στο νηπιαγωγείο Juniors’ που αφορούν στη μουσειακή αγωγή, την τέχνη, τη φιλαναγνωσία, τη δημιουργική γραφή και τη θεατρική αγωγή.
Η Ειδική Αναγνωστική Επιτροπή
Η Μαριάννα Γιοβάνη είναι πιστοποιημένη Coach από το ΕΚΠΑ, ανήκει στην Ομάδα της Μάρεας Λαουτάρη και έχει ιδρύσει την εταιρία Freehappymind. Στέλεχος επιχειρήσεων στην Δ/νση Ανθρώπινου Δυναμικού επί σειρά ετών. Έχει μεταπτυχιακό σε Κοινωνικές Σπουδές και λόγω της ιδιαίτερης αγάπης της για τα παιδιά, απέκτησε Διδακτική Επάρκεια. Η ανάγκη της για εσωτερική αλλαγή, την οδήγησε στο χώρο του Coaching που πραγματικά ερωτεύτηκε και έκτοτε ασχολείται επαγγελματικά με αυτόν. Κατά την διάρκεια του δικού της αυτό-γνωσιακού ταξιδιού, αποφάσισε πώς θέλει να γίνει η αλλαγή που επιθυμεί. Πιστεύει απόλυτα στην αστείρευτη εσωτερική δύναμη του ανθρώπου και εκεί ακριβώς εστιάζει ώστε να ενδυναμώσει όσο πιο πολλούς μπορεί και να γίνουν η καλύτερή τους εκδοχή. Ανήκει σε τριμερή ομάδα κηδεμονίας παιδιού Αμέα.
Η Λίλιαν Δούμα μεγάλωσε και ζει σήμερα στη Β. Εύβοια, με ενδιάμεσο σταθμό πολλών ετών την Αθήνα, όπου και σπούδασε στο Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών. Εκπαιδεύτηκε στο Λονδίνο στη διδασκαλία ξένων γλωσσών σε παιδιά, ενώ το μεταπτυχιακό της αφορά στις τέχνες στην εκπαίδευση εστιάζοντας στη Μουσειοπαιδαγωγική. Πήρε μαθήματα δημιουργικής γραφής στο ΕΚΕΒΙ και διαπολιτισμικής εκπαίδευσης στο ΦΠΨ και συνεχίζει να επιμορφώνεται συστηματικά. Το 2006 εκδόθηκε το βιβλίο της για παιδιά με τίτλο «Της Ζωής τα μυστικά», ενώ την ίδια περίοδο συνεργάστηκε με την Εκπαιδευτική Ραδιοτηλεόραση ως στιχουργός και σεναριογράφος. Σήμερα, ως ενεργή νηπιαγωγός, αναλαμβάνει καινοτόμες δράσεις σχεδιάζοντας και εκπονώντας πρωτότυπα εκπαιδευτικά προγράμματα, τόσο στο σχολείο όσο και σε φορείς με τους οποίους συνεργάζεται εθελοντικά. Της αρέσει να ταξιδεύει, να δημιουργεί και να ονειρεύεται.
Η Τατιάνα Ζωγράφου γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Παιδαγωγικά στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές στην Αγγλία με αντικείμενο τη Μουσική στην Εκπαίδευση. Έχει δίπλωμα Μονωδίας και συμμετέχει ως ερμηνεύτρια σε συναυλίες-αφιερώματα στον Μάνο Χατζιδάκι. Από το 1998 μέχρι το 2022 εργάστηκε ως μουσικός στο νηπιαγωγείο του Αρσακείου. Το 2023 ανέλαβε τον σχεδιασμό και τη διδασκαλία της Μουσικής και Διαπολιτισμικής εκπαίδευσης καθώς και της Φιλαναγωσίας/Δανειστικής Βιβλιοθήκης στο Αγγλόφωνο Κέντρο Αγωγής και Εκπαίδευσης Rollino της Αργυρώς Καλεντάκη. Από το 2004 συνθέτει συστηματικά τραγούδια για παιδιά. Τα τραγούδια της έχουν ερμηνεύσει οι Μαρία Φαραντούρη, Νένα Βενετσάνου, Σαβίνα Γιαννάτου, Βασίλης Παπακωσταντίνου, Διονύσης Σαββόπουλος, Δημήτρης Ζερβουδάκης, Χρήστος Θηβαίος, Αλκίνοος Ιωαννίδης, Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, Αναστασία Μουτσάτσου, Ανδριάνα Μπάμπαλη, Γιώργος Νταλάρας, Άλκηστις Πρωτοψάλτη, Νεφέλη Φασούλη κ.α. Το 2016 εκδόθηκε το βιβλίο της Τι θα έκανα αν ήμουν Αϊ- Βασίλης (Καλέντης). Έχει συστηματικά συνεργαστεί με το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του παιδιού. Αγαπάει την κλασική μουσική, τη λογοτεχνία και τη τζαζ.
Η Κάλη Καββαθά είναι νηπιαγωγός και εμψυχώτρια θεατρικού παιχνιδιού για παιδιά και ενήλικες. Μαθήτευσε στο θεατρικό παιχνίδι κοντά στον Λάκη Κουρετζή και ήταν μέλος της Ομάδας Τέχνης Πάροδος. Είναι συνεργάτιδα του Δημήτρη Παπαϊωάννου. Το 2022 βραβεύτηκε από το Ελληνικό Τμήμα της ΙΒΒΥ – Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου με το Βραβείο «Κούλα Κουλουμπή» σε εν ενεργεία νηπιαγωγό η οποία εισάγει με τους πιο ευφάνταστους τρόπους τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας στον κόσμο του παιδικού βιβλίου. Έχει γράψει το βιβλίο «Εκδρομή με τον Φεδερίκο-διδακτική προσέγγιση ποιημάτων του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα στο νηπιαγωγείο» (ιδιωτική έκδοση 2021).
Η Χρυσούλα Καρολίδου ήταν από το 1997 μέχρι το 2010 αναπληρώτρια καθηγήτρια σε ΕΠΑΛ, γεγονός που δυνάμωσε την έμφυτη ανάγκη της να είναι με παιδιά. Έτσι, το 2011 αποφάσισε πως ήρθε η ώρα να ακολουθήσει το όνειρο της και να ανοίξει το δικό της βιβλιοπωλείο στο Καλαμπάκι Δράμας. Σήμερα, το Storyland, εκτός από το φυσικό του κατάστημα έχει και το ηλεκτρονικό κατάστημα Storyland.gr. Όλα αυτά τα χρόνια το Storyland γράφει τη δική του συναρπαστική ιστορία φιλαναγνωσίας, στην ευρύτερη περιοχή, έχοντας οργανώσει πάνω από 100 βιβλιοφιλικές εκδηλώσεις, αναπτύσσοντας ισχυρούς προσωπικούς δεσμούς με τα παιδιά της περιοχής και τους γονείς τους.
Η Δέσποινα Μουαμελετζή στα δέκα της, μετά από ένα καλοκαιρινό camp με πολλά παιδιά και κατασκευές, αποφάσισε να γίνω νηπιαγωγός. Στο λύκειο ήταν βιβλιοθηκονόμος στη σχολική βιβλιοθήκη, ενώ αρθρογραφούσε στη σχολική εφημερίδα διατηρώντας μια στήλη με προτάσεις βιβλίων. Τότε αποφάσισε πως αγαπά τα βιβλία. Το 2004 τελείωσε το ΤΕΑΠΗ του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εργάστηκε πολλά χρόνια σε παιδική κατασκήνωση, ήταν εθελόντρια στο Παιδικό Μουσείο της Αθήνας, εμψυχώτρια εκπαιδευτικών προγραμμάτων στις εκδόσεις Λιβάνη, νηπιαγωγός στα εκπαιδευτήρια Πασχάλη και στη δημόσια εκπαίδευση τα τελευταία 16 χρόνια. Εδώ και 3 χρόνια είναι εθελόντρια στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Κορωπίου. Το 2023 ο Ελληνικός Κύκλος Παιδικού Βιβλίου της απένειμε το “Κούλα Κουλουμπή”, βραβείο σε εν ενεργεία νηπιαγωγό ή παιδαγωγό που εισάγει με τους πιο ευφάνταστους τρόπους τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας στον κόσμο του παιδικού βιβλίου.
Η Ιωάννα Νιαώτη, βραβευμένη δημοσιογράφος, συγγραφέας και δημιουργός ντοκιμαντέρ έχει εργαστεί σε ελληνικά και διεθνή ΜΜΕ (Ελευθεροτυπία, Alpha, BBC, ITN, The Guardian). Τα τελευταία χρόνια εργάζεται στην ΕΡΤ όπου δημιούργησε την Κόκκινη Σβούρα, το πρώτο podcast για παιδιά και γονείς με προτάσεις πολιτισμού -μεταδίδεται καθημερινά στο Δεύτερο Πρόγραμμα για 4η σεζόν. Κάθε Σάββατο και Κυριακή παρουσιάζει στο Δεύτερο την εκπομπή #NaMaste εστιάζοντας στον πολιτισμό της καθημερινότητάς μας. Τα ντοκιμαντέρ της για το πρόγραμμα της EBU για παιδιά και για το πολιτιστικό πρόγραμμα του COPEAM έχουν κερδίσει διεθνείς διακρίσεις και μεταδίδονται σε ευρωπαϊκούς τηλεοπτικούς φορείς. Η Ιωάννα αγαπά τις λέξεις, τις εξελίξεις που μοιάζουν μικρές αλλά δεν είναι, και τις ιστορίες ανθρώπων εξίσου. Μεγάλες της αδυναμίες τα βιβλία για παιδιά, τα διεθνή, οι μετριοπαθείς ιδιοφυείς και το μαύρο χιούμορ. Το βιβλίο 9 Παραμύθια και μία Ξύλινη Κουτάλα (Καλειδοσκόπιο), που έγραψε με την αδερφή της, Έρση, έχει τιμηθεί με το ευρωπαϊκό βραβείο Gourmand Awards για πρωτότυπη ιδέα και εικονογράφηση.
Η Κατερίνα Τερζάκη κατάγεται από την Κρήτη. Σπούδασε στο Παιδαγωγικό τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Πατρών και εργάζεται ως δασκάλα από το 2005. Το 2021 ολοκλήρωσε ετήσιο επιμορφωτικό πρόγραμμα στον τομέα της Σχολικής Ψυχολογίας από το Πανεπιστήμιο του Αιγαίου. Έχει συμμετάσχει σε επιστημονικά συνέδρια και έχει πραγματοποιήσει εισηγήσεις σε παιδαγωγικά σεμινάρια. Τα τελευταία 7 χρόνια είναι υπεύθυνη της Σχολικής Βιβλιοθήκης «Φωταγωγός» του 2ου Δημοτικού Σχολείου Αρκαλοχωρίου και υπεύθυνη Σχεδιασμού και Υλοποίησης Δράσεων Φιλαναγνωσίας. Το 2022 τιμήθηκε με το “Βραβείο Κ.Δ. Δεμερτζή – στον Έλληνα Δάσκαλο” , ο οποίος δείχνει έμπρακτα και αποτελεσματικά το ενδιαφέρον του για τη Φιλαναγνωσία και την Παιδική Λογοτεχνία από τον Κύκλο Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου (IBBY).
Η Αργυρώ Τζαχρήστα ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο τμήμα Ειδικής Αγωγής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και έκτοτε εργάζεται ως παράλληλη στήριξη στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Ταυτόχρονα, ολοκληρώνει το μεταπτυχιακό της στο τμήμα Δημιουργικής Γραφής του ΕΑΠ. Βλέπει τα βιβλία σαν φωτεινούς φάρους στις ζωές μικρών και μεγάλων, γι’ αυτό προσπαθεί να χτίζει γέφυρες ανάμεσα σε παιδιά και βιβλία. Έτσι, όταν δε διαβάζει ή γράφει η ίδια, διαβάζει και γράφει με τα παιδιά του σχολείου και μαζί ανοίγουν δρόμους μέσα από εργαστήρια ανάπτυξης της δημιουργικότητας και της φαντασίας τους. Παράλληλα, συντονίζει την εφηβική θεατρική ομάδα «Φτου και βγαίνω», μέσω της οποίας προσπαθεί να δώσει στους εφήβους μια γεύση από τον μαγικό κόσμο του θεάτρου και να χτίσουν το δικό τους απίστευτο χαρακτήρα.
