Η ΙΒΒΥ (International Board on Books for Young People – Διεθνής Οργάνωση για τη Νεότητα) αποδεχόμενο την πρότασή του Ελληνικού Τμήματος – Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου τη δημιουργία του μηνύματος και της αφίσας για τον εορτασμό της 2ας Απριλίου – Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου 2023.
Το μήνυμα έγραψε ο συγγραφέας Βαγγέλης Ηλιόπουλος (υποψήφιος για το H. C. Andersen Award 2018 για τη συγγραφή) και το εικαστικό της αφίσας 2023 ζωγράφισε η ζωγράφος και εικονογράφος Φωτεινή Στεφανίδη (υποψήφια για το H. C. Andersen Award 2004 για την εικονογράφηση).
Μιλήσαμε με τη Φωτεινή Στεφανίδη για αυτή τη σπουδαία στιγμή για τους Έλληνες δημιουργούς. Για τα συναισθήματά της και τον τρόπο που εργάστηκε για τη δημιουργία αυτής της αφίσας. Ο λόγος της πάντα γεμάτος χρώματα και ψυχή.
Φωτεινή, πώς αισθάνθηκες για αυτήν την αφίσα της ΙΒΒΥ όταν σου ανατέθηκε;
Η αφίσα της Παγκόσμιας Ημέρας του παιδικού βιβλίου έχει «δοθεί» στην Ελλάδα άλλες δύο φορές, το 1991 και το 2004. Ρένα Καρθαίου και Βάσω Ψαράκη στην πρώτη φορά, Αγγελική Βαρελλά και Νικόλας Ανδρικόπουλος στη δεύτερη. Πολύ πετυχημένες και οι δυο, καλοδουλεμένες, με έμπνευση και φροντίδα, με τις γραφιστικές δυνατότητες της εποχής. Από το 2004 πέρασαν σχεδόν είκοσι χρόνια. Είχε ξεχαστεί εντελώς το ζήτημα· ποτέ, ποτέ δεν το είχα σκεφτεί ξανά για τη χώρα μας, μόνο όταν κυκλοφορούσε κάθε χρονιά η αφίσα από τις άλλες χώρες την αναζητούσα με λαχτάρα. Αυτή η εικόνα, αυτές οι λέξεις σαν να είναι κάθε φορά κώδικας επικοινωνίας της χώρας που αναλαμβάνει με τον υπόλοιπο κόσμο. Πάντα φυλάν την έκπληξη, πάντα είναι μια απρόσμενη συνάντηση.
Όταν χτύπησε το τηλέφωνο και μου το ανακοίνωσε έτσι ξαφνικά, Φλεβάρη του ’22, η Βασιλική Νίκα, πριν κλείσει ακόμα η γραμμή, σαν να έγινα ξαφνικά πέντε χρονών, άνοιξε ένα παράθυρο εκεί μπροστά στα μάτια μου κι άρχισαν οι εικόνες οι ασχημάτιστες, πιο πολύ τα χρώματα. Αυτή η απρόσμενη χαρά, από την πρώτη στιγμή δεν ήταν κόκκινη. Ήταν πράσινη και κυρίως γαλανή, μπλε, βαθιά μπλε.
Ποια ερεθίσματα λειτούργησαν μέσα σου για να οδηγηθείς σε αυτό το αποτέλεσμα;
Μετά από λίγες μέρες ξεκίνησα να δουλεύω, από εκείνον κιόλας τον Φλεβάρη. Κι ας είχαμε πολύ χρόνο μπροστά μας, ένιωθα ότι ΑΥΤΟ δεν μπορεί να περιμένει. Ζήτησα αμέσως το κείμενο, που κι αυτό τότε σχηματιζόταν. Ξεκίνησα ακολουθώντας το σχεδόν κατά γράμμα, αν και ήξερα ότι είναι ο δρόμος που θα με οδηγούσε στην τελική εικόνα. Δούλεψα μέρα νύχτα ακυρώνοντας, τελειοποιώντας, ψάχνοντας. Κάθε βράδυ το ανικανοποίητο. Τι έφταιγε; Σύνθεση χρώματα, το θέμα δοσμένο. Αλλά τα αρχικά χρώματα είχαν αρχίσει να αδυνατίζουν, να σκορπούν, η εικόνα κατακερματιζόταν σε πολλά…
Κι ένα πρωί, μετά από δύο εβδομάδων εργασία, πήρα μια καινούργια επιφάνεια. Έκανα ένα προσχέδιο με μολύβι εκεί στη γωνίτσα. Έβαψα κυριολεκτικά το χαρτί με τα χρώματα της πρώτης αίσθησης. Μπλε βαθύ και πράσινο τσιμέντου. Η φιγούρα αυτή του κοριτσιού ξεκίνησε εντελώς αφαιρετικά, στην πρώτη φάση αποτυπώθηκε μόνο το συναίσθημα. Είχα μπροστά μου έναν αφηρημένο μικρό πίνακα.
Συνδιαλέχθηκες με το κείμενο του Βαγγέλη Ηλιόπουλου;
Εκεί ξαναείδα το μήνυμα του Βαγγέλη από την αρχή, σαν να μη το είχα διαβάσει ποτέ. Στάθηκα μόνο στην πρώτη φράση, «Είμαι ένα βιβλίο, διάβασέ με» που θα εκπροσωπούσε όλες τις παρακάτω φράσεις. Κι όπως με ξέρεις Απόστολε, το πολύ προτιμώ να εκφράζω με το λίγο. Ένα παιδί για όλα: Ουρανός, γη, παιδιά, βιβλία.
Τι είναι αυτό που βλέπουμε εμείς τελικά; Τι συμβολίζουν όλα τα στοιχεία στα μαλλιά και το πρόσωπο του παιδιού;
Οι συμβολισμοί ήρθαν αυτόματα, απρογραμμάτιστα. Ήθελα να φαίνεται ο τόπος μας. Το ματάκι του παιδιού γκριζοπράσινο, στο χρώμα του φύλλου της ελιάς. Να της φυτέψω και μια ελιά, ολόκληρη η γη είναι το παιδάκι. Το μαγουλάκι πώς να κοκκινίσει; με μια ανεμώνη ελληνική. Πλάι άλλο ένα αγριολούλουδο. Το προσωπάκι να υπόσχεται πολλά, να τα κρατάει κρυφά όμως ακόμα. Τα μαλλιά, αχ, τα μαλλιά, όλος ο ουρανός εκεί πάνω. Χώρος για το μήνυμα και για την Ημέρα επάνω μπόλικος, πλούσια τα μαλλιά. Πόσο επίκαιρα γίναν αυτά τα μαλλάκια. Προσοχή, να φαίνεται καλά το φεγγαράκι. Κι εκεί που το κορίτσι ονειρεύεται, που σκέφτεται κι αποφασίζει, ένα βιβλίο με ένα παιδί κι ένα λουλούδι πάλι, επ’ άπειρο να εκφράζει ότι στα παιδιά είναι η ελπίδα, η δύναμη, η έμπνευση, η φαντασία – το φτερωτό το άλογο. Τα ερμηνεύω τώρα, αν και σηκώνουν κι άλλες ερμηνείες, που ίσως καμμιά τους δε χρειάζεται. Έγιναν όλα πολύ γρήγορα πια, σαν κάποιος να τα υπαγόρευε, είχα ξεφύγει από αφίσα, μήνυμα, από τα πάντα. Έφτιαχνα μια εικόνα που όλα ήταν εκεί από παλιά. Κι αυτή η εικόνα ολοκληρώθηκε μόνο σε δύο μέρες. Από εκεί και πέρα, σε όλα τα στάδια της υλοποίησης, έχει δώσει συγκίνηση που δεν εκφράζεται με λόγια.
Info
Η αφίσα το μήνυμα της οποίας έγραψε ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος και ζωγράφισε η Φωτεινή Στεφανίδη θα ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο για το 2023 και την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου στις 2 Απριλίου.
