Αποφοίτησε από το τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και ολοκλήρωσε με έπαινο τις μεταπτυχιακές της σπουδές καθώς και την Ψυχοθεραπευτική της Εκπαίδευση στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Θυμάται πάντοτε τον εαυτό της να μαγεύεται από την ανθρώπινη ψυχή. Από την Αθήνα στο Εδιμβούργο της Σκοτίας, και πάλι πίσω, αναζητά μέσα της αλλά και γύρω της τον τρόπο να ενδυναμώσουμε και να αγαπήσουμε τον εαυτό μας. Ως θεραπεύτρια, μιλώντας με παιδιά, εφήβους και ενήλικες ανακαλύπτει σταθερά πως η ηρεμία της ψυχής έρχεται όταν βιώνουμε τα αυθεντικά μας συναισθήματα, όταν βρίσκουμε τις λέξεις να μιλήσουμε για αυτά, «όταν βάζουμε σε λόγια την ιστορία μας».
Πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Διόπτρα το πρώτο της βιβλίο με τίτλο Και η αγάπη… σε ποιο σπίτι μένει; το οποίο αποτελεί μια απολύτως αληθινή ιστορία διαζυγίου, μια ιστορία που η ίδια εύχεται να είχε διαβάσει ως παιδί.
Η Συμβουλευτική Ψυχολόγος – Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια Φρόσω Φωτεινάκη σε #Συνέντευξη στο #ELNIPLEX.
Πώς μπορεί να θεραπευτεί η ψυχή, όταν είναι τραυματισμένη; Και ποιος ο ρόλος μιας ψυχοδυναμικής ψυχοθεραπεύτριας;
Η ψυχή μας θεραπεύεται όταν συναντάμε τον εαυτό μας. Πίσω από όσα μας έμαθαν πως πρέπει να είμαστε, να δείχνουμε, να κάνουμε. Η ψυχή θεραπεύεται όταν βάζουμε σε λέξεις την ιστορία μας, όταν συγχωρούμε και κατανοούμε τον εαυτό μας. Όταν βρίσκουμε το θάρρος να μιλήσουμε για όσα νιώθουμε, να πούμε την αλήθεια μας και να βάλουμε τα όριά μας σε όποιον και σε ό,τι μας παραβιάζει.
Ο ρόλος μου ως θεραπεύτριας είναι να φωτίζω τις διεργασίες του θεραπευόμενου, να προσφέρω ερμηνείες και συνδέσεις, να του δίνω τον χώρο να υπάρξει χωρίς όρους και προϋποθέσεις, με την απόλυτη αποδοχή αυτού που πραγματικά είναι, για να μπορέσει να γίνει ο εαυτός του.
Πρώτο βιβλίο. Γιατί επιλέξατε να μιλήσετε για το διαζύγιο;
Ούσα η ίδια «παιδί χωρισμένων γονιών» σε μια εποχή που δεν υπήρχε η ευαισθητοποίηση που υπάρχει σήμερα, έχω βιώσει όλες τις δυσκολίες στην έκφραση και διαχείριση των συναισθημάτων στο σύστημα της οικογένειας. Ως θεραπεύτρια, συναντώ καθημερινά γονείς και παιδιά που βιώνουν το διαζύγιο, που αναζητούν εργαλεία, ένα καταφύγιο για τον νου και την ψυχή. Η επιλογή ήταν αβίαστη, σχεδόν ασυνείδητη. Ξεκίνησα να γράφω για ένα θέμα που πρώτα από όλα είχε ανάγκη να επεξεργαστεί το εσωτερικό μου παιδί, αλλά και πολλοί ενήλικες και παιδιά εκεί έξω.
Πιστεύετε ότι οι γονείς της τελευταίας δεκαπενταετίας διαφέρουν από τους δικούς μας γονείς; Έχει αλλάξει η προσέγγισή τους στην αποδοχή μιας συγκεκριμένης δομής οικογένειας;
Είναι βέβαιο πως έχουμε διανύσει μεγάλη απόσταση τα τελευταία χρόνια προς την αποδοχή της διαφορετικότητας, αυτού που συμβαίνει έξω από το «συνηθισμένο», από αυτό που ιδανικά φαντασιωνόμαστε. Ωστόσο, έχουμε ακόμη δρόμο μπροστά μας, μέχρι να μπορέσουμε να δούμε κάθε μορφή οικογένειας σαν μια διαφορετική ευκαιρία συνύπαρξης, που κλείνει σκοτάδι και φως, όπως η ζωή στο σύνολο της.
Είναι πιθανό να καταπιέσουμε –άθελα ή ηθελημένα– την έκφραση των συναισθημάτων των παιδιών τραυματίζοντας ενδεχομένως την υγιή μελλοντική τους πορεία;
Μια από τις μεγαλύτερες παθογένειες της ελληνικής οικογένειας είναι η λογική «να μην στεναχωρήσουμε το παιδί». Το παιδί στεναχωριέται και χρειάζεται να στεναχωρηθεί, να απογοητευτεί, να θυμώσει, να βιώσει όλη την παλέτα των συναισθημάτων, ώστε να προετοιμαστεί για τη ζωή μακριά από την αγκαλιά των γονιών του.
Συχνά βλέπω γονείς να λένε στα παιδιά «Μη στεναχωριέσαι, άσ’ το, πέρασε, ξέχασέ το». Το παραμύθι μου δίνει μια άλλη προσέγγιση: «Μίλησέ μου, σε ακούω, σε καταλαβαίνω».
Ακόμη είναι αναγκαίο και οι γονείς να δείχνουμε τα συναισθήματά μας, να επιτρέπουμε στα παιδιά μας να μας δουν ως γήινους ανθρώπους, που δυσκολεύονται και προσπαθούν, μιας και, αν εμείς οι ίδιοι καταπιέζουμε τα συναισθήματά μας, αναπόφευκτα διδάσκουμε τα παιδιά μας να πράττουν το ίδιο.
Ο γονιός τρέμει στη σκέψη πως το παιδί του θα στεναχωρηθεί, μα αυτό ακριβώς χρειάζεται για να αποκτήσει αντισώματα ζωής!
Πώς χτίζεται η ταυτότητα και η προσωπικότητα ενός παιδιού και ειδικότερα ενός παιδιού που βιώνει έναν χωρισμό;
Η ταυτότητα του παιδιού μας χτίζεται μέσα από τα βιώματα και τις εμπειρίες του, μέσα από τη σχέση με τους φροντιστές του και με τους «σημαντικούς άλλους ανθρώπους» της ζωής του. Η ταυτότητα του παιδιού μας χτίζεται ενόσω καθρεφτίζεται στα μάτια των γύρω του, όταν ακόμη δεν έχει αποκτήσει αίσθηση και εικόνα του εαυτού του.
Το παιδί που βιώνει τον χωρισμό των γονιών του θα νιώσει ασήμαντο αν γίνει «εργαλείο» στα χέρια των γονιών του, αν γίνει δηλαδή το μέσο εκδίκησης και τιμωρίας.
Αντίθετα, θα νιώσει σπουδαίο αν σκύψουμε πάνω από τα συναισθήματά του, αν του επιτρέψουμε να εκφραστεί χωρίς περιορισμούς, αν χτίζουμε μαζί του ένα ασφαλές καταφύγιο αγάπης δείχνοντας σεβασμό στο ίδιο αλλά και στον άλλο του γονιό.
Πώς θεμελιώνουν οι γονείς την ενσυναίσθηση και την αυτοεκτίμηση του παιδιού;
Ακούγοντας το παιδί μας με την αμέριστη προσοχή μας, ενθαρρύνοντας το μοίρασμα των συναισθημάτων μας, επιτρέποντας στον εαυτό μας αλλά και στο παιδί μας να νιώσει ευάλωτο, επιδιώκοντας την επαφή και τη σύνδεση, δείχνοντας στο παιδί πως ό,τι κι αν αισθάνεται είναι πολύ σημαντικό για εμάς, το συναίσθημά του αλλά και το ίδιο. Ένα παιδί που μεγαλώνει με έναν γονιό που ελευθερώνει τα συναισθήματά του, που νοιάζεται για το πώς αισθάνεται το παιδί του και χτίζει ένα ανεμπόδιστο κανάλι επικοινωνίας μαζί του μεγαλώνει με ενσυναίσθηση και αυτοεκτίμηση.
Πώς μπορεί να επηρεάσει η σχέση των γονέων τη διαχείριση των συναισθημάτων από το παιδί;
Ο γονιός διδάσκει το παιδί του μέσα από αυτό που είναι και όχι μέσα από αυτό που λέει. Οι γονείς μέσα από τη σχέση τους μπορούν να διδάξουν την αγάπη ή το μίσος, τον σεβασμό ή την παραβίαση των ορίων, τη σύνδεση ή τη διάσπαση.
Ακόμη διδάσκουν το τι κάνουμε με τα συναισθήματά μας. Αντέχουμε τον θυμό μας; Εκφράζουμε τη λύπη μας; Επεξεργαζόμαστε τα συναισθήματά μας ή τα απωθούμε κρύβοντάς τα κάτω από το χαλί;
Ένα παιδί θα μάθει από τους γονείς του την αυθεντικότητα, την αλήθεια ή το ψέμα, θα ενθαρρυνθεί να είναι ο εαυτός του ή να παίζει έναν ρόλο στο οικογενειακό σύστημα.
Ζούμε σε μια εποχή που έχουμε πάψει να προσφέρουμε και να προσπαθούμε για το «εμείς» και επικεντρωνόμαστε στο «εγώ» και στα προσωπικά μας θέλω. Πόσο αυτό μπορεί να διαταράξει τη δομή της οικογένειας;
Είναι αλήθεια πως κοινωνικά παρατηρούμε μια τεράστια αλλαγή στη δομή της οικογένειας, που εν μέρει οφείλεται στην απουσία προσπάθειας για το «εμείς», για το «μαζί». Το να φροντίζω το εγώ μου αποτελεί θεμελιώδη βάση της αυτοαγάπης, το να βάζω τα όριά μου διασφαλίζει την αυτοπροστασία μου. Τι γίνεται ωστόσο όταν προσπαθώ μόνο για το εγώ; Τότε μένω με εμένα, δεν συνδέομαι με τον άλλο. Ως θεραπεύτρια ζεύγους και οικογένειας, βλέπω καθημερινά στο γραφείο πόσο αλλάζει όλη η δυναμική μιας σχέσης όταν οι σύντροφοι μαθαίνουν να προσπαθούν για το «μαζί», να συναντιούνται κάπου στη μέση, να συνδέονται.
Πόσο δύσκολη είναι η αποδοχή μιας νέας πραγματικότητας;
Για να φτάσουμε στην αποδοχή, περνάμε μέσα από διαφορετικά συναισθήματα, συναντάμε διαφορετικές πτυχές του εαυτού, διαφορετικές ματιές στην αλήθεια μας. Η αποδοχή μπορεί να είναι δύσκολη, ειδικά όταν αυτό που έχω να χωρέσω στην ψυχή μου με πονάει, με στριμώχνει.
Ωστόσο η αποδοχή επιτυγχάνεται και ο δρόμος προς αυτή διευκολύνεται όταν μιλάμε αληθινά, όταν εκφράζουμε τα συναισθήματά μας, όταν είμαστε γνήσιοι και αυθεντικοί, συντονισμένοι με το μέσα μας. Ακριβώς αυτή την αυθεντικότητα ενθαρρύνει και διδάσκει το παραμύθι μου, για όσους βιώνουν το διαζύγιο αλλά και κάθε άλλη οικογενειακή δυσκολία που απαιτεί ανθεκτικότητα και εργαλεία διαχείρισης.
Τελικά πού μένει η αγάπη;
Η αγάπη μένει μέσα μας. Κατοικεί στην καρδιά μας, στον νου και στο σώμα μας και μας συνδέει πάντοτε με εκείνους που αγαπάμε και μας αγαπούν με τη φωτεινή, αόρατη κλωστή της. Σε οποίο σπίτι και αν είμαστε.
Η αγάπη μένει μέσα μας, γιατί η αγάπη είμαστε εμείς!
Φρόσω Φωτεινάκη
Και η αγάπη… σε ποιο σπίτι μένει; –)
Εκδόσεις Διόπτρα
