Γεννήθηκε το 1965 στην Αθήνα, σπούδασε Γαλλική Φιλολογία και ασχολήθηκε με την κοινωνική ανθρωπολογία, την εθνογραφία και τα εργαστήρια δημιουργικής γραφής. Ίσως να μην υπάρχει παιδί στην Ελλάδα που να μην έχει διαβάσει ένα βιβλίο που έχει γράψει ή έχει μεταφράσει. Αναμφίβολα, η πολύ εμπορική σειρά “Η πρώτη μου μυθολογία” (“Η πρώτη μου ιστορία” κ.ο.κ.) τον έβαλε σε όλα τα σπίτια. Στην καρδιά και τον νου, όμως, καθώς και στην συνείδηση όλων ως ένας από τους σπουδαιότερους σύγχρονους δημιουργούς τον τοποθέτησαν αρκετά άλλα βιβλία, μεταξύ των οποίων και η σειρά “Οι 12 θεοί ντετέκτιβ” όπου υπογράφει δύο μέχρι στιγμής εξαιρετικά με όλη τη σημασία της λέξης βιβλία. Και έρχεται και τρίτο, εξίσου δυνατό…
Ένας από τους δημοφιλέστερους και πλέον αξιόλογους συγγραφείς και μεταφραστές, που δεν φοβάται να μιλήσει την αντιδημοφιλή γλώσσα της αλήθειας, σε μια γεμάτη στοχασμούς και ουσιαστικές τοποθετήσεις #συνέντευξη.
Ο Φίλιππος Μανδηλαράς είναι στο #ELNIPLEX.
Φίλιππε, καλώς ήρθες, ευχαριστώ για την τιμή. Γιατί και πώς εμπνεύστηκες μια σειρά σαν την Οι 12 θεοί ντετέκτιβ;
Σκεφτόμουν μια σειρά μυστηρίου για παιδιά 8-11 ετών, την οποία θα μπόλιαζα με σύγχρονα θέματα κοινωνικού προβληματισμού. Το ζητούμενο ήταν ποιοι θα πρωταγωνιστούσαν στη σειρά. Το πιο πιθανό, σύγχρονα παιδιά που θα ζούσαν σε κάποιο αστικό κέντρο. Δεν θυμάμαι καθόλου πώς μου ήρθε η ιδέα να τοποθετήσω τους «μικρούς» θεούς του Ολύμπου στη θέση των παιδιών -το πιο πιθανό λόγω της τριβής μου με τη μυθολογία εξαιτίας της σειράς «Η πρώτη μου Μυθολογία» αλλά και εξαιτίας της ασφάλειας που νιώθω όταν ξέρω ότι ένα βιβλίο μου θα το εικονογραφήσει η Ναταλία. Άλλωστε οι θεοί, λόγω των χαρακτηριστικών τους που είναι γνωστά από όλους τους αναγνώστες, προσφέρουν έτοιμους ήρωες με «μαγικές» δυνάμεις που θα μου έλυναν τα χέρια. Επιπλέον, το παιχνίδι αυτό με το χρόνο (θεοί της ελληνικής μυθολογίας σε σημερινές καταστάσεις) αν και επικίνδυνο να ολισθήσει προς την κακογουστιά όπως διαπιστώνουμε διαρκώς σε σχετικές σειρές που κυκλοφορούν στο εξωτερικό, μου πρόσφερε ένα πεδίο ελευθερίας να ασχοληθώ με την ουσία των πραγμάτων κι όχι τόσο με τους ήρωες. Ξέρεις, πολύ συχνά το στήσιμο των ηρώων και του περιβάλλοντος στο οποίο κινούνται, μας αποσπούν από την ουσία της αφήγησης. Στην περίπτωση των 12 θεών ντετέκτιβ τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά.
Αλλαγή γενετήσιου προσανατολισμού ως αναπόφευκτη επιλογή της φύσης, σπουδαιότητα της προσωπικής ταυτότητας, αποδοχή της αλλαγής σου από τον περίγυρο, μερικά από τα σπουδαία που θίγεις στο πρώτο βιβλίο. Τι συμβαίνει σε μια κοινωνία όπου τα μέλη της δεν απαντούν ικανοποιητικά σε αυτά τα ερωτήματα και καταστάσεις;
Όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε μελετώντας την ιστορία, οι κοινωνίες του «μέσου όρου», οι οποίες δεν δείχνουν καμιά ανεκτικότητα στην απόκλιση, φθίνουν και αυτοκαταστρέφονται.
Κι αυτό γιατί αυτοί που προχωρούν την κοινωνία δεν είναι οι πολλοί αλλά οι λίγοι και «διαφορετικοί». Οι αιρετικοί, που έλεγαν αιώνες πριν. Αυτοί που περιέθαλπαν μαύρες γάτες, αναρωτιόνταν για τις κινήσεις των πλανητών, αναζητούσαν την καταγωγή του ανθρώπου, προσπαθούσαν να ερμηνεύσουν τα φυσικά φαινόμενα. Οι ανήσυχοι και ανικανοποίητοι. Αν και μοιάζει να έχει περάσει αυτή η εποχή, φοβάμαι πως τα φαινόμενα απατούν κι αυτό το συναντάμε καθημερινά γύρω μας: τα στερεότυπα κυριαρχούν.
Υπάρχουν «δύσκολα» θέματα για τα παιδιά ή οι ενήλικες τα θεωρούμε τέτοια για να καθορίζουμε κατά τις αντιλήψεις μας τι φτάνει στα παιδιά;
Δύσκολα θέματα δεν υπάρχουν για τα παιδιά. Δυσκολία να προσεγγίσουμε θεματικές που εμείς, οι ενήλικοι, δυσκολευόμαστε να χειριστούμε, υπάρχει. Κι αν δυσκολευόμαστε, είναι επειδή δεν έχουμε εξοικειωθεί με αυτές ή δεν μας έχουν καν απασχολήσει. Αξίζει όμως να προσπαθήσουμε, ώστε να μην αναπαράγουμε τα λάθη των προγόνων μας.
Γιατί πιστεύεις ότι δεν έχουμε στην Ελλάδα παιδικά βιβλία για την ομοφυλοφιλία ή γενικά την ΛΟΑΤ κοινότητα; Φοβόμαστε το «πέσιμο» που θα μας γίνει;
Φοβόμαστε αυτό που δεν γνωρίζουμε. Και θέλει κόπο για να το γνωρίσουμε ώστε να μην το φοβόμαστε. Κατά τη γνώμη μου το παιδικό βιβλίο στην Ελλάδα είναι αρκετά ως πολύ συντηρητικό γιατί οι συγγραφείς ασχολούνται σε συντριπτική πλειοψηφία με όσα γνωρίζουν. Κι αν κρίνω από την ανθρωπογεωγραφία τους, οι περισσότεροι είναι λίγο πολύ εμπλεκόμενοι με την εκπαίδευση, το μηχανισμό που προωθεί όσο λίγοι την κοινωνία του «μέσου όρου».
Επιπλέον, η εκδοτική παραγωγή στηρίζεται πολύ στη ζήτηση και δύσκολα χαράζει δρόμους. Χρειάζεται κουράγιο λοιπόν για να εκδώσει κάποιος ένα βιβλίο που να μιλάει για την ομοφυλοφιλία ή για την ΛΟΑΤ κοινότητα ή οποιοδήποτε άλλο βιβλίο που αγγίζει θέματα που χαρακτηρίζονται ως ταμπού στην ελληνική κοινωνία -θέματα δηλαδή που τα φοβόμαστε γιατί δεν τα γνωρίζουμε. Τέτοια βιβλία δυσκολεύονται πάρα πολύ να βρουν εκπαιδευτικούς, βιβλιοθηκονόμους, ακόμα και δημοσιογράφους που θα τα προτείνουν, γονείς που θα τα υποστηρίξουν και συνεπώς παιδιά που θα το διαβάσουν.
Μου είπες προ συνέντευξης: «Ποτέ δεν ξέρουμε εμείς οι συγγραφείς τι είναι αυτό που γράφουμε». Πώς γίνεται και συχνά ένας συγγραφέας δεν καταλαβαίνει πόσο σημαντικό είναι αυτό που έχει γράψει;
Η συγγραφή είναι ένα ταξίδι. Ανάλογα με τον καιρό που συναντάς, αλλάζεις και ρότα, προσεγγίζεις από αλλού τον προορισμό σου, αλλάζεις και προορισμό ενίοτε γιατί -πώς να το κάνουμε;- το ταξίδι μετράει. Όταν ξεκινώ λοιπόν ένα βιβλίο, έχω μια πολύ θολή εικόνα για το τελικό αποτέλεσμα. Και δεν γνωρίζω ποτέ το τέλος πριν διανύσω μεγάλη απόσταση μέσα στην ιστορία, καθώς αυτό υπαγορεύεται τις περισσότερες φορές από τη δυναμική που αναπτύσσουν οι ήρωες και τις καταστάσεις που διαμορφώνονται κατά τη συγγραφή. Ως εκ τούτου, όχι, ποτέ δεν ξέρω τι ακριβώς γράφω μέχρι να το τελειώσω. Αυτή είναι και η γοητεία της γραφής, άλλωστε.
Κάθε φορά που γνωρίζω το τέλος μιας ιστορίας που έχω σκοπό να γράψω, χάνω το ενδιαφέρον μου γι αυτήν και γρήγορα την ξεχνάω. Η συγγραφή είναι μια δυναμική διαδικασία και καλό είναι να την κρατάμε έτσι.
Ως προς τη σημαντικότητα μιας ιστορίας, αυτή την ορίζει ο αναγνώστης -όχι ο συγγραφέας. Γι αυτόν η κάθε ιστορία που γράφει πρέπει να είναι σημαντική, τουλάχιστον μέχρι την επόμενη.
Μου είπες ακόμα «ποτέ δεν ξέρουμε πώς θα προσλάβει το κοινό και η κριτική αυτό που γράφουμε». Να υποθέσω πώς δεν περίμενες τέτοια υποδοχή…
Όχι, δεν περίμενα τέτοια υποδοχή στην Ορφώ γιατί δεν πίστευα ότι θα υπήρχαν κάποιοι όπως εσείς, στο elniplex, που θα το σκάλιζαν τόσο πολύ και θα έπιαναν το νήμα του γενετήσιου προσανατολισμού. Άλλωστε αυτό προέκυψε στην πορεία -δεν είχα τέτοιο σκοπό όταν ξεκίνησα να διαμορφώνω την ιστορία στο μυαλό μου. Κι αυτός είναι και ο ρόλος της κριτικής: να αναδεικνύει πλευρές ενός έργου που κι ο ίδιος ο συγγραφέας έχει παραμελημένες.
Πηγαίνει ο συγγραφέας και βρίσκει τις ιστορίες του; Έρχονται αυτές και τον βρίσκουν; Είναι ο πομπός που υποδέχεται και αναμεταδίδει τα μηνύματα; Ένας κατάσκοπος που εντοπίζει τα μυστικά και μας τα στέλνει στον δικό μας κόσμο με κάποιο πρακτορικό γκατζετάκι. Πώς αισθάνεται ο Φίλιππος Μανδηλαράς;
Ο συγγραφέας είναι πρώτα απ’ όλα δέκτης, όπως όλοι μας. Ένας πολύ ισχυρός δέκτης.
Για να γίνει πομπός, θα πρέπει τα σήματα που λαμβάνει να τον ενδιαφέρουν, να τον ερεθίζουν και να μπορούν να συναρμολογήσουν για γερή αφηγηματική δομή καθώς πλέκονται στο φαντασιακό του. Στη συνέχεια έρχεται το έργο, πολλές φορές ως ανάγκη.
Από τι εξαρτάται τελικά η επιτυχία ή όχι ενός βιβλίου; Και πώς αποτυπώνεται αυτή; Δεν είναι οι πωλήσεις ο μόνος δείκτης, σκέφτομαι…
Σίγουρα δεν είναι οι πωλήσεις ή τα βραβεία. Αυτά είναι πολλές φορές συγκυριακά. Τυχαία και ευτυχής σύναξη αστεριών σε μια γωνιά του ουρανού -τίποτα παραπάνω. Τώρα που το σκέφτομαι, επιτυχημένο βιβλίο ίσως να είναι αυτό που αγγίζει βαθιά τον αναγνώστη, τον κάνει να θέλει να επιστρέψει, το νιώθει σαν σπίτι του, σαν φωλιά του. Κάτι τέτοιο.
Στο δεύτερο βιβλίο της σειράς που κυκλοφόρησε πριν λίγες εβδομάδες, οι 12 θεοί ντετέκτιβ καταπιάνονται με τα ζητήματα της ομορφιάς και της ευτυχίας, αλλά και τα καθοριστικά «Αν» της ιστορίας, αναδεικνύοντας την καθοριστική σημασία του ενός και των πράξεών του…
Η δεύτερη υπόθεση των 12 θεών ντετέκτιβ (Ποιος έκλεψε το μήλο της Έριδας;) ξεκίνησε ως μια ιστορία που μιλάει για την ομορφιά. Κατά τη συγγραφή της εντάχθηκε και το θέμα της ευτυχίας αλλά προς το τέλος του βιβλίου (και δίχως να το έχω καθόλου υπολογισμένο, κάτι που, για ακόμα μια φορά, αποδεικνύει ότι εμείς οι συγγραφείς δεν ξέρουμε ακριβώς για ποιο πράγμα γράφουμε), όταν ο Ερμής βρήκε τον ένοχο της κλοπής, προέκυψε το ζήτημα όλων αυτών των «αν» που θα μπορούσαν να αλλάξουν τον ρου της ιστορίας. Κι αν ο Ερμής αποφάσιζε να μην παραδώσει το μήλο στον Πάρι, οπότε κι εκείνος δεν το έδινε ποτέ στην Αφροδίτη, με αποτέλεσμα να μη χρειαστεί ποτέ να διεκδικήσει αυτός την Ωραία Ελένη; Αν, δηλαδή, ο Ερμής στεκόταν εμπόδιο στην εξέλιξη των γεγονότων όπως σωστά τα προέβλεπε αυτός που είχε κλέψει το μήλο, δεν θα γινόταν ο Τρωικός πόλεμος, δεν θα σκοτώνονταν τόσοι Τρώες και Αχαιοί, δεν θα χρειαζόταν να επιστρέψει ο Οδυσσέας στην Ιθάκη, δεν θα έγραφε ο Όμηρος την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, δεν, δεν, δεν… Μια απόφαση θα ήταν αρκετή ώστε η ιστορία να είναι πολύ διαφορετική απ’ αυτή που γνωρίζουμε σήμερα. Άλλωστε, κάπως έτσι δεν συμβαίνουν τα πράγματα στη ζωή μας, όταν φτάνουμε σε σταυροδρόμια; Ανάλογα με το μονοπάτι που αποφασίζουμε να πάρουμε, αλλάζει η ιστορία μας!
Και να λοιπόν, πως ένα βιβλίο που ξεκίνησε να μιλάει για την ομορφιά και την ευτυχία, κατάληξε να μιλάει για τη σημασία των αποφάσεων που καλούμαστε να πάρουμε και τον αντίκτυπό τους σε ατομικό αλλά και σε συλλογικό επίπεδο. Για την δυνατότητα που έχει ο καθένας μας να παρέμβει στην ιστορία, δηλαδή.
Είσαι από εκείνους που αν ήξεραν τι θα ακολουθούσε, θα σκότωναν νεαρό τον Χίτλερ σε μια μπυραρία του Μονάχου ή εν προκειμένω συντάσσεσαι με τον Ερμή και την επιλογή των θεών να μην «πειράζουμε» την ιστορία;
Η ιστορία είναι οι πράξεις των ανθρώπων -αυτός είναι κι ο λόγος που ο Ερμής δεν ανακατεύεται και αποφασίζει να επιστρέψει το μήλο στον Πάρι ώστε να το δώσει στην Αφροδίτη. Ταυτόχρονα, για τους αρχαίους Έλληνες, οι άνθρωποι έμοιαζαν να υποκινούνται από τις μικροπράξεις και τα συμφέροντα των θεών, αλλιώς ποτέ δεν θα είχε φτάσει το μήλο στα χέρια του Πάρι. Στην ουσία, η απόφαση του Ερμή να επιστρέψει το μήλο στον Πάρι, υποδηλώνει βαθιά πίστη στον άνθρωπο. Είναι σαν να λέει: «αποφασίστε εσείς για τη μοίρα σας, αναλάβετε την ευθύνη των πράξεών σας, αλλάξετε μόνοι σας την ιστορία. Αρκετά με την κηδεμονία των θεών!». Η ενηλικίωση είναι μια επίπονη διαδικασία με πολλές λάθος αποφάσεις, επιστροφές και επανεκκινήσεις. Έτσι, αυτός που θα σκότωνε τον Χίτλερ επειδή θα γνώριζε εκ των προτέρων τι επρόκειτο να υποκινήσει, θα λειτουργούσε σαν θεός, προστάτης και πατέρας.
Δεν θα ήμουν πάντως εγώ, γιατί πιστεύω πως ο κόσμος μας δεν χρειάζεται την παρέμβαση κανενός είδους θεού, προστάτη ή πατέρα για να σωθεί. Χρειάζεται ο καθένας να αναλάβει την ευθύνη του ώστε να απομονώνεται άμεσα ο οποιοσδήποτε Χίτλερ.
Πού βρίσκεται η «ευτυχία» για τον Φίλιππο; Τον αγχώνει το κυνήγι της; Ή έχει συμφιλιωθεί με το να είναι και μη «ευτυχισμένος» κάποιες μέρες;
Η ευτυχία είναι στιγμές. Πολλές πολλές στιγμές απαράμιλλης ομορφιάς μέσα σε έναν κυκεώνα ασχήμιας. Δεν είναι κατάσταση η ευτυχία -μόνο στιγμές.
Έχεις εμπνευστεί και την τρίτη ιστορία του γραφείου ερευνών Οι 12 θεοί ντετέκτιβ; Πότε να την περιμένουμε αλήθεια;
Την έχω ξεκινήσει κι ελπίζω στον επόμενο μήνα να την ολοκληρώσω. Εδώ ηρωίδα είναι η Περσεφόνη, η παρά-τη-θέλησή-της βασίλισσα του Κάτω Κόσμου, και η ιστορία μιλάει για το αλόγιστο κυνήγι του πλούτου, την εργασιακή εκμετάλλευση ενήλικων και ανήλικων και ποιος ξέρει τι άλλο θα προκύψει. Υποθέτω ότι θα είναι στα χέρια σας προς το τέλος της χρονιάς. 
Κλείνοντας, θα ήθελα να πούμε δυο λόγια για «Το Μόλεμα»….και την ατομική ευθύνη που χτίζει τη συλλογική…
Για την ατομική ευθύνη και τη σχέση της με τη συλλογική μιλούσα λίγο πιο πριν, όταν αναφερόμουν στον Ερμή και στην απόφασή του να επιστρέψει το μήλο της Έριδας στον Πάρι ώστε να έχει την επιλογή να το χαρίσει όπου θέλει. Στο «Μόλεμα» (που είναι βιβλίο για μικρότερα παιδιά) οι αποφάσεις κάθε πουλερικού της φάρμας απέναντι στο μόλεμα (την επιδημία, δηλαδή) που φαίνεται να τους απειλεί, χτίζουν τη συλλογικότητα η οποία τα οδηγεί στην απόφαση να κλειστούν στη φάρμα ώστε να προστατευτούν. Η ίδια ατομική ευθύνη οδηγεί τα πουλερικά να χαλαρώσουν τους περιορισμούς και να βρουν νέους τρόπους να διαχειριστούν την καθημερινότητά τους μετά το μόλεμα. Μακάρι να ‘ταν έτσι και στην πραγματικότητα!
… και άλλα δύο για το εικονογραφικό σου «alter ego», την Ναταλία Καπατσούλια…
Μέσα στα χρόνια, βιβλίο με το βιβλίο, αρχίσαμε να μοιραζόμαστε με τη Ναταλία μια κοινή οπτική απέναντι στα παιδιά, που είναι όσο παιχνιδιάρικη, ζαβολιάρικη, απενοχοποιημένη, απρόβλεπτη και χαλαρή θα ήθελα. Αυτό σημαίνει πως αισθάνομαι μεγάλη ασφάλεια και ελευθερία δουλεύοντας μαζί της και νιώθω πολύ πολύ τυχερός που συναντήθηκαν οι δρόμοι μας.
Κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος
Οι 12 θεοί ντετέκτιβ: Ένα ψάρι που το έλεγαν Ορφώ
Οι 12 θεοί ντετέκτιβ: Ποιος έκλεψε το μήλο της Έριδας;
Το μόλεμα
