Από τη σκιά των Κάστρων της Θεσσαλονίκης το 1960 ξεκίνησε να κυνηγιέται με τα παραμύθια. Εκείνα της γιαγιάς, που έκρυβαν μέσα τους την προσφυγιά, εκείνα των αληθινών βιβλίων, εκείνα που φτιάχνουν οι λογιών λογιών σκιές γύρω από ένα παιδί που απλά παρατηρεί τον κόσμο. Το τζίνι του Αλλαντίν είχε μία ευχή για εκείνη, μα της έφτανε: να γνώριζε τη ζωή των ανθρώπων σ’ όλες τις εποχές και τα παιχνίδια των παιδιών τους. Το τζίνι ήρθε με το δικό του τρόπο: διάβασμα, σπουδές στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας εις διπλούν (Διοίκηση Επιχειρήσεων, Νηπιαγωγός), βιβλία, παιχνίδια, ταξίδια. Τελικά προτίμησε τις σχολικές αίθουσες των νηπιαγωγείων από το να διοικήσει κάποια επιχείρηση. Της το υπέδειξε το τζίνι.
Το 2011 βραβεύτηκε ως πρωτοεμφανιζόμενη από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου για τον ξεχωριστό “Μικρό ζωγράφο των βράχων” ενώ πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε την εξαιρετική συλλογή παιχνιδιών “Παίζουμε; 99+ 1 Αυτοσχέδια επιτραπέζια παιχνίδια“ όπου το επιτραπέζιο παιχνίδι παίρνει μια διάσταση που λίγοι θα έχουν σκεφτεί. Τα τελευταία χρόνια, το τζίνι, που ακόμα έχει μια ευχή για εκείνη, της ανέθεσε μια αποστολή: να οργώνει την Ελλάδα και να μιλά σε βιωματικά εργαστήρια και ημερίδες για αυτό το αυτοσχέδιο επιτραπέζιο παιχνίδι σε σπίτι και σχολείο. Γιατί το επιτραπέζιο παιχνίδι προϋποθέτει το “μαζί” και το “αυτοσχέδιο” το βιωματικό. Και η Μαρία Πετκανοπούλου είναι και του “μαζί” και του “βιώματος”.
Συνέντευξη στον Απόστολο Πάππο.
Μαρία καλώς όρισες στο elniplex.
Σ’ ευχαριστώ Απόστολε γι’ αυτό το καλωσόρισμα στο εξαιρετικό elniplex.
Γυρνάμε 9 χρόνια πίσω, 2005. Ένας μικρός ζωγράφος που ζωγραφίζει στα βράχια γεννιέται από τα χέρια σου. Μερικά χρόνια μετά, αυτός ο μικρός βραβεύεται μαζί σου στον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Τι βαθύτερο σε απασχόλησε (εκτός από το ότι ήθελες να γράψεις κάτι αρεστό σε σένα για τα χρώματα);
Αυτός ο μικρός ζωγράφος, μου άλλαξε τη ζωή. Δούλευα στο νηπιαγωγείο, ένα σχέδιο εργασίας το « Χρώμα στη ζωή μας». Πολλά ερωτήματα για το: ‘’Πότε οι άνθρωποι έβαλαν το χρώμα στη ζωή τους; Πώς έφτιαξαν τα χρώματα; Πού τα χρησιμοποίησαν; Τι ανάγκες τους κάλυπταν;’’ συμπυκνώθηκαν σε ένα, στο πώς ένιωσε ένα παιδάκι της εποχής των σπηλαίων, όταν βγήκε στη φύση μετά το κλείσιμο του χειμώνα και το σκοτάδι και την εντύπωση που του έκαναν τα χρώματα της φύσης. Ο μίτος της Αριάδνης για να βγω από το λαβύρινθο των αποριών μου, είχε δεθεί πολύ πίσω στο χρόνο, έξω από μια σπηλιά, τη σπηλιά του ΠΟΚ που μόλις πήρε υπόσταση και όνομα, αντί να με βοηθήσει να βρω τις απαντήσεις στις απορίες μου έξω από σπηλιά, με τράβηξε στα σκοτεινά βάθη της, στα σκοτεινά βάθη του χρόνου, εκεί που οι Χόμο Σαπιενς όχι μόνο χρησιμοποίησαν χρωματιστές πέτρες για να φτιάξουν χρώματα, αλλά ζωγράφισαν πάνω στους βράχους και μας άφησαν έργα τέχνης ανεπανάληπτης ομορφιάς, τις αξεπέραστες βραχογραφίες.
Εσύ ζωγραφίζεις με τα παιδιά σου σε βράχους ή έστω σε κομμάτια της φύσης;
Δε νομίζω να υπάρχει υλικό της φύσης, που δεν το έχουμε χρησιμοποιήσει για να αφήσουμε χρώματα που μετουσιώνουν σε ζωγραφιά το κάθε μικρό μυστικό της ψυχής μας. Πέτρες, ξύλα, φλούδες από κορμό πεύκου, φύλλα, αυγά, κοχύλια, κουκούτσια, κόκκαλα,ξηρούς καρπούς…
Σε συνέντευξή σου στην Kos Voice είχες πει ότι παρακινήθηκες να γράψεις το εν λόγω βιβλίο από την ιστορία της 10χρονης Μαρίας όπως την διάβασες σε κάποιο βιβλίο.
Δεν παρακινήθηκα από μια Μαρία για να γράψω το βιβλίο μου. Ζήλεψα όχι μια οποιαδήποτε Μαρία, αλλά την κόρη ενός Ισπανού ευγενή, του Δον Μαρσελίνο ντα Σαουτουόλα στα κτήματα που οποίου ανακαλύφθηκε η φημισμένη σπηλιά της Αλταμίρα. Αυτό το κορίτσι κρατώντας ένα φανάρι προχώρησε βαθύτερα και από τον πατέρα της στην πρώτη επίσκεψη τους στο σπήλαιο.
Το φως φώτισε πάνω στην οροφή της σπηλιάς και είδε ότι πολλά ζώα ήταν ζωγραφισμένα με τέτοια ζωντάνια που έμοιαζαν αληθινά και τρόμαξε. Συγκέντρωσε την προσοχή της σε ένα που ήταν πάνω της, ένα ζώο όρθιο πάνω στα τέσσερα καλλίγραμμα γερά του πόδια, το σώμα του ήταν συμπαγές και ρωμαλέο και κατέληγε σε ένα επιβλητικό κεφάλι με κέρατα έτοιμο να ορμήσει..
Έτρεξε και φώναξε τον πατέρα της: Μπαμπά , μπαμπά κοίτα… Αυτός κοίταξε και η αναπνοή του κόπηκε. Τα μάτια του αντίκρισαν ένα άλλο μάτι , η έκφραση του προσώπου ήταν η έκφραση του απέραντου φόβου μπροστά στο θάνατο. Ήταν ένα πελώριο κοκκινωπό ζώο ξαπλωμένο με τα πόδια κάτω από την κοιλιά που πέθαινε και ο άγνωστος ζωγράφος κατάφερε να ζωγραφίσει τον πόνο που ένιωθε το ζώο. Ήταν ένα βίσωνας αλλά στην κορυφή είχε ένα ολόκληρο κοπάδι από βίσωνες …
Τότε λοιπόν, πριν δέκα χρόνια όταν διάβασα την ιστορία της ανακάλυψης του πρώτου σπηλαίου με τις βραχογραφίες, ταυτίστηκα με τη μικρή Μαρία, ίσως και να τη ζήλεψα και ήθελα να είμαι εγώ αυτή που τις ανακάλυψε και να έλεγα εγώ το : μπαμπά, μπαμπά κοίτα…
Αυτό έμεινε στο υποσυνείδητο μου, ίσως μαζί με άλλες ανεκπλήρωτες επιθυμίες και λόγω της ισχυρής συναισθηματικής μου μνήμης, κρατήθηκε μέσα μου ζωντανό. Εκεί λοιπόν βούτηξε ο ΠΟΚ και μου δωσε εντολή να κατευθυνθώ στις βραχογραφίες…
Τι μπορούν να αποκαλύψουν τα σπήλαια και άλλοι παρόμοιοι χώροι στα μάτια ενός 6χρονου μαθητή του νηπιαγωγείου ή λίγο πριν ή μετά από αυτήν την ηλικία;
Η μεγάλη αξία των σπηλαίων είναι ότι διατήρησαν όλα τα αποτυπώματα της ζωής όσων πλασμάτων ανθρώπων ή ζώων τα κατοίκησαν. Βραχογραφίες, εργαλεία, οστά ζώων… Μας δίνουν τη δυνατότητα με βάση το μέγεθος των σταλακτιτών να προσδιορίσουμε το χρόνο που χρειάστηκε για να δημιουργηθεί ένα σπήλαιο. Πληροφορίες για τη βιοποικιλότητα της εποχής εκείνης, που μπορεί σήμερα να μην υπάρχει. Σε σπήλαιο της Γαλλίας έχει ζωγραφισμένο πιγκουίνο ή ζώα βίσωνες, μεγάκερους που έχουν εξαφανιστεί καθώς επίσης και τις τεχνικές κυνηγιού και για την πορεία της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους. Για παράδειγμα το γεγονός ότι οι Νεάντερταλ δεν άφησαν βραχογραφίες, ερμηνεύεται από τους επιστήμονες σήμερα, ότι είχαν σύντομη παιδική ηλικία και δεν έπαιξαν με συνέπεια να έχουν μειωμένες πνευματικές ικανότητες και φαντασία.
Λίγο καιρό πριν- κι ήταν κι ο τρόπος με τον οποίο είχα τη χαρά να σε γνωρίσω- οι εκδόσεις Καλειδοσκόπιο έβγαλαν ένα ακόμα βιβλίο σου, ένα βιβλίο-χρυσάφι. Το «Παίζουμε; 99+1 αυτοσχέδια επιτραπέζια παιχνίδια»…
Όταν διάβασα αυτά που έγραψες στην παρουσίαση του βιβλίου μου στο elniplex.com, σκέφτηκα, πού ήταν κρυμμένος αυτός ο άνθρωπος στην τάξη μου και κατάλαβε όλα όσα εγώ νιώθω για το αυτοσχέδιο επιτραπέζιο παιχνίδι; Το βιβλίο αυτό, σαν απόσταγμα της καθημερινής εμπειρίας μέσα στην τάξη , αποτελεί μια καινοτόμα προσέγγιση στα εκπαιδευτικά δρώμενα. Όπου τα αυτοσχέδια επιτραπέζια παιχνίδια μπορούν να αποτελέσουν τη βάση μιας ολόκληρης εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Τι θέση έχει το παιχνίδι στη ζωή των σημερινών παιδιών;
Η σχέση του παιδιού με το παιχνίδι ήταν είναι και θα είναι η ίδια. Το παιδί ζει μέσα στο παιχνίδι, και το παιχνίδι υπάρχει μέσα στη ζωή του, με όρια αξεχώριστα, χωρίς να κατανοεί ή να συνειδητοποιεί το «πώς», το «πότε» και τα «γιατί του », το παιχνίδι είναι η ζωή του παιδιού.
Εσύ-όπως κι εγώ άλλωστε- ανήκουμε σε μια γενιά που και στους δρόμους έπαιξε και έτρεξε και τα γόνατά μας ανοίξαμε.
Μόνο γόνατα; Και ο πετροπόλεμος στην αλάνα…
Όμως τα γόνατα των σημερινών παιδιών είναι τόσο καθαρά…
Η τηλεόραση, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, τα ταμπλετ τι κρίμα που δεν γδέρνουν γόνατα!
Πάμε στο επιτραπέζιο παιχνίδι που τόσο αγαπάς. Αυτό προϋποθέτει το μαζί. Κι είναι αυτό το μαζί που λείπει σήμερα από το παιχνίδι των παιδιών. Τι συνέβη;
Το μαζί καλλιεργείται όταν παίζουν τα παιδιά μεταξύ τους. Παίζουν σήμερα τα παιδιά εκτός νηπιαγωγείου καθόλου; Όλα τα παραπάνω ηλεκτρονικά παιχνίδια απορροφούν τα παιδιά σαν να είναι βεντούζες, σε ένα ιδιότυπο ‘’μαζί’’ παιδιού και μέσου, όπου κοινωνικές δεξιότητες συνεργασίας, αποδοχής του άλλου, ελέγχου συμπεριφοράς, διαχείρισης της ήττας είναι άνευ λόγου και ουσίας. Οι μηχανές δεν έχουν να μοιραστούν τίποτε με τα παιδιά. Δεν ζητούν τίποτε αλλά τα έχουν πάρει όλα.
Στο νηπιαγωγείο παίζουμε αρκετά με τα παιδιά μας;
Στα σεμινάρια λέω στους εκπαιδευτικούς ότι θα ήθελα το πάθος μου για το παιχνίδι να τους το μεταδώσω σαν κολλητική ασθένεια, γιατί εμείς στο δικό μου νηπιαγωγείο, μόνο παίζουμε και όλα τα κάνουμε παιχνίδι…
Ένα πουλάκι που κάθισε πριν λίγες μέρες στον ώμο μου, μου είπε ότι έχεις μια πολύ πλούσια δράση σε σεμινάρια και επιμορφώσεις.
Αχ αυτό το πουλάκι! Αναρωτιέμαι μήπως είναι το ίδιο που έρχεται και μαρτυράει σ΄ εμένα, όλα όσα τα παιδιά μου δεν θα ήθελαν να γνωρίζω. Εδώ και τρία χρόνια είμαι εισηγήτρια σε σεμινάρια για εκπαιδευτικούς με θέμα «Η ένταξη των επιτραπέζιων παιχνιδιών στην εκπαιδευτική διαδικασία». Τα σεμινάρια έχουν γίνει σε πολλές πόλεις της Ελλάδας, σε πολλές δομές με διάφορους φορείς. Είμαι εισηγήτρια σε σεμινάρια για την φιλαναγνωσία και την προώθηση της ανάγνωσης, για γονείς με θέμα «Οικογενειακό ραντεβού γύρω από ένα επιτραπέζιο παιχνίδι», σε εργαστήρια για γονείς και παιδιά και σε εργαστήρια μόνο για παιδιά, όπου σχεδιάζουν και φτιάχνουν τα δικά τους επιτραπέζια παιχνίδια με ανακυκλώσιμα υλικά ή επιτραπέζια με βάση ένα λογοτεχνικό βιβλίο και εργαστήρια μαθητών σε σχολεία.
Μια/ένας νηπιαγωγός είχε κακή μέρα χθες. Μπαίνει λοιπόν το επόμενο πρωί στην τάξη απροετοίμαστη/-ος εντελώς. Πες μας το πιο γρήγορο αυτοσχέδιο παιχνίδι που μπορεί να στήσει.
Αν από το παραπάνω κρατήσεις το «απροετοίμαστη», έτσι μπαίνω εγώ στην τάξη.
• Μοιράζει στα παιδιά από δύο τετράγωνα χαρτάκια και ζητάει να ζωγραφίσουν και στα δύο την ίδια ζωγραφιά. Σε δέκα λεπτά έχει ένα ΜΕΜΟΡΥ. Μόλις το βαρεθούν…
• Με τα ίδια χαρτάκια φτιάχνει μια ΤΟΜΠΟΛΑ
• Και μετά ένα BINGO
• Δίνει στα παιδιά από ένα χαρτόνι 20Χ15 εκ. και ζωγραφίζουν ότι θέλουν. Κατόπιν κόβει την κάθε μία ζωγραφιά σε 5 λωρίδες κάθετες, και έτσι έχουν ένα παιχνίδι καρτών.
Μαρία, πες μας μερικά υλικά τα οποία, αντί να πετάμε ή να αγνοούμε θα έπρεπε να κρατάμε για να δημιουργούμε αυτοσχέδια επιτραπέζια (και όχι μόνο ίσως) παιχνίδια;
Αν πριν πετάξουμε κάτι ή το προορίζουμε για ανακύκλωση, του χαρίσουμε μια ματιά και αναρωτηθούμε « μπορώ να το χρησιμοποιήσω στα επιτραπέζια μου ή σε οποιοδήποτε άλλο παιχνίδι θέλω να φτιάξω;» είναι σίγουρο πως θα μας απαντήσει « κράτα με και θα δεις»…
…και όντως θα δείτε να αποκτάτε μια απίστευτη συλλογή από πρωτότυπα υλικά για βάσεις, πιόνια, ζάρια, κάρτες, κλεψύδρα, όπως χαρτόκουτες, κουτιά παπουτσιών, παλιές αφίσες, προσκλήσεις, φελούς από μπουκάλια, καπάκια από πλαστικά μπουκάλια, θήκες από ρεσώ, κουτιά από φάρμακα, κουμπιά, παλιά καπάκια από βάζα, υφάσματα, μπουκαλάκια μικρά, πέτρες χρωματιστές, καρυδότσουφλα, καπάκια από τελειωμένους μαρκαδόρους, άδεια κουτιά από γάλα…
Αρχίστε λοιπόν σήμερα με το δεν πετάμε τίποτε!
Το παραπάνω πουλάκι δεν ήξερε να μου πει τι ετοιμάζεις συγγραφικά και όχι μόνο. «Ρώτα τη Μαρία», μου είπε. Και θα το κάνω…
Αχ αυτό το πουλάκι! Τι επιλεκτική πληροφόρηση που έχει!
Μια ανακοίνωση σε Συνέδριο μόλις τελείωσε και μια σειρά προγραμματισμένων σεμιναρίων έπονται. Κάποια και εκτός Ελλάδος και τα περιμένω με αγωνία. Έχω δώσει μια υπόσχεση στον εαυτό μου, κάποια στιγμή με οποιοδήποτε τίμημα να τελειώσω δυο παραμύθια ημιτελή και να ασχοληθώ με δύο τελειωμένα που είναι προς έκδοση και δεν υπάρχει χρόνος να αφιερώσω και μια αποτύπωση ιστορικών γεγονότων μέσα από τη ζωή υπαρκτών και μυθοπλασμένων ηρώων που έμεινε στη μέση, όταν εκδόθηκε «Ο μικρός ζωγράφος των βράχων» Έχω απέναντι μου στο γραφείο μια στοίβα με 30 περίπου βιβλία σχετικά με την Κωνσταντινούπολη, για να μου λένε καλημέρα και να μου θυμίζουν, ότι πρέπει να τα πάρω και να κλειστούμε κάπου, για ένα μεγάλο διάστημα, όπου θα μπορέσω να ζωντανέψω ξανά μέσα μου και να συνεχίσω ότι έχω γράψει και καλύπτει μια χρονική περίοδο από το 1911 μέχρι το 1919 από τη ζωή στην Πόλη και να το φθάσω μέχρι το 1924, τότε που η ζωή των προγόνων μου σταμάτησε απότομα στους κάμπους της Θράκης και στην Κωνσταντινούπολη.
Μαρία, ήταν ιδιαίτερη η χαρά να είσαι σήμερα μαζί μας. Σ’ ευχαριστώ.
Κι εγώ σας ευχαριστώ, θέλω όμως να σας πω ότι εγώ κάθε μέρα είμαι μαζί σας, γιατί από τότε που γνώρισα το elniplex.com, έγινε για μένα καθημερινός διαδικτυακός προορισμός. Συγχαρητήρια για αυτό που μας προσφέρετε!
Ευχαριστώ εκ μέρους όλων, Μαρία!
