Η αναγνώριση της κατάθλιψης στην εφηβεία είναι μια πολύ δύσκολη διαδικασία. Και αυτό συμβαίνει διότι η εφηβεία ως αναπτυξιακή φάση χαρακτηρίζεται από κυκλοθυμία. Οι έφηβοι τη μία ημέρα είναι εξωστρεφείς, ευχάριστοι, χαρούμενοι και γεμάτοι αυτοπεποίθηση, και την επόμενη ημέρα απόμακροι, σιωπηλοί και μελαγχολικοί.
Δεν υπάρχει σαφής διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη φυσιολογική «κυκλοθυμία» της εφηβείας και στην κατάθλιψη, ωστόσο υπάρχουν ορισμένες σοβαρές ενδείξεις που μπορούν να βοηθήσουν τους γονείς να αναζητήσουν άμεσα βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας.
Ποιες ομάδες εφήβων χαρακτηρίζονται ως υψηλού κινδύνου για να εκδηλώσουν κατάθλιψη;
Η κατάθλιψη είναι μια ασθένεια που μπορεί να προσβάλλει τους πάντες αλλά ορισμένοι έφηβοι είναι πιο ευάλωτοι συγκριτικά με άλλους.
Στην ομάδα υψηλού κινδύνου για την εκδήλωση κατάθλιψης στην εφηβεία φαίνεται να βρίσκονται όσοι πάσχουν από Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ), Διαταραχή εναντιωματικής/προκλητικής συμπεριφοράς, Μαθησιακές Δυσκολίες (π.χ. δυσλεξία), Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος (Δ.Α.Φ.), όσοι έχουν υποστεί σωματική, ψυχική ή σεξουαλική κακοποίηση, όσοι πάσχουν από μια σοβαρή σωματική ασθένεια και τέλος, όσοι αντιμετωπίζουν δυσκολίες στις κοινωνικές τους σχέσεις ιδιαίτερα δε εκείνοι οι έφηβοι που δυσκολεύονται να συναναστραφούν ποιοτικά και ουσιαστικά με τους συνομηλίκους τους.
Επίσης, αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης αντιμετωπίζουν οι έφηβοι που έχουν κάποιο στενό συγγενή με ιστορικό κατάθλιψης.
Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί είναι τα προσώπα-κλειδιά για να αναγνωρίσουν τα σημάδια κατάθλιψης στους εφήβους. Λόγω του αρκετού χρόνου που περνούν με τους εφήβους κατά τη διάρκεια της ημέρας βρίσκονται στην κατάλληλη θέση για να αντιληφθούν τις αλλαγές στη διάθεση ή στη συμπεριφορά τους, που πιθανότατα υποκρύπτουν μια καταθλιπτική διαταραχή.
Οι ίδιοι οι έφηβοι πολύ σπάνια παραπονιούνται ότι υποφέρουν συναισθηματικά. Ίσως να πουν ότι «βαρέθηκαν» ή «κουράστηκαν» ή «ότι η ζωή τους δεν έχει πια κανένα νόημα», αλλά συνήθως δεν αναγνωρίζουν ότι πάσχουν από κατάθλιψη και δεν αναζητούν βοήθεια.
Τα κυριότερα συμπτώματα της κατάθλιψης στους εφήβους
- Απότομες και συχνές μεταπτώσεις στη διάθεση και στη συμπεριφορά τους.
- Ευερεθιστότητα και συχνές εκρήξεις θυμού.
- Υπερβολικές ανησυχίες.
- Ευσυγκινησία.
- Χαμηλές επιδόσεις στο σχολείο.
- Δυσκολία συγκέντρωσης.
- Ψυχοσωματικά ενοχλήματα.
- Διαταραχές στον ύπνο και στη διατροφή τους.
- Χρήση ουσιών (ναρκωτικών, αλκοόλ).
- Αισθήματα μοναξιάς και ανημπόριας.
- Έλλειψη ικανοποίησης ακόμη και για δραστηριότητες που παλιότερα τους ευχαριστούσαν (ανηδονία).
- Αυτοκτονικός ιδεασμός και απόπειρα αυτοκτονίας.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς του εφήβου;
- Να αναγνωρίσουν ότι κάτι δεν πάει καλά με το παιδί τους.
- Να αναζητήσουν άμεσα βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας.
- Να διατηρήσουν μια καλή σχέση επικοινωνίας μαζί του.
- Να περνάνε ποιοτικό χρόνο (δηλαδή ευχάριστο και χαλαρό) μαζί του.
- Να τον ακούνε προσεκτικά.
- Να ενθαρρύνουν τα μικρά, θετικά του βήματα.
- Να διατηρήσουν τις δυνάμεις τους και να φροντίζουν τον εαυτό τους.
Θεραπεία της κατάθλιψης
Η θεραπεία των καταθλιπτικών διαταραχών στους εφήβους εξαρτάται από τη σοβαρότητά τους. Δεν υπάρχει μία και μοναδική θεραπεία για τις καταθλιπτικές διαταραχές-στις περισσότερες περιπτώσεις χρησιμοποιείται ένας συνδυασμός από θεραπείες. Συνήθως αυτό σημαίνει βοήθεια τόσο για τον έφηβο όσο και για την οικογένειά του, ώστε να μπορέσει να τον στηρίξει στη διάρκεια της κατάθλιψης.
Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία φαίνεται πως έχει τα καλύτερα αποτελέσματα στις καταθλιπτικές διαταραχές στους εφήβους.
Πολλές φορές συνιστάται αντικαταθλιπτική φαρμακευτική αγωγή για τη θεραπεία μέτριων ή σοβαρών μορφών κατάθλιψης στους εφήβους. Η φαρμακευτική αγωγή (που χορηγείται από παιδοψυχίατρο) συνήθως συνδυάζεται με άλλες μορφές θεραπείες όπως είναι η ατομική ψυχοθεραπεία ή η οικογενειακή θεραπεία. Τα αποτελέσματα της συνδυασμένης προσέγγισης (φαρμακευτική αγωγή + ψυχοθεραπεία) φαίνεται να έχουν καλύτερα αποτελέσματα απ’ ότι όταν χορηγείται αποκλειστικά φαρμακευτική αγωγή.
Οι έφηβοι που πάσχουν από ήπια έως μέτρια καταθλιπτική διαταραχή συνήθως ανταποκρίνονται θετικά στη θεραπεία μετά από μερικές εβδομάδες ή μήνες. Αντιθέτως, οι έφηβοι που πάσχουν από βαριά καταθλιπτική διαταραχή φαίνεται να χρειάζονται περισσότερο χρόνο, ιδαίτερα όταν δυσχεραίνονται από κοινωνική απομόνωση, συχνές απουσίες από το σχολείο και σοβαρές οικογενειακές συγκρούσεις.
Η ενθάρρυνση από το οικογενειακό περιβάλλον βοηθά αρκετά τους εφήβους, οι οποίοι πάσχουν από κατάθλιψη. Ένα θετικό σχόλιο, μια φιλοφρόνηση-ακόμη και αν ο έφηβος φαίνεται σαν να μην του δίνει σημασία- βοηθάει να τονωθεί η αυτοεκτίμησή του και να κάνει μικρά βήματα προόδου. Παράλληλα, ένα υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον, όπου οι έφηβοι εισακούονται, λαμβάνουν φροντίδα και νοιάξιμο μοιάζει να αποτελεί έναν ισχυρό προστατευτικό παράγοντα σε αυτή τη δύσκολη φάση της ζωής τους.
Κλείνοντας η κατάθλιψη στον έφηβο είναι μια διαταραχή της διάθεσης που αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά όπως και στους ενηλίκους. Αρκεί όμως να γίνει έγκαιρα αντιληπτή. Μην αφήνετε το χρόνο να περάσει. Η κατάθλιψη δεν «εξατμίζεται». Πιθανόν, αν την αφήσετε, θα επιδεινωθεί.
Ιωάννης Κυργιόπουλος
Ψυχολόγος (Msc Σχολικής Ψυχολογίας)
E–mail: johnkyr76@yahoo.gr
Τηλ. Επικοινωνίας: 6972868960
