Σπούδασε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών στη Βαρσοβία. Εργάστηκε ως εικονογράφος για πολλές εφημερίδες και περιοδικά της χώρας του, συνεργάστηκε με την πολωνική τηλεόραση, ενώ έχει κερδίσει αρκετά βραβεία, ανάμεσα στα οποία και τον διαγωνισμό διαφήμισης Golden Eagles το 1999.
Επισκέφθηκε την Ελλάδα στα πλαίσια του 5ου Ευρωπαϊκού Λογοτεχνικού Περιπάτου το Σάββατο 29 Σεπτεμβρίου, στον Πύργο Βιβλίων της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, προσκεκλημένος της Πολωνικής Πρεσβείας. Γοήτευσε παιδιά και μεγάλους, με τις Μέλισσές του, ένα από τα καλύτερα βιβλία γνώσεων που θα βρεθούν ποτέ στα χέρια σας και κυκλοφορεί στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Μικρή Σελήνη.
Ο διακεκριμένος Πολωνός εικονογράφος Piotr Socha σήμερα στο ELNIPLEX, με μια συνέντευξη που μας παραχώρησε αμέσως μετά την παρουσίασή του στο Ι. Σ. Νιάρχος.
Συνέντευξη στον Απόστολο Πάππο και την Κατερίνα Χατζηανδρέου.
“Η παρουσίαση σε παιδιά είναι μια πρόκληση για εμένα”
Η παρουσίαση σου στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος στον 5ο Ευρωπαϊκό Λογοτεχνικό Περίπατο ήταν υπέροχη…
Δεν είναι η πρώτη φορά που το κάνω. Στους περισσότερους φίλους μου εικονογράφους δεν αρέσει να δουλεύουν με παιδιά.
Πιστεύεις ότι τα φοβούνται επειδή δε μπορούν να προβλέψουν την εξέλιξη της συζήτησης;
Χρειάζεται πολλή προετοιμασία. Η παρουσίαση του βιβλίου είναι ένα είδος δουλειάς που στερεί πολύ χρόνο και όταν γίνεται σε παιδιά, μετατρέπεται για εμένα σε πρόκληση καθώς πρέπει να μιλήσω με όσο πιο ελκυστικό προς αυτά τρόπο. Όταν το θέμα είναι ενδιαφέρον, όπως είναι οι μέλισσες, δεν μπορώ να το παρουσιάσω με τρόπο βαρετό. Στις συναντήσεις μου με παιδιά στην αρχή μιλάω σε αυτά. Όταν νιώθω ότι δεν μπορούν να συγκεντρωθούν τότε μιλάω με αυτά θέτοντας ερωτήσεις. Κάποιες φορές τα παιδιά εκδηλώνουν μικρότερο και άλλες μεγαλύτερο ενδιαφέρον, άλλες φορές οι συνθήκες είναι καλές και άλλες όχι, με τον έναν η τον άλλο τρόπο, ωστόσο, αποτελεί μια πρόκληση για εμένα.
Προτιμάς το παιδικό ακροατήριο από αυτό των ενηλίκων;
Η αλήθεια είναι ότι οι ενήλικες καταλαβαίνουν περισσότερα και είναι πιο εύκολο να μιλάς σε αυτούς. Τα παιδιά κουράζονται εύκολα και το δείχνουν, δεν μπορούν να κρύψουν ό,τι αισθάνονται, σε αντίθεση με τους ενήλικες οι οποίοι μπορούν να προσποιηθούν ψεύτικο ενδιαφέρον. Αυτή τους η διαφορά καθιστά πιο δύσκολο το παιδικό ακροατήριο. Όταν κάνω παρουσιάσεις σε παιδιά βλέπω ότι γνωρίζουν πολλά για τις μέλισσες και την φύση. Ωστόσο, υπάρχει ένα πρόβλημα σήμερα. Στα παιδιά δεν αρέσει το διάβασμα. Δεν μπορούν να συγκεντρωθούν στην ανάγνωση ενός βιβλίου, καθώς είναι περισσότερο εξοικειωμένα με την οθόνη, τα κινητά τηλέφωνα, τα κοινωνικά δίκτυα. Εγώ, ας πούμε, έχω δύο παιδιά, έναν γιο και μια κόρη. Ο γιος μου είναι 21 ετών και δεν διαβάζει πολλά βιβλία, γιατί δεν μπορεί να συγκεντρωθεί σε αυτά. Αντίθετα η κόρη μου είναι 23 ετών και διαβάζει πολύ. Ως γονιός λοιπόν γνωρίζω πόσο σημαντική είναι η ανάγνωση βιβλίων. Τα παιδιά σήμερα αδυνατούν να συγκεντρωθούν σε μία ιδέα. Για τον λόγο αυτό, έφτιαξα ένα εκπαιδευτικό βιβλίο με στόχο να δουν τα παιδιά ένα μικρό έντομο, να συγκεντρωθούν σε αυτό και να καταλάβουν την σημασία της ύπαρξής του για την φύση και τον ανθρώπινο πολιτισμό.
“Το μέλι δεν είναι η σημαντικότερη προσφορά
των μελισσών στον άνθρωπο”
Η αφορμή της συγγραφής του βιβλίου σου ήταν οι γονείς σου;
Ο πατέρας μου συχνά μου ζητούσε να τον βοηθήσω στα μελίσσια που είχε. Ήταν μια δύσκολη δουλειά για εμένα. Έπρεπε να επαναλαμβάνεις διαρκώς το ίδιο, να αντέχεις τα τσιμπήματα των μελισσών, ωστόσο συνειδητοποίησα την αξία της δουλειάς αυτής. Στο παρελθόν, το μόνο το οποίο γνώριζα ήταν ότι το μέλι είναι υγιεινό και γευστικό. Δεν είχα όμως καταλάβει ότι δεν είναι το μέλι η σημαντικότερη προσφορά των μελισσών στον άνθρωπο, αλλά η επικονίαση, χάρη στην οποία, υπάρχουν τα περισσότερα από τα φρούτα και τα λαχανικά. Οι μέλισσες δουλεύουν για τους ανθρώπους και η ζωή μας θα άλλαζε αν οι μέλισσες κάποτε εξαφανιζόντουσαν. Οι γνώμες διίστανται, αν έχει ειπωθεί από τον Άλμπερτ Αϊνστάιν ή από τον Κάρολο Δαρβίνο, ωστόσο, υπάρχει μία φράση που επιβεβαιώνει την αναγκαιότητα της ύπαρξης των μελισσών στον πλανήτη μας σύμφωνα με την οποία, αν εξαφανιστούν οι μέλισσες σε τέσσερα χρόνια θα εξαφανιστεί και το ανθρώπινο είδος. Ωστόσο, η πληροφορία αυτή δεν περιλαμβάνεται στο βιβλίο, καθώς δεν είναι εξακριβωμένη. Το κείμενο του βιβλίου «Μέλισσες» δεν ανήκει σε εμένα. Εγώ έκανα την εικονογράφηση και συνέλεξα τις πληροφορίες αλλά το κείμενο συνέταξε ο καθηγητής Βιολογίας Βόιτσιεχ Γκραικόφσκι. Ήταν πολύ σημαντικό για εμάς, όλες οι πληροφορίες που υπάρχουν στο βιβλίο να είναι αληθινές, για τον λόγο αυτόν συνεργαστήκαμε με ομάδα επιστημόνων και νομίζω ότι τα καταφέραμε να μην υπάρχουν τελικά ανακρίβειες ή λάθη.
Πώς ήταν η συνεργασία με τον καθηγητή Γκραικόφσκι;
Αρχικά ήθελα να γράψω όλο το βιβλίο μόνος μου. Θεώρησα ότι μπορούσα να συντάξω και τα κείμενα. Στην πορεία όμως είδα ότι είχα δύσκολη δουλειά με την εικονογράφηση, έπρεπε να συγκεντρωθώ και να αφιερώσω χρόνο. Ζήτησα αρχικά την βοήθεια της καθηγήτριάς μου η οποία αν και έγραφε καλά, έπρεπε να τελειώσει με την εκπόνηση της διατριβής της. Έτσι απευθύνθηκα στον εκδότη μου για να αναθέσουμε την συγγραφή του κειμένου σε κάποιον άλλο. Βρήκαμε τον καθηγητή Γκραικόφσκι, ο οποίος επιμελείται κείμενα για σχολικά εγχειρίδια. Ξέρει πώς να γράφει με τρόπο απλό κάτι σύνθετο, χωρίς τη χρήση δύσκολων επιστημονικών ορολογιών. Γνωρίζει τον τρόπο να απευθύνεται σε παιδιά.
Τι έμαθες από τις μέλισσες και τον ιδιαίτερο τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας τους σε αντιπαραβολή με την ανθρώπινη κοινωνία;
Στην κοινωνία των μελισσών σημαντικότατο ρόλο παίζει η ύπαρξη του θηλυκού στοιχείου. Όταν ο Αριστοτέλης μελετούσε τις μέλισσες θεωρούσε τον Βασιλιά ως την πιο σημαντική μέλισσα. Ήταν πολύ μακριά από τις πεποιθήσεις του η ύπαρξη Βασίλισσας αντί Βασιλιά και φυσικά έκανε λάθος. Οι πιο σκληρά εργαζόμενες μέλισσες είναι οι εργάτριες. Στις παρουσιάσεις μου σε παιδιά, τους φαίνεται πολύ αστείο και γελούν όταν τους μιλώ για τεμπέλικα αρσενικά, τους κηφήνες, και σκληρά εργαζόμενα θηλυκά, τις εργάτριες. Είναι δύσκολη και μικρή η ζωή της εργάτριας. Το καλοκαίρι αυτές πεθαίνουν από υπερκόπωση, ενώ οι κηφήνες γιατί δεν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν. Συχνά στις παρουσιάσεις μου απευθυνόμενος στα αγόρια τους συμβουλεύω να μάθουν να μαγειρεύουν. Δεν γνωρίζω πως είναι τα πράγματα στην Ελλάδα ωστόσο στην Πολωνία τα πράγματα έχουν αλλάξει πια. Στο νοικοκυριό και στην ανατροφή των παιδιών συμβάλλουν βοηθώντας πια και οι άνδρες τις συζύγους τους. Η κοινωνία των μελισσών είναι μια πραγματικά τέλεια οργανωμένη κοινωνία.
“Δούλευα δύο χρόνια καθημερινά από το πρωί ως τα μεσάνυχτα”
Μπορείς να υπολογίσεις τις ώρες που χρειάστηκες μέχρι την ολοκλήρωση του βιβλίου σου;
Για να ολοκληρώσω το βιβλίο έπρεπε να δουλέψω πολύ σκληρά για δύο χρόνια. Χιλιάδες ώρες αν το σκεφτεί κανείς. Ξυπνούσα κάθε μέρα στις 8 το πρωί και δούλευα στο σπίτι, στο ατελιέ μου, με μικρά διαλείμματα ως τα μεσάνυχτα. Καταλαβαίνετε πως για να ολοκληρωθεί έπρεπε να μην ασχολούμαι με τίποτα άλλο παρά μόνο με αυτό.
Άλλαξε ο τρόπος σκέψης σου για τον κόσμο και τη ζωή όσο εικονογραφούσες τις «Μέλισσες»;
Κατ’ αρχάς ήθελα να φτιάξω ένα ενδιαφέρον βιβλίο. Ήθελα να καταγράψω, όλα αυτά που με απασχολούσαν σαν παιδί και δεν μπορούσα να καταλάβω. Πώς συνυπάρχουν και συνεργάζονται λουλούδια και έντομα; Ήθελα να καταλάβουν τα παιδιά, ότι όπως συμβαίνει με τους ανθρώπους, όπως οι άνδρες έχουν ανάγκη τις γυναίκες έτσι και τα λουλούδια έχουν ανάγκη τα έντομα και μαζί ζουν σε πλήρη αρμονία. Να καταλάβουν ότι τα λουλούδια τρέφουν τα έντομα και τα έντομα συμβάλλουν με την σειρά τους στην επικονίασή τους. Στη φύση υπάρχει διαρκής συνεργασία κάτι το οποίο είναι χρήσιμο να το καταλάβουμε και να μάθουμε από αυτό.
“Όταν δουλεύεις για παιδιά, πρέπει να δουλεύεις με απλό τρόπο”
Πόσο δύσκολη είναι η δημιουργία ενός βιβλίου γνώσεων;
Είναι τόσο δύσκολο όσο και δυνατό να το ζωγραφίσεις, να προσπαθήσεις να το κάνεις όσο πιο κατανοητό γίνεται.
Σχεδιάζεις με μολύβι;
Ναι. Πρώτα σκιτσάρω με το μολύβι όσα στοιχεία μου είναι απαραίτητα και σε διάφορα μεγέθη. Έπειτα, τα σκανάρω με την βοήθεια του υπολογιστή και κάνω την σύνθεση των εικόνων σα να φτιάχνω ένα μεγάλο παζλ. Το επόμενο βήμα είναι το χρωμάτισμα. Η πιο σημαντική, ωστόσο, στιγμή στην γέννηση ενός βιβλίου είναι η στιγμή που μπροστά σε ένα κομμάτι λευκό χαρτί εικονοποιείται η σκέψη μου, ο ήρωάς μου. Όταν δουλεύεις για παιδιά, πρέπει να δουλεύεις με απλό τρόπο. Για παράδειγμα, όταν ξεκίνησα τις «Μέλισσες», έφτιαξα τις μέλισσες σαν από παραμύθι, να συμπεριφέρονται, να κινούνται και να μοιάζουν σαν άνθρωποι. Δεν ήμουν ωστόσο ικανοποιημένος. Ήθελα τελικά να μοιάζουν πιο πολύ με τις πραγματικές μέλισσες. Εμπνεύστηκα πολύ από τον Παγκόσμιο Βοτανικό Άτλαντα δημιουργώντας εν τέλει μια μίξη μοντέρνας και παραδοσιακής τεχνικής. Στην Πολωνία είμαι γνωστός ως σκιτσογράφος σε περιοδικά και εφημερίδες. Η συγγραφή βιβλίων μου αρέσει, δεν μπορεί ωστόσο να σου προσφέρει τα χρήματα για να βγάλεις τα προς το ζην.
Το μεγάλο μέγεθος του βιβλίου ήταν δική σου επιλογή;
Ναι, ήθελα να κάνω ένα βιβλίο σε μεγάλο μέγεθος, καθώς σου προσφέρει την δυνατότητα να εικονογραφήσεις με λεπτομερή τρόπο. Ο εκδότης μου, Ντάνιελ Μιζιελίνσκι, εξέδωσε βιβλία που τον έκαναν διάσημο παγκοσμίως, των οποίων την εικονογράφηση έκανα εγώ. Είναι τα “Maps” και είχαν πολύ μεγάλη απήχηση.
Τα βιβλία σου σημείωσαν επιτυχία στις πωλήσεις τους στην Πολωνία;
Οι Χάρτες πούλησαν 3 εκατομμύρια αντίτυπα. Οι μέλισσες λιγότερο από ένα εκατομμύριο. Η επιτυχία των “Maps” με ενέπνευσε και επιθυμούσα να κάνω κάτι τόσο δυνατό και αξιόλογο. Είναι σημαντικό ότι κάνω κάτι για την ευχαρίστησή μου που μου αποφέρει και οικονομικό όφελος.
Ποιο είναι το επόμενο μελλοντικό εγχείρημά σου;
Τελείωσα ένα βιβλίο για τα δέντρα που νομίζω θα εκδοθεί και στην Ελλάδα τα Χριστούγεννα. Ήταν μια πολύ δύσκολη δουλειά, δυσκολότερη από τις «Μέλισσες» λόγω της ιδιαιτερότητας των δέντρων. Τα δέντρα έχουν φύλλα και αυτά πρέπει να τα σχεδιάσεις ένα-ένα (χαμόγελα). Χρειάστηκα περίπου 3,5 χρόνια για να το ολοκληρώσω. Δεν πρόκειται να κάνω άλλο βιβλίο για έντομα. Κάποιοι φίλοι μου προτείνουν να κάνω βιβλίο για τις γάτες επειδή αρέσουν στον κόσμο. Εγώ πάλι συμπαθώ τα σκυλιά.
“Η φύση είναι γεμάτη έμπνευση”
Τι θα συμβούλευες ένα δεκάχρονο παιδί που σχεδιάζει και ονειρεύεται να γίνει ζωγράφος ή εικονογράφος;
Θα του έλεγα να δημιουργεί μόνο για την προσωπική του ευχαρίστηση. Όταν ήμουν 9-10 ετών, ζωγράφιζα αντλώντας ικανοποίηση μόνο για εμένα. Στην εφηβεία μου, στο σχολείο, όταν βαριόμουν την χημεία ή τα μαθηματικά, σκιτσάριζα τους συμμαθητές μου ή τους καθηγητές μου, και έκανα πλάκα. Στα 19 μου ξεκίνησα να φοιτώ στην Σχολή Καλών Τεχνών. Όταν ένα παιδί ξεκινά να ζωγραφίζει, πρέπει να ενθαρρύνεται. Να μην το συγκρίνουμε με έναν ενήλικα. Όταν συμβεί αυτό, θα στενοχωρηθεί και θα εγκαταλείψει την περιπέτεια. Ο Πάμπλο Πικάσο είχε πει ότι ξόδεψε μια ολόκληρη ζωή προσπαθώντας να μάθει να ζωγραφίζει σαν παιδί. Η παιδική ζωγραφική είναι εξαιρετικά δημιουργική καθώς το παιδί ζωγραφίζει απλά γιατί αρέσκεται σε αυτό. Δεν πρέπει να ζωγραφίζουμε υπό πίεση, αλλά μόνο για ευχαρίστηση. Ένα παιδί πρέπει να μαθαίνει διάφορες τεχνικές και διάφορους εκπροσώπους τους, να επιλέγει και να εμπνέεται για να δημιουργεί τελικά το δικό του ύφος. Όταν είσαι νέος πρέπει να έχεις τα δικά σου πρότυπα. Για παράδειγμα, όταν ήμουν μικρός ήθελα να ζωγραφίζω όπως ο Πικάσο στα νεανικά του χρόνια. Αργότερα, όταν βρέθηκα στην Βαρκελώνη, εντυπωσιάστηκα από τα έργα του Γκαουντί. Έμαθα ότι είχε αντλήσει έμπνευση από τη φύση. Η φύση είναι γεμάτη έμπνευση. Κοιτάξτε τα έντομα. Παρατηρήστε τα. Θα δείτε πόσο τέλεια είναι δημιουργημένα. Ακόμη και ο Geοrge Lucas για τον «Πόλεμο των Άστρων» εμπνεύστηκε από τα έντομα. Αν κάποιος θέλει να γίνει ζωγράφος, εικονογράφος, γλύπτης, αρχιτέκτονας πρέπει να έχει ευαίσθητη ματιά και να παρατηρεί τη φύση. Ταλέντο και πολλή εργασία οδηγούν στην επιτυχία. Σίγουρα πριν δέκα χρόνια δεν ήμουν ίδιος. Με πολλή δουλειά μαθαίνω να γίνομαι ακόμη καλύτερος. Η αυτοβελτίωση είναι η μεγαλύτερη πρόκληση.
Πιοτρ, σε ευχαριστούμε πολύ
Κι εγώ σας ευχαριστώ!
Το βιβλίο Μέλισσες κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μικρή Σελήνη. Δείτε την παρουσίαση του ELNIPLEX.
Κερδίστε ένα αντίτυπο
Αποδελτίωση/μετάφραση συνέντευξης: Κατερίνα Χατζηανδρέου
