Τη λέγαμε Ίριδα πριν καν την γνωρίσουμε. Δεν είναι εκείνη η βλαχομπαρόκ οικειότητα προς το δημιουργό. Είναι η οικειότητα και η αγάπη που έχει πάρει κάποιος από το έργο του που σου χαρίζει εκείνον τον ενικό της ευγένειας. Φοβάται ότι δεν έχει προσωπικό στυλ ως εικονογράφος. Όποιος διαβάσει όμως έστω 2-3 βιβλία που έχει εικονογραφήσει, θα την αναγνωρίζει με κλειστά μάτια. Όχι, ούτε μιλάνε οι εικόνες της, ούτε είναι έτοιμες να βγουν από τις σελίδες του βιβλίου, ούτε τίποτα απ’ όλα αυτά. Οι εικόνες της είναι ένα απολύτως συναρπαστικό ταξίδι για το βλέμμα του αναγνώστη. Μια μύηση στη μαγεία της λεπτομέρειας, ένας εικαστικός υπαινιγμός.
Τελευταία είδαμε τα χέρια της να ανακατεύονται με ιστορίες αληθινές, με παλιόπαιδα, με Ιούλιο Βερν. Πιο πριν είχε καταφέρει να εικονογραφήσει μερικά από τα πιο όμορφα βιβλία που διαβάσαμε ποτέ (αρκετά υπάρχουν ήδη στη βάση του ELNIPLEX). Πολλά βραβεύτηκαν. Μερικά από εκείνα που δεν βραβεύτηκαν να δεις πόση ομορφιά έχουν. Δε χρειάζεται να κάνουμε μεγαλύτερη εισαγωγή. Τα καλύτερα τα λέει η Ίρις. Μια ιδιαιτέρως όμορφη συζήτηση, ένα όμορφο πρωινό στο κέντρο της Αθήνας, στο Μουσείο Πόλεως Αθηνών που το ταλαιπωρούσε η παράξενη μετεώριση του χειμώνα που δεν έλεγε να γίνει άνοιξη.
Συνέντευξη στον Απόστολο Πάππο και τη Δώρα Πουρή.
Η ΙΡΙΣ ΚΑΙ Η ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ
Πώς ξεχωρίζουμε μια καλή από μια κακή εικονογράφηση; Βλέπεις ένα βιβλίο και γράφουμε εμείς οι αδαείς ή μέτριοι γνώστες της εικαστικής τέχνης “καλή εικονογράφηση, τα χρώματα, το ένα το άλλο”…
Θα σου πω σίγουρα ποια θεωρώ κακή εικονογράφηση γιατί είναι πιο εύκολο. Κακή εικονογράφηση είναι αυτή που έχει γίνει μόνο για να καλύψει τον εγωισμό και την ματαιοδοξία ενός εικονογράφου. Αν ο εικονογράφος δεν σέβεται το παιδί που θα δει το βιβλίο και δεν τον ενδιαφέρει αν θα το απολαύσει ή αν θα περάσει ωραία διαβάζοντας το και λέει “θα κάνω μια υπέροχη ζωγραφική” , αυτό το θεωρώ λάθος. Η εικονογράφηση δεν είναι μόνο τέχνη.
Μπορούμε να ανατρέξουμε και στα δικά μας τα χρόνια, να δούμε σε εμάς τι άρεσε. Εγώ με αυτή τη λογική ξεκινάω να δουλέψω, χωρίς να σημαίνει ότι δεν έχω κάνει “λάθη” κι εγώ στις δουλειές μου.
Θεωρώ ότι σε ένα παιδί αρέσει πολύ να ψάχνει σε μια εικόνα. Υπάρχουν πράγματα που θέλει να ανακαλύψει. Πολλές φορές βάζω σε αυτά που κάνω και κάποια παράλληλη ιστοριούλα, το οποίο μπορεί να είναι ο,τιδήποτε, ένα πουλάκι ή κάτι άλλο. Αυτό, όποιος το προσέξει. Αν δεν το προσέξει, δεν έχει σημασία. Πάντα δίνω πολλή έμφαση στις λεπτομέρειες που υπάρχουν. Είναι μια κουραστική αλλά πολύ ωραία διαδικασία για μένα.
Από την άλλη για να πάω και στην καλή εικονογράφηση, ζηλεύω πολύ και θεωρώ πολύ ωραίες τις εικονογραφήσεις που έχουνε και μία αφαίρεση την οποία εγώ δεν την καταφέρνω πάντα, την παλεύω όμως. Είναι ωραίο να κρατάς κάτι από αυτό που λέει ο άλλος και να μπορείς να το κάνεις δικό σου και να το προχωράς. Πολλές φορές μπαίνουμε στη διαδικασία -κι εγώ το κάνω αυτό- να προσπαθούμε να ακολουθήσουμε πιστά ένα κείμενο αλλά η μαγκιά στην όλη ιστορία είναι νομίζω να μπορείς να πεις “τι μπορώ να κάνω εγώ πέρα από αυτή τη λέξη που λέει αυτός”. Η καλή εικονογράφηση έχει πάρα πολλές εκφάνσεις. Υπάρχουν πάρα πολλοί καλοί εικονογράφοι που μου αρέσουν, ο καθένας για άλλους λόγους. Δε μπορώ να βάλω έναν τίτλο και να σου πω ότι αυτός είναι ο απόλυτος, ο τέλειος εικονογράφος. Νομίζω όμως ότι έχω ξεχωρίσει τον κακό, γιατί το βιβλίο ξεκινάει από αυτόν και φτάνει μέχρι αυτόν, δεν πάει παραπέρα.
Οι απολύτως ρεαλιστικές εικονογράφησεις χαρίζουν πράγματα στην έκδοση; Όταν αποτυπώνεις αυστηρά την κεντρική σκηνή ή ένα σύνολο σκηνών της συγκεκριμένης σελίδας περιορίζεις λίγο την εικονογράφηση;
Κοίτα να δεις τι γίνεται. Έχεις πάντα να διαχειριστείς ένα διαφορετικό κείμενο. Ο Βερν που κάνω με τον Αντώνη τι είναι; Δεν είναι ρεαλιστική απεικόνιση ενός κειμένου;
Ναι. Αφενός όμως είναι λίγο σπινταριστή- είναι και γεμάτος ο λόγος του Παπαθεοδούλου στα βιβλία του Βερν- και αφετέρου έχεις νομίζω έναν τρόπο-διαφώτισέ με σ’ αυτό- να πετάς διάφορα πραγματάκια μέσα στη σελίδα απ’ τα οποία άλλο αιωρείται, άλλο φεύγει κι αν το βρεις, άλλο υπονοεί… Αυτό δεν το λέμε απολύτως ρεαλιστικό, έτσι δεν είναι;
Είναι αυτό που σου έλεγα πριν με τα κρυμμένα πραγματάκια. Προσπαθώ να βάλω λεπτομέρειες για να σπάσει το ορθολογιστικά σωστό του κειμένου. Έχει όμως να κάνει και με τη θεματολογία. Το βασικό ερώτημα είναι τι θέλω να αποκομίσει ένα παιδί από αυτό που θα δει, που θα διαβάσει. Στον Βερν τι θέλω να δει ένα παιδί; Θέλω να αγαπήσει την εποχή του, την επιστήμη, τις επαναστατικές για την εποχή ιδέες του και κυρίως τα ταξίδια του. Αυτό με νοιάζει.
Αυτό που θα σε οδηγήσει είναι το κάθε κείμενο όπως και το τι θέλεις να πάρει το παιδί από αυτό. Δεν θεωρώ λοιπόν ότι είναι απαραίτητα κακός ο ρεαλισμός συνδιαζόμενος φυσικά με μια ωραία αισθητική, μια τεχνοτροπία, κάτι.. Εξαρτάται που και γιατί το κάνεις.
Ο Innocenti έχει κάνει ένα υπέροχο βιβλίο που έχει ένα σπίτι. Όλο το βιβλίο δείχνει το ίδιο σπίτι σε κάθε σαλόνι. Ξεκινάει όμως αυτό το σπίτι από το 1900 και φτάνει μέχρι το 2000 και δείχνει πως αλλάζει αυτό το σπίτι ανά εποχή. Δε νομίζω ότι θα ήθελα κάτι διαφορετικό σε αυτό. Αυτό θέλει να μου δείξει.
Αν σου πει ο άλλος ότι κάνεις ένα εκπαιδευτικό βιβλίο, δε μπορείς να κάνεις τέχνη εύκολα σ’ αυτό. Πρέπει κάπως να μπορείς να δώσεις στο παιδί να καταλάβει ότι αυτό είναι τουλίπα κι όχι μαργαρίτα. Νομίζω ότι εκεί έγκειται η διαφορά κι εκεί αν θες πολλές φορές είναι κι ο μεγάλος πόλεμος με τον εαυτό μου. Τσακωνόμαστε συνέχεια-εγώ κι ο εαυτός μου- για το αν έχει προσωπικότητα, ένα ενιαίο στιλ αυτό που κάνω ή όχι. Από την άλλη όμως λέω “τι διαφορετικό μπορώ να κάνω;” Αφού “Το Μαγικό Βιολί” πάει λίγο προς πιο μουσικό, πιο ποιητικό. Ο Βερν πάει αλλού. Η Αγγελίδου κι η μυθολογία πάει αλλού. Ίσως και γι’ αυτό μου δίνουνε τέτοια κείμενα. Γιατί εμένα δε μου δίνει κανείς να κάνω -παράπονα τώρα- ζωάκια, χαρούμενα πραγματάκια; Μόνο το Μέλιο το σκαθάρι είχα και το χάρηκα. Όλα τα άλλα που μου δίνουνε θέλουνε έρευνα.
Δεν πιστεύω να το κάνουνε για να σε κουράζουνε;
Όχι, εμένα μου αρέσει πάρα πολύ αυτή η διαδικασία. Την προηγούμενη εβδομάδα διάβασα τις 20.000 Λεύγες και το Ταξίδι στο Κέντρο της Γης του Βερν. Τα είχα διαβάσει σαν παιδάκι αλλά δεν τα θυμόμουνα. Τώρα έχω το τετραδιάκι μου και κρατάω σημειώσεις συνέχεια. Μετά ψάχνω να βρω φωτογραφίες από την εποχή μήπως μπορώ να τις χρησιμοποιήσω, ψάχνω για άλλες εικονογραφήσεις που έχουνε γίνει, βλέπω ταινίες. Με την Μαρία Αγγελίδου δεν το συζητώ. Δε μπορώ να καταλάβω πώς πιάστηκα εγώ με τη Μαρία να δουλεύω αυτά τα θέματα γιατί αν μου έλεγε κανείς ότι θα ασχοληθείς με Οδύσσειες και με τέτοια θα έλεγα “εγώ μπρατσαράδες και ωραίους δε μπορώ να ζωγραφίσω, δε μπορώ να το κάνω”.
Πολύ ωραία βιβλία αυτά…
Ναι, κι εμένα μου άρεσαν πολύ. Στο πρώτο, τις ιστορίες που τις είπε ο πόλεμος, άρχισα να ψάχνω στο αρχαιολογικό μουσείο τα αγγεία, τα αγάλματα, τα μοτίβα και ξαφνικά είδα μια ομορφιά σε όλα αυτά με τα οποία στα σχολικά μου χρόνια σιχτίριζα. Ανακάλυψα υπέροχα πράγματα, καλαίσθητα. Άρχισα να καταλαβαίνω τον πολιτισμό μας.
Μήπως το στυλ σου είναι ότι δεν έχεις στυλ;
Δε ξέρω, μάλλον αυτό είναι (γέλια).
Πώς αποφάσισες να γίνεις εικονογράφος; Δεν σπουδάζεται στην Ελλάδα αυτό. Όχι. Τελείωσα τη Βακαλό. Τότε η Βακαλό είχε τρία χρόνια και στον τρίτο χρόνο αποφάσιζες αν θέλεις να κάνεις γραφιστική ή αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων. Εγώ έκανα και τις δύο ειδικότητες. Πέρασα πολύ ωραία στην Βακαλό. Αφενός γιατί στο σχολείο ήμουν ένα παιδί που υπέφερε. Είχα εισπράξει ένα μεγάλο Χ γιατί ήμουνα σκράπας σε όλα τα πράγματα. Στη Βακαλό βρήκα ανθρώπους που είχαμε έναν κοινό στόχο, να ξενυχτάω, να δουλεύω με χαρά. Υπήρχε σαν μάθημα η εικονογράφηση αλλά ούτε τότε το είχα συνειδητοποιήσει. Είχα όμως πάντα ένα χούι. Μάζευα λεφτά και το καλοκαίρι πηγαίναμε με φίλους ταξίδια στην Ευρώπη. Αν μου έλεγες να δώσω τόσα και να πάρω μπότες, έλεγα “όχι”. Αν μου έλεγες όμως δώσε 500 ευρώ και πάρε βιβλία, αυτό το έκανα χωρίς κανέναν ενδοιασμό. Κι έτσι έχω μαζέψει κι όλη αυτή τη συλλογή παιδικών βιβλίων που έχω. Είναι συναρπαστικό πόσοι διαφορετικοί τρόποι εικονογράφησης υπάρχουν, παρότι τα υλικά είναι τα ίδια για όλους. Όταν τελείωσα τη σχολή έκανα διάφορες δουλειές αρχιτεκτονικής υφής. Κάποια στιγμή όμως συνειδητοποίησα ότι δεν έκανα γι αυτή τη δουλειά κι ότι αυτό που κάνω καλά και μ’ αρέσει είναι να σχεδιάζω. Κι έτσι αποφάσισα να το ψάξω παραπέρα. Κάπως έτσι ξεκίνησε. Πήρα τις δουλίτσες μου σε έναν φάκελο και πήγα στους εκδοτικούς. Ακόμα απορώ πως το ‘χω κάνει αυτό το πράγμα.
Ποιος άνοιξε την πόρτα;
Είμαι τυχερός άνθρωπος σε μερικά πράγματα. Όταν πρωτοέπιασα δουλειά στο σχολείο, ήταν μια νηπιαγωγός που σκόπευε να βγάλει ένα βιβλίο στον Ταξιδευτή. Και μου λέει “θες να έρθεις μαζί μου να τους δείξεις τη δουλειά σου;”
Η Σφακιανοπούλου;
Ναι, η Μάρω Σφακιανοπούλου. Κάναμε και μαζί ένα βιβλίο τότε. Κι έτσι πήγα πρώτη φορά στον Ταξιδευτή. Μετά έδειξα στην Αριάδνη Μοσχονά στον Κέδρο τη δουλειά μου και μετά από λίγο καιρό με φώναξε για ένα πολύ δύσκολο βιβλίο, το “Σε μια σκηνή θεάτρου…” . Αρχισα να αναρωτιέμαι τόσο εύκολο ήταν τελικά; Γιατί δεν το έκανα τόσα χρόνια; Από τη στιγμή που είχα κάνει 1-2 βιβλία που ίσως άρεσαν, το πράγμα μετά κύλησε μόνο του. Μετά νομίζω με πήραν από τον Πατάκη για τη “Μαριάννα” του Βαγγέλη Ηλιόπουλου. Κάπως έτσι έγινε και κάνω αυτήν τη μαγική δουλειά.
Η ΙΡΙΣ ΚΑΙ ΤΑ “ΑΧΡΗΣΤΑ” ΥΛΙΚΑ
Σου αρέσουν πολύ και οι κατασκευές, έτσι;
Πάρα πολύ. Μου αρέσει η δουλειά με τα παιδιά πάρα πολύ. Έχω ένα μικρόβιο: ένα πράγμα που μου αρέσει, είτε είναι design, είτε αρχιτεκτονική, είτε τέχνη, είτε ταινία, ο,τιδήποτε, θα ψάξω να βρω έναν τρόπο να το μοιραστώ με τα παιδιά. Όταν έρχεται κάποιος δάσκαλος και μου λέει “θα δουλέψω “τον καιρό” με τα παιδιά”, θα κάτσω να βρω σε πολύ λίγο χρόνο δραστηριότητα- έχω μάθει και το κάνω πολύ γρήγορα αυτό- ώστε σε συνδιασμό με την τέχνη, η εκπαιδευτική διαδικασία να είναι πιο ενδιαφέρουσα. Ο εγκέφαλος μου δουλεύει σε τρελές ταχύτητες και με πάει, λόγω εμπειρίας και γνώσεων, σε αυτό το κουτάκι, σε εκείνο, στο άλλο κουτάκι, μου λέει πώς θα συνδυαστούν αυτά και πως θα τα κάνω έργο μαζί με το παιδί, πως θα το οργανώσω δηλαδή. Είναι η δεύτερη μου δουλειά και μου αρέσει εξίσου.
Πόσο σημαντικό είναι να χρησιμοποιούν τα παιδιά το “άχρηστο” υλικό για να ανασυνθέτουν την πραγματικότητα μέσω διαφόρων δημιουργιών;
Πάρα πολύ. Ήμουν πολύ ευτυχισμένη όταν έρχονταν οι γονείς και μου λέγανε “δε μας αφήνουν τα παιδιά να πετάξουμε τίποτα” Είχε περάσει αυτό στα παιδιά. Το ξέρετε κι εσείς ως εκπαιδευτικοί. Αυτό που βλέπεις εσύ εδώ σαν πακέτο τσιγάρα ο άλλος μπορεί να φαντάζεται ότι μπορεί να γίνει μια πόλη ολόκληρη. Αυτό είναι η φαντασία. Είχαμε φτάσει στο σχολείο μου στο άλλο άκρο. Οι γονείς μας φέρνανε όλη την ανακύκλωση, τα πάντα. Τα παιδιά όμως βρίσκανε μια χρησιμότητα σε όλα τα υλικά. Εγώ δεν πίστευα ποτέ ότι αυτό που θα βγει από τα παιδιά πρέπει να είναι του μουσείου. Έχω μπει κι εγώ στη λούμπα “έλα να το φτιάξουμε, να το κάνουμε ωραίο” και μετά ξαφνικά βλέπω ένα παιδί που περνάει υπέροχα κάνοντας τι; Βάζοντας αύτο πάνω σε αυτό (η Ίρις βάζει ένα κουτί πάνω σε ένα ποτήρι) και να προσπαθεί να το στηρίξει σώνει και καλά. Κι εγώ να προσπαθώ να του πω ότι “αυτό δεν κολλάει, μήπως να το βάζαμε έτσι;” και να σου λέει το παιδί “όχι, εμένα έτσι μου αρέσει”. Και λες “Αφού περνάει ωραία και δημιουργεί, γιατί εγώ πρέπει να του το χαλάσω; ”
Μην πετάξεις τίποτα, ε;
Δεν πετάω τίποτα. Είναι τραγικό αυτό για έναν άνθρωπο ο οποίος συμβιώνει μαζί μου. Η σακούλα που μπορεί να έχει ένα pattern που μπορεί να μου αρέσει, δε πετιέται με τίποτα. Άνοιξα ένα κουτάκι προχθές και βρήκα κάτι μικρά χαρτάκια που είχαν barcode τα οποία τα είχα κρατήσει κάποτε, ποιος ξέρει γιατί.. Όταν ξεκίνησα σαν εικονογράφος είχα ένα όνειρο να φτιάξω ένα βιβλίο το οποίο να είναι με αντικείμενα. Υπάρχουν τέτοια πολλά τώρα. Τότε δεν μπορούσαν να το υποστηρίξουν αυτό οι εκδότες γιατί πίστευαν ότι από πίσω έπρεπε να υπάρχει και μια φωτογράφιση πολύ καλή και μπορεί να βγει και χάλια. Αλλά αφού έχω τη τη δυνατότητα τώρα να το κάνω και μπορώ να το φωτογραφίσω εγώ, να το δουλέψω στον υπολογιστή κατευθείαν, γιατί να μην το κάνω κι έτσι; Οπότε να βγάλω και το άλλο μου το άχτι που δεν το ‘χω κάνει ποτέ και το βλέπω μόνο εγώ, τα παιδιά μου στην τάξη κι ο Αντώνης Παπαθεοδούλου που του έκανα το Φιλέα Φογκ για την παρουσίαση προχθές.
ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ, ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ, ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Τι θέλουν τα παιδιά σε αυτές τις ηλικίες-4, 5-7- Ίριδα;
Να περάσουνε καλά. Και τα πιο μεγάλα παιδιά αυτό θέλουνε. Κι εμείς αυτό θέλουμε.
Έχουνε καμια τρομερή φιλοδοξία να μάθουνε πληροφορίες και γεγονότα ή περισσότερο τα ενδιαφέρει να μάθουνε βιώνοντας πράγματα; Προβοκατόρικη είναι η ερώτηση…
Αν υπήρχε στα δικά μου χρόνια ένας τέτοιος τρόπος βιωματικής εκπαίδευσης μπορεί να μην ήμουν καν αυτό που είμαι τώρα. Δεν υπήρχε όμως αυτό το πράγμα ποτέ. Είναι πολύπολοκο το πως είναι η παιδεία μας και το τι ζητάει από τα παιδιά τελικά. Αν αυτό που ζητάει είναι ένα φλατ πράγμα, δε θα προσπαθήσουνε κι αυτά να κάνουν κάτι διαφορετικό. Εγώ, επειδή είμαι από τη φύση μου πιο δημιουργικό παιδί, θα ήμουν πολύ ευτυχισμένη αν υπήρχε στα δικά μου μαθητικά χρόνια ας πούμε το καλλιτεχνικό γυμνάσιο του Γέρακα (μπορεί και να υπήρχε, δε θυμάμαι). Θα ήθελα να είχα μεγαλώσει σε ένα τέτοιο περιβάλλον. Ήτανε στείρο το δικό μας περιβάλλον στην εκπαίδευση.
Κι οι εκπαιδευτικοί;
Το έργο ενός δασκάλου, ενός νηπιαγωγού το θεωρώ βαρύ επάγγελμα. Θα έπρεπε να αμείβεται αδρά αυτή η δουλειά. Εγώ θυμάμαι ένα δάσκαλο που μας έκανε φυσική, τον Ανδρέα Κασσέτα, που δεν την καταλάβαινα, σας το λέω ξεκάθαρα. Μας πήγαινε όμως βόλτες στη Φιλοθέη, μας μάθαινε τα φυτά και πάντα την Άνοιξη με τις κουτσουπιές τον θυμάμαι.
Μπαίνει μέσα μια μέρα ο Κασσέτας και ζωγραφίζει την πρώτη εικονίτσα του μικρού πρίγκιπα με το καπελάκι. Αρχίζει και ρωτάει όλους τους σοφούς της τάξης “τι είναι αυτό;” Εγώ δεν παρακολουθούσα, διάβαζα κάτι νομίζω. Κάποια στιγμή σηκώνω το κεφάλι μου, το κοιτάω και του λέω “είναι ένα φίδι που έχει καταπιεί έναν ελέφαντα. Ο Κασέτας γέλασε εκείνη τη στιγμή, σου λέει “υπάρχει ένα σημείο επαφής με αυτόν τον άνθρωπο”. Τέτοια πράγματα έπαιρνα από όπου μπορούσα. Αλλά για να επανέλθω, αν η εκπαίδευση μπορούσε να είναι λίγο διαφορετική, θα ήταν πολύ καλύτερα τα πράγματα. Αν συνειδητοποιήσουμε ότι η παιδεία είναι η λύση για όλα τα πράγματα. Εντάξει, λίγο φιλοσοφικό αυτό που λέω, αλλά έτσι είναι.
Ένας φίλος μου στο facebook έγραψε μια μέρα για ένα περιστατικό όπου το τετράχρονο κορίτσι του διπλανού σπιτιού, αφού μίλησε λίγο μαζί του, του είπε “με συγχωρείτε τώρα, πρέπει να σας αφήσω”. Πού διδάσκονται αυτοί οι τρόποι (χαμόγελα);
Είναι ένα κράμα, αυτό που παίρνεις από το σπίτι κι αυτό που παίρνεις από το σχολείο. Γιατί κι εσύ δε μπορείς να το διδάξεις αυτό εξ’ ολοκλήρου. Από την άλλη, οι γονείς πολλές φορές στηρίζονται στο ότι το σχολείο θα φτιάξει όλη την κατάσταση.
Δε θα γίνει!
Δε θα γίνει (γέλια)
Γιατί άλλες φορές κοντράρει ο γονιός ο,τι διδάσκει ο δάσκαλος στην τάξη και άλλες ίσως γίνεται και το αντίστροφο.
Ναι, το βλέπω κι εγώ αυτό.
Το βιβλίο σε όλη αυτήν την κατάσταση που περιγράφουμε σε τι μπορεί να βοηθήσει; Παίζει πάλι αυτό, Ίριδα; Έρχεται ένας κακός γονιός, ένας κακός εκπαιδευτικός, μια τηλεόραση, μια κοινωνία και στο ακυρώνει όλο και σου ακυρώνει το καλό βιβλίο; Ώστε να μη γίνει ο αυριανός ηλίθιος που θα πετάει όλο το τασάκι όπως μου έλεγες πριν από το παράθυρο του αυτοκινήτου…
Γενικά σα λαός φυτρώνουμε με ένα τεράστιο εγώ, λες και δεν υπάρχει κανείς άλλος. Δε ξέρω αν μπορεί στο κομμάτι της αγωγής να βοηθήσει το βιβλίο. Αυτό που εισπράττω όμως είναι ότι βλέπω πολλές μαμάδες και μπαμπάδες που έρχονται και μου λένε καλά σχόλια. Αυτή η (“οικονομική”) κρίση έκανε κι ένα καλό. Δε βγαίνει πια ο, τι να ‘ναι. Έγινε ένα φιλτράρισμα. Και βλέπεις ανθρώπους που το ψάχνουνε με τα οικονομικά που διαθέτουν να διαλέξουν ένα καλύτερο βιβλίο. Στο τι βιβλία μπορεί να φτάνουν στα παιδιά είμαι αρκετά αισιόδοξη. Πιο δύσκολο να σου απαντήσω είναι σε σχέση με τα ερεθίσματα που έχουνε ούτως ή άλλως τα παιδιά, από τα παιχνίδια, από τα πάντα, πως μπορούνε να βρούνε έναν δρόμο. Είναι κι άλλα πράγματα που πρέπει να ζυμωθούν, που πρέπει ένα παιδί να αφήσει, να πιάσει. Μπορεί κάποια στιγμή να κάνει μία παύση και να μη διαβάζει. Αλλά θα το βρει πιο μετά αυτό αν έχει μάθει να διαβάζει. Αν πάω πιο συγκεκριμένα στα βιβλία της Μαρίας ας πούμε (σημ.: Μαρία Αγγελίδου) που έχουνε να κάνουνε με την ιστορία και την ύλη συγκεκριμένων τάξεων στο σχολείο. Αυτό που έχω εισπράξει είναι ότι τα παιδιά έχουνε πολλή ανάγκη να μάθουνε πράγματα με διαφορετικό τρόπο. Κακά τα ψέματα, τα περισσότερα βιβλία της ιστορίας είναι για κλάματα. “Τί πράγμα είναι αυτή η ιστορία της Πέμπτης;”, έλεγα στη Μαρία. “Και που να δεις της έκτης”, μου έλεγε. Τα βιβλία της Μαρίας τα παιδιά τα αγκαλιάζουν πάρα πολύ. Αυτό είναι ελπιδοφόρο. Είναι σα να σου λένε “αυτό θέλουμε, βρες έναν τρόπο να μου το κάνεις αυτό πιο ενδιαφέρον. Θες να μου το κάνεις βιβλίο, θες να μου το κάνεις ταινία, να το κάνεις θέατρο; Κάν’ το κάτι όμως”.
Γιατί δεν είναι τα βιβλία όπως αυτά της Μαρίας Αγγελίδου; Ιστορία προσωπικά ειπωμένη, παραμυθοδοσμένη, με μία εικονογράφηση που δεν είναι ξεροί χάρτες, προτομές και αγγεία και άσε την εικονογράφηση… Τα κείμενα είναι για να κοπανάς το κεφάλι σου… Γιατί να μην τη γράφουμε λίγο καλύτερα;
Αφομοιώνουμε όλες τις ημερομηνίες νεράκι και σε λίγες μέρες δε θυμόμαστε τίποτα.
Υπάρχει έλλειψη φαντασίας;
Φαντάζομαι ότι είναι πολύ δύσκολο θα βγούμε από το καλούπι και να πούμε “για κάτσε, μήπως θα μπορούσαμε να το πούμε έτσι;” Εγώ με την παιδεία πού τσαντίζομαι; Δεν έχω κανένα πρόβλημα να έρθεις να μου πεις ότι “δε μπορώ να εφεύρω κάτι καινούριο. Θα πάρω το σουηδικό μοντέλο, θα πάρω το αγγλικό μοντέλο, δεν έχει σημασία. Θα αντιγράψω αυτό, αφού δε μπορώ να κάνω κάτι δικό μου”. Το δέχομαι. Δε χρειάζεται σώνει και καλά να εφεύρουμε το δικό μας τροχό- που αντί για στρογγυλός θα μας βγει τετράγωνος στο τέλος και δε θα πηγαίνει πουθενά. Εκεί έγκειται και το “εγώ” που προανέφερα. Αφού δεν γίνεται, ας το αντιγράψουμε λοιπόν από κάπου αλλού.
Είχαμε κάνει μια επίσκεψη με το πρόγραμμα Comenius σε ένα αγγλικό σχολείο, ένα απλό δημόσιο σχολείο, κι έβλεπες μία τάξη για την οποία έλεγες “κάτι γίνεται εδώ”. Από το ότι μπορεί να ήταν άτσαλα κρεμασμένες οι ζωγραφικές, μέχρι ότι μπορεί να υπάρχει μια γωνιά με δέκα βιβλιαράκια για να κάθονται στο πάτωμα τα παιδιά, μέχρι ότι τα θρανία τους δεν είναι έτσι βαλμένα και είναι σε ομάδες. Απλά πράγματα. Δε ξέρω. Έχουμε ένα μάγκωμα σε όλη αυτή τη διαδικασία και δύσκολα κάνουμε αλλαγές κι ακόμη πιο δύσκολα εμπιστευόμαστε νέους ανθρώπους για να γράψουν ιστορία, μεταφορικά και κυριολεκτικά.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΜΕ ΕΙΚΟΝΕΣ ΚΑΙ… PLAYMOBIL
Τι περιμένουμε τώρα; Βερν;
Κι εσείς τον περιμένετε κι εγώ τον περιμένω να γραφτεί. Ο καημένος ο Αντώνης έχει πήξει. 20.000 λεύγες και το ταξίδι στο κέντρο της γης. Περνάω πάρα πολύ ωραία με το Βερν. Οι 20.000 λεύγες είναι η Αλίκη στη χώρα του LSD. Τι να πρωτοκρατήσεις από όλο αυτό; (γέλια) Έχω ενθουσιαστεί.
Τις ιστορίες με τη Μαρία Αγγελίδου θα τις συνεχίσετε;
Όχι, αυτό έχει τελειώσει. Έχουνε κάνει τον κύκλο τους. Θα βγάλουμε προς το παρόν δύο άθλους τους Ηρακλή στο Μεταίχμιο, τα Μήλα των Εσπερίδων και τα Βόδια του Γηρυόνη.
Είναι σημαντική η χημεία, έτσι;
Πάντα. Όταν συνεργάζεσαι και ξανασυνεργάζεσαι με κάποιους ανθρώπους –Μ.Αγγελίδου, Α.Παπαθεοδούλου, Α.Δαρλάση– αρχίζει να υπάρχει ένας κοινός κώδικας επικοινωνίας. Εγώ πλέον νιώθω ότι γράφουν για μένα. Ξέρουν τι θα με εμπνεύσει και το γράφουν. Με τον κάθε ένα απ’αυτούς μιλάμε τη δική μας γλώσσα. Με τη Μαρία παρότι είναι τόσο ταξιδιάρα και δε στέκεται πουθενά, εγώ νιώθω σα να είμαι σπίτι μου. Στην οικογένειά μου. Με τον Αντώνη νιώθω σα να ‘μαι με έναν παιδικό φίλο που ενώ παίζουμε με τα playmobil μας , ξαφνικά σταματάμε γιατί μας ήρθε μια τρελή ιδέα: να φτιάξουμε ένα βιβλίο! Με την Αγγελική νιώθω σα να ‘μαι με μια φίλη, πίνουμε καφέ και γελάμε, όταν ξαφνικά ακούγεται μια μουσική από κάπου μακριά, γίνεται ένα “κλικ” στο σύμπαν..cut..κόβεται το πλάνο….και όταν ξαναγυρνάμε στη σκηνή, υπάρχει μπροστά μας ένα βιβλίο.
Σε έχουν επηρέασει τα playmobil στην εικονογράφηση;
Εννοείται! Ο,τι έχει να κάνει με τα σπίτια, με τη δομή του σπιτιού, τον εσωτερικό μικρόκοσμο των σπιτιών, ξεκινάει από τα playmobil ( ΥΓ. και τα σχέδια-κατόψεις που μου έφερνε ο πατέρας μου από το γραφέιο του για να παίζω). Τα playmobil μου τα έχω κρατήσει όλα στο πατάρι, στο πατρικό μου. Όνειρο ζωής ήτανε πάντα να έχω ένα μεγάλο δωμάτιο στο οποίο θα τα στήσω όλα για να τα βλέπω. Και έχω σκεφτεί και το εξής. Αν δεν είχα δουλειά στη ζωή μου, θα πήγαινα στο playmobil fun park και θα καθόμουν σαν κι εκείνες τις κοπέλες που τα χαλάνε τα παιδιά και εκείνες τα ξαναφτιάχνουν.
Ίριδα, σ’ ευχαριστούμε για το όμορφο πρωινό.
Εγώ σας ευχαριστώ, παιδιά.
