Η καλλιτεχνική ομάδα Artika δημιουργήθηκε τον Ιούλιο του 2006 από την Μαριλένα Τριανταφυλίδου και την Κατερίνα Αλεξάκη. Από τον Δεκέμβριο του 2018, η Artika, αποτελεί ένα από τα 18 μέλη του μεγάλου Ευρωπαϊκού Προγράμματος «Mapping – A map on the aesthetics of performing arts for early years» που στόχο έχει τη δημιουργία θεατρικών παραστάσεων σε συμπαραγωγή με τις άλλες ομάδες-θέατρα του προγράμματος και την έρευνα πάνω στην αισθητική των παραστατικών τεχνών για τις πολύ νεαρές ηλικίες (0 έως 6 χρονών).
Αυτά τα 13 χρόνια, η Artika δημιουργεί με συνέπεια θεατρικές παραστάσεις υψηλής ποιότητας για παιδιά με μεγάλη εμπορική ανταπόκριση (Καληνύχτα μέρα, Κάτι σαν Κήπος, Πάει Έρχεται), συμμετέχει σε διεθνή φεστιβάλ και σεμινάρια και προάγει το αισθητικό κριτήριο των μικρών θεατών ήδη από τους πρώτες μήνες της ζωής τους. Τα τελευταία χρόνια δημιουργεί κορυφαία θεάματα για πολύ μικρά παιδιά, από λίγων μηνών μέχρι περίπου 5 ετών, έχοντας παρουσιάσει πρώτη στην Ελλάδα το 2007 θεατρική παράσταση για τέτοιες ηλικίες.
Έχουμε την τιμή να φιλοξενούμε στο ELNIPLEX την σκηνοθέτη και καλλιτεχνική διευθύντρια της ARTIKA Μαριλένα Τριανταφυλλίδου, την ηθοποιό και εμψυχώτρια θεατρικού παιχνιδιού Κλεονίκη Καραχάλιου και τον μουσικό, τραγουδοποιό και ηθοποιό Βασίλη Καζή.
Σας ευχαριστούμε για την χαρά να μιλήσουμε μαζί σας, καλώς ήρθατε στο ELNIPLEX. Διαβάζοντας τις σπουδές σας για να συμπληρώσω τις γνώσεις μου για εσάς, παρατήρησα πολύ πλούσια βιογραφικά, με ιδιαίτερες ενασχολήσεις και ενδιαφέροντα. Τι είναι ένας ηθοποιός, ένας σκηνοθέτης, ένας άνθρωπος του θεάτρου εν γένει, εκτός από το βιογραφικό του;
Μαριλένα Τριανταφυλλίδου: Πιστεύω πώς όλοι μας φέρουμε σε ό,τι κάνουμε εκτός από τις γνώσεις μας, τον ψυχισμό, τις πεποιθήσεις, τις αξίες και τον χαρακτήρα μας. Ουσιαστικά οι γνώσεις και οι εμπειρίες που αποκτούμε από τη ζωή, φιλτράρονται μέσα από τη φύση μας, ίσως και το ανάποδο.
Βασίλης Καζής: Ένας άνθρωπος με ιδιαίτερη ευαισθησία, διάθεση για παρατήρηση, όρεξη για συνεχή μάθηση και απόλυτη ανάγκη να διοχετεύσει ότι θυμό και πόνο έχει σε μια διαδικασία δημιουργικότητας.
Κλεονίκη Καραχάλιου: Ένας άνθρωπος που έχει ανάγκη για επικοινωνία, παιχνίδι, ανάγκη για μάθηση και παρατήρηση!
Γιατί φτιάξατε την Artika; Τι θέλατε να πείτε μέσω αυτής της καλλιτεχνικής ομάδας;
ΜΤ: Η Artika ξεκίνησε ως ένα νεανικό όνειρο… και μάλλον παραμένει ως τέτοιο! Ήμαστε μία μικρή ομάδα συμφοιτητών από τη δραματική σχολή με όρεξη, φλόγα και όνειρα. Νομίζω η επιθυμία για τη δημιουργία μίας ομάδας σχετίζεται τόσο με την ανάγκη να δημιουργηθεί ένα πρόσφορο έδαφος για έρευνα και ανταλλαγή καλλιτεχνικών απόψεων, όσο και με την ανάγκη να μιλήσεις για τη ζωή και την τέχνη. Τελικά, από την αρχική αυτή ομάδα, δύο άτομα, η Κατερίνα Αλεξάκη και εγώ ξεκινήσαμε το 2006 την Artika. Καθώς περνούν τα χρόνια όμως οι άνθρωποι αλλάζουν, εξελίσσονται, ελπίζω, και ο τρόπος σκέψης μετασχηματίζεται μέσα από τις γνώσεις και τις εμπειρίες. Αυτή τη στιγμή πιστεύω πως όλα συμβαίνουν στο Εδώ και στο Τώρα, οπότε η ομάδα είναι όλοι οι άνθρωποι που συνεργάζονται κάθε φορά, δουλεύουν και υποστηρίζουν κάθε εκάστοτε σχέδιο.
Πόσο ιδιαίτερο, πόσο διαφορετικό είναι να φτιάχνεις θέατρο (συνειδητά χρησιμοποιώ αυτό το ρήμα), να παίζεις θέατρο για βρέφη και μικρά παιδιά;
ΜΤ: Είναι και δεν είναι θα έλεγα. Ίσως η ιδιαιτερότητα έγκειται στο ότι χρειάζεται να σκέφτεσαι που απευθύνεσαι και τι θέλεις να πεις σε αυτούς τους ανθρώπους που βρίσκονται ίσως στο πιο σημαντικό σημείο της ζωής τους, σίγουρα σε αυτό με τη μεγαλύτερη ευαισθησία.
ΒΚ: Δεν σκέφτομαι τη διαδικασία δημιουργίας των παραστάσεων μας ως κάτι που έχει ένα ιδιαίτερο ζητούμενο επειδή φτιάχνονται για πολύ νεαρές ηλικίες. Πάντα στη δημιουργική διαδικασία προτείνω πράγματα που θα μου άρεσε να έβλεπα αν ήμουν θεατής της παράστασης που φτιάχνουμε. Το μόνο διαφορετικό είναι πως αλλάζει με ένα τρόπο η ποιότητα αυτού που επιλέγεις να κάνεις για να αποφύγεις κάτι που μπορεί να τα τρομάξει ή να τα φοβίσει (π.χ. υπερβολική ένταση στη φωνή, σκοτάδι κ.α.).
Το να παίζεις θέατρο για το πολύ νεαρό έχει ένα πολύ σημαντικό στοιχείο που διαφέρει σε σχέση με ένα ενήλικο κοινό. Δεν μπορείς να παριστάνεις πως το κοινό δεν είναι εκεί… Αντίθετα χρειάζεται να έχεις μια ιδιαίτερη ευαισθησία απέναντι στις αντιδράσεις τους κατά τη διάρκεια της παράστασης και κάθε στιγμή χρειάζεται να “προσαρμόζεις” την ποιότητα αυτού που έχεις να κάνεις ως ηθοποιός σε σχέση με αυτές τις αντιδράσεις.
Οι ηθοποιοί παραστάσεων για τόσο μικρά παιδιά πρέπει να ακούνε ουσιαστικά όσα συμβαίνουν κάτω για να το εκμεταλλευθούν διαδραστικά, να ξεπερνούν το κείμενό; Σκέφτομαι σωστά ίσως, αλλά παρακαλώ συμπληρώστε με…
ΜΤ: Στη δική μας περίπτωση οι παραστάσεις δεν είναι διαδραστικές, όμως, έχετε δίκιο όταν λέτε πως οι ηθοποιοί χρειάζεται να ακούνε, να αφουγκράζονται θα έλεγα καλύτερα το κοινό τους, μέσα στο πλαίσιο της επαφής που θέλουν να δημιουργήσουν μαζί τους, και καθώς επιδιώκουν να συνδεθούν μαζί τους διαμέσω του καλλιτεχνικού έργου.
ΒΚ: Νομίζω με ένα τρόπο απάντησα παραπάνω.
KK: Oι παραστάσεις μας δεν είναι διαδραστικές, όμως την ώρα της παράστασης ακούμε και αισθανόμαστε τα παιδιά, και στοχεύουμε κάθε στιγμή να επικοινωνούμε όσο καλύτερα μπορούμε μέσω της δράσης μας.
Ποιες άλλες -πρόσθετες των ηθοποιών για παραστάσεις σε μεγαλύτερα παιδιά ή ενήλικο κοινό- «αρετές» πρέπει να έχουν οι ηθοποιοί που απευθύνονται σε τόσο μικρό ηλικιακά κοινό;
ΒΚ: Νομίζω είναι σημαντικό να έχει καλό έλεγχο κανείς όλων των εκφραστικών του μέσων. Όχι πως σε μια παράσταση για ενήλικο κοινό δεν χρειάζεται αυτό απλώς ίσως εκεί να μπορείς να το “κλέψεις” κάπως λόγω της θεατρικής συνθήκης. Στο θέατρο για πολύ νεαρές ηλικίες είναι σχεδόν απαραίτητο να μπορείς να τραγουδήσεις, να έχεις ευχέρεια στην κίνηση, να παίζεις μουσικά όργανα γιατί όλα αυτά τα στοιχεία, τουλάχιστον στις παραστάσεις που δημιουργούμε ως ομάδα, είναι καθοριστικά πολλές φορές για τη διαμόρφωση της δραματουργίας.
ΚΚ: Οι ηθοποιοί που απευθύνονται σε τόσο νεαρό κοινό πιστεύω ότι πρέπει να το
υς συγκινεί και να τους ενδιαφέρει η σχέση με τα παιδιά γενικότερα μέσα στην ζωή.
Ήρθε η ώρα του Κήπου λοιπόν. «Κάτι Σαν Κήπος» για τρίτη χρονιά! Μιλήστε μας για αυτήν την παράσταση… Είναι ένας κήπος συναισθημάτων κατά βάση ο Κάτι σαν Κήπος; Με ποιον τρόπο μιλάει ο «Κήπος» σας στα παιδιά;
ΒΚ: Πιο πολύ ένας Κήπος αισθήσεων και “παραισθήσεων” αν μου επιτρέπεται εννοώντας πως ο Κήπος ζωντανεύει μόνο μέσα από τη φαντασία μας. Ένα μαξιλάρι που γίνεται σύννεφο, ένα κομμάτι ύφασμα που γίνεται ποτάμι, ένα ξύλο και ένα φύλλο που γίνονται καράβι. Όλα ζωντανεύουν εκείνη τη στιγμή, μπροστά στα μάτια των παιδιών. Οι αισθήσεις είναι το μέσο που βοηθά τη φαντασία να απογειωθεί. Ο ήχος του νερού, του αέρα, η επαφή με το χώμα, η γεύση του μανταρινιού… Και φυσικά σε όλα αυτά βοηθούν τα όμορφα σκηνικά που έχει φτιάξει σε αυτή τη παράσταση η ταλαντούχα εικαστικός Νατάσα Ευσταθιάδη.
ΜΤ: Και τα κοστούμια της Όλγας Ευαγγελίδου και οι φωτισμοί του Γιώργου Αγιαννίτη και η μουσική σου Βασίλη, η κίνηση και το παίξιμο των ηθοποιών, είναι όλα αυτά που δένουν μαζί και συμβάλουν στο να δημιουργείται κάθε Σάββατο ένα δίαυλος επικοινωνίας με τους θεατές μας.
ΒΚ: Σχετικά με το δεύτερο σκέλος της ερώτησης έχω την αίσθηση ότι τα παιδιά ιδιαίτερα σε αυτές τις ηλικίες πιο πολύ χρειάζεται να εκφράζουν τον ψυχισμό τους παρά να τον χαλιναγωγούν. Το τελευταίο έτσι και αλλιώς θα έχουν πολλές ευκαιρίες να το κάνουν μεγαλώνοντας το πρώτο όμως όσο μεγαλώνεις δυσκολεύει, έτσι δεν είναι;
Σε μια από τις πρόβες η σκηνοθέτης μας και καλλιτεχνική διευθύντρια της ομάδας Μαριλένα Τριανταφυλλίδου μας είχε πει “Στον Κήπο πάντως μπορείτε να είστε ελεύθεροι”. Είναι μια φράση που συνεχώς αυτά τα χρόνια ηχεί στο κεφάλι μου και νομίζω έχει να κάνει με αυτό που μεταφέρει ο Κήπος μας στα παιδιά. Η επαφή με το φυσικό στοιχείο, το παιχνίδι, η φιλία φέρνουν την δημιουργικότητα μέσα από την οποία μπορείς ίσως να αντιμετωπίσεις και τους φόβους σου.
ΚΚ: Ο κήπος είναι ένα ταξίδι με όχημα τις αισθήσεις, είναι ένας κήπος φιλίας συνεργασίας, μοναξιάς και συνύπαρξης. Είναι ένας μικρός καθρέφτης της ζωής.
Απ’ όσο ξέρω αυτά τα χρόνια υπάρχουν θεατές που έρχονται και ξαναέρχονται για να ζήσουν αυτήν την εμπειρία. Είναι η ρουτίνα, το «αυτό το ξέρω και μου δημιουργεί ασφάλεια» που φέρνει ξανά τα παιδιά σε μία δημιουργία ή είναι πολλά περισσότερα από αυτό;
ΜΤ: Η ρουτίνα και το αίσθημα της ασφάλειας είναι πολύ σημαντικά στοιχεία για τις πολύ νεαρές ηλικίες, δεν έχουν όμως το ρόλο μίας στείρας επανάληψης, αλλά μίας εκ νέου ανακάλυψης ή αποκάλυψης κάθε φορά. Αφενός το θέατρο είναι μία πλούσια εμπειρία, αφετέρου οι πολύ νεαρές ηλικίες αλλάζουν ραγδαία από μέρα σε μέρα και από μήνα σε μήνα, οπότε κάθε φορά που ένα παιδί θα παρακολουθήσει μία παράσταση ουσιαστικά τη βλέπει διαφορετικά, την ξανα-ανακαλύπτει. Το αίσθημα του ασφαλούς περιβάλλοντος για να συμβεί αυτό είναι απαραίτητη προϋπόθεση.
ΒΚ: Η αλήθεια είναι πως δεν μπορώ να γνωρίζω τι τους ξαναφέρνει. Αυτό που μπορώ να σχολιάσω όμως σε σχέση με αυτό είναι ότι με κάνει πολύ χαρούμενο να βλέπω ένα παιδί να επιστρέφει. Επίσης μου έρχεται στο μυαλό ο Πετρής ο γιος της Μαριλένας Τριανταφυλλίδου ο οποίος μπορεί να έχει δει τον Κήπο πάνω από 10 φορές μέσα σε αυτά τα 3 χρόνια και κάθε φορά το παρακολουθεί με πολύ ενθουσιασμό. Αυτό σίγουρα έχει να κάνει με τον ίδιο τον χαρακτήρα του παιδιού αλλά πιστεύω ότι έχει να κάνει και με τη παράστασή μας.
ΚΚ: Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω γιατί ξαναέρχονται. Σίγουρα όμως είναι μια ευχάριστη και συγκινητική στιγμή για εμάς.
Η μουσική τι θέση έχει στον Κήπο αλλά και ευρύτερα σε μία παράσταση για παιδιά 0-3 περίπου ετών;
ΜΤ: Η μουσική είναι πολύ σημαντική. Αποτελεί κομμάτι-ρόλο στην παράσταση και διαμορφώνεται μελωδικά, ρυθμικά, εκφραστικά, συναισθηματικά, παράλληλα και αλληλοεπιδρώντας με τους ηθοποιούς, τη δράση, τη δραματουργία, τα σκηνικά, το φως, και γενικά με όλα τα στοιχεία που συνθέτουν την παράσταση. Προσωπικά τη θεωρώ αναπόσπαστο στοιχείο μίας παράστασης. Αν σκεφτούμε, επιπλέον, πως η μουσική προϋπάρχει ίσως των πάντων, πως η μουσική θεραπεύει, πως η μουσική είναι δόνηση, κινεί και συν-κινεί, και πως επιδρά ευεργετικά στον εγκέφαλο και την ανάπτυξη, καταλαβαίνουμε πόσο σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει σε μία παράσταση.
ΒΚ: Γενικότερα ο ήχος σε μια παράσταση για πολύ νεαρές ηλικίες, όπως τις προσεγγίζουμε ως ομάδα, είναι πολύ σημαντικός. Η μουσική ως μια τέχνη που έχει αναφορά σε κάτι πιο μύχιο ίσως να είναι πιο κοντά στα παιδιά από όσο φανταζόμαστε. Μην ξεχνάμε πως έρχονται από ένα χώρο, τη κοιλιά της μαμάς, που έχει ιδιαίτερα έντονη μουσικότητα. Οπότε η μουσική είναι και ένα καλό μέσο για να αισθανθούν οικεία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ότι η παράσταση του Κήπου ξεκινάει με ένα τραγούδι και συνεχίζει με πολλά και διάφορα μουσικά όργανα…
Απευθύνεται έμμεσα ή άμεσα και στους γονείς;
ΜΤ: Οπωσδήποτε.
ΒΚ: Σαφώς.
Οι γονείς, αλήθεια, πώς περνούν βλέποντας τις παραστάσεις σας;
ΜΤ: Νομίζω πως ευχαριστιούνται και χαλαρώνουν στην πλειονότητά τους. Είναι μία πολύ δυνατή και συγκινητική διαδικασία που μοιράζονται με τα παιδιά τους και επιπλέον οι παραστάσεις μας πιστεύω πως τους δίνουν τη δυνατότητα να χαλαρώσουν από τους φρενήρεις ρυθμούς της καθημερινότητας που ζουν και με αυτό τον τρόπο να έρθουν ακόμα πιο κοντά στα παιδιά τους.
ΒΚ: Νομίζω το ευχαριστιούνται. Φυσικά το ωραίο είναι πως καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης έχουν τα παιδιά στην αγκαλιά τους και βιώνουν αυτή την εμπειρία μαζί.
ΚΚ: Έχω την αίσθηση ότι νιώθουν όμορφα, πολλές φορές τα παρατηρούν καθώς βλέπουν την παράσταση και ενθουσιάζονται που για 35 λεπτά τα παιδιά γίνονται θεατές.
Εσύ Μαριλένα; Οι ηθοποιοί, η Κλεονίκη, ο Βασίλης… Πώς είναι να δημιουργείς, να παίζεις για παιδιά, να έχεις από κάτω τόσο μικρά παιδιά, να ακούς τα σχόλιά τους, την μουρμούρα τους, ίσως και το κλάμα τους;
ΚΚ: Το να δημιουργείς παραστάσεις για μικρά παιδιά είναι πάντα μια ευχάριστη εμπειρία, δεν διαφέρει από το να δημιουργείς μια παράσταση για ενήλικο κοινό, κάθε φορά στην πρόβα προβληματιζόμαστε, γελάμε, συγκινούμαστε αυτή είναι άλλωστε η φύση της δουλειάς μας. Σίγουρα αισθανόμαστε ευθύνη και φροντίδα για το αποτέλεσμα καθώς και αυτό που θα δημιουργήσουμε να προκαλεί ασφάλεια στο κοινό μας. Κάθε φορά που ακούμε τις αντιδράσεις τους τις αντιλαμβανόμαστε, και συνεχίζουμε το έργο μας με ηρεμία.
Τα παιδιά είναι δύσκολο κοινό, απαιτητικό, ειλικρινές, μπορεί να σου πετάξει ένα «δεν μ’ αρέσει» χωρίς να το καταλάβεις. Πώς τα κερδίζεις τα παιδιά στο θέατρο; Υπάρχουν κάποια δομικά συστατικά «επιτυχίας»; Τι λέει η εμπειρία σας;
ΜΤ: Η εμπειρία μου λέει πως όταν είσαι ειλικρινής και αληθινός και πως όταν έχεις να πεις κάτι, σε συνδυασμό με δουλειά και συνεχή επαγρύπνηση πάνω σε αυτή, έχεις πολλές πιθανότητες να κερδίσεις τους θεατές σου.
ΚΚ: Δεν έχω καταλήξει αν υπάρχουν κάποια δομικά συστατικά επιτυχίας, για μένα η επιτυχία στην ζωή και στο θέατρο είναι να έχεις ακεραιότητα, να αποδέχεσαι και να δημιουργείς.
Θα ήθελα να μου πείτε πώς είναι η συνεργασία με την Μαριλένα Τριανταφυλλίδου αυτά τα χρόνια; Βασίλη, εσύ ήσουν και μαθητής της αν δεν κάνω λάθος…
ΚΚ: Η συνεργασία μου με την Μαριλένα δεν είναι μόνο σχέση σκηνοθέτη και ηθοποιού αλλά και δασκάλου και μαθητή, δίπλα στην Μαριλένα όλον αυτόν τον καιρό έμαθα αρκετά πράγματα για το θέατρο που απευθύνεται σε τόσο νεαρές ηλικίες. Αν και γνωριζόμαστε αρκετά χρόνια, από τις σπουδές μας στην δραματική σχολή δεν κάναμε παρέα, η ζωή όμως είχε επιλέξει με ποιον τρόπο θα ξανασυναντιόμασταν. Και πιστεύω ότι συναντηθήκαμε πάλι για ένα όμορφο σκοπό.
ΒΚ: Δεν κάνετε καθόλου λάθος… Και είμαι ακόμα… Και θα είμαι… Είμαι πολύ τυχερός που συναντήθηκα με τη Μαριλένα όχι μόνο επειδή μου μαθαίνει πως να τραγουδώ αλλά και επειδή μέσα από το όραμα της έχω την ευκαιρία να δημιουργώ και να πορεύομαι μέσα από το θέατρο και τη μουσική που τόσο αγαπώ. Την ευχαριστώ πολύ για την ευκαιρία, την ευγένεια και τη καλοσύνη της.
Μιλήστε μας για τις άλλες παραστάσεις της Artika. Ξέρουμε ότι κάνετε πολύ ενδιαφέροντα πράγματα, όπως το «Πάει Έρχεται»…
ΒΚ: Είναι μια παράσταση με χιούμορ και τρυφερότητα που με αφορά πολύ και νιώθω πολύ όμορφα που είμαι μέρος της. Η συνθήκη είναι τελείως διαφορετική από τον Κήπο. Ένα ζευγάρι, μία ζωγράφος και ένας μουσικός, ζούνε μαζί στο ίδιο σπίτι και μοιράζονται στιγμές αγάπης, αγωνίας και ξεγνοιασιάς. Τί συμβαίνει όμως όταν ο ένας φεύγει; H παράσταση μιλά με απλό τρόπο για το άγχος του αποχωρισμού από το οικείο κάτι που πιστεύω αφορά όχι μόνο το πολύ νεαρό κοινό, που το βιώνει καθημερινά, αλλά και τους ίδιους τους γονείς. Ανυπομονώ να μοιραστούμε αυτή τη δουλειά με όσους περισσότερους μικρούς και μεγάλους φίλους γίνεται.
ΜΤ: Επίσης, αυτή τη στιγμή δουλεύουμε πάνω σε ένα πολύ σημαντικό πρότζεκτ που έχουμε τη χαρά να δημιουργείται κάτω από την αιγίδα και υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Ο τίτλος του είναι «Οι πολύ νεαρές ηλικίες συναντούν την ποίηση». Πρόκειται για μία σειρά εργαστηρίων που δημιουργούμε με αφορμή ποιήματα από την παγκόσμια ποιητική ανθολογία. Σε ότι αφορά το καλλιτεχνικό μέρος, στόχος μας είναι να ανακαλύψουμε τους τρόπους με τους οποίους θα μπορέσουμε να μεταδώσουμε τον ποιητικό λόγο σε αυτές τις ηλικίες. Τα εργαστήρια αυτά θα παρουσιαστούν σε οργανισμούς όπου υπάρχουν ομάδες παιδιών που έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε καλλιτεχνικές δραστηριότητες λόγω κοινωνικών, οικονομικών και άλλων συνθηκών, όπως η Κιβωτός τού Κόσμου, το Αναρρωτήριο Πεντέλης, η Αγκαλιά και οι Φυλακές της Θήβας.
Καλότυχα όλα τα σκαριά σας. Ευχαριστούμε για την τιμή να συνομιλήσουμε μαζί.
ΜΤ: Εμείς ευχαριστούμε! Καλή συνέχεια σε όλους!
