Η διάταξη που επέλεξε να στήσει το υλικό του ο Φίλιπ Πάρκερ στον εντυπωσιακό τόμο Τι συνέβαινε στον κόσμο ταυτόχρονα (Εκδόσεις Διόπτρα), δεν απέχει και πολύ από το πώς θα παρουσίαζε ένας δάσκαλος ένα μάθημα στην τάξη τους στο τέλος ενός κεφαλαίου π.χ. να τον κλασικό κόσμο του 5ου αιώνα π..Χ.
Ουσιαστικά, ο Πάρκερ βρίσκεται ένα βήμα πριν την εννοιολογική χαρτογράφηση (concept maps). Οι εννοιολογικοί χάρτες στην εκπαίδευση επίσημα τέθηκαν στη διάθεσή μας από τον καθηγητή Joseph D. Novak ο οποίος θέλοντας να διερευνήσει και αξιοποιήσει τις πρότερες γνώσεις των μαθητών στην εκμάθηση των νέων εννοιών τόνισε τη σημασία μιας γραφικής αναπαράστασης εννοιών. Οι έννοιες συνδέονται μεταξύ τους ποικιλοτρόπως, συμπλέκονται με διάφορους τρόπους φανερώνοντας τα μονοπάτια και τη μεταξύ τους σχέση. Έχουμε, έτσι, μια μη γραμμική αναπαράσταση που επιτρέπει, ανάμεσα σε άλλα, τη σύνδεση μεταξύ διαφορετικών στοιχείων πάνω στον ίδιο χάρτη, στην ίδια επιφάνεια για το πούμε πιο απλά.
Η ιστορία είναι από τα κατεξοχήν πεδία εφαρμογής τέτοιων εννοιολογικών χαρτών. Παρατηρώντας την παραπάνω εικόνα βλέπουμε έντεκα πληροφοριακά κείμενα μικρού μεγέθους για ισάριθμα γεγονότα, πρόσωπα και επιτεύγματα που ουσιαστικά κυκλώνουν σε κάποιον την έννοια “Κλασικός Κόσμος”.
Αν θέλεις να φτιάξεις έναν εννοιολογικό χάρτη, δεν νομίζω ότι θα το κάνεις καλύτερα από αυτήν την εικόνα. Το μόνο που λείπει είναι η διασύνδεση μεταξύ τους, η γραμμή που ενώνει συνήθως ένα στοιχείο με ένα άλλο στους εννοιολογικούς χάρτες δείχνοντας τη μεταξύ τους συσχέτιση, τη διεργασία, την πορεία, τη μετάβαση. Αυτό ακριβώς είναι που μπορεί να κάνει σε πρώτη φάση ένας μαθητής ή και κάποιος εκπαιδευτικός με βάση το βιβλίο του Φίλιπ Πάρκερ. Να καταδείξει τη συσχέτιση αυτών των γεγονότων, όχι μόνο σε ένα κεφάλαιο αλλά τραβώντας οριζόντια από δύο ή περισσότερα.
Α. Η συσχέτιση των γεγονότων (διαδοχή, διεργασία, επιρροή)
Προγράμματα δημιουργίας εννοιολογικών χαρτών υπάρχουν πολλά. Μερικά από αυτά είναι το VUE (μικρές δυνατότητες είδαμε, κατεβάστε το εδώ), το bubble.us (κατεβάστε το εδώ, μπορείτε να κάνετε χάρτες και χωρίς εγγραφή αλλά με λιγότερες δυνατότητες).
Οι αρχάριοι μπορείτε να δημιουργήσετε εννοιολογικούς χάρτες ακόμα και σε ένα word, μέσω εισαγωγής σχημάτων ή των έτοιμων προτύπων smartart (πηγαίνετε Εισαγωγή-SmartArt και επιλέξτε το πρότυπο της αρεσκείας σας διαφοροποιώντας το κατά το δοκούν).
Θα είχε λοιπόν ενδιαφέρον το πώς συσχετίζονται αυτά τα γεγονότα που παραθέτει ο Πάρκερ μεταξύ τους. Πάλι με τα ίδια εργαλεία μπορούμε να δημιουργήσουμε μπαίνοντας πιο βαθιά π.χ. στον κλασικό αιώνα της Ελλάδας το εξής:
Ή και να γίνει μια αναλυτικότερη οπτικοποίηση του συσχετισμού με βασικά γεγονότα που θα βρούμε αφού ο τόμος του Πάρκερ δημιουργεί πολλά ερεθίσματα για περαιτέρω διαερεύνηση:
Β. Χρονολόγιο
Αυτή είναι μια κλασική ιδέα, συνεπαγόμενη της εννοιολογικής χαρτογράφησης και προστάδιο της επόμενης, της ιστοριογραμμής. Η δημιουργία χρονολογίου είναι πολύτιμη γιατί δείχνει τη διαδοχή ή το ταυτόχρονο των γεγονότων, ιδέα στην οποία στηρίζει το project του ο Φίλιπ Πάρκερ.
Η δημιουργία χρονολογίου γίνεται με τα εργαλεία της εννοιολογικής χαρτογράφησης αλλά και με word, powerpoint κ.α.
Μπορούμε μάλιστα να εκτυπώσουμε γεγονότα σε μορφή βέλους και να τα διατάξουμε σε σειρά με τους μαθητές μας, ελέγχοντας έτσι και το επίπεδο αφομοίωσης της παρεχόμενης γνώσης.
Δείτε και κατεβάστε εδώ το αρχείο word το οποίο μπορείτε να συμπληρώσετε κατά το δοκούν και να το αξιοποιήσετε διδακτικά στην τάξη για οποιοδήποτε θέμα.
Γ. Χρονογραμμή/Timeline
Συναφές με το χρονολόγιο είναι οι χρονογραμμές. Πρόκειται για κατεξοχήν εργαλείο ιστορίας το οποίο μπορεί να φτιαχτεί στο χέρι ή με εργαλεία.
Ένα πρόγραμμα είναι το preceden, ένα άλλο το officetimeline το οποίο μας ενδιαφέρει περισσότερο καθώς ενσωματώνεται μέσα στο powerpoint μας.
Ακόμα κι αν αυτά τα εργαλεία φανούν λίγο δύσκολα σε κάποιον (δεν είναι και τόσο, με λίγη εξάσκηση θα το καταφέρετε μια χαρά), συμπαθέστατα αποτελέσματα μπορείτε να έχετε με απλά γραφικά στο word.
Μπορείτε να αξιοποιήσετε με πολλούς τρόπους ένα βιβλίο ιστορίας σαν αυτό και να οδηγήσετε τα παιδιά σε δρόμους περαιτέρω αναζήτησης.
Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Διόπτρα.
