Το ELNIPLEX εμπνέεται από το αυθεντικό ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΠΡΟΥΣΤ και αναδεικνύει τους λειτουργούς της ελληνικής εκπαίδευσης. Κάθε εβδομάδα η σκυτάλη θα παραδίδεται από το παρόν στο επόμενο πρόσωπο της εκπαίδευσης.
Ξεκινήσαμε τη Σκυταλοδρομία της Εκπαίδευσης με την Γαρυφαλιά Τεριζάκη, νηπιαγωγό στους Γαργαλιάνους Μεσσηνίας η οποία παρέδωσε τη σκυτάλη στη Λίλιαν Δούμα, νηπιαγωγό στο 1ο Νηπιαγωγείο Λουτρών Αιδηψού Ευβοίας.
“Μεγάλωσα στη Β. Εύβοια, σπούδασα και έζησα πολλά χρόνια στην Αθήνα και όταν τα παιδιά μου τελείωσαν το νηπιαγωγείο, τότε το ξεκίνησα εγώ. Εργάστηκα λίγα χρόνια σε σχολεία της Αθήνας και τα 10 τελευταία στο 1ο Νηπιαγωγείο Λουτρών Αιδηψού. Αγαπώ τη φύση, την τέχνη, τα βιβλία… αυτά ονειρεύομαι να αγαπήσουν και τα παιδιά μου στο σχολείο. Συχνά γράφω για εκείνα παραμυθένιες ιστορίες ή τα προσκαλώ να τις γράψουμε μαζί. Αγαπώ και τα ταξίδια…πολύ!”
Η Σκυταλοδρομία της Εκπαίδευσης συνεχίζεται στην Αιδηψό!
Πώς συστήνεσαι στα παιδιά, πώς στους γονείς και ποιες πληροφορίες δίνεις για σένα την πρώτη φορά που σε βλέπουν;
Στα παιδιά συστήνομαι απλά και από την πρώτη στιγμή τους λέω την «αλήθεια» μου… «Είμαι η κυρία Λίλιαν και έχω ένα τεράστιο πολύχρωμο αερόστατο που μπορώ να σας ταξιδέψω σε μέρη μαγικά, αρκεί να το θέλετε και εσείς. Επίσης, έχω ένα φίλο καταπληκτικό, το μάγο Φλοξ που τρελαίνεται για τα παιδιά και συχνά επισκέπτεται το σχολείο μας από ψηλά…τρυπώνει σε όποιο ελικόπτερο βρει και από εκεί ρίχνει στην αυλή μας δώρα αλλιώτικα από τα συνηθισμένα ή γράμματα με αποστολές για περιπέτειες μοναδικές!» Φυσικά, από εκείνη τη στιγμή και ειδικά αφού ανακαλύψουν το πρώτο δώρο στην αυλή, μόλις ακούσουν ελικόπτερο στήνεται πανηγύρι τρελό!
Βέβαια, στους γονείς, είμαι πιο σοβαρή, χωρίς αερόστατο. Αυτό που τους λέω από την πρώτη στιγμή είναι πως περπατάμε στην ίδια πλευρά του δρόμου, αφού η ματιά μας είναι στραμμένη στον ίδιο στόχο, στα παιδιά μας. Συχνά, μου αρέσει να τους λέω καθώς τους καλωσορίζω στο σχολείο της χαράς, τα λόγια αγαπημένης συναδέλφου από παλιά, πως «Στο σχολείο μας όλα είναι παιχνίδι, σας διαβεβαιώ όμως πως τίποτα δεν είναι παιχνιδάκι!»
Ποιος είναι ο μεγαλύτερός σου φόβος κατά τη διάρκεια της συνύπαρξής σου με τα παιδιά στην τάξη;
Φοβάμαι τις στιγμές της κούρασης, τις στιγμές που μπορεί να χάσω την υπομονή μου και να χαθεί η μαγεία που προσφέρει το νηπιαγωγείο. Βέβαια, μια αγκαλιά, μία συγγνώμη για την πολύ δυνατή μου φωνή, διορθώνει τα πάντα στη στιγμή και εκεί που νομίζεις πως θα κάνεις μία αγκαλιά, ξαφνικά χάνεις την ισορροπία σου γιατί βρίσκεσαι με 15-20, κάποιες φορές και 25 παιδιά πάνω σου ή ολόγυρά σου!
Φοβάμαι επίσης, πολύ τα παιδιά που δεν πιστεύουν στα παραμύθια, δεν πιστεύουν στις μαγικές δυνάμεις του Φλοξ, δεν πιστεύουν πως το κόκκινο μολύβι-μενταγιόν μου μπορεί και γράφει στις καρδιές των παιδιών αόρατα λόγια αγάπης… είναι λίγα αυτά, ελάχιστα, όμως τα έχω συναντήσει κάποιες φορές.
Σε ποια λάθη ή αταξίες των παιδιών δείχνεις την μεγαλύτερη επιείκεια και σε ποια περίπτωση είσαι κάθετη;
Στην αρχή της χρονιάς όλα τα λάθη και οι αταξίες γίνονται αφορμή για συζήτηση και ευκαιρία για να ορίσουμε μαζί με εκείνα τους κανόνες της παρέας μας. Αμέσως μετά επικυρώνουμε με τα αποτυπώματα των χεριών μας μία μεγάλη συμφωνία που λέει πως, κάθε τι που κάνουμε πρέπει να κρύβει μέσα του τους 4 υπερασπιστές της χαράς: την αγάπη, τη φιλιά, τη συνεργασία και το σεβασμό. Από εκείνη τη στιγμή και μετά είμαι κάθετη σε κάθε κίνηση ή λέξη που κρύβει βία, λέγοντας τους πάντα «η βία φέρνει βία, πάμε να βρούμε άλλο τρόπο».
Αλλά επίσης, κάθετη είμαι και σε κάτι ακόμη, που ίσως ακουστεί υπερβολικό, κάτι που κρύβεται στη συνηθισμένη φράση των παιδιών «όλα στην κυρία» και σημαίνει πως η λύση στο πρόβλημα είναι το να σε «μαρτυρήσω». Ταυτόχρονα όμως είμαι και λίγο περήφανη, όταν πια μετά από καιρό και αφού έχουν μάθει τα βήματα για να λύνουν τα προβλήματά τους, φρενάρουν απότομα καθώς έρχονται να παραπονεθούν και γυρίζοντας πίσω λένε «ας το λύσουμε μόνοι μας». Φυσικά, ξεκαθαρίζουμε πάντα και συνεχώς για ποια θέματα πρέπει οπωσδήποτε να ενημερώνουμε την κυρία.
Δεν μπορώ να μην αναφερθώ και στην αδυναμία μου να δεχτώ, κάτι τόσο συνηθισμένο και πάντα χαριτωμένο…..να «κλέβουν» τη σειρά του άλλου όταν περιμένουμε να πλύνουμε χέρια ή να βγούμε στην αυλή. Κάθε φορά προσπαθώ να τους πείσω πως ο στόχος μετράει και όχι να φτάσουμε σε αυτόν πρώτοι ή τελευταίοι….αρκεί να τον πετύχουμε, αρκεί να βγούμε για παιχνίδι. Μια τόσο μικρή ζαβολιά μπορεί να γίνει αφορμή για να κερδίσουμε άλλη μία αξία για την υπόλοιπη ζωή μας.
Για όλα τα υπόλοιπα υπάρχει χώρος για συζήτηση, δεύτερες, τρίτες και άπειρες ευκαιρίες μέχρι να γίνουν όλα κτήμα τους.
Ποιες λέξεις ή φράσεις χρησιμοποιείς πιο συχνά κατά τη διάρκεια της ημέρας στο σχολείο και ποια θα ήθελες να χρησιμοποιείς περισσότερο;
Το μελωδικό «ηρεμώ» σε τέσσερις τόνους έντασης, από το δυνατό ως το τελείως σιωπηλό και άπειρες φορές το «σας παρακαλώ» που συχνά κρύβει μικρές δόσεις κούρασης και απελπισίας. Φυσικά, πολλές φορές λέω ξεχωριστά και σε διαφορετικές στιγμές στον καθένα, «Σ’ αγαπώ πολύ, πολύ!» συνήθως κατεβαίνοντας στο ύψος του και «Πόσο περήφανη είμαι για εσάς» όταν καταφέρνουν έστω και κάτι μικρό. Δεν κουράζομαι ποτέ να επαναλαμβάνω σε κάθε «Κυρία, δεν μπορώ ή εγώ δεν ξέρω», σε κάθε λάθος και σε κάθε απογοήτευση ή θυμό από αυτό, τη φράση που λένε πια και μόνοι τους στους φίλους τους, «Όταν προσπαθώ τα καταφέρνω και από τα λάθη μου μαθαίνω». Κάτι ακόμη, για το οποίο κάθε μέρα υπάρχει μία αφορμή για να το πω είναι το «Κάθε μέρα προσπαθώ να γίνομαι καλύτερος από τον χθεσινό μου εαυτό» και συχνά αναφέρομαι και στις δικές μου αδυναμίες της ημέρας και δίνω και εγώ υπόσχεση για αυτό. Για το τέλος άφησα κάτι που ρωτάω από την πρώτη μέρα, κάθε μέρα και άπειρες φορές την ημέρα και είναι αυτό που είπα και στην αρχή∙ «ποιες είναι οι μαγικές μας λέξεις που υπερασπίζονται τη χαρά;» και απαντάνε εν χορώ… «αγάπη, φιλία, συνεργασία, σεβασμός».
Πιο συχνά τι θα ήθελα να λέω…δεν ξέρω, ό,τι νιώθω το λέω χωρίς εκπτώσεις στο συναίσθημα…
Πες μας την πιο όμορφη, πιο διαφορετική ή πιο αστεία ατάκα που άκουσες ποτέ από παιδί.
Θα πω δύο! Πριν από κάμποσα χρόνια και ενώ προσπαθούσαμε να ταιριάξουμε κάποια ποιήματα με πίνακες ζωγραφικής και τους μιλούσα για την τέχνη, ακούστηκε ένας μικρός μαθητής αυθόρμητα να λέει «Κυρία, αυτό είναι σπουδέλειο!» και συνέχισε εξηγώντας «Δηλαδή αυτό με την τέχνη είναι σπουδαίο και τέλειο μαζί».
Και πέρυσι καθώς οργανώναμε τις δράσεις μας για να σώσουμε τον πλανήτη και η συζήτηση είχε φουντώσει από τις ιδέες, σηκώθηκε όρθια μια μικρή και έχοντας τα χέρια στην καρδιά της είπε κατά λέξη «Κυρία, η καρδιά μου χτυπάει πολύ δυνατά, πάει να σπάσει» και όταν τη ρώτησα γιατί, τι έπαθε συνέχισε «Κυρία, είναι τόσο σπουδαία αυτά που μαθαίνουμε στο σχολείο μας που δεν μπορώ να κρατηθώ, αλήθεια θα σπάσει από τη χαρά». Μάλλον δεν χρειάστηκα άλλη δύναμη ως το τέλος της χρονιάς, την πήρα μεμιάς!
Τι θέση έχει το βιβλίο στην τάξη σου;
Το βιβλίο είναι εκεί πάντα, κάθε μέρα, με πολλούς τρόπους, κυρίως για να μας ταξιδεύει και «για να μας πετάει τη φαντασία ψηλά», «να μας φέρνει όνειρα», «να μας μαθαίνει», «να μας παίρνει το φόβο….» όπως έχουν κατά καιρούς πει τα παιδιά. Θεωρώ πως το βιβλίο πρέπει να ταυτιστεί με την απόλαυση που δίνει η ανάγνωσή του και μόνο, με την ηρεμία που μπορεί να φέρει σε στιγμές έντασης, με την αφορμή για δημιουργία και έκφραση. Έτσι υπάρχει στην τάξη μου, αλλά δεν είναι και λίγες οι φορές που γίνεται η αφορμή για άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία.
Προσκαλέσαμε κάποτε σε αναγνωστικές συναντήσεις ανθρώπους της πόλης που είχαμε ταυτίσει με άλλους ρόλους, όπως την παιδίατρο, τη δήμαρχο, κάποιους αστυνομικούς, την καθαρίστρια του σχολείου κ.α. Οργανώσαμε λέσχη ανάγνωσης και δημιουργίας με γονείς κάποια Χριστούγεννα. Γεμίσαμε την πόλη μας με βιβλιοφωλιές, μικρές ανταλλακτικές βιβλιοθήκες, φτιάξαμε δανειστική βιβλιοθήκη γονέων για να δανείζονται και εκείνοι μαζί μας βιβλία. Φτιάχνουμε συχνά τα δικά μας βιβλία, ατομικά ή ομαδικά, άλλοτε στο σχολείο, άλλοτε σαν αποστολή στο σπίτι, τα τελευταία χρόνια και ψηφιακά. Το βιβλίο με κάθε τρόπο είναι στην τάξη μου από την πρώτη μέρα ως την τελευταία κάθε χρονιάς.
Από ποιον παιδαγωγό (Έλληνα ή ξένο, εν ζωή ή μη) έχεις επηρεαστεί περισσότερο και γιατί;
Κάποιες από τις θεωρίες που διδαχθήκαμε σπουδάζοντας σίγουρα μας γοήτευσαν περισσότερο από τις άλλες και άφησαν το αποτύπωμά τους στη σκέψη μας, όμως η πράξη ήταν αυτή που έδωσε σε εμένα προσωπικά το βηματισμό μου, αναθεωρώντας και επανατοποθετώντας σε άλλη σειρά αρχές και θεωρίες. Δεν μπορώ να πω λοιπόν, πως διάβαζα και ακολουθούσα τη θεωρία του Loris Malaguzzi, μπορώ όμως να πω με σιγουριά πως τα σχολεία του Reggio Emilia και στην πορεία άλλα σχολεία στην Ελλάδα που βασίζονται στο όραμά του, είναι για εμένα πηγή έμπνευσης. Γιατί; Γιατί δεν μπορεί να υπάρξει ομαλή και ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού αν αυτό δε συνδεθεί με τη φύση, δεν εκφραστεί μέσα από την τέχνη, δεν επικοινωνήσει ισότιμα μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες, δε νιώσει πως οικογένεια και σχολείο συμπορεύονται και δεν πορεύονται ανεξάρτητα, αν δεν αντιμετωπιστεί με απόλυτο σεβασμό στις προσωπικές του ανάγκες, αν δεν του δοθεί χώρος και χρόνος να προβληματιστεί, να δοκιμάσει, να ανακαλύψει και τέλος να μάθει.
Τα τελευταία χρόνια με έχει γοητεύσει ιδιαίτερα η παιδαγωγική του Freinet, κάνοντας τώρα πιο συστηματικά βήματα προς συγκεκριμένες τεχνικές αυτής. Αυτό όμως που θεωρώ εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός πως έχω εμπνευστεί και θαυμάζω μάχιμους παιδαγωγούς από διάφορα μέρη της Ελλάδας, που από τα μικρά τους σχολεία εκπέμπουν ένα διαφορετικό όραμα για την εκπαίδευση και χαίρομαι που υπάρχουν!
Αν σε ρωτούσε κάποιος/-α υπουργός παιδείας τη γνώμη σου για το ποια πράγματα θα έπρεπε να αλλάξει άμεσα για να έχουμε καλύτερα σχολεία, τι θα του/της πρότεινες;
Να μπει σε ένα αυτοκίνητο και να ξεκινήσει από τη μία άκρη της Ελλάδας και να φτάσει στην άλλη και αφού καταγράψει όλα τα σχολεία, που δεν έχουν αυλή ή έχουν πολύ μικρή, που στεγάζονται σε μαγαζιά ή σε κοντέινερς, που στριμώχνουν 25 παιδιά σε αίθουσες 30 τετραγωνικών, να δώσει εντολή να φτιαχτούν σχολεία που να σέβονται πρώτα τα παιδιά και μετά τους εκπαιδευτικούς.
Και αφού κάνει πρώτα το αυτονόητο, έπειτα να προσπαθήσει όλα τα σχολεία να έχουν μεγάλη αυλή να παίζουν και κήπους να φροντίζουν. Να είναι η τέχνη σε όλες της τις μορφές συνδεδεμένη με κάθε τους βήμα. Να έχουν σύγχρονες βιβλιοθήκες, αλλά και πολλές ώρες στο πρόγραμμα για όλα αυτά. Και φυσικά, να απαλλάξει τους εκπαιδευτικούς από ό,τι κλέβει ζωτικό χρόνο από την ουσιαστική ενασχόλησή τους με τα παιδιά, από την ατελείωτη γραφειοκρατία, να διορίσει υποστηρικτές της εκπαιδευτικής διαδικασίας, λογοθεραπευτές, παιδοψυχολόγους, βοηθητικό προσωπικό οι οποίοι θα λειτουργούν αλληλεπιδραστικά με τους εκπαιδευτικούς και όχι αποσπασματικά συμπληρώνοντας ώρες εδώ και εκεί. Και τότε είμαι σίγουρη πως όλοι θα βρουν τη θέση που αξίζει να έχει ο καθένας, χωρίς διακρίσεις και ταμπέλες.
Πιστεύεις ότι μπορεί κάποια/-ος να είναι εν ενεργεία νηπιαγωγός μέχρι τα 67 της/του;
Με τις συνθήκες που επικρατούν στο ελληνικό σχολείο, φυσικά όχι…αλλά εκτός από αυτό είναι και βιολογικά δύσκολο. Να σας εξομολογηθώ πως και τώρα το οκλαδόν με ζορίζει μερικές φορές, αλλά από την άλλη δεν μπορώ να φανταστώ να είμαι στο σχολείο και να μην κάθομαι μαζί τους στο πάτωμα ή να μην μπορώ να κρατώ την ισορροπία μου όταν κάνουν κανονική αναρρίχηση στα πόδια μου. Αλλά πέρα από τα αστεία, σίγουρα η εμπειρία ενός εκπαιδευτικού μπορεί να αποτελέσει δεξαμενή γνώσεων, ιδεών, συμβουλών αν θέλετε για τους νεότερους, όμως οι κοινωνίες εξελίσσονται, η εκπαίδευση πρέπει και είναι ζωντανός οργανισμός και έχει ανάγκη την ανανέωση. Το δε νηπιαγωγείο πράγματι απαιτεί αντοχές, αντοχές που δεν νομίζω πως θα υπάρχουν στα 62 ή στα 65 ή στα 67 χρόνια. Αν θέλουν να είμαστε εκεί, ας είμαστε υποστηρικτικά, με μεγάλη χαρά, όχι όμως μάχιμα μόνοι με 25 παιδιά!
Τι πιστεύεις ότι έχουν μεγαλύτερη ανάγκη τα παιδιά στο σχολείο;
Να τα αφουγκράζονται οι δάσκαλοί τους, τις ανησυχίες τους, τα «θέλω» τους, τα ιδιαίτερα «μπορώ» τους και με βάση αυτά να σχεδιάζουν τη διδασκαλία τους. Να έχουν χρόνο να εκφράζονται μέσα από την τέχνη, όποια μορφή ταιριάζει στον καθένα, να τους δίνεται πεδίο δημιουργίας, να παίζουν για να επικοινωνούν, να παίζουν για να μαθαίνουν, να παίζουν για να ονειρεύονται.
Τι πιστεύεις ότι τους στερεί περισσότερο το ελληνικό σχολείο;
Θα απαντήσω μέσα από δύο ματιές. Από αυτή της μητέρας ζώντας δύο φορές το ελληνικό σχολείο σε όλες του τις βαθμίδες και από αυτή της νηπιαγωγού. Το ελληνικό σχολείο κατά τη γνώμη μου κάνει τα πάντα για να μην καλλιεργήσει κριτικά σκεπτόμενες προσωπικότητες, γιατί απλά πνίγει τη δημιουργική έκφραση των παιδιών μέσα σε ασφυκτικά γνωσιοκεντρικά πλαίσια. Δεν αφήνει χώρο να ανακαλύψει ο καθένας τα ιδιαίτερα ταλέντα του, τα οποία μπορεί και να γίνουν η δύναμη για την ολόπλευρη εξέλιξή του, να πορευθεί σύμφωνα με τα ενδιαφέροντά του, με στόχο ξανά την ολόπλευρη ανάπτυξη. Προφανώς και ευτυχώς υπάρχουν φωτεινές εξαιρέσεις «ανυπάκουων» εκπαιδευτικών, σχολείων ολόκληρων μερικές φορές, που ακολουθούν έναν άλλο δρόμο, με άλλα όνειρα ή μάλλον ένα δρόμο με όνειρα!
Μοιράσου μαζί μας την αγαπημένη σου δραστηριότητα στην τάξη.
Από τότε που γνώρισα το μάγο Φλοξ και γίναμε φίλοι μεταμορφώθηκαν πολλά πράγματα στο σχολείο μας. Ό,τι καινούργιο θέλω να φέρω στην τάξη, όποια πρόκληση έχω ετοιμάσει, ό,τι θέλω να δοκιμάσω μαζί τους ή ακόμη και όταν θέλω να τους βραβεύσω για κάτι που κατάφεραν, όλα συμβαίνουν με τη βοήθεια του Φλοξ. Αυτό, λοιπόν που λατρεύω είναι η στιγμή που ανακαλύπτουν στην αυλή ένα μαγικό κουτί, συνήθως πάνω σε κάποιο δέντρο, ή την άκρη από ένα κόκκινο κουβάρι που κάπου τους οδηγεί, ακόμη και τη στιγμή που μπορεί να έρθει κάτι για εκείνα με τις ταχυμεταφορές ή το ταχυδρομείο, ακόμη και το ηλεκτρονικό. Τότε είναι που η έξαψη κινητοποιεί τη σκέψη, την έμπνευση, τη δημιουργικότητά τους και ξεκινάει η περιπέτεια της ανακάλυψης της γνώσης. Τα καλούδια του μάγου Φλοξ λοιπόν, είναι ό,τι πιο αγαπημένο έχω….μάλλον και τα παιδιά θα συμφωνούσαν σε αυτό!
