Ήταν, λέει η ίδια, άσχημο μωρό. Μάλλον μεγαλώνοντας ομόρφυνε. Μαζί της ομόρφυναν αρκετά και τα παιδικά βιβλία καθώς από το 1991 έχει εικονογραφήσει με το χαρακτηριστικό “αέρινο” στυλ των μορφών και των τοπίων της περισσότερα από εξήντα. Μερικά από αυτά ξεχώρισαν και λογοτεχνικά γεγονός που αντικατοπτρίστηκε στο αναγνωστικό κοινό, σε βραβεύσεις, σε εκθέσεις, σε μεταφράσεις σε άλλες γλώσσες. Πρόσφατα, επανακυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη το θρυλικό “Γαϊτανάκι” της Ζωρζ Σαρή με την εικονογράφησή της να κόβει πραγματικά την ανάσα. Ένα βιβλίο με τις εικόνες της αποτελεί ένα εγγυημένο ταξίδι φαντασίας στον κόσμο του παραμυθιού. Το elniplex καλωσορίζει την εικονογράφο Έφη Λαδά.
Συνέντευξη στον Απόστολο Πάππο.
Κυρία Λαδά, σας καλωσορίζω στο elniplex. Πόσο έχει προχωρήσει η τέχνη της εικονογράφησης από την εποχή που ήσασταν παιδί και διαβάζατε τα παιδικά βιβλία των άλλων, κάπου στην Αχαϊα που δε μπορείς να πεις πως χιόνιζε πάντα τους χειμώνες;
Ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση. Οφείλω να διευκρινίσω πως στα βουνά της Αχαΐας και στα μικρά χωριά της επαρχίας Καλαβρύτων, χιόνιζε ΠΑΝΤΑ τους χειμώνες. Το θυμάμαι σαν παιδί, αλλά υπάρχουν και φωτογραφικά ντοκουμέντα της εποχής για τους χιονισμένους χειμώνες της κωμόπολης που μεγάλωσα.. Επειδή καταπιάστηκα από μικρή με την ζωγραφική και με ενδιέφεραν τα παραμύθια και οι εικόνες που τα συντρόφευαν στα βιβλία εκείνης της εποχής, έχω να πω πως οι τότε εικονογραφήσεις είχαν την μαγεία τους. Όμως από τότε μέχρι σήμερα η εικονογράφηση εξελίχθηκε και αναγνωρίστηκε η σημαντικότητά της.
Τι σας ωθεί στις σπουδές και την επαγγελματική ενασχόληση με την εικονογράφηση; Κάποια βαθύτερη ανάγκη, μια κλίση που θέλετε να αξιοποιήσετε, κάτι άλλο;
Η αγάπη για την εικονογράφηση των παραμυθιών και η ανάγκη μου να εκφραστώ μέσα από τα χρώματα και τις εικόνες.
Εικονογράφος μέχρι αυτή τη στιγμή που μιλάμε άνω των 60 βιβλίων. Ξέρω ότι αγαπάτε πολύ όλα τα χρώματα. Ποιες όμως είναι οι τεχνικές εκείνες που αγαπάτε περισσότερο, που ταιριάζουν περισσότερο στο στυλ της Έφης Λαδά;
Τα χρώματα τα αγαπάω όλα και τα υλικά επίσης τα αγαπάω όλα. Πιο κοντά όμως στον δικό μου τρόπο έκφρασης είναι άλλοτε η Ακουαρέλα, ο Gouache, το κολάζ, ο γραφίτης…. και άλλοτε η μίξη πολλών υλικών μαζί.
Δε θέλω να σας ρωτήσω από πού εμπνέεστε αλλά σχεδόν το αντίθετο. Από τι δεν υπάρχει περίπτωση να εμπνευσθείτε ποτέ;
Η αλήθεια είναι πως απ’ ότι δεν μπορώ να εμπνευστώ δεν του δίνω και σημασία, οπότε αυτή η ερώτηση με βάζει να ψάξω.. Γιατί βλέπετε υπάρχουν έννοιες που δεν είναι άξιες έμπνευσης αλλά όταν υπάρχουν κείμενα που διαπραγματεύονται την αδικία, την ψευτιά, την ασχήμια… κλπ. πρέπει με κάποιο τρόπο να αποτυπωθούν εικονογραφικά. Η έλλειψη φαντασίας στις καταστάσεις γύρω μας όμως θεωρώ πως δεν είναι πηγή έμπνευσης για μένα.
Υπάρχει παρθενογένεση στην τέχνη τελικά; Ή όλοι αναγκαστικά «εξαρτόμαστε» από κάποιους;
Ασφαλώς και δεν υπάρχει παρθενογένεση… Θεωρώ πως μόνο οι ζωγραφιές στους τοίχους των σπηλαίων είναι ανεπηρέαστες, και δεν βάζω και το χέρι μου στη φωτιά. Είναι ψέμα να πούμε πως δεν υπάρχουν επιρροές σε κάθε μορφή τέχνης, στην γραφή στην ζωγραφική στην γλυπτική… κλπ. Όμως είναι μια διαδικασία που φέρνει την εξέλιξη και όχι κατ’ ανάγκη μια ανιαρή επανάληψη. Οι μεγάλοι ζωγράφοι ζωγράφιζαν ακριβώς τα ίδια θέματα με τα ίδια υλικά και χρώματα και γίνονταν ομάδες που αντάλλασαν τις απόψεις τους σε μεγάλες συζητήσεις αναζήτησης καινούριων μέσων έκφρασης …. Μήπως δεν υπήρχαν οι επιρροές μεταξύ τους; Μήπως δεν έκαναν σπουδή με κοινά ζωγραφικά θέματα;… ή μήπως οι σχολές που δημιουργήθηκαν δεν είχαν λίγο πολύ κοινό τρόπο έκφρασης; Μόνο με την αναζήτηση και την μελέτη μπορείς να εξελιχθείς, σε όλους τους τομείς. Η ζωγραφική είναι ψυχική ευφορία και ανάταση, κι αν μια εικόνα το καταφέρνει αυτό έχει πετύχει τον σκοπό της.
Η εικόνα είναι ένα αυτόνομο καλλιτεχνικό έργο που ανασαίνει πλάι στο κείμενο ή είναι συμπληρωματική του κειμένου, κατά τη γνώμη σας;
Σίγουρα η εικόνα τουλάχιστον στην εικονογράφηση ενός βιβλίου γεννιέται κατ’ αρχάς από το κείμενο οπότε και το συμπληρώνει. Αλλά, μπορεί να υπάρξει αυτόνομα και μακριά απ’ το κείμενο σαν ένα ολοκληρωμένο έργο τέχνης.
Πολλά βραβεία, υποψηφιότητες για μεγάλα διεθνή βραβεία, πολλές εκθέσεις. Πόσο μοιάζουν σα δικαίωση όλα αυτά στη ζωή ενός επαγγελματία;
Οι υποψηφιότητες για μεγάλα διεθνή βραβεία, είναι μια εμπειρία που σε φέρνει πολύ κοντά με όλη την αφρόκρεμα των εικονογράφων διεθνώς. Αυτό και μόνο του σαν αίσθηση είναι πολύ σημαντικό. Βραβεία δεν υπάρχουν πολλά, και οι εκθέσεις είναι κατά καιρούς μια ανάγκη να «διαβαστούν» οι εικόνες και με άλλη ματιά έξω από τις σελίδες ενός βιβλίου. Αυτό είναι πορεία θα έλεγα, μέσα στα τόσα χρόνια που είμαι σ’ αυτόν τον χώρο, και βάζοντας στόχους προσπαθώ να πάω κι ένα βήμα παραπάνω και υπάρχει μια συνεχής αναζήτηση. Αυτό είναι η ομορφιά της δημιουργίας. Και μέσα στα 24 χρόνια πορείας μοιάζουν και λίγο σαν δικαίωση.
Έχετε εικονογραφήσει αρκετούς σπουδαίους συγγραφείς. Ποια συνεργασία έχει μείνει στο μυαλό σας ως μοναδική εμπειρία πέρα από το εικαστικό του πράγματος;
Έχω εικονογραφήσει πολλούς σημαντικούς συγγραφείς. Η κάθε συνεργασία είχε την μοναδικότητά της και ήταν όλες ευτυχισμένες στιγμές της διαδρομής μου. Σίγουρα υπήρξαν κάποιες συναντήσεις που η συγγένεια ψυχής με τον συγγραφέα τις έκανε ξεχωριστές. Δεν έχω να διηγηθώ κάποιο περιστατικό μια και η εικονογράφηση είναι κατά βάση μια μοναχική τέχνη.
Έχουμε αρκετούς καλούς εικονογράφους στην Ελλάδα, θαρρώ (δε ξέρω αν συμφωνείτε). Το εικονογραφημένο βιβλίο έχει τύχη ή τα οικονομικά περιθώρια αποθαρρύνουν πλέον την ενασχόληση και τις καλές παραγωγές;
Έτσι όπως τα λέτε είναι. Οι εικονογράφοι στην Ελλάδα είναι πολύ καλοί. Η Ελλάδα είναι όμως μια μικρή χώρα που η παραγωγή της σε βιβλία εικονογραφημένα δεν μπορεί να είναι πολύ μεγάλη. Δεδομένης και της κρίσης των τελευταίων χρόνων υπάρχει μεγάλη δυσκολία στον κλάδο των εικονογράφων. Η ενασχόληση με την εικονογράφηση έχει να κάνει με την ανάγκη και το πάθος του δημιουργού και οι καλές παραγωγές έχουν να κάνουν με την διάθεση και το όραμα του εκδότη.
Εκτός από τα αστέρια, πώς αλλιώς πιστεύετε ότι πραγματοποιούνται οι ευχές των ανθρώπων; Συνωμοτεί το σύμπαν; Συνωμοτεί το καλό; Ή συμβαίνει κάτι άλλο στη δική σας κοσμοθεωρία;
Τίποτα δεν γίνεται από τύχη. Όλα τα πράγματα θέλουν αφοσίωση, πίστη και σκληρή δουλειά. Οπότε ναι μπορεί το σύμπαν να συνωμοτεί αλλά χρειάζεται κατά βάση και την δική μας παρουσία.
Πιστεύετε ότι η ζωή έχει κάποιον σκοπό; Κι αν ναι, τον έχετε εντοπίσει;
Ναι υπάρχει σκοπός. Και για μένα ο σκοπός είναι να βρούμε στην πορεία της τον καλύτερό μας εαυτό.
Τα παιδιά, πώς γίνεται να ζωγραφίζουν κάθε μέρα στα 4 και τα 6 τους χρόνια και σταδιακά να φεύγει αυτή η ιδιαίτερη τέχνη από την καθημερινότητά τους; Θαρρείς και κάθε χρόνος που περνάει χάνεται κι από ένα χρώμα. Το σχόλιό σας…
Όχι δεν χάνεται το χρώμα. Χάνεται η παιδική ματιά και η ανάγκη να εκφραστούν χωρίς να τα νοιάζει η κριτική ματιά του άλλου.
Θέλω να εικονογραφήσω το παραμύθι των παιδιών της τάξης μου. Πώς με συμβουλεύετε να το κάνω;
Αφήστε τα παιδιά να το κάνουν για εσάς. Είμαι σίγουρη ότι θα βγεί κάτι μαγικό.
Σας ευχαριστώ θερμά για την τιμή.
Σας ευχαριστώ πολύ και σας εύχομαι τα καλύτερα.
