Η ικανότητα του παιδιού να δημιουργεί φιλίες με τους συνομηλίκους του είναι μια ιδιαίτερα σημαντική δεξιότητα, μια ζωτική πηγή εμπειριών, από την οποία τροφοδοτείται η κοινωνικο-συναισθηματική του ανάπτυξη.
Το παιδί έχει ανάγκη την αλληλεπίδραση με τα άλλα παιδιά για μπορεί να παίξει, να χαρεί και να μη νιώθει μόνο του. Μαθαίνοντας να τα πηγαίνει καλά με τα άλλα παιδιά, αποκτά εμπιστοσύνη στον εαυτό του, γίνεται πιο αυτόνομο και πιο διεκδικητικό. Ταυτόχρονα, αξιολογεί τις δυνατότητές του, ανακαλύπτοντας σε ποιους τομείς είναι καλύτερο και σε ποιους ποιο αδύναμο.
Στα πρώτα στάδια, δηλαδή στην προσχολική ηλικία το παιδί διακατέχεται ακόμα από έντονα σημάδια εγωκεντρισμού με αποτέλεσμα να μην μπορεί να μπει στην θέση του άλλου και να εστιάσει στα συναισθήματα και τις ανάγκες του φίλου του. Μεγαλώνοντας οι φιλίες γίνονται πιο ομαδικές με στοιχεία αμοιβαιότητας αλλά και εκτίμησης μεταξύ των φίλων.
Στη σχολική ηλικία παρατηρείται ενεργός συμμετοχή του παιδιού σε ομάδες συνομηλίκων, οι οποίες είναι ομάδες παιχνιδιού. Στα πρώτα σχολικά χρόνια, οι ομάδες αυτές χαρακτηρίζονται από μία ρευστότητα και μία χαλαρότητα στην οργάνωσή τους. Τα παιδιά εκτελούν ομαδικές δραστηριότητες χωρίς, όμως, σαφείς κανόνες. Επιπρόσθετα, ο αριθμός των παιδιών που εντάσσονται στην ομάδα μπορεί να αυξομειώνεται. Σιγά-σιγά, προς τα τελευταία σχολικά χρόνια (10ο-12ο έτος), οι ομάδες αποκτούν μεγαλύτερη οργάνωση, με κανόνες λειτουργίας, σαφή διαχωρισμό ρόλων και κατανομή έργου, με συντονισμό ενεργειών των διαφόρων μελών κ.α.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής ηλικίας, οι ομάδες των συνομηλίκων είναι συνήθως ομόφυλες. Με την ένταξη του παιδιού σε ομόφυλες ομάδες, δίδεται η ευκαιρία για την ανάπτυξη στενών δυαδικών δεσμών, οι οποίοι παίρνουν τη μορφή της παιδικής φιλίας. Η παιδική φιλία είναι μία έντονη συναισθηματική σχέση μεταξύ δύο ή περισσοτέρων παιδιών.
Πρόκειται για την κεντρική κοινωνική σχέση μεταξύ των συνομηλίκων κατά την παιδική ηλικία, γεγονός που της προσδίδει ιδιαίτερο νόημα και ξεχωριστή σημασία: οι φίλοι συνήθως παίζουν μαζί, μελετούν μαζί, φιλοξενούνται ο ένας στο σπίτι του άλλου, κάθονται στο ίδιο θρανίο κ.α.
Στην εφηβεία η φιλία αποκτά εξέχουσα σημασία. Συχνά οι φίλοι είναι πάνω απ΄ όλα και οι κανόνες της παρέας γίνονται επιτακτικοί, σχεδόν απαράβατοι.
Κάθε παιδί, ανάλογα με το χαρακτήρα και την προσωπικότητά του, προσεγγίζει διαφορετικά τους συνομηλίκους του. Υπάρχουν παιδιά που πλησιάζουν άμεσα ένα άλλο παιδί και του ζητούν να γίνουν φίλοι. Υπάρχουν όμως και παιδιά που στέκονται σιωπηλά, παρατηρούν τα άλλα παιδιά να παίζουν και περιμένουν κάποιο άλλο παιδί να τα πλησιάσει. Είναι διαθέσιμα να μιλήσουν, να παίξουν και να κάνουν φίλους, όμως τα ίδια δεν παίρνουν την πρωτοβουλία.
Με λίγα λόγια, από τον τρόπο που το παιδί χειρίζεται τις φιλίες του διακρίνουμε την προσωπικότητά του, την ικανότητά του να δημιουργεί σχέσεις και την ωριμότητά του. Τα παιδιά τα οποία προσαρμόζονται πιο εύκολα, είναι περισσότερο αποδεκτά από την παρέα και δημοφιλή, ενώ αντίθετα τα συνεσταλμένα και εσωστρεφή παιδιά συνήθως απορρίπτονται ή αγνοούνται.
Το παιδί που νιώθει συναισθηματική ασφάλεια μέσα στην οικογένειά του είναι σε θέση να αντιμετωπίζει με ευελιξία και προσαρμοστικότητα τις δυσκολίες που ανακύπτουν κατά καιρούς στις διαπροσωπικές του σχέσεις.
Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς το παιδί τους για να κάνει φίλους;
• Να ενθαρρύνουν από νωρίς το παιδί τους να κάνει φίλους και να δημιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις γι’αυτό.
• Να επιδιώκουν να συναντά τους φίλους του σε τακτά χρονικά διαστήματα.
• Να σέβονται την ιδιοσυγκρασία και την προσωπικότητα του παιδιού τους, να μην το συγκρίνουν με άλλα παιδιά που ενδεχομένως είναι πιο κοινωνικά και πιο εξωστρεφή, ούτε όμως να το πιέζουν να δημιουργήσει φιλίες, αν εκείνο δεν το επιθυμεί.
• Θα ήταν αρκετά βοηθητικό να προσκαλέσουν στο σπίτι κάποιο παιδάκι (που θα σας υποδείξει το παιδί σας), διότι το «ντροπαλό-εσωστρεφές» παιδί νιώθει πιο άνετα και πιο οικεία να ξεκινήσει μια φιλική σχέση στο οικείο και συναισθηματικά ασφαλές σπίτι του.
• Να ακούνε προσεκτικά τα παράπονα του παιδιού για τους φίλους του. Δε χρειάζεται να μεγαλοποιούμε καταστάσεις, ούτε να παίρνουμε θέση, αλλά να κουβεντιάζουμε μαζί του ήρεμα, προσπαθώντας να δούμε όσο πιο αντικειμενικά γίνεται όλες τις πλευρές των γεγονότων.
• Να παρεμβαίνουν μόνο όταν είναι πράγματι αναγκαίο και επιβεβλημένο και να αποφεύγουν να κάνουν κρίσεις για το ποιος είχε δίκιο ή άδικο. Με αυτό τον τρόπο υποβοηθείται η δεξιότητα του παιδιού για να επιλύει μόνο του τις διαφωνίες με τους συνομηλίκους του και ενισχύεται η αυτενέργειά του.
• Τέλος, καλό είναι να θυμόμαστε ότι οι προσωπικές μας επιλογές και η στάση ζωής που μας διακρίνει αποτελούν απτό παράδειγμα για τα παιδιά μας. Το αν εμείς οι ίδιοι έχουμε ή όχι φίλους, πόσο συχνά έχουμε επαφή μαζί τους και πώς σχετιζόμαστε με αυτούς σαφώς θα επηρεάσουν και τα παιδιά μας στη διαδικασία επιλογής και διατήρησης των φίλων τους.
Ιωάννης Κυργιόπουλος
Ψυχολόγος (Msc Σχολικής Ψυχολογίας)
E-mail: johnkyr76@yahoo.gr
Τηλ. Επικοινωνίας: 6972868960
Featured Image: πίνακας του Emile Munier
