Μετά την μεγάλη συζήτηση των τελευταίων ημερών για τις κάμερες στις τάξεις και την ζωντανή αναμετάδοση μαθημάτων, σημασία έχει να δούμε τι σημαίνει αυτό που αποφάνθηκε η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα περί μελέτης αντικτύπου
Τι σημαίνει λοιπόν αυτός ο “αντίκτυπος” που συνεχώς ακούγεται ότι θα έχει η τηλεμετάδοση γιατί οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν. Και θα εστιάσω ασφαλώς προς τα κάτω, στις μικρές ηλικίες. Και θα καταλάβεις εύκολα τον αντίκτυπο αν σου πω τι γίνεται και τι δεν γίνεται σε μια τάξη, νηπιαγωγείου ας πούμε.
Στο νηπιαγωγείο, το μάθημα δεν είναι διάλεξη. Αυτό είναι το λάθος που κάνουν όλοι όσοι μιλούν με τόση βεβαιότητα για τηλεμαθήματα. Γιατί έχουν στο μυαλό τους μια πανεπιστημιακή διάλεξη όπου ένας καθηγητής μιλά και εκατό από κάτω παρακολουθούν και σημειώνουν. Στο νηπιαγωγείο (σε ένα βαθμό και στις μικρές τάξεις του δημοτικού) κανείς εκπαιδευτικός δεν μιλάει επί 45λέπτου αφήνοντας ας πούμε ένα δίλεπτο στο τέλος για απορίες. Δεν υπάρχει παράδοση ύλης από τον εκπαιδευτικό και μια τάξη από κάτω να τον ακούει με ευλαβική προσήλωση.
Το μάθημα σε ένα νηπιαγωγείο είναι απολύτως δυναμικό, γιατί δεν είναι καν “μάθημα”. Είναι μια συνεχώς και απολύτως διαδραστική, αλληλεπιδραστική κατάσταση με ερωτήσεις, απαντήσεις, παρεμβάσεις, αφηγήσεις, αναφορές των παιδιών, γνώση που μοιράζεται σε άπειρες μικρές δόσεις, εργασία σε ομάδες (συνεργασία), παιχνίδια και μουσικές που δεν μικροφωνίζουν, πειράγματα, γέλια. Συχνά γέλια που δεν θέλεις να ακούς γιατί αφορούν σε μια απάντηση κάποιου παιδιού που φάνηκε αστεία σε κάποιους άλλους, αλλά τι να κάνουμε, αυτό είναι η εκπαίδευση σε μια τάξη νηπιαγωγείου, αυτές είναι οι ζυμώσεις που συμβαίνουν κάθε στιγμή και οδηγούν στη γνώση, σε καλύτερους εαυτούς, σε καλύτερες συμπεριφορές. Κι αυτά δουλεύονται για εβδομάδες και μήνες, δεν διορθώνονται με ένα “δεν γελάμε” και τα παιδιά, ως εκ θαύματος, συμμορφώνονται αίφνης.
Θα ακουστεί μια παράξενη αναφορά ενός παιδιού, ένα σχόλιό του για την ζωή του στο σπίτι του, για κάτι που έκανε ο αδερφός του ή μάνα του ή η θεία του, για κάτι που είπε ο εκπαιδευτικός ή -το πιο σύνηθες- για κάτι που έκανε ή είπε ένα άλλο παιδί. Θα ρωτήσει κάτι ο εκπαιδευτικός και τουλάχιστον το ένα τρίτο των παιδιών θα πουν πράγματα που θα φαίνονται σε μη μυημένους “εκτός τόπου και χρόνου”.
Πώς θα διαχειριστούν όλη αυτή τη δυναμική διαδικασία με τις προσωπικές αναφορές, τις λάθος ή άκυρες/άκαιρες παρατηρήσεις και απαντήσεις, οι γονείς των υπόλοιπων συμμαθητών του (αν όχι και οι δικοί του) παιδιού; Πιστεύετε πως είμαστε έτοιμοι όλοι να σεβόμαστε το παιδί που θα κάνει λάθος, που θα πει κάτι “παράξενο”; Πιστεύετε ότι είμαστε όλοι έτοιμοι να μην ασκήσουμε μπούλινγκ την στιγμή που είμαστε έτοιμοι να παίξουμε ξύλο στην παιδική χαρά για το αν ο Κωστάκης έσπρωξε πρώτος τον Γιαννάκη ή το αντίστροφο;
Πόσο ελεύθερο θα αισθάνεται ένα παιδί που καθηλωμένο σε μια καρέκλα, στερημένο από την ζωντανή διάδραση και το βίωμα, από την κίνηση και την επαφή με τους φίλους και δασκάλους του, θα έχει να αντιμετωπίσω και τα βλέμματα και κυρίως τα αυτιά όλων όσων κρύβονται πίσω από μια κάμερα και ένα ακουστικό (γιατί δε θα είναι μόνο ένας μαθητής πίσω από αυτά). Γιατί ακόμα και αν είναι κλειστές οι κάμερες των μαθητών όπως διατείνονται κάποιοι, δεν θα είναι κλειστά τα μικρόφωνα, έτσι δεν είναι;
Δεν θέλω καν να επεκταθώ στο περιεχόμενο διδασκαλίας ενός εκπαιδευτικού ο οποίος θα μιλάει για πανανθρώπινες αξίες π.χ. σεβασμού στη διαφορετικότητα κτλ και μια σεβαστή μερίδα ακουόντων από τα σπίτια τους θα λένε “κοίτα τι μαθαίνει αυτός/-ή στα παιδιά”. Δε θα ανοίξω καν αυτήν την συζήτηση, καθώς είναι ατέρμονη τώρα.
Όσοι είχατε παιδί αυτές τις μέρες των τηλεμαθημάτων, θα είδατε έναν δάσκαλο δημοτικού, γυμνασίου και λυκείου να μιλάει και τα παιδιά, σε ένα μεγάλο ποσοστό, να αδυνατούν να προσέξουν και να κινούνται μεταξύ ονειροπόλησης, αφηρημένης παρακολούθησης, μην πω και ολίγου tik tok.
Σίγουρα, η πανδημία έφερε νέα δεδομένα. Σίγουρα ο κόσμος πρέπει να τραβήξει μπροστά, να αντιμετωπίσει το κλειστό σχολείο που είναι λυπηρό ως εικόνα για όλη την κοινωνία. Ωστόσο στο νηπιαγωγείο και τις μικρές τάξεις του δημοτικού, τουλάχιστον, τα τηλεμαθήματα μοιάζουν να είναι μόνον ψυχολογική τόνωση των μαθητών από την επαφή τους με τα άλλα μέλη της τάξης και όχι το μέλλον της εκπαιδευτικής διαδικασίας. “Δεν είναι αυτό σχολείο, δεν είναι έτσι το σχολείο, μαμά”, είπε μια μαθήτριά μου στην μητέρα της. Κι αυτό πρέπει να προστεθεί στους προβληματισμούς.
Ψύχραιμα και νηφάλια, χωρίς ιδεοληψίες, πρέπει να δούμε – και όχι για τις 3-4 εβδομάδες που απέμειναν τώρα, αλλά για τον Σεπτέμβριο που πιθανότατα θα ξαναβρεθούμε αντιμέτωποι με το πρόβλημα- πώς δε θα ξεμένουν τα παιδιά για μεγάλο διάστημα από την εκπαιδευτική διαδικασία, δίχως όμως να παραβιάζονται, όχι τα προσωπικά τους δεδομένα, αλλά η ίδια τους η προσωπικότητα και η φύση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Και φαίνεται ότι απαιτείται ένα μοντέλο συνδυασμού ασύγχρονων και -μη καθημερινών- σύγχρονων μεθόδων και εργαλείων τα οποία θα βοηθούν τους μαθητές, σε άλλες βαθμίδες να προχωρούν ακόμα και σε ύλη και σε άλλες βαθμίδες να διατηρούν μια επαφή με την ομάδα, την γνώση και τον κόσμο του σχολείου, έστω και με περιορισμούς.
