Αρχοντιά, αριστοκρατία, ρεμπέτικο,
νεανικό, ζωντανό και τεμπέλικο.
ξεβαμμένο, Παναμά, τραγιάσκα
αντιηλιακό, παιδικό, μαζί με μάσκα.
Κλόουν, τρύπιο και πλατύγυρο,
για διαφήμιση, για βόλτα, για ψίθυρο
κλος, με γείσο, τουρμπάνι, μπερέτο,
σοφιστικέ, πίλμποξ, καπελίνες και κασκέτο
για παιχνίδι, για αστείο, δίχως λόγο,
για ηθοποιό, ζωγράφο και αρχαιολόγο
φόρα καπέλο, έστω σομπρέρο, για μεταμφίεση
άνοιξε χέρια κι ετοιμάσου για απογείωση.
(©ELNIPLEX , 2022)
Για τη μέρα αυτή επικρατεί ένα διαδικτυακό χάος. Άλλοι αναφέρουν ως Εθνική Μέρα καπέλου (στις Η.Π.Α) την 15η Ιανουαρίου, άλλοι την 25η Μαρτίου (ε, εμείς γιορτάζουμε κάτι άλλο τότε), άλλοι την 25η Νοεμβρίου (χρόνια πολλά, Κατερίνες). Εμείς επιλέξαμε την ελληνική wikipedia ως πηγή και κρατήσουμε την 20η Ιουλίου. Τι σημασία έχει άλλωστε; Μια αφορμή είναι!
Το καπέλο είναι ένα αξεσουάρ που μπορεί μόνο του να μεταμορφώσει έναν άνθρωπο, μια στιγμή. Το φοράς και αμέσως αρχίζεις έναν ρόλο, μια αφήγηση, μια ιστορία, μεταφέρεσαι και μεταφέρεις αλλού, σηματοδοτείς και σημαίνεις. Οι πρώτοι επαγγελματίες καπελάδες φέρεται να υπήρξαν στη γείτονα Ιταλία του 16ου και 17ου αιώνα, αλλά το καπέλο θα γίνει ένα σπουδαίο αξεσουάρ τον 19ο και τον 20ο αιώνα προτού περάσει στην ανυποληψία των τελευταίων 2-3 δεκαετιών. Μέχρι να επιστρέψει ως μόδα, να το περιμένεις.
Ανά τους αιώνες συμβόλιζε τη θρησκευτική πίστη, την φυλετική ή ταξική προέλευση, φανέρωνε την οικονομική άνεση. Για τα παιδιά, μπορεί να γίνει ένας κόσμος μαγικός. Τα παιδιά μπορούν να αλλάζουν με μανία καπέλα, να μεταμορφώνονται, να γίνονται άλλοι. Το καπέλο είναι σαν μισή μάσκα γι’ αυτά, χάνονται στον κόσμο τους. Και η λογοτεχνία πάντα θα είναι η μεγάλη αφορμή.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Καπέλου στις 20 Ιουλίου, διαλέξαμε σχεδόν δυο ντουζίνες βιβλία, όπου το καπέλο είναι είτε βασικό αντικείμενο της ιστορίας, είτε συμπληρωματικό, είτε έρχεται ως ύστερη ιδέα.
Featured image: Χέλγκα Μπανς, Τα καπέλα της κυρίας Στρουμπίνσκι (εκδ. Μεταίχμιο)
Τα καπέλο ως βασικό αντικείμενο
Τα καπέλα της κυρίας Στρουμπίνσκι, του Χάιντς Γιάνις (εικ.: Χέλγκα Μπανς)
Το καπέλο ως βασική έκφραση συναισθημάτων.
Αυτή είναι η ιστορία της κυρίας Στρουμπίνσκι που αγαπάει πολύ τα καπέλα και δε θα μπορούσε μάλλον να κάνει τίποτε άλλο από το να έχει ένα… καπελάδικο! Ένα καπελάδικο με κάθε λογής καπέλα στα ράφια του: μεγάλα, μικρά, τετράγωνα, στρογγυλά, φαρδιά, λεπτά, σκούρα, πολύχρωμα και άλλα πολλά.
Η Σαραμπέλα και το καπέλο της σκέψης, της Judy Schachner
Η Σαραμπέλα είναι ονειροπόλα. Πάντα συλλογίζεται, ονειρεύεται και με τη φαντασία της φτιάχνει καινούριες λέξεις και εικόνες.
Με σκέψεις τόσο μεγάλες, είναι θαύμα που χωράνε στο κεφάλι της! Κι όταν αυτές μπερδεύονται δεν μπορεί να συγκεντρωθεί στο μάθημα. Για καλή της τύχη, όμως, κάνοντας μια σχολική εργασία, σκέφτεται την καλύτερη ιδέα που είχε ποτέ… να δείξει στους άλλους ποια στ’ αλήθεια είναι.
Το άτακτο καπέλο, της Χριστίνας Αποστολίδη
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένας μάγος που είχε ένα ψηλό μαύρο καπέλο για να βγάζει κουνελάκια και περιστέρια. Μόνο που στο συγκεκριμένο καπέλο άρεσε να μπερδεύει τα μαγικά στον πάτο του κι έτσι ο μάγος δεν ήξερε ποτέ τι θα τραβήξει από μέσα.
Τι θα συμβεί όταν ο μάγος, θυμωμένος από τις αταξίες του καπέλου, το πετάξει στα σκουπίδια; Πόση αναστάτωση θα προκαλέσει σε όποιον το φορέσει στο κεφάλι του;
Μήπως, τελικά, μέσα από τις ανατροπές θα βρουν όλοι αυτό που ψάχνουν;
Οι μάγισσες (και μάλλον και οι μάγοι) φορούν καπέλα.. πάντα!
Μια σκούπα μα τι σκούπα, της Τζούλια Ντόναλντσον (εικ.: Άξελ Σέφλερ)
Το καπέλο ως βασικό αξεσουάρ το οποίο εμπλέκεται στην πλοκή της ιστορίας.
Ζούσε κάποτε μια μάγισσα μαζί με τη γάτα της. Μια μέρα, εκεί που πετούσαν με τη σκούπα της, ο δυνατός αέρας της πήρε το καπέλο της. «Κάτω», φώναξε η μάγισσα και η σκούπα χαμήλωσε το καπέλο για να βρούνε. Μα τυχαία το βρήκε ένας σκύλος που ρώτησε αν υπάρχει χώρος στη σκούπα και για εκείνον. «Μετά από τόσο σπουδαίο δώρο, πως γίνεται για σένα να μην έχει χώρο;» του είπε η μάγισσα κι όλοι μαζί πέταξαν μακριά. 
Winnie η Μάγισσα, της Βάλερι Τόμας (εικ.: Κόρκυ Πωλ)
Το καπέλο ως μη βασικό αντικείμενο της ιστορίας αλλά ως βασικό αξεσουάρ της μάγισσας.
Η Μάγισσα Winnie των Valerie Thomas και Korky Paul μας αφηγείται την ιστορία της μάγισσας Winnie, που έμενε σε ένα σπίτι στο δάσος όπου όλα, από το ίδιο το σπίτι μέχρι τα έπιπλα και τα χαλιά ήταν… μαύρα.
Θέλω να γίνω μάγος, της Γιώτας Αλεξάνδρου (εικ.: Ίρις Σαμαρτζή)
Η Μάνια είναι ένα μικρό κορίτσι όμως έχει μεγάλη επιθυμία να γίνει μάγος με ψηλό καπέλο, μπέρτα και μαγικό ραβδί και να κάνει μαγικά. Αφορμή στάθηκε ένας μάγος που συνάντησε στα γενέθλια της Έλλης και έκανε ένα σωρό μαγικά.
Η μαμά μου η μάγισσα, της Λίνας Σωτηροπούλου (εικ.: Νίκη Λεωνίδου)
Τότε ακριβώς η μαμά-μάγισσα αναλαμβάνει δράση. Δεν φωνάζει. Δεν μαλώνει. Απλώς φοράει το μαγικό της καπέλο και πρότεινε στο γιο της να παίξουν. Όταν εκείνος της ζητάει να βγάλει από το μαγικό της καπέλο ένα λαχταριστό παγωτό, εκείνη εμφανίζει τις χαμένες εργασίες. Μα πως ήταν δυνατόν. Η ΜΑΜΑ ΔΕΝ ΗΞΕΡΕ ΜΑΓΙΚΑ!!! Κι οι κρυμμένες εργασίες εξακολουθούσαν να είναι “τακτοποιημένες” στη θέση τους βαθιά κάτω από το στρώμα.
Οι συγγνώμες μιας μάγισσας, της Ιωάννας Μπαμπέτα
Η Ερμιόνη λατρεύει τα μαγικά! Μία μάγισσα όμως χρειάζεται ραβδί, καπέλο και φυσικά μπέρτα!
Τα καπέλα ως φορείς μεγάλων ιδεών
Τα κίτρινα καπέλα, της Κέλλυ Ματαθία Κόβο
Το καπέλο γίνεται το αίσχος της ομοιομορφίας σε ένα θαυμάσιο βιβλίο.
Ένα βράδυ τα θεριά κατέβηκαν από τα βουνά και παγίδευσαν τα πρόβατα αφού πρώτα τα υποχρέωσαν να φορέσουν όλα κίτρινα καπέλα. Τα πρόβατα ζούσαν πια φυλακισμένα. Δεν μπορούσαν να πάνε στις δουλειές τους, ούτε στο σχολείο, ούτε να βοσκήσουν ή να παίξουν ελεύθερα. Η σωτηρία μιας οικογένειας από το Ολοκαύτωμα μέσα στον παραλογισμό και την φρίκη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου.
Και βγάζω το καπέλο μου…, του Μάκη Τσίτα (εικ.: Ντανιέλα Σταματιάδη)
Το καπέλο βγαίνει και αρχίζει το κυνηγητό, εκείνο που δε θες.
Ένα σπουδαίο μάθημα εμπιστοσύνης, συναναστροφής με τους ξένους, παρενόχλησης με φόντο το γνωστό Λύκε λύκε είσαι εδώ;
Το τέρας, του Βασίλη Κουτσιαρή (εικ.: Λίλα Καλογερή)
Το καπέλο αλλάζει κεφάλια.
Λεκτική βία, περιφρόνηση, σχολικός εκφοβισμός και ένα καπέλο που αλλάζει. Ο Βασίλης Κουτσιαρής και η Λίλα Καλογερή δίνουν ιδέες.
Τι είναι εκεί ψηλά; του Μαρκ Μάρτιν + ιδέες
Τα καπέλα του Μαγκρίτ.
Ποιητικό, δυνατό, αφαιρετικό και τόσο πλούσιο. Με μια μοναδική δύναμη εξερεύνησης. Ένα βιβλίο που από το εξώφυλλο σου δίνει τη μαγεία να φτιάξεις τη δική σου ιστορία. Και ο σουρρεαλισμός του Rene Magritte να φέρνει καπέλα μπροστά μας…
Τα καπέλα ως σημεία αναφοράς ιστοριών
Η Μέλπω η μοναδική, της Μαρίας Ρουσάκη (εικ.: Πωλίνα Παπανικολάου)
Το καπέλο που φορούν όλοι οι μαθητές γίνεται η αρχή για μια μαθήτρια που θέλει να είναι διαφορετική.
Η Μέλπω ετοιμάζεται να πάει στο σχολείο της. Μα πρέπει να φορέσει τη μπλε καφετιά στολή της, αυτή που πρέπει όλα τα παιδιά να φορούν. Δεν της αρέσει. Δεν της αρέσει καθόλου. Όλοι ίδιοι κι αξεχώριστοι. Μα στο μπαούλο της μαμάς θα βρει τα πιο υπέροχα πράγματα. Πρώτα ένα καπέλο κόκκινο κι εντυπωσιακό που όλοι την κοιτούσαν σα χάνοι. Έπειτα κάτι υπέροχα γυαλιά κι αργότερα μια στέκα. Ένα θαύμα απλότητας.
Έχω για συμμαθητή έναν πειρατή, του Αντώνη Παπαθεοδούλου (εικ.: Ναταλία Καπατσούλια)
Το καπέλο ως σήμα κατατεθέν ενός… πειρατή!
Πώς είναι να έχεις για συμμαθητή και μάλιστα να κάθεται δίπλα σου στο θρανίο έναν πειρατή; Έναν πειρατή με γάντζο στο χέρι, καλυμμένο μάτι, πειρατικό καπέλο και να τον λένε Μπελαμή;
Το μικρό σκουλήκι, ο Ναπολέων, του Σωτήρη Χατζάκη (εικ.: Κατερίνα Βερούτσου)
Δε θα μπορούσε να λείπει ο Ναπολέων από ένα αφιέρωμα από καπέλα. Πόσω μάλλον όταν το βιβλίο είναι καλό.
Το κλουβί με τα όνειρα, της Εύης Γεροκώστα (εικ.: Αιμιλία Κονταίου)
Ένα καπέλο… κλουβί!
Κορίτσι. Δέκα χρονών. Με μαργαρίτες στο φουστάνι και παπαρούνες στα μάγουλα. Και με ένα κλουβί στο κεφάλι. Την πλησιάζω. «Γιατί φοράς κλουβί στο κεφάλι σου;» Σαν τι θα μπορούσε να φορέσει δηλαδή; Α, είναι πολλές οι επιλογές. Καπέλο μάγισσας, σκουφί, στέμμα, κορδέλα, ψάθινο καπέλο, κράνος, χάρτινο καπελάκι, φτερό πουλιού.
Με συμμετοχή στην ιστορία
Μικρό μου αρκουδάκι, του Ρίτσαρντ Τζόουνς
Το καπέλο ως… δοχείο μεταφοράς.
Το αγόρι βρίσκει μια Δευτέρα ένα λευκό αρκουδάκι στον κήπο. Χωρούσε στις παλάμες του. «Χάθηκες; Έλα να σε βοηθήσω«, του είπε. Την Τρίτη είχε μεγαλώσει, το έβαλε στην τσέπη του. Την Τετάρτη μεγάλωσε κι άλλο, το έβαλε στο καπέλο του. «Νομίζω ότι έχει έρθει η ώρα να σε πάω στο σπίτι σου» του είπε και μπήκαν σε μια βάρκα. Κάθε μέρα το αρκουδάκι μεγάλωνε κι άλλο. Ώσπου την Κυριακή, τόσο είχε μεγαλώσει, έφτασαν στον τόπο του…
Ο Αρλεκίνος, του Roberto Piumini
Δεν γίνεται να λείπει ο Αρλεκίνος από το καπελάδικο! Ο Αρλεκίνος του Ρομπέρτο Πιούμινι πεινούσε και έτρωγε το χέρι του, κρύωνε και έβαζε τρικλοποδιές για να κόψει υφασματάκια και έβαλε καπέλο γιατί τις τρίχες της κεφαλής του τις έκανες κλωστές για τη στολή του. Έξυπνο και διασκεδαστικό!
Ένα δώρο για τον παππού, της Ελένης Αναστασοπούλου
Να χαιρετάς βγάζοντας το καπέλο. Και στις 12 ακριβώς να το βάζεις για να πιάνεις δουλειά στον πέτρινο σιδηροδρομικό σταθμό.
Μια κόκκινη μύτη, ένα βιολί κι ένα όνειρο, της Γιώτας Κ. Αλεξάνδρου (εικ.: Φραντσέσκα Κοζάντι)
Ένα αγόρι, ο Ζήσης ονειρεύεται τι θα γίνει όταν μεγαλώσει όπως όλα τα παιδιά. Μουσακάς ή μάλλον μουσικός και ζογκλερ και αστείατρος… Φοράει την αυτοσχέδια στολή του, μια γαλάζια μάσκα και μια κόκκινη μύτη, κρατάει στο χέρι ένα βιολί και είναι έτοιμος για δράση. Κάθε μέρα και μια νέα περιπέτεια για τον Ζήση… ονειρεύεται την επόμενη μέρα. Μ’ ένα καπέλο γίνεται ο Πήτερ Παν, η φίλη του η Ελπίδα Τίγκερμπελ και το λευκό δωμάτιο εξαφανίζεται. Όλοι μαζί πετάνε με μπαλόνια με προορισμό την χώρα του Ποτέ…
Τα σκιάχτρα φορούν καπέλα σχεδόν πάντα
Το σκιάχτρο και η τριανταφυλλιά, της Ελένης Τασοπούλου (εικ.: Φραντσέσκα ντελ Όρτο)
«Τα πουλιά ρημάζουν τη σοδειά», λέει ένα ανοιξιάτικο πρωινό
ο αγρότης στη γυναίκα του. «Θα σκαρώσω ένα σκιάχτρο να τα διώχνει μακριά».
Αυτές τις σκέψεις έκανε ο αγρότης πήρε το παλιό του Κυριακάτικο κοστούμι, φθαρμένο από το σκόρο, το πέρασε σ’ ένα ξύλινο σκελετό, το παραγέμισε με άχυρο και του φόρεσε ένα ψάθινο καπέλο. Έτοιμο το σκιάχτρο, να στέκει ολομόναχο στη μέση του χωραφιού να τρομάζει και να διώχνει μακριά τα πουλιά.
Ο Σιγανός… ένα σκιάχτρο με ψυχή! της Ελένης Μπετεινάκη (εικ.: Αιμιλία Κονταίου)
Ο Σιγανός είναι ένα σκιάχτρο που στέκει άγρυπνος φρουρός στο περιβόλι του κυρ-Γιάννη. Είναι ψηλόλιγνος, φοράει ένα μπαλωμένο κοστούμι και ένα ημίψηλο καπέλο και μιλάει πάντα σιγανά και ήρεμα. Όλοι στο περιβόλι νόμιζαν ότι ήταν εγωιστής και παράξενος κι εκείνος έστεκε και δε μιλούσε, μόνο του άρεσε να διαβάζει και να ξαναδιαβάζει ένα «Ανθολόγιο Ποίησης». Από τη μέρα που βρήκε το βιβλίο, ξεχασμένο πάνω στο φράχτη από το γιο του περιβολάρη το φυλούσε στον κόρφο του σαν πολύτιμο φυλαχτό.
Δείτε ακόμα:
Το ονειροπαρμένο καπέλο, του Χρήστου Μπουλώτη (εικ. Μιχάλης Κουντούρης, φέρεται εξαντλημένο)
Το καπέλο εμψυχώνεται.
Ήτανε ένα καπέλο που ‘λεγε συνέχεια θέλω
. Όχι, όχι! Θα σας πω για το ανόητο καπέλο, το ηψίψηλο, το μεγαλοπιασμένο ή καλύτερα το ονειροπαρμένο. Οι περιπέτειες ενός φαντασμένου καπέλου από τον σπουδαίο Έλληνα συγγραφέα.
Τα καπέλα της Χιονοχώρας, του Guido Van Genechten
Εκείνο το πρωινό στη Χιονοχώρα έφτασε ένας παράξενος χιονάνθρωπος.
Φαινόταν λυπημένος γιατί είχε χάσει το καπέλο του.
Τότε ο Χιονούλης σκέφτηκε να δώσει για λίγο το δικό του γαλάζιο καπέλο στον καινούριο φίλο του. Ωστόσο, οι μέρες περνούσαν και η παγωνιά ολοένα μεγάλωνε!
Ο Χιονούλης ήθελε τόσο πολύ να φορέσει ξανά το γαλάζιο καπέλο του, αλλά ο χιονάνθρωπος αρνιόταν να το επιστρέψει…
Το καπέλο του Μάγου Μουμέρλιν, της Τούβε Γιάνσον
Η άνοιξη φτάνει στην Κοιλάδα των Μούμιν και μαζί της φέρνει και το μαγικό καπέλλο του Μεγάλου και Τρανού Μουμέρλιν. Το βρίσκουν ο Μούμιν και οι φίλοι του, ο Σνούφκιν και ο Σνίφιν στην κορυφή του λόφου και το παίρνουν σπίτι. Μα όταν το χρησιμοποιούν ως καλάθι αχρήστων, διαπιστώνουν πως τα σκουπιδάκια που ρίχνουν μέσα του μεταμορφώνονται σε μικρά μαλακά συννεφάκια, που μπορούν να τα καβαλικέψουν και να πετάξουν! Μα δεν αργούν να καταλάβουν πως ο,τι (και όποιος) μπαίνει μέσα στο καπέλο του Μάγου, αλλάζει μορφή! Κι όταν ο Μούμιν φοράει το καπέλο στο κεφάλι του, μεταμορφώνεται και γίνεται ένας Μούμιν αλλιώτικος, που κανείς δεν τον γνωρίζει.
Ο Ντίνος και το κόκκινο καπέλο, της Κριστίνε Νέστλινγκερ
Ο Ντίνος, ο ασβός, ήθελε τόσο πολύ να έχει ένα κόκκινο καπέλο! Αλλά, τι συμφορά! Την πρώτη κιόλας φορά που το φόρεσε, φύσηξε ένας δυνατός αέρας και… πάει το κόκκινο καπέλο, πέταξε μακριά! Θα το ξαναβρεί;
Το καπέλο της δεσποινίδος Χάνικατ, του Τζεφ Μπριμπό
Η Δεσποινίς Χάνικατ μόλις έχει φορέσει το καινούριο της καπέλο που είναι φερμένο απ’ το Παρίσι- μα, βλέπω καλά ή μπας και με γελούν τα μάτια μου; Κοτόπουλο είναι αυτό που κάθεται πάνω του; Όλοι δα το ξέρουν πως στα κοτέτσια
Αυτό δεν είναι το καπέλο μου, του Τζον Κλάσσεν
Ένα ψάρι έκλεψε ένα καπέλο. Και μάλλον δεν το είδε κανείς. Μάλλον.
Βρήκαμε ένα καπέλο, του Τζον Κλάσσεν
Δύο χελώνες βρήκαν ένα καπέλο. Αλλά το καπέλο είναι ένα. Ενώ αυτές είναι δύο.
Πώς θα λυθεί το “δράμα” αυτή τη φορά; Το τρίτο και τελευταίο μέρος της τριλογίας των καπέλων του Jon Klassen. Και να που υπάρχει και τρίτος δρόμος ανάμεσα σε φίλους όταν ανακύπτουν ζητήματα μοιρασιάς.
Ένας γάτος με καπέλο, του Dr Seuss
Τον γάτο είδαμε
την πόρτα να ανοίγει,
το χαλάκι να πατά,
την ουρά να ξετυλίγει.
Τον γάτο είδαμε με το καπέλο
στο σπίτι μας να μπαίνει
με το έτσι θέλω!
Όταν ο γάτος με το καπέλο εμφανίζεται ξαφνικά στο σπίτι της Σάλι και του αδελφού της, όλα έρχονται τα πάνω κάτω!
Παρατηρήστε, απολαύστε:
Still Life with Straw Hat (Stillleben mit gelbem Strohhut), γνωστός και ως Still Life with Yellow Straw Hat and Still Life with Hat and Pipe, του Βίνσεντ Βαν Γκογκ, ζωγραφισμένος μεταξύ 1881 και 1885, στην ολλανδική πόλη Nuenen.
Πρόκειται για νεκρή φύση με ένα ψάθινο καπέλο να δεσπόζει. Κατά τη διετή παραμονή του στη Nuenen, ο Βαν Γκογκ ολοκλήρωσε πολλά σχέδια και ακουαρέλες και σχεδόν διακόσιες ελαιογραφίες. Στην παλέτα του κυριαρχούσαν αυτήν την περίοδο οι σκοτεινοί, γήινοι τόνοι.
