Τα βιβλία για το 1821 δεν ήταν πολλά. Και δεν ήταν και τα πιο αξιόλογα που θα έβλεπες. Λίγα ήταν τα ιδιαίτερα. Τα πιο πολλά, βουτηγμένα στον εθνοπατριωτισμό και το φολκλόρ αναπαρήγαγαν την ήδη τυποποιημένα δοσμένη γνώση, σε φόρμες σχετικά γνωστές. Μέχρι που το 1821 όδευσε προς το 2021 και αυτά τα 200 χρόνια στάθηκαν η καλύτερη αφορμή για να επενδυθούν διάθεση και χρήματα στην στρογγυλή αυτή επέτειο που μας βρήκε μεν σε εγκλεισμούς και πρωτοφανείς συνθήκες, αλλά με κάποια πολύ καλά βιβλία. Ας δούμε τις πιο αξιόλογες κυκλοφορίες (UPDATE Μάρτιος 2022), ανάμεσα στις οποίες θα συναντήσετε και αρκετά πολύ σπουδαία βιβλία, ειδικά εκείνα που απευθύνονται σε παιδιά 7-8 ετών και πάνω, αφού από εκείνες τις ηλικίες η ιστορία μπορεί να γίνει ουσιαστικό σώμα στη γνώση ενός παιδιού.

Για παιδιά 4-7 περίπου ετών

Κλέφτες και αρματολοί και Η Φιλική Εταιρεία, της Γιολάντας Χατζή

Βιβλίο 3ο. Ρούμελη. Τόπος τραχύς. Πασάς σκληρός. Χριστιανοί ραγιάδες. Αυτό ήταν το μείγμα της περιοχής και της εποχής πριν το 1821. Φόροι στη σοδειά, απελπισία στους υπόδουλους, κακή ζωή, αδικία. Αυτό ωθεί κάποιους ραγιάδες στα βουνά όπου ζουν κλέβοντας από όσους έχουν: πασάδες, εμπόρους κ.α. Ο κακός αυτός μπελάς πρέπει να αντιμετωπιστεί. Με ενόπλους, αρματωμένους… κλέφτες που θα φυλάνε τα μέρη του. Ο φαύλος κύκλος των κλεφτών και των αρματολών. Περισσότερα εδώ.

Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι του Μεσολογγίου, του Φίλιππου Μανδηλαρά

Το καλύτερο κατά την άποψή μου κείμενο της σειράς Η πρώτη μου ιστορία με την καλύτερη εικονογράφηση. Δε σε αφήνει το Μεσολόγγι να κάνεις κάτι λιγότερο. Περισσότερα εδώ.

Ρήγας Φεραίος, Μικρές Ιστορίες πριν από την επανάσταση του 1821, της Γιολάντας Χατζή

Πρόκειται για ιστορίες πριν την επανάσταση του 1821, από εκείνες που δεν έχουν ξανακαταπιαστεί οι ελληνικές εκδόσεις, καθώς το βάρος πάντοτε έπεφτε στην περίοδο 1821-1828, τους πρωταγωνιστές και γεγονότα της προεπαναστατικής περιόδου. Περισσότερα εδώ.

Σουλιώτες και Αλή Πασάς, Μικρές Ιστορίες πριν από την επανάσταση του 1821, της Γιολάντας Χατζή

Το κείμενο είναι στρωτό και πολύ μεστό, στέκεται στη βασική δράση και το τέλος του Ρήγα στη Βιέννη του 1798 και μεταφέρεται την βασική αύρα της προσωπικότητάς του. Στο δεύτερο βιβλίο, επίσης, φωτίζεται η βασική σχέση των Σουλιωτών με τον Αλή Πασά. Περισσότερα εδώ.

Η Ελληνική Επανάσταση του 1821, του Φίλιππου Μανδηλαρά

Υποταγή, καταπίεση, γαλλικός διαφωτισμός, Ρήγας και Θούριος, Φιλική Εταιρία, ξεσηκωμός, ελευθερία ή θάνατος. Πρώτες μάχες, Τριπολιτσά, πρώτο σύνταγμα, αντίδραση των ισχυρών της Ευρώπης, αντεπίθεση Σουλτάνου, Χίος, μάχη στο Πέτα, διχόνοια, εμφύλιοι, αιγυπτιακός στρατός, Μανιάκι, Μεσολόγγι, φιλέλληνες στην Ευρώπη, πολιορκία των Αθηνών, θάνατος Καραϊσκάκη, ναυμαχία Ναυαρίνου, Καποδίστριας, ανεξαρτησία της Ελλάδας. Ένα οδοιπορικό που ολοκληρώνεται με τον πίνακα Η Ελλάς ευγνωμονούσα του Θεόδωρου Βρυζάκη (1858), πίνακας που συνοψίζει μέσα σε μια εικόνα όλο τον ελληνικό αγώνα. Περισσότερα εδώ.

Μαντώ Μαυρογένους- Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα: δυο γυναίκες στην Επανάσταση, του Φίλιππου Μανδηλαρά

Με τον γνωστό τρόπο των απλών, ομοιοκατάληκτων στίχων, οι δύο “Αμαζόνες” του Αγώνα ξεδιπλώνονται από τη γέννηση ως το τέλος τους. Η αφήγηση των δύο ηρωίδων γίνεται ταυτόχρονα, ακολουθώντας τη χρονική ακολουθία των γεγονότων, από το 1771 που γεννήθηκε η Λασκαρίνα, τα παιδικά της χρόνια, το γάμο της στα δεκαεπτά της με τον καπετάνιο Γιαννούζα, τη γέννηση της Μαντώς το 1796 από επιφανείς της Τεργέστης και τη συμμετοχή και των δύο στον αγώνα. Περισσότερα εδώ.

Μαντώ Μαυρογένους & Μπουμπουλίνα, της Χρυσάνθης Καραϊσκου

Η Κατερίνα Βερούτσου με το ταλέντο και την ποιότητα των εικόνων της σε προδιαθέτει θετικότατα απέναντι στην έκδοση και η Χρυσάνθη Καραϊσκου με το εύρημα του διαλόγου δυο παιδιών με την μητέρα τους για την Μπουμπουλίνα και το ακόμα πιο όμορφο του πρακτικού γιατρού που επισκέπτεται την βαριά άρρωστη Μαντώ και πιάνει την κουβέντα με δυο συμπολίτες του, ξεδιπλώνει εύληπτα μερικές από τις βασικές γραμμές της ζωής των δύο Ελληνίδων που στεφάνωσαν τον Αγώνα. Περισσότερα εδώ. 

Αθανάσιος Διάκος, της Γιολάντας Χατζή

Η Γιολάντα Χατζή με την επιστημονική συνδρομή της καθηγήτριας Χριστίνας Κουλούρη γράφει πάλι μεστά, ξεκούραστα, δίχως υπερφόρτωση πληροφοριών που θα χαθούν μόλις το βιβλίο κλείσει, μεταφέροντας την αύρα των πρωταγωνιστών. Περισσότερα εδώ. 

Μπουμπουλίνα, της Γιολάντας Χατζή

Η Μπουμπουλίνα, η γνωστή καπετάνισσα από τις Σπέτσες, με τη μεγάλη περιουσία της οικογένειάς της και των συζύγων της που αύξησε η ίδια με τις δικές της εμπορικές δραστηριότητες, είναι ακράτητη. Οπλίζει καράβι της με δεκαοκτώ κανόνια και το ρίχνει στον αγώνα, δίνει όπλα και πυρομαχικά στους πολεμιστές. Η ζωή της όλη μέσα σε ένα καράβι κι εκείνη ατρόμητη, να μην λυγάει πουθενά. Όταν η Τριπολιτσά πέφτει στα χέρια των Ελλήνων, η Μπουμπουλίνα φροντίζει ώστε όλες οι γυναίκες των Τούρκων να φύγουν με ασφάλεια και δίχως να τις πειράξουν (ή έστω οι περισσότερες, δεν ελέγχονται όλα σε τέτοιες καταστάσεις). Περισσότερα εδώ. 

Η Επανάσταση και οι Ήρωες, της Κατερίνας Καρόγιαννη

Με κείμενο περιεκτικό, τον Καραγκιόζη στο βασικό ρόλο, τα παιδιά του σε συμπληρωματικό, και τις εικόνες του μετρ του Καραγκιόζη Ηλία Καρελλά μαθαίνουμε για τη ζωή στην Τουρκοκρατία, τον Ρήγα, τη Φιλική Εταιρία, τους Κλέφτες και τους Αρματολούς, την έναρξη της επανάστασης, τους μεγάλους πρωταγωνιστές και ήρωες, τις μεγάλες μάχες (Βαλτέτσι, Τριπολιτσά κτλ). Περισσότερα εδώ. 

Ήρωες – 21 ήρωες του 1821, των Βασίλη Κουτσιαρή και Γιάννη Διακομανώλη

Αυτή η ανθολογία προσωπικοτήτων του Αγώνα δομείται ανά δισέλιδο για κάθε πρόσωπο με βασικές πληροφορίες για τη ζωή του, ένα δυο αξιοσημείωτα περιστατικά και μερικά πληροφοριακά σφηνάκια που αναπτύσσονται γύρω από τη φιγούρα του. Φιγούρες που ζωγράφισε ο Δημήτρης Ευστρατιάδης και ισορρόπησε μεταξύ παραδοτέας ιστορικά εικόνας, καρικατούρας και κόμικ δημιουργώντας κάτι εν τέλει καλαίσθητο. Περισσότερα εδώ.

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, του Φίλιππου Μανδηλαρά

Όμορφο, απλό, λόγος με ρίμα, κατανοητό στα παιδιά, με όλη τη ζωή του Κολοκοτρώνη από τη γέννηση ως το θάνατο, με πανέμορφη εικονογράφηση από τη Ναταλία Καπατσούλια. Περισσότερα εδώ.

Κωνσταντίνος Κανάρης, του Φίλιππου Μανδηλαρά

Και πάλι κείμενο από το Φίλιππο Μανδηλαρά και εικονογράφηση από τη Ναταλία Καπατσούλια. Ισχύει ό,τι και για τον Κολοκοτρώνη. Όμορφη προσέγγιση και κατ’ εμέ μια στάλα καλύτερο από τον Κολοκοτρώνη.

Η Eπανάσταση του 1821 – Ήρωες και μάχες, του Διονύση Βαλεριάνου

Ένα βιβλίο που καταφέρνει να συγκεντρώσει τις πιο σημαντικές μάχες που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821. Πληροφοριακό υλικό με σημαντικά πρόσωπα της ιστορίας, ημερομηνίες, χάρτες, σκηνές από μάχες εξιστορούν την πιο λαμπρή ιστορία που έχει γραφεί ποτέ. Κάθε μάχη ζωντανεύει μπροστά στα μάτια του αναγνώστη τονίζοντας τα υψηλά ιδανικά των Ελλήνων αλλά και τις δυσκολίες που συνάντησαν. Χαρακτηριστικό γνώρισμα των Ελλήνων η τόλμη και το θάρρος που δε δίστασαν να καταρρίψουν κάθε πιθανότητα αποτυχίας του αγώνα. Περισσότερα εδώ.

Νικηταράς- Τα παιδικά και τα ηρωικά του χρόνια, της Θεοδώρας Λούφα-Τζοάννου

Μετά την πτώση της Τριπολιτσάς, σωροί ήταν τα χρυσάφια και τα μεταξωτά που άφηναν πίσω τους οι πανικόβλητοι Τούρκοι φεύγοντας.

Όλοι θέλησαν να πάρουν από κάτι, γιατί ήταν στερημένοι από τα πάντα.

Ένας μόνο δεν άπλωσε το χέρι του για να πάρει το παραμικρό: Ο Νικηταράς!

Τα ρούχα του κρέμονταν επάνω του σκισμένα και λερωμένα. Μα εκείνος έφυγε όπως ήρθε, με τα χέρια άδεια. Και πέθανε ζητιανεύοντας στον Πειραιά!

Τα ελληνάκια, της Ευγενίας Φακίνου

Η συγγραφέας της διάσημης Ντενεκεδούπολης μας δίνει ακόμα μια όμορφη ιστορία όπου ιστορεί εστιάζοντας στη ζωή του νεαρού Γιώργη και της αδερφής του Μαρίας όλα τα γεγονότα που οδήγησαν στον ξεσηκωμό του Μάρτη του 1821. Όμορφο, όμορφο, όμορφο.

Ο Πέτρος και η Επανάσταση του 1821, της Κατερίνας Σέρβη

Ο Πέτρος έχει πολλές απορίες για την επανάσταση του 1821. Ευτυχώς για εκείνον όμως έχει και έναν σοφό παππού που πολλά ξέρει και πολλά του λέει για όσα έγιναν τότε. Εικονογράφηση από τον Σπύρο Κόντη.

Για παιδιά από 8-9 χρονών και μετά…

Ευανθία Καΐρη – Η πιο μικρή δασκάλα, της Ιφιγένειας Μαστρογιάννη

Είναι η αδερφή του σπουδαίου φιλοσόφου, Φιλικού και ιερωμένου Θεόφιλου Καΐρη. Αλλά δεν έμεινε στη σκιά του ως ακόμα μια γυναίκα που χάθηκε πίσω από τους άντρες της οικογένειας. Η Ευανθία αναδείχθηκε σε πρωτοπόρα μορφή και εξέχουσα γυναικεία προσωπικότητα της εποχής, από τις ελάχιστες που διέφυγαν της σχεδόν κοινής μοίρας… Η συγγραφέας δεν έχει πολλές πηγές διαθέσιμες -κι όσες υπήρχαν τις βρήκε- για αυτήν τη μοναδική γυναίκα της ελληνικής ιστορίας, ένα κορίτσι που δεν θέλω να το συγκρίνω με τις σύγχρονές της, καθώς εκείνες είχαν έναν γόρδιο δεσμό να λύσουν, αλλά για σκεφτείτε. Σε εκείνες τις συνθήκες η Ευανθία Καΐρη είχε όραμα, πνοή, πλάνο, διάβαζε, συναναστρεφόταν σπουδαίους, αλληλογραφούσε μαζί τους.

Μικρά Γατικά: Όθων και Αμαλία, της Αργυρώς Πιπίνη (εικ.: Ιφιγένεια Καμπέρη)

Πίσω από κάθε σπουδαίο άντρα κρύβεται μια γάτα. Πίσω από κάθε βιβλίο κρύβονται συνήθως δυο σημαντικές δημιουργοί που συνεργάζονται υποδειγματικά. Και έχουμε το τέταρτο βιβλίο των Μικρών Γατικών, για τον Όθωνα και την Αμαλία και τον αγαπημένο γάτο της, τον… Όθωνα! Και μέσα από τα πράσινα μάτια του διαβαίνουμε τα χρόνια της άφιξης του ανήλικου βασιλιά, στις συνάξεις του παλατιού (ακόμα και σε διάσημες λαϊκές φράσεις), στις πρώτες μεγάλες δυσκολίες και τις αρνήσεις δανεισμού, στη δημιουργία του βασιλικού (νυν εθνικού) κήπου και… τον βράχο της Αμαλίας, στην εργατικότητα αλλά αναποτελεσματικότητα του νεαρού βασιλιά, στην απαίτηση και την υπογραφή εν τέλει του πρώτου Συντάγματος. Ήταν εκεί ο γάτος Όθωνας και τα έζησε όλα. Και μας παραδίδει έναν Όθωνα λιγότερο ακαμάτη και πιο φιλέλληνα απ’ όσο στέκει στο αντιβαυαρικό συλλογικό υποσυνείδητο του Έλληνα.

Τα χρόνια της φωτιάς-Κωνσταντίνος Κανάρης, της Μαρίας Ε. Σκιαδαρέση (εικ.: Κατερίνα Βερούτσου)

Μάης του 1821. Ψαρά. Πάσχα του 1822. Χίος. Καταστροφή. Ιούνιος. Μπουρλότο στην τουρκική ναυαρχίδα. Καλοκαίρι 1825, Αλεξάνδρεια, πυρπόληση αιγυπτιακού στόλου. Τα μεγαλύτερα τολμήματα του θρυλικού μπουρλοτιέρη, του συνεπέστερου των εντίμων και ανιδιοτελών του Αγώνα μέσα από μια μοναδικά δοσμένη αφήγηση του ίδιου προς το ακροατήριό του στη ρωσική ναυαρχίδα την άνοιξη του 1861.

Λίγο πριν το τέλος, Ρήγας Βελεστινλής, της Μαρίας Σκιαδαρέση (εικ.: Κατερίνα Βερούτσου)

Η πεζογράφος και ιστορικός Μαρία Σκιαδαρέση, με τον Ρήγα σε ρόλο αφηγητή, δημιουργεί μια υψηλής ποιότητας αφήγηση, βασισμένη σε μνήμες, καθώς το λάδι στο καντήλι του μελλοθάνατου Ρήγα τελειώνει. Αυτές οι μνήμες που κατακλύζουν συντριπτικά το μυαλό του, φέρνουν στη γνώση του αναγνώστη ολόκληρη τη ζωή του, από το ευλογημένο Βελεστίνο της Μαγνησίας, μέχρι αυτή τη θλιβερή φυλακή της Σερβίας.

Ο Ιωάννης και τα γεώμηλα της Αίγινας, της Μαρίας Ανδρικοπούλου (εικ.: Φίλιππος Φωτιάδης)

Είναι ένα υπέροχο βιβλίο. Ξεκάθαρα. Με μια στρωτή, ρυθμική, καλοδουλεμένη, πρωτοπρόσωπη, στο κυρίως σώμα του βιβλίου, αφήγηση, που σε απορροφά ακόμα κι αν γνωρίζεις τα βασικά της ιστορίας που κρύβεται πίσω από τον ενθουσιώδη πρώτο κυβερνήτη της χώρας. Η Μαρία Ανδρικοπούλου βασίζει την ιστορία της στην επιστολογραφία και αναδεικνύει το βαθύ κράτος της καρδιάς του Κυβερνήτη. Στο βιβλίο της Μ. Ανδρικοπούλου ένιωσα τον παλμό του, την υποδόρια θλίψη του, την λιτή μοναχικότητά του, τις πλάνες και τον κρατημένο ενθουσιασμό του, το όραμά του να δουλέψει με ειλικρίνεια, σκύβοντας πάνω στα προβλήματα και όχι ενώπιον των λαμπροφορεμένων κοτζαμπάσηδων του τόπου που τον περίμεναν στη γωνία, με τελευταία εκείνη του Άγιου Σπυρίδωνα.

1821: ερωτήσεις μόνο!, των Μαρίας Αγγελίδου και Ειρήνης Βοκοτοπούλου (εικ.: Φοίβος Χαλκιόπουλος)

Μακριά από ιστορικές βεβαιότητες και οριστικές καταγραφές, οι δύο συγγραφείς του βιβλίου θέτουν ουσιώδη ερωτήματα και αναπτύσσουν τις απαντήσεις τους μεστά. Μαθαίνεις Ιστορία, μαθαίνεις ιστορίες, βλέπεις το τότε, κάνεις αντιστοιχίσεις με το τώρα, βλέπεις πού μοιάζουν, πού συνδέονται, πού αλληλοεξαρτώνται. Η χειροποίητη εικονογράφηση του Φοίβου Χαλκιόπουλου με στοιχεία γκραβούρας και σκίτσων εποχής και με μια αίσθηση tableau vivant σε αρκετές περιπτώσεις, προσθέτει αισθητική στο βιβλίο.

Για να ζούμε ελεύθεροι, της Ελένης Σβορώνου (εικ: Χρήστος Κούρτογλου)

Η Ελένη Σβορώνου υπογράφει ένα ιδιαιτέρως καλοστημένο και πλήρες βιβλίο για το 1821. Και δεν πρόκειται για ένα ακόμα βιβλίο που σωριάζει στις σελίδες τις γνωστές πληροφορίες και τους ήρωες, πράγματα που θα βρεις εύκολα δω κι εκεί, αλλά ένα βιβλίο που διεισδύει σε παράγοντες που δεν είναι πάντα γνωστοί.

1821 ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ, της Σοφίας Ζαραμπούκα

Η Σοφία Ζαραμπούκα δεν εξιδανικεύει τίποτα, δεν χαϊδεύει εθνικές συνειδήσεις, δεν γίνεται περιττά περιγραφική, αφού γνωρίζει αφενός ότι ο πόλεμος έχει πλήθος φρικαλεοτήτων που δεν προσφέρουν στη συνείδηση και τη γνώση του νεαρού αναγνώστη κάτι περισσότερο, αφετέρου γιατί ξέρει ότι η ομορφιά της επανάστασης και της ελευθερίας ήταν γέννημα απροσδόκητων ενώσεων, προσπαθειών και εν τέλει ένα θέλημα σχεδόν καρμικό, αν σκεφτεί κανείς ότι το 1826 είχαμε συντριβεί παντού και όλοι γνώριζαν ότι δεν υπήρχε πλέον ζωντανή εστία. Και με απίστευτη εικονογράφηση. Περισσότερα εδώ.

Ένας κόσμος σε κίνηση, της Μαρίζας Ντεκάστρο

Πρόκειται για ένα εξαίρετης γραφιστικής σχεδίασης βιβλίο, το οποίο με το πλήρες, μεστό, όχι διεκπεραιωτικό κείμενο της Μαρίζας Ντεκάστρο και την θαυμάσια δουλειά που έχει γίνει στο φωτογραφικό υλικό και την τοποθέτησή του μέσα στις σελίδες, αποτυπώνει επιδέξια αυτήν την “κίνηση” που θέτει από τον τίτλο του στο επίκεντρο, ενώ παράλληλα διαπιστώνουμε την αλληλεπίδραση μεταξύ προσώπων, ιδεών, επιτευγμάτων, γεγονότων αλλά και τη δυναμική σχέση τους με τη ζωή μας σήμερα.

Έντεκα μέρες του Απρίλη 1826, της Λίλης Λαμπρέλλη

Η συγγραφέας αφηγείται τα γεγονότα των τελευταίων έντεκα ημερών (εννιά πριν την Έξοδο και δύο μετά), προσεγγίζοντας τις στιγμές μέσα από τον νεαρό Γελεκτσή Μάρκο που από παιδί έγινε αίφνης μέσα σε λίγες μέρες άντρας που πρέπει να πάρει αποφάσεις, τη ζωή του και τη ζωή άλλων στα χέρια του. Αυτός είναι το όχημα της συγγραφέα για να διαβούμε μέσα στις ντάπιες των πολιορκημένων, πλάι στον ηρωικό Κίτσο Τζαβέλα, στην αιχμαλωσία από την πείνα, στον παραμυθά Λια, στα κορίτσια που γίνηκαν άντρες, στους δυο εφιάλτες δραπέτες που πρόδωσαν τα μελλούμενα της Εξόδου, ακόμα και στο χαλάζι που καθήλωσε τους τρεις χιλιάδες του Καραϊσκάκη μακριά από το Μεσολόγγι, καταδικάζοντας τους πολιορκημένους στο μεγάλο τέλος. Περισσότερα εδώ.

Μια ιστορία για τον Διονύσιο Σολωμό, της Μάριας Μπαχά

Η πολύπτυχη ζωή, η σύνθετη προσωπικότητα και φυσικά το ποιητικό έργο του Σολωμού, κεντημένο στον καμβά της προεπαναστατικής και επαναστατημένης Ελλάδας, προσφέρεται για πολυεπίπεδες αναγνώσεις. Απ’ τη μυθιστορηματική ζωή του ως τον αντιφατικό κι εύθραυστο ψυχισμό του, κι απ’ τη μείζονα πνοή της ποίησής του ως τα ερωτήματα που πυροδοτεί η αποσπασματικότητα του έργου του, τα σημεία επαφής που μπορεί να βρει ο σημερινός αναγνώστης του είναι περισσότερα από όσα κρύβει το προσωπείο του εθνικού ποιητή. Ακολουθώντας τις διαδρομές του, φανερές και υπόγειες, ο αναγνώστης αισθάνεται ότι ο Σολωμός έχει την ίδια αφετηρία με τον καθένα, είναι διαχρονικά ένας πάσχον άνθρωπος που όμως διακρίνεται απ’ τους άλλους τη στιγμή που μετατρέπει τα βιώματά του σε καθολική εμπειρία μέσω της τέχνης του. Περισσότερα εδώ

Σαν άνεμος- Λόρδος Μπάιρον, της Μαρίας Σκιαδαρέση

Η συγγραφέας ισορροπεί σε μια ήπια μυθοπλαστική γραμμή η οποία κουρδίζει τις χορδές του έργου της, καθιστώντας το ένα άκρως γοητευτικό ανάγνωσμα, ιδίως για όσους αγαπούμε τις αυθεντικές ιστορίες που έρχονται από το 1821 και τους ένδοξους Εξοδίτες του Μεσολογγίου, που σαν άλλοι Μπάιρον έταξαν τον εαυτό τους σε εκείνον τον τόπο, αν και μπορούσαν να φύγουν λίγες μέρες νωρίτερα με ασφάλεια. Αξιοσημείωτη παράμετρος η φυσικότητα με την οποία ρέει η ανάγνωση καθώς η συγγραφέας δεν βιάζει τα γεγονότα, δε γεμίζει άγχος την αφήγησή της για να τα πει όλα, αλλά αφήνει να μιλήσουν με φυσικότητα, παρά τις συχνές χρονικές μετατοπίσεις. Περισσότερα εδώ.

21+1 συγγραφείς γράφουν, καλλιτέχνες εικονογραφούν για το 1821

Η σύμπραξη είκοσι συγγραφέων, δύο κομιστών (κακή η γενική πληθυντικού του κομίστα αλλά…) και άλλων τόσων καλλιτεχνών είναι πάντοτε ένα γεγονός, ακόμα κι αν έχεις καταφέρει να δαμάσεις 44 μετριότητες. Πόσω (ή πόσο άραγε;) μάλλον όταν στο βιβλίο των εκδόσεων Παπαδόπουλος που επιμελήθηκαν οι Μαρίζα Ντεκάστρο και Ελένη Σβορώνου που γνωρίζουν και αγαπούν το βιβλίο γνώσεων όσο λίγοι, συναντήθηκαν, δούλεψαν, συνεργάστηκαν πολλοί σημαντικοί Έλληνες δημιουργοί οι οποίοι κάθισαν κάτω από την αύρα του 1821 και του “200” του, συνομίλησαν με τον τρόπο τους μαζί του και γέννησαν 22 ιστορίες για εκείνον τον κόσμο και εκείνους τους ανθρώπους, αλλά και όσα τους ενέπνευσαν. Άλλοτε πατώντας στα γεγονότα του τότε, άλλοτε λοξοδρομώντας με φαντασία κάπου μακρύτερα, το αποτέλεσμα είναι πάντοτε ιδιαιτέρως ελκυστικό. Περισσότερα εδώ

Οι αγωνιστές του 1821, της Αγγελικής Δαρλάση

Ο λογοτεχνικός πλούτος και το εκφραστικό οπλοστάσιο της Αγγελικής Δαρλάση συναντούν την επανάσταση του 1821 στο παρά ένα διακόσια της. Ο Θοδωρής Κολοκοτρώνης, η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, ο Γιώργης Καραϊσκάκης, ο Κωνσταντίνος Κανάρης, η Μαντώ Μαυρογένους. Πέντε ιστορίες εμπνευσμένες από την προσωπικότητα αυτών των ισάριθμων πρωταγωνιστών εκείνης της περιόδου που μας έχει γεμίσει πολλή μυθολογία αλλά λίγη αλήθεια. Περισσότερα εδώ.

24 εικόνες για την Επανάσταση του 1821- Μακρυγιάννης & Ζωγράφος. Ένας αγωνιστής και ένας καλλιτέχνης, της Μαρίζας Ντεκάστρο

Ο αγωνιστής-στρατηγός-αυτόπτης μάρτυρας και ο ζωγράφος-αγιογράφος ενώθηκαν και στο νέο αυτό πρότζεκτ των εκδόσεων Καπόν και της Μαρίζας Ντεκάστρο που με βάση τις 24 αυτές υδατογραφίες του Ζωγράφου και την αυθεντική ανορθογραφία του Μακρυγιάννη δημιούργησε ισάριθμους υποθετικούς διαλόγους μεταξύ της συγγραφέα και παιδιών που η ίδια επινόησε. Το αποτέλεσμα μας ενθουσίασε: θυμίζει συζήτηση μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικού με την ιδιαίτερη δυναμική που της προσδίδουν ο ζωντανός διάλογος και η προβολή οπτικού υλικού που αναλύεται, σκαλίζεται σε κάθε μεριά του και χαρίζει κίνησε σε όλα όσα στέκουν καρφωμένα στο κάδρο. Αν κάνανε ένα τεχνολογικό άλμα και αναγωγή στο σήμερα, θα ήταν μια δημιουργική διάλεξη που εκτρέπεται διαλογικά με την προβολή εικόνων μέσω κάποιου προτζέκτορα. Περισσότερα εδώ.

Καθημερινές ιστορίες για τα καράβια

Το κείμενο του διακεκριμένου, αείμνηστου καθηγητή Βασίλη Κρεμμύδα χαρακτηρίζεται από ακρίβεια, εμβρίθεια, πειστικότητα, άρτια δομημένο σε μικρές ενότητες όπου δίνεται σπάνιο πληροφοριακό υλικό με τρόπο μεστό και με ντοκιμαντερίστικη διάθεση, στοιχεία που κάνουν το βιβλίο ταυτόχρονα επιστημονικό και ευκολοδιάβαστο. Σημαντικό ρόλο στη διάθεση αυτή, καθώς και στην αισθητική αρτιότητά του βιβλίου παίζει η εξαιρετική επιλογή του οπτικού υλικού (φωτογραφίες από μαρτυρίες, κείμενα, πηγές, ημερολόγια, χάρτες, γκραβούρες, πίνακες) το οποίο διεγείρει το ενδιαφέρον, τεκμηριώνει, εξηγεί, αναπτύσσει πτυχές του κειμένου. Το βιβλίο έχει τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Βιβλίου Γνώσεων για το 2007. Περισσότερα εδώ.

1821 – Ένα εικονογραφημένο ταξίδι προς την ελευθερία, της Μάρως Βασιλειάδου

Ένα πραγματικά μεγάλο εικονογραφημένο ταξίδι προς την ελευθερία είναι το βιβλίο της πρωτοεμφανιζόμενης Μάρως Βασιλειάδου που επιμελήθηκε ιστορικά ο καθηγητής Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Ηλίας Κολοβός ο οποίος ειδικεύεται στην ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και εικονογράφησε, πάντοτε καλαίσθητα, η Θέντα Μιμηλάκη. Περισσότερα εδώ.

Λόρδος Βύρων και Έλγιν, της Ελένης Σβορώνου

Ένα βιβλίο (γνώσεων) που συνδυάζει επιδέξια λογοτεχνία και γνώση. Η γλαφυρή, μελαγχολική αφήγηση, το τέχνασμα της πρωτοπρόσωπης αφήγησης ενός Λαπίθη μιας εγκλωβισμένης στο αμπάρι μετόπης, το συνεχές ταξίδι στο χρόνο που φανερώνει πως έφτασε η Ελλάδα από την εποχή των γλυπτών σε αυτήν της αρπαγής τους από τον Έλγιν, η λυρική ατμόσφαιρα που αποπνέει κάθε σελίδα, οι γνώσεις που φανερώνονται αρμονικά και αβίαστα προϊούσας της αφήγησης και ιδίως η έξυπνη αντιπαραβολή δύο Βρετανών λόρδων που υπηρέτησαν διαμετρικά αντίθετες αξίες, που στάθηκαν ο ένας με το σπαθί και την πένα στο χέρι και ο άλλος με τα ξύλινα κιβώτια στο σκοτάδι. Περισσότερα εδώ.

Λίγο πριν το τέλος, Ρήγας Βελεστινλής

Ο Ρήγας Βελεστινλής, πρωτεργάτης του αγώνα, άνθρωπος αποφασιστικός, δυναμικός και εύστροφος, με όλα τα χαρακτηριστικά του παράτολμου επαναστάτη, κατόρθωσε με το έργο του, διαφωτιστικό και επαναστατικό, να δείξει, πρώτος αυτός, την αναγκαιότητα του μαζικού ξεσηκωμού. Οι μέρες πριν το μαρτυρικό του θάνατο φωτίζονται εδώ, μέσα στις φυλακές του φοβερού φρουρίου Νεμπόϊσα, μαζί με τους συντρόφους του. Και μαζί με τις μνήμες που, λίγο πριν το τέλος, σφυροκοπούν το μυαλό του, μνήμες που φέρνουν στην επιφάνεια περιπέτειες της πολυτάραχης ζωής του, δίνουν ένα ανάγνωσμα αγωνιώδες και απολαυστικό.

Κωνσταντίνος Κανάρης τ’ όνομά μου: ο μεγάλος μπουρλοτιέρης αφηγείται, της Μαρίας Ανδρικοπούλου

Ο ανδριάντας του Κωνσταντίνου Κανάρη στην Κυψέλη αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο. Τη ζωή του, τα κύματα που αγνάντεψε, εκείνα που υπέμεινε, εκείνα που πέρασε. Τα επιτεύγματά του. Την πορεία του. Το σπίτι του. Τα αγαπημένα του μέρη. Τα παιδικά του χρόνια. Τη θάλασσα. Την τέχνη του, τα μπουρλότα. Τον Αγώνα του Έθνους. Τα μεγάλα πλήγματα στον εχθρό. Οι στολοκαύτες. Το κακό στα Ψαρά. Ο Καποδίστριας. Το σμίξιμό του με την πολιτική. Τα συναισθήματα και οι σκέψεις του για το τότε, αλλά και το σήμερα. Για τους βανδαλισμούς του τότε και του σήμερα. Περισσότερα εδώ.

Το όνειρο του Ιωάννη, της Έλσας Μυρογιάννη

Ιανουάριος 1827- Σεπτέμβριος 1831. Ο Ιωάννης Καποδίστριας μένει στο τιμόνι της νεοσύστατης μα εξαθλιωμένης Ελλάδας σχεδόν 45 μήνες. Σε αυτό το διάστημα, μικρότερο από μια σύγχρονη τετραετία μεταξύ δύο εκλογικών αναμετρήσεων, κατορθώνει να αναδιοργανώσει μαζί με τον Δ. Υψηλάντη τον στρατό, να αναγνωριστεί η Ελλάδα ως ανεξάρτητο κράτος με διεύρυνση των συνόρων που οι μεγάλες δυνάμεις πρότειναν, να ιδρύσει παντού δημοτικά σχολεία και ένα διδασκαλείο, να οργανώσει όλους τους παραγωγικούς τομείς με πρώτη τη γεωργία, να εκδιώξει πειρατές και ληστές, να κόψει νόμισμα και να δημιουργήσει τράπεζα και να ξοδέψει σχεδόν όλη του την περιουσία ακόμα και για έργα υποδομής. Η δολοφονία του από τους Μαυρομιχαλαίους την Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου του 1831 στο Ναύπλιο έβαλε τέλος στο όνειρο της αναμόρφωσης της Ελλάδας που ερχόταν με φόρα από τα συντρίμμια ενός θλιβερού πολέμου. Περισσότερα εδώ.

Το καλοκαίρι της φωτιάς, της Ειρήνης Κατσίπη-Σπυριδάκη

Καλογραμμένο ιστορικό μυθιστόρημα για παιδιά, με στρωτή αφήγηση, που αποφεύγει τις πολλές κορώνες, αναδεικνύει το πλήθος των συναισθημάτων και τον ηρωισμό των στιγμών γύρω από την κάθοδο του Δράμαλη στην Πελοπόννησο. Πλάι στην ευφυία του Κολοκοτρώνη, διακρίνουμε τη θέληση και την αυτοθυσία απλών ανθρώπων όπως ο νεαρός Αγγελής. Πλάι στην μεγάλη μάχη των Δερβανακίων και την υπεράσπιση του κάστρου, γινόμαστε μάρτυρες των μικρών στιγμών που κυκλώνουν αυτά τα σπουδαία γεγονότα, στιγμών από την καθημερινότητα, στιγμών που οδηγούν από το μικρό στο μεγάλο.

Το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδας για παιδιά, του Χρήστου Δημόπουλου

Για το πρώτο σύνταγμα της Ελλάδας γράφει απευθυνόμενος σε παιδιά περίπου 8-12 ετών ο Χρήστος Δημόπουλος, προσπαθώντας να απλοποιήσει τις συνθήκες μέσα στις οποίες γεννήθηκε, να καταγράψει τις βασικές του γραμμές, τους πρωταγωνιστές και τη συγκίνηση που υπήρξε από την ψήφισή του. Περισσότερα εδώ.

Τα πρόσωπα της Επανάστασης του 1821, των Βασιλικής Μαρκάκη και Ζήνωνα Ζαμπακίδη (εικ.: Σάρα Κ. Λαμπράντα)

Ενδιαφέρουσα ανθολόγηση πενήντα προσώπων που υπήρξαν πρωταγωνιστές εκείνης της μεγάλης στιγμής. Πρόκειται για 11 πνευματικούς υποστηρικτές του Αγώνα, όπως ο  Κοραής, ο Ρήγας, ο Λόρδος Βύρων και άλλοι, 24 ανθρώπους που έπιασαν το σπαθί και το τουφέκι, ανάμεσά τους και πολλές γυναίκες, διόλου προβεβλημένες μάλιστα, 9 πολιτικοί όπως οι Μαυροκορδάτος, Ζαϊμης, Κωλέττης, Καποδίστριας και έξι από τους απέναντι, όπως οι Αλή Πασάς Τεπενλενλής, Δράμαλης, Ιμπραήμ, Ομέρ Βρυώνης, οι οποίοι μάλιστα προσεγγίζονται με μετριοπάθεια.

Το παιδί με τη φουστανέλα, του Διονύση Λεϊμονή

Tον στρατηγό Γρηγόρη Λιακατά πιάνει ο εξ Αιτωλικού ορμώμενος συγγραφέας Διονύσης Λεϊμονής, δίχως όμως να δημιουργεί μια γραμμική αφήγηση του βίου του. Με πλούσιο λεξιλόγιο, γλώσσα αρκετά καλά προσαρμοσμένη στην εποχή του Αγώνα με κάποιους ιδιωματισμούς, λέξεις και ντοπιολαλιές, μερικώς φορτισμένη και κάπως φορτωμένη γλωσσικά κάποιες φορές, αλλά ευτυχώς μακριά από πατριωτικές ενέσεις, ο συγγραφέας συσχετίζει ένα παιδί του σήμερα, έναν Γρηγόρη, γεννημένο με κάποια οπτική αναπηρία, με εκείνον τον Γρηγόρη, το θεριό το ανήμερο από Ξηρόμερο ή τον Ασπροπόταμο της Πίνδου. Περισσότερα εδώ.

Το βιβλίο για όλους

Η ποίηση της ελληνικής επανάστασης 1821, του Κώστα Σταμάτη

Μία ανθολογία όπως “Η Ποίηση της Ελληνικής Επανάστασης 1821” (ή οποιαδήποτε άλλη σχετική εργασία) έχει το ειδικό προνόµιο να παρουσιάζει στα γράµµατά µας ολοδιάστατο και αγέραστο το διαρκέστερο έπος που συνέχει αδιάσπαστα την ελεύθερη νεοελληνική ζωή µέχρι σήµερα. Το ασύγκριτο πλεονέκτηµα µιας τέτοιας παρουσίασης βρίσκεται στην πιο δραστική ουσία της ποίησης, στην αλήθεια της δηλαδή, την οποία πάντοτε αυτή η υψηλότερη τέχνη του γραπτού λόγου κατέχει και βούλεται να την προβάλλει χωρίς συγκερασµούς και ιστορικές νοθεύσεις, γυµνή, όπως την απαιτούσε ο Μακρυγιάννης, και ασυµβίβαστη. Περισσότερα εδώ.

Και για ενήλικες που αγαπούν την ιστορία…

Η σκιά του κυβερνήτη, του Άρη Σφακιανάκη

Μετά την Έξοδο (2016) με φόντο, κέντρο και προσκήνιο την πλέον εμβληματική στιγμή του Ελληνικού Αγώνα, ο Άρης Σφακιανάκης δημιουργεί μια μυθιστορηματική βιογραφία του πλέον εξέχοντα Έλληνα πολιτικού της εποχής, μιας κορυφαίας προσωπικότητας, τραγικής και μυθιστορηματικής από μόνη της.

1821 Τριπολιτσά Μεσολόγγι- Πολιορκία και Άλωση, του Θάνου Μ. Βερέμη

Η κατάληψη της Τριπολιτσάς, του διοικητικού κέντρου των Οθωμανών στην Πελοπόννησο, και τα συγκλονιστικά γεγονότα της Εξόδου του Μεσολογγίου και πέριξ αυτής είναι τα δύο κομβικά γεγονότα που επέλεξε ο ιστορικός Θάνος Βερέμης για να φωτίσει μέσα από τις μαρτυρίες των ίδιων των αγωνιστών. Περισσότερα εδώ.

Και για δραστηριότητες:

Μαθαίνω και χρωματίζω τους ήρωες της Επανάστασης του 1821 (με 98 αυτοκόλλητα)

Πρόκειται για βιβλίο δραστηριοτήτων όπου τα παιδιά γνωρίζουν αρκετούς από τους πρωταγωνιστές της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, μαθαίνουν για τη ζωή, τη δράση τους και τον ρόλο τους κατά την επαναστατική περίοδο, χρωματίζουν την εικόνα τους με βάση το υπόδειγμα ή όπως τα ίδια επιθυμούν, κολλούν αυτοκόλλητα και αντιγράφουν τα ονόματά τους.