Πώς να προλογίσει κανείς την Παυλίνα Παμπούδη και να συμπεριλάβει τα περισσότερα, όλα είναι αδύνατον, από όσα έχει ήδη κάνει και συνεχίζει να κάνει… Ίσως το ότι καταφέρνει να ζει, κάνοντας, σχεδόν αποκλειστικά, πράγματα που της αρέσουν, να συνοψίζει με μια φράση της βιογραφία της … για όσους όμως δεν την γνωρίζουν: Γεννήθηκε στην Αθήνα τον Ιούνιο του 1948 αλλά κατάγεται από το Ηράκλειο Κρήτης και τη Χαλκίδα. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών Ιστορία–Αρχαιολογία και παρακολούθησε μαθήματα Μαθηματικών στη Φυσικομαθηματική Σχολή και Ζωγραφικής στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα, καθώς και στο κολέγιο Byahm Shοw του Λονδίνου. Εργάστηκε σαν κειμενογράφος στη διαφήμιση. Σήμερα,εργάζεται σαν editor στον εκδοτικό οίκο «Printa-Ροές». Αγαπημένοι της λογοτέχνες είναι οι Λ. Κάρολ, Κ. Ντίκενς, Ε. Ροΐδης, Ο. Ελύτης, Χ. Λ. Μπόρχες, Ντάγκλας Άνταμς Σ. Λεμ, Τσβάιχ, Ντοστογιέφσκι, Εντιθ Γουώρτον. Υπάρχει ένα βιβλίο που την έχει σημαδέψει και το οποίο έχει μεταφράσει κι αυτό είναι “Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων”. Θέλγεται από τις μελωδίες του Μπαχ και την παλέτα του Βικέντιου Βαν Γκογκ…Έχει απίστευτο χιούμορ κι όταν δεν γράφει «δήθεν» για παιδιά, δεν ποιεί ποίηση, δεν εικονογραφεί, δεν φωτογραφίζει, δεν ζωγραφίζει και δεν ασχολείται με τα ζώα…βρίσκει ευτυχώς λίγο χρόνο να δώσει μια συνέντευξη στο ELNIPLEX.
Συνέντευξη στη Μαίρη Μπιρμπίλη…
Έχετε εργαστεί ως κειμενογράφος στον τομέα της διαφήμισης , άρα δεν θα σας είναι δύσκολο να δημιουργήσετε για λογαριασμό του elniplex , το κείμενο για το διαφημιστικό σποτάκι της καλεσμένης μας …. Παυλίνας Παμπούδη!
Ξέρετε, πολλοί συγγραφείς έχουν περάσει από τη διαφήμιση: από τον Ιάκωβο Καμπανέλλη μέχρι τον Μιχάλη Γκανά…Νομίζω πως είναι καλό σχολείο η διαφήμιση: σε ασκεί στην οικονομία του λόγου και την ακρίβεια της διατύπωσης. Εγώ, ξεκίνησα την καριέρα μου, τον περασμένο αιώνα, διαφημίζοντας κρασί – με το παιγνιώδες: «Μαριδάκι και Κουρτάκη», «Κεφτεδάκι και Κουρτάκη», «Ντολμαδάκι και Κουρτάκη» – χρησιμοποιώντας όλα τα υποκοριστικά των κλασσικών μας εδεσμάτων! Τώρα, έχω περιοριστεί σε σλόγκαν για βιβλία: «Εκδόσεις Πατάκης : μόνο διαλεγμένα βιβλία», «Μεταίχμιο: βιβλία αιχμής», «Εκδόσεις Ροές: βιβλία για πάντα»…Αν, τώρα, με προκαλείτε να διαφημίσω τον εαυτό μου ή μάλλον τα προϊόντα μου, θα μπορούσα να πω, πιθανόν, το σλόγκαν: «Κάντε χιούμορ, κάνει καλό!» (το χρώμα του χιούμορ δεν προσδιορίζεται.) Όχι, όμως, δεν θα αρκούσε αυτό… Ας βάλω λοιπόν ως αυτοπαρουσίαση κι ένα στίχο από ποίημα μου: Είμαι προφανώς εργαλείο: κάτι θα πρέπει ν’ ανοίγω… (Πιστεύω ότι ο δημιουργός έχει αποστολή να ξεκλειδώνει μυστικά, να ανοίγει παράθυρα ή πόρτες ή δρόμους…)
Ούτε χέρι, ούτε πόδι, ούτε αρνί, ούτε χταπόδι…η πρώτη σας ποιητική απόπειρα, που μάλλον συνέπεσε και με τα πρώτα λογάκια σας, καταγεγραμμένη από τη γιαγιά. Το σχολείο και η οικογένειά σας ενίσχυσαν αυτήν την φυσική σας τάση για παιχνίδια του λόγου και του νου;
Ναι, άρχισα κι εγώ, όπως η ανθρωπότητα: με προφορική ποίηση! Στο σπίτι μάλλον διασκέδαζαν στην αρχή, αλλά όταν είδαν πως συνέχιζα ακόμα κι όταν πήγα σχολείο, έκαναν το παν για να με κάνουν να σοβαρευτώ (όπως βλέπετε, δεν το κατάφεραν). Όσο για το σχολείο…Εδώ θέλω να αναφέρω το παιδικό τραύμα και τη σύγχυση που μου προκάλεσε η δασκάλα της Β΄ δημοτικού, δίνοντάς μου το ενδεικτικό. «Να ξέρεις», μου είπε, «δεν το άξιζες το 10. Δεν τα πας καλά με τα γράμματα… Σου το έβαλα όμως γιατί ζωγραφίζεις ωραία…» Τι θα έλεγε ένας παιδοψυχολόγος; Τι λέτε εσείς ως σύγχρονοι εκπαιδευτικοί; Πήγα σπίτι συντετριμμένη και περήφανη ταυτόχρονα (!) – ένα σχιζοειδές συναίσθημα που ακόμα το δοκιμάζω- και, βέβαια, δεν μίλησα ποτέ γι αυτό σε κανένα!
“Θεωρώ ότι το παιχνίδι είναι πολύ σοβαρή δουλειά”, έχετε πει. Γυρίζοντας πίσω τον χρόνο στην παιδική σας ηλικία, θυμάστε το αγαπημένο σας παιχνίδι; Αλήθεια σήμερα τα παιδιά παίζουν ή μήπως χάνονται στην υπερκατανάλωση εφήμερων αντικειμένων;
Παιχνίδια δεν είχα, αν εξαιρέσω μια μαϊμού, ένα σαλιγκάρι κι ένα σκαθάρι, ξυλόγλυπτα, που δεν έπρεπε να τα πειράζω για να μην τα χαλάσω. Α, είχα και για μια βδομάδα περίπου έναν κούκλο, ονόματι Κωστάκη, που μου τον πήρε κάποιο θαλάσσιο ρεύμα στ’ ανοιχτά. Λοιπόν, συχνά ζωγράφιζα ανθρωπάκια και εξωγήινα ζώα, τα έκοβα με το ψαλίδι, και τα οδηγούσα σε απίστευτες περιπέτειες, από τα βάθη της κατσαρόλας, στις δύσβατες περιοχές της κουβέρτας, σε βουνά μαξιλαριών, σε οροπέδια τραπεζιών κλπ. και σκηνοθετούσα φοβερές καταδιώξεις στο χείλος της μπανιέρας… Ναι, σήμερα τα παιδιά έχουν μια πληθώρα παιχνιδιών στη διάθεσή τους, αλλά λίγα είναι αυτά που τα βοηθούν πραγματικά να ασκήσουν τις δεξιότητες και τη δημιουργικότητα τους. Ακόμα και τα video games απαιτούν «κατευθυνόμενη» φαντασία…
Το σενάριο είναι το εξής: το elniplex βγάζει στον αέρα μια ραδιοφωνική μουσική εκπομπή για παιδιά και σας προσκαλεί ως παραγωγό σε μια ωριαία εκπομπή. Ποια θα ήταν τα κομμάτια που θα επιλέγατε να ακουστούν;
Α, θα απέκλεια σχεδόν ολότελα τα «παιδικά» τραγουδάκια! Θα έκανα ένα φοβερό ποτ πουρί: Π.χ. θα άρχιζα με το «Κάτω στης μαργαρίτας τ’ αλωνάκι» θα συνέχιζα με την «Άνοιξη» του Βιβάλντι, θα περνούσα στο «Gallo nero, gallo rosso» και στο «Yellow submarine» και στο «Κυκλάμινο κυκλάμινο στου βράχου τη σχισμάδα» και στο «Χορό των σπαθιών» και στο «Καλημέρα ήλιε» και στο «Ωδή στη Χαρά»… Ή θα έβαζα από τους» Όρνιθες» το «Που’ ναι αυτός που μας εκάλεσε», θα περνούσα στο «Μες στου Αιγαίου τα νερά, αγγέλοι φτερουγίζουν», στο «Τα μικρά παιδιά»… Θα έβαζα Καραίνδρου, Ντεμπυσσί, Ρεμπούτσικα, Χατζιδάκι, θα έβαζα ακόμα και προκλασσική, και ραπ, και τζαζ, και κλαρίνα και χάλκινα… Τι να σας λέω τώρα; Δώστε μου την εκπομπή και θα δείτε…
Ας υποθέσουμε ότι σας προσκαλώ σήμερα –θέτω τον χρονικό περιορισμό για να ορίσω και την σχετικότητα , ή και όχι εσείς θα μου πείτε, της επιλογής — να διαβάσετε ένα βιβλίο σας στους μαθητές του Νηπιαγωγείου και των πρώτων τάξεων του Δημοτικού, του σχολείου όπου εργάζομαι. Ποιο βιβλίο θα επιλέγατε και γιατί;
Νομίζω ότι θα διάβαζα τον Ιβάν τον Τρομερό ή το Γούρι ή την Κατίνα Κοκκινάκη: οπωσδήποτε μια ιστορία έμμετρη (αρέσει πολύ η ομοιοκαταληξία στα παιδιά – και σε μένα) – και με χιούμορ.
Πριν από λίγο καιρό παρακολούθησα μια ενδιαφέρουσα παρουσίαση του Ken Robinson, που μεταξύ άλλων ανέφερε την φθίνουσα πορεία της δημιουργικότητας και της αποκλίνουσας σκέψης από το Νηπιαγωγείο προς τις ψηλότερες βαθμίδες της εκπαίδευσης. Ποια είναι η γνώμη σας; Υπάρχει ένα τεστ – κυκλοφορεί στο διαδίκτυο: Στις ερωτήσεις (σχετικά με το πώς μπορούμε να υπολογίσουμε το ύψος ενός κτιρίου χρησιμοποιώντας ένα βαρόμετρο π.χ.), όσο ο ερωτώμενος προχωρά σε ηλικία και ανέρχεται τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, τόσο περιορίζονται σταδιακά σε αριθμό οι (σωστές) απαντήσεις / λύσεις που δίνονται.
Τα παιδιά προτείνουν πολλές ευφάνταστες και πολυδιάστατες λύσεις, οι έφηβοι αρκετές, αλλά εκείνοι που έχουν πια υπαχθεί στο «σύστημα» δίνουν ΜΟΝΟ τη μια (αναμενόμενη) απάντηση. Κάποιος διάσημος κοινωνιολόγος έκανε πρόσφατα μια φοβερή διαπίστωση: Εκπαίδευση είναι η διαδικασία της μετατροπής ενός πανέξυπνου παιδιού σε ηλίθιο ενήλικο … Λέτε να έχει κάποια βάση αυτό;
Επισκέπτεστε σχολεία όλων των βαθμίδων, μοιραστείτε μαζί μας την πιο αστεία ατάκα που σας έχει πει μαθητής.
Μα, εγώ είμαι συνήθως που τους λέω αστείες ατάκες – τα παιδιά είναι σοβαρά…Κάποτε, ήθελαν να μου πάρουν «συνέντευξη» για το περιοδικάκι τους, και τους την έδωσα προφορικά, ταχύτατα, χωρίς να περιμένω να με ρωτήσουν τίποτα! (Έδωσα καμιά 10ριά απαντήσεις – σε υποθετικές ερωτήσεις). Και μετά τους υπέδειξα διάφορες ερωτήσεις στις οποίες θα μπορούσαν να αντιστοιχούν αυτές οι απαντήσεις – κι έγινε μεγάλο γέλιο (δείτε το εδώ, σελ. 5)
Έχετε δηλώσει ότι στόχος σας όταν γράφετε είναι να μην φαίνεται ότι υπάρχει στόχος, να μην υπάρχει διδακτισμός. Σας έρχεται στο νου κάποιο βιβλίο για παιδιά ή “δήθεν” που να διαβάσατε πρόσφατα και που θεωρείτε ότι ο/η συγγραφέας του είχε τον ίδιο στόχο με σας;
Χμ, τα (ελάχιστα, ομολογώ) που διάβασα από την πιο πρόσφατη παραγωγή, με πείθουν για το ότι, αντιθέτως, όσο πάει πολλαπλασιάζονται τα βιβλία με αμάσητα «μηνύματα», παλιά και νέα, της μόδας: για την οικολογική ευαισθητοποίηση, για τον ρατσισμό, για την υγιεινή διατροφή κ.α. Αυτοί οι «στόχοι» δεν είναι – όπως θα έπρεπε να είναι – σαν κυνήγι θησαυρού, δηλαδή δεν περιμένουν τον αναγνώστη να τους ανακαλύψει, μέσα από ένα πλούσιο κι εύφορο κείμενο, εντοπίζοντας τα σημάδια ένα ένα, εξασκώντας την κρίση του… Νομίζω αυτό εξακολουθεί να συμβαίνει, δυστυχώς, μόνο στα «κλασσικά» βιβλία. Ο Κάρολ, ο Βερν, ο Ντίκενς π.χ., αν υποτεθεί πως έχουν κάποιο «στόχο», πέρα από την αφήγηση μιας ωραίας ιστορίας, αυτός είναι, ξεκάθαρα, η καλλιέργεια της φαντασίας. Γι αυτό μπορούν πάντα να οδηγούν σελίδα σελίδα τον αναγνώστη (κάθε ηλικίας) και να τον κάνουν να διακρίνει από μόνος του και μια άλλη διάσταση (ή μερικές άλλες διαστάσεις) στα πράγματα…
Τα ποιήματα σας για την κρίση τα έχετε παρουσιάσει, (Παυλίνα Παμπούδη ποίηση και κρίση 2011). Αν σας έλεγα να μετέχετε σε τρεις επιπλέον αυτόνομες παρουσιάσεις με θέμα την κρίση α) ως συγγραφέας δήθεν για παιδιά β) ως ζωγράφος–εικονογράφος και γ) ως φωτογράφος, τι θα επιλέγατε να παρουσιάσετε;
Α) Ως συγγραφέας δήθεν για παιδιά: να ένας μύθος μου (και με ηθικό δίδαγμα, μάλιστα!): Ο ΦΤΩΧΟΣ ΚΑΙ Η ΜΙΣΗ ΚΟΤΑ Την εποχή της κρίσης (η οποία δεν έμεινε στην ιστορία ως «Εποχή της Κρίσης», διότι η «Ημέρα της Κρίσης» είχε προλάβει να προηγηθεί, τουλάχιστον ως αναγγελία κατά τις Γραφές, διεκδίκησε τα πνευματικά δικαιώματα της εμπορικής ονομασίας και κατέθεσε ασφαλιστικά μέτρα), την εποχή λοιπόν αυτής της ψευδεπώνυμης κρίσης, ζούσε κάπου ένας αγρότης χωρίς αγρό.
Ήταν πολύ φτωχός, τόσο φτωχός που δεν μπορούσε ν’ αγοράσει ψωμί και αναγκαζόταν να νοικιάζει. Είχε κληρονομήσει από τον παππού του το ½ εξ αδιαιρέτου με την Εφορία ενός αυθαίρετου, τόσο αυθαίρετου που δεν είχε ούτε πρόσοψη ούτε κάτοψη, τόσο μικρού, που τον χωρούσε μόνο προφίλ. Πίσω δε από αυτό το μικρό αυθαίρετο, είχε καταφέρει να χτίσει, με πλίνθους από πεπιεσμένους λογαριασμούς κοινής ωφελείας άλλο ένα, πιο μικρό και πιο αυθαίρετο. Εκεί φιλοξενούσε μισή μεσόκοπη κότα, την Ερνεστίνα δηλαδή Τίνα, που την είχε κληρονομήσει από τη γιαγιά του, και την είχε τόσο στριμωγμένη, που του γεννούσε αβγά σε σκόνη. Αυτή η μισή κότα, η Τίνα, ήταν μισοπάλαβη: άκουγε κατά καιρούς από τη μεσοτοιχία μισόλογα για την κρίση που την οδήγησαν πρώτα στα πρόθυρα νευρικής κρίσης και, αμέσως μετά, στο αυθαίρετο συμπέρασμα πως ο θεός είναι μεγάλος, καθώς και ο κόσμος. Οπότε, μισοαποφάσισε να δραπετεύσει και να πάει να τους βρει. Θα δυσκολευόταν βεβαίως αφάνταστα να τρέξει φτεροκοπώντας προς την ελευθερία μόνο με ένα δεξί πόδι και μια δεξιά φτερούγα – αυτό όμως δεν μπορούσε να το συνειδητοποιήσει με το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου της, αλλά με το αριστερό που δεν υπήρχε. Έτσι, κατάφερε και έκανε μισό πήδημα μαζί με μισό φτεροκόπημα και, μετά, αντί να συνεχίσει την προσπάθεια να απομακρυνθεί από το αυθαίρετο, στάθηκε, αφαιρέθηκε και τσίμπησε μισό σκουλήκι που βρήκε μπροστά της. Όταν μισο-κατάπιε, αφαιρέθηκε πάλι και ονειροπόλησε για λίγο. Θυμήθηκε έναν νεαρό κόκορα που – και μια γαβάθα καλαμπόκι πώς – και τα πούπουλα της μαμάς της όταν-. Μετά, έκανε πάλι μισό πήδημα με μισό φτεροκόπημα και μετά αφαιρέθηκε ξανά κι άναψε τσιγάρο, παρόλο που το είχε κόψει. Ύστερα από μισό μήνα κατέληξε σ’ ένα στενόχωρο ψητοπωλείο που πουλούσε, λόγω κρίσης, μόνο μισές κότες.Ηθικό δίδαγμα: Αν δεν μπορείς να ολοκληρώσεις ένα συλλογισμό και να διαχειριστείς ορθά την κρίση σου, κάτσε καλύτερα στ’ αβγά σου.
Β) Ως φωτογράφος
και Γ) ως ζωγράφος-εικονογράφος:
Έχετε πει, όσον αφορά στο παιδικό βιβλίο, πως υπάρχει υπερπροσφορά, καθώς το παιδί είναι ο τελευταίος μεγάλος καταναλωτής. Σε αυτό μάλλον θα συμφωνήσουν όλοι. Έχετε όμως ,δηλώσει αναρμόδια να μιλήσετε για το τι ακριβώς συμβαίνει σε αυτό τον τομέα, αφού χαρακτηρίζετε τον εαυτό σας συγγραφέα «δήθεν» για παιδιά άρα εκτός κυκλωμάτων. Υπάρχουν κυκλώματα στον χώρο του Παιδικού Βιβλίου, Κυρία Παμπούδη;
Δεν είπαμε πως είμαι αναρμόδια; (Πάντως, ευτυχώς, δεν χαρακτηρίζομαι και δήθεν συγγραφέας…)
Ένα σχόλιο για τις βραβεύσεις στο χώρο της λογοτεχνίας…
Ε, εδώ πια είμαι τελείως αναρμόδια…Δεν είμαι ζωόφιλη περισσότερο από όσο είμαι ανθρωπόφιλη….
Θα θέλατε να αφιερώσετε στο elniplex την συνέχεια, με όποια καλλιτεχνική «ταυτότητά» σας κάνει κέφι αυτή τη στιγμή, αλλά πάντα «δήθεν» για παιδιά;
Να λοιπόν κι ένα παραμύθι:
Ο ΓΑΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΑΚΙ ΤΟΥ Μια φορά ήταν ένας μεγάλος σκύλος που τον έλεγαν Γάου και είχε κι ένα μικρό ανθρωπάκι για να του κρατάει συντροφιά και να τον φυλάει.
Το ανθρωπάκι ήταν μπεζ και παιχνιδιάρικο. Ζούσε ευτυχισμένο με το αφεντικό του, γιατί ο Γάου ήταν πολύ φιλάνθρωπος σκύλος: το χάιδευε, το καλοτάιζε και δεν το κλοτσούσε ποτέ. Ο Γάου έμενε σ’ ένα αρχοντικό σκυλόσπιτο και στον κήπο του είχε φτιάξει για το ανθρωπάκι ένα μικρό διαμέρισμα δυο δωματίων, με χολ, κουζίνα και μπάνιο. 
Κάθε πρωί έβγαιναν οι δυο τους για περίπατο. Μπροστά πήγαινε ο Γάου και πίσω του έτρεχε χαρούμενο το ανθρωπάκι δεμένο μ’ ένα όμορφο κόκκινο λουρί. Τις Κυριακές και τις γιορτές ο Γάου πήγαινε στη δουλειά του (γιατί δούλευε σαν σκυλί), κι όταν γυρνούσε κουρασμένος το βράδυ, το ανθρωπάκι πηδούσε στην αγκαλιά του και του ’κανε χαρές. Έτσι ήσυχα περνούσε η ζωή τους, μέχρι τη μέρα που ο Γάου ξαφνικά παντρεύτηκε κι έφερε μια σκύλα στο σπίτι. Τότε, όλα άλλαξαν. Η σκύλα φοβόταν τα ανθρωπάκια και δεν ήθελε να μπαίνουν μέσα στο σκυλόσπιτο για να μην της το λερώνουν. Επίσης, τα σιχαινόταν κι έλεγε πως είναι γεμάτα μικρόβια και αρρώστιες. Έδιωξε λοιπόν το ανθρωπάκι του Γάου και το άφησε να τριγυρνά έξω, ολομόναχο και πικραμένο. Ο Γάου πάλι, ήταν πολύ ερωτευμένος και δεν έδινε πια καμιά σημασία στον παλιό, πιστό του φίλο. Το ανθρωπάκι υπέφερε απ’ τη μοναξιά. Τις κρύες νύχτες του χειμώνα κοίταζε με τις ώρες το φεγγάρι και ούρλιαζε λυπητερά τραγούδια. «Τουλάχιστον ας μου έφερναν κι εμένα μια ανθρωπούλα, να έχω συντροφιά» σκεφτόταν μελαγχολικά. Κάποια μέρα, μετά από καιρό, ο Γάου πρόσεξε επιτέλους πως το ανθρωπάκι του ήταν σε μαύρο χάλι: δεν έτρωγε τίποτα και κόντευε να ψοφήσει. «Γαβ!» σκέφτηκε ο Γάου. Και μετά, πρότεινε στη σκύλα του: «Γαβ! Γαβ γαβ;» «Γαβ!» συμφώνησε εκείνη, κουνώντας αδιάφορα την ουρά της. Το ίδιο απόγευμα, ο Γάου πήγε στην Εταιρία Προστασίας Ανθρώπων. Εκεί, μέσα σ’ ένα μεγάλο κλουβί, υπήρχαν πολλά ανθρωπάκια και ανθρωπούλες κι έκαναν μεγάλη φασαρία καθώς κουβέντιαζαν ή έβριζαν το ένα το άλλο. Ο Γάου, αφού πρώτα τα κοίταξε όλα καλά, διάλεξε μια παχουλή ανθρωπούλα του καναπέ. Το ανθρωπάκι έκανε μεγάλες χαρές, όταν ο Γάου του έφερε στον κήπο την ανθρωπούλα, το χάιδεψε βιαστικά στο κεφάλι και, στη συνέχεια, το άφησε μόνο μαζί της. «Καλησπέρα» της είπε δειλά. «Πώς σε λένε;» Το επόμενο βράδυ, ο σκύλος και η σκύλα είχαν πάρτι. Στο τραπέζι, σερβίρισαν στους καλεσμένους τους σούπα από ανθρωπάκι και μπριζολάκια ανθρωπούλας. Το φαγητό ήταν υπέροχο. Όλοι οι σκύλοι έμειναν μέχρι αργά, γαβγίζοντας και διασκεδάζοντας. Κουίζ: Τι «μηνύματα» περιλαμβάνονται σ’ αυτό το παραμύθι;
Σας ευχαριστούμε θερμά!
Κι εγώ!
