Διονύσιος Σολωμός
Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι
Σκηνικό: κάποιο κάστρο σε ύφασμα, σε χαρτί ή τρισδιάστατο με όγκο (όπως μπορεί ο καθένας)
Είσοδος παιδιών στη σκηνή με το ορχηστρικό του Σταύρου Ξαρχάκου “Τη σπάθα σήκωσε και πάλι” ή εναλλακτικά με το επιβλητικό “Ναοί στο σχήμα του ουρανού”
Χορωδία
(Μου ξανάρχονται ένα ένα χρόνια δοξασμένα να ‘τανε το 21 να ‘ρθει μια στιγμή…κτλ κτλ)
Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για καλωσόρισμα στίχους από το Μεγάλο μας Τσίρκο (Ιάκωβος Καμπανέλλης, Σταύρος Ξαρχάκος, Νίκος Ξυλούρης και Θίασος). Αν δε θέλουμε να μπλέξουμε με αυτό το κείμενο (το οποίο παρεμπιπτόντως είναι πολύ όμορφο), προχωράμε παρακάτω.
Καλήν εσπέραν αφεντάδες καλώς ορίσατε κυράδες
Καλώς ορίσατε κυράδες, καλήν εσπέραν αφεντάδες.
Μέλισσες μάζεψαν τη γύρη τη φέρανε στο πανηγύρι.
Οι μέλισσες ζυμώνουν μέλι, ήλιε μου φάε και μη σε μέλλει
Τα φίδια φέραν το φαρμάκι, τα παλικάρια το μεράκι
Κι όποιος το βράζει στο βαρέλι, ήλιε μου πιες και μη σε μέλει
Όσα κι αν πω κι ότι κι αν δείτε να μη μου παραξενευτείτε
Όσα χωράνε στην αλήθεια δεν τα βαστάν τα παραμύθια
Οι “έτοιμες” γιορτές δε μου αρέσουν. Πάντα πιστεύω ότι πρέπει να τις αναπροσαρμόζουμε και να τις τοποθετούμε στη δύναμη των παιδιών που έχουμε. Έτσι λοιπόν υιοθετώ την ελαστικότητα και τη διαφοροποίηση στις επιλογές.
Τώρα ανοίγονται μπροστά μας δύο δρόμοι. Ο πρώτος είναι να πάμε κατευθείαν στους Ελεύθερους Πολιορκημένους. Ο δεύτερος είναι κάποια πιο μικρά μας παιδιά να απαγγείλουν κάποια τετράστιχα (τα πρώτα οκτώ είναι μια χαρά συνήθως) από τον εθνικό ύμνο (Ύμνος εις την Ελευθερίαν)
Σε γνωρίζω από την κόψη του σπαθιού την τρομερή,
σε γνωρίζω από την όψη που με βιά μετράει τη γη.
Απ’ τα κόκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά,
και σαν πρώτα ανδρειωμένη, χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!
Εκεί μέσα κατοικούσες πικραμένη, ντροπαλή,
κι ένα στόμα καρτερούσες, «έλα πάλι», να σου πεί.
‘Αργειε να ’ρθει εκείνη η μέρα, κι ήταν όλα σιωπηλά,
γιατί τα έσκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά.
Δυστυχής! Παρηγορία μόνη σού έμενε να λες
περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαις.
Κι ακαρτέρει κι ακαρτέρει φιλελεύθερη λαλιά,
το ένα κτύπαγε το άλλο χέρι από την απελπισιά,
Κι έλεγες: «Πότε, πότε βγάνω το κεφάλι από τις ερημιές;».
Και αποκρίνοντο από πάνω κλάψες, άλυσες, φωνές.
Τότε σήκωνες το βλέμμα μες στα κλάματα θολό,
και στο ρούχο σου έσταζε αίμα, πλήθος αίμα ελληνικό.
Πιθανό τραγούδι “Όλα τα έθνη” (στίχοι Ρήγα Φεραίου)
Όλα τα έθνη πολεμούν
και στους τυράννους τους ορμούν
Εκδίκηση γυρεύουν
και τους εξολοθρεύουν
Και τρέχουν για τη δόξα
Με χαρά στη φωτιά
κτλ κτλ
Στο Μεσολόγγι (απόσπασμα δική μας προσθήκη)
Στο Μεσολόγγι οι Έλληνες
Σε κάστρο είναι κλεισμένοι
Κάστρο το λεν’ οι ξένοι
Μα όσοι ξέρουν
καλύβι, καλυβάκι το φωνάζουν.
Έξω ο εχθρός χιλιάδες περιμένει
Πεινούν, διψούν, όπλα δεν έχουν
Κανείς δε ξέρει πως αντέχουν
Ελεύθεροι Πολιορκημένοι Δ. Σολωμού
Χορός κοριτσιών ή μεικτός πάνω στο τραγούδι “Άκρα του τάφου σιωπή”.
Μετά το απαγγέλουν 4 παιδιά.
Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει·
λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει.
Τα μάτια η πείνα μαύρισε· στα μάτια η μάνα μνέει·
στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα και κλαίει:
“Έρμο τουφέκι σκοτεινό, τι σ’ έχω εγώ στο χέρι;
οπού συ μού ‘γινες βαρύ κι ο Τούρκος πια το ξέρει”.
Ο Απρίλης με τον Έρωτα χορεύουν καί γελούνε,
κι όσα άνθη βγαίνουν και καρποί τόσα άρματα σε κλειούνε.
Και μες στης λίμνης τα νερά, όπου έφθασε μ’ ασπούδα,
έπαιξε με τον ίσκιο της γαλάζια πεταλούδα,
που ευώδιασε τον ύπνο της μέσα στον άγριο κρίνο·
το σκουληκάκι βρίσκεται σ’ ώρα γλυκιά κι εκείνο.
Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη·
η μαύρη πέτρα ολόχρυση και το ξερό χορτάρι.
Με χίλιες βρύσες χύνεται, με χίλιες γλώσσες κρένει:
“Όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει”.
Έστησε ο Έρωτας χορό με τον ξανθό Απρίλη,
κι η φύση βρήκε την καλή και τη γλυκιά της ώρα,
και στη σκιά που φούντωσε, κλείνει δροσιές και μόσχους
πρωτάκουστος κελαηδισμός και λιποθυμισμένος.
Χορός αποχώρησης “Πειρασμός” (Ξανθός Απρίλης)
Προτεινόμενος χορός
Νυφιάτικος Χορός (Μίμης Πλέσσας)
Σε ζευγάρια, αντικριστός
Ελεύθεροι Πολιορκημένοι (συνέχεια)
-«Ψυχή μεγάλη και γλυκιά, μετά χαράς στο λέω:
Θαυμάζω τις γυναίκες μας και στ’ όνομά τους μνέω.
Φοβήθηκα ο χριστιανός κάποτε μη δειλιάσουν
και τις επαρατήρησα κρυφά προτού πλαγιάσουν.
Απόψε, ενώ είχαν τα παράθυρα ανοιχτά,
μία από τις γυναίκες μας επήγε να τα κλείσει,
αλλά μια άλλη της είπε:
“Όχι, παιδί μου, άφησε να μπει η μυρωδιά από τα φαγητά·
πρέπει να συνηθίσουμε να πεινάμε”.
Κι έτσι το παραθύρι άνοιξε,
κι η μυρωδιά των φαγητών
όρμησε στα δωμάτια
των νηστικών πολεμιστών
Κι η πρώτη είπε: “Και το αεράκι μας πολεμάει”
Μία άλλη έστεκε κοντά στο ετοιμοθάνατο παιδί της.
Και μια άλλη είπε χαμογελώντας, να διηγηθεί καθεμία το όνειρό της.
Και είπε η μια:
“Μου φάνηκε ότι όλοι εμείς,
άντρες και γυναίκες, παιδιά και γέροι,
ήμαστε ποτάμια,
κάποια μικρά, κάποια μεγάλα,
και τρέχαμε σε τόπους φωτεινούς,
σε τόπους σκοτεινούς,
σε λαγκάδια, σε γκρεμούς,
κι έπειτα φθάναμε όλοι μαζί
στη θάλασσα με μεγάλη ορμή “.
Και μία δεύτερη είπε: – Εγώ είδα δάφνες.
– Κι εγώ φως
-Κι εγώ φωτιά,
μια όμορφη που άστραφταν τα μαλλιά της
Και αφού όλες διηγήθηκαν τα όνειρα τους,
εκείνη που είχε το παιδί ετοιμοθάνατο είπε:
“Δες και στα όνειρα συμφωνούμε,
καθώς στη θέληση και σε όλα τα άλλα έργα”.
Και όλες οι άλλες συμφώνησαν
και τριγύρισαν με αγάπη το παιδί της πού ‘είχε ξεψυχήσει.
Αυτές οι γυναίκες φέρονται θαυμαστά·
είναι μεγαλόψυχες και λένε ότι μαθαίνουν από μας
δε φοβούνται, παρότι τους πήραν την ελπίδα που είχαν
να γεννήσουν παιδιά για την πατρίδα και την ευτυχία.
Εμείς λοιπόν μπορούμε να μάθουμε απ’ αυτές
και να τις λατρεύουμε έως την τελευταία μας ώρα.
Αυτή είν’ η ύστερη νυχτιά· όλα τ’ αστέρια βγάνει·
όλη τη νύχτα ανέβαινε η δέηση, το λιβάνι.
Γλυκιά κι ελεύθερη η ψυχή σα νά ‘τανε βγαλμένη,
κι ύψωναν με χαμόγελο την όψη τη φθαρμένη.
Προτεινόμενο τραγούδι για χορογραφία
(κατόπιν ή και πριν από αυτό θα το απαγγείλει κάποιο παιδί)
Ελεύθεροι Πολιορκημένοι (συνέχεια)
Μητέρα, μεγαλόψυχη στον πόνο και στη δόξα,
κι αν στο κρυφό μυστήριο ζουν πάντα τα παιδιά σου
με λογισμό και μ’ όνειρο, τι χάρη έχουν τα μάτια,
τα μάτια τούτα εδώ να σε δουν μέσα στο έρμο δάσος,
που ξάφνου σου τριγύρισε τ’ αθάνατα ποδάρια
κοίτα με φύλλα της Λαμπρής, με φύλλα των Βαϊων
Μες στα χαράματα συχνά, και μες στα μεσημέρια,
και σα θολώσουν τα νερά, και τ’ άστρα σαν πληθήνουν,
ξάφνου σκιρτούν οι ακρογιαλιές, τα πέλαγα κι οι βράχοι.!
Πέλαγο μέγα πολεμά, βαρεί το καλυβάκι,
σε λίγη ώρα όλα ξέσκεπα τα λίγα στήθια μένουν!
Αθάνατή είσαι, που ποτέ, βροντή, δεν ησυχάζεις;».
Χορωδία “Ο ήλιος εβασίλεψε”
Ο ήλιος εβασίλεψε Έλληνά μου,
βασίλεψε και το φεγγάρι εχάθη,
κι ο καθαρός Αυγερινός που πάει κοντά την Πούλια,
τα τέσσερα κουβέντιαζαν και κρυφοκουβεντιάζουν.
Γυρίζει ο Ήλιος και τους λέει, γυρίζει και τους κρένει:
“Εψές οπού βασίλεψα πίσου από μια ραχούλα,
άκ’ σα γυναικεία κλάματα κι αντρών τα μοιργιολόγια
γι’ αυτά τα ‘ρωικά κορμιά στον κάμπο ξαπλωμένα,
και μες στο αίμα το πολύ είν’ όλα βουτημένα.
Για την πατρίδα πήγανε στον Αδη, τα καημένα”.
Ελεύθεροι Πολιορκημένοι (συνέχεια)
Νερά γλυκά και καθαρά, νερά χαριτωμένα,
χύνονται μες στην άβυσσο τη μοσχοβολισμένη
και παίρνουνε το μόσχο της, κι αφήνουν τη δροσιά τους,
τρέχουν εδώ, τρέχουν εκεί και κάνουν σαν αηδόνια.
και αγγίζει η σπίθα τα μαλλιά και τα λιωμένα ρούχα.
δρόμο να σχίσουν τα σπαθιά, κι ελεύθεροι να μείνουν
εκείθε με τους αδελφούς, εδώθε με το Χάρο.
Η Μεγάλη Έξοδος των Πολεμιστών από το κάστρο. Προτεινόμενη υπόκρουση
Θέμα Παπαφλέσσα σε μουσική Κώστα Καπνίση
ή ακόμα καλύτερα…
Οι σφαίρες δε γυρίζουν πίσω σε μουσική Μίμη Πλέσσα
Τα αγόρια πέφτουν ηρωικά.
Τα κορίτσια με σκυφτά κεφάλια κάνουν κύκλο γύρω τους υπό τους ήχους κάποιου πένθιμου άσματος.
(επίλογος, συνέχεια)
Το Μεσολόγγι έπεσε
κι οι πολιορκημένοι
που κάνανε την έξοδο
δεν βγήκαν νικημένοι.
Ήταν αυτοί οι νικητές
που γράψαν ιστορία.
Αν και αδύναμοι αυτοί
παλέψαν με θηρία.
(απόσπασμα από το Φίλοι κι αδέρφια)
Φίλοι κι αδέρφια, μανάδες, γέροι και παιδιά,
στα παραθύρια βγείτε και θωρείτε
ποιοι περπατούν στα σκοτεινά
και σεριανούν μες τα στενά
φίλοι κι αδέρφια, μανάδες, γέροι και παιδιά.
Ήταν στρατιώτες, καπεταναίοι λαϊκοί,
όρκο σταυρώσαν βάλαν στο σπαθί τους,
η λευτεριά να μη χαθεί,
όρκο σταυρώσαν στο σπαθί,
καπεταναίοι στρατιώτες λαϊκοί.
Βγήκαν από το κάστρο
κι ας βρήκανε το θάνατο
για πάντα θα ζουν
φίλοι κι αδέρφια, μανάδες, γέροι και παιδιά
χαίρε ω χαίρε ελευθεριά (3 φορές)
Φινάλε-υπόκλιση
προτεινόμενες μουσικές υπόκλισης
και σε άλλη εκτέλεση (Χαρταετοί)
ή το εξαιρετικό…
Εισαγωγή και φινάλε (Λίνος Κόκοτος)
ΥΓ: Η παρούσα γιορτή δεν είναι άσκηση επί χάρτου. Την έχω κάνει με τα παιδιά μου 3 φορές (πάντα με αλλαγές και διαφοροποιήσεις).
Καλή σας επιτυχία αν επιχειρήσετε μέρος αυτής ή το σύνολο…
