Η επιθετικότητα αποτελεί ένα σχετικά συχνό πρόβλημα συμπεριφοράς των παιδιών που απασχολεί τόσο τους γονείς όσο και τους εκπαιδευτικούς. Ρωτήσαμε τον ψυχολόγο Γιάννη Κυργιόπουλο ποιες είναι οι συχνότερες αιτίες αλλά και πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την επιθέτικοτητα των παιδιών στην προσχολική και πρωτοσχολική ηλικία.
Τι είναι η παιδική επιθετικότητα;
Ο όρος παιδική επιθετικότητα είναι αλήθεια ότι αρχικά ξενίζει και ξαφνιάζει. Οι γονείς μερικές φορές δεν ξέρουν τι να κάνουν και πώς να χειριστούν την επιθετική συμπεριφορά του παιδιού τους.
Ο θυμός, η οργή και η επιθετικότητα είναι από τις πιο συνηθισμένες αντιδράσεις της παιδικής ηλικίας. Από την αρχή της ζωής το άτομο αντιδρά βίαια σε καταστάσεις που του προκαλούν δυσαρέσκεια.
Το δευτερογενές συναίσθημα που κρύβεται πίσω από την επιθετικότητα είναι ο θυμός. Το πρωτογενές συναίσθημα είναι ο φόβος.
Ποια είναι τα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά της επιθετικότητας;
Ο θυμός του παιδιού εκδηλώνεται κάθε φορά με διαφορετικό τρόπο, ανάλογα με το χαρακτήρα και την ηλικία του. Ως βρέφος χρησιμοποιεί το κλάμα.
Μετά τον πρώτο χρόνο της ζωής εκδηλώνει εκρήξεις οργής, κατά τις οποίες η επιθετικότητα στρέφεται κυρίως προς τον εαυτό του. Αργότερα, από την ηλικία των 2-3 ετών η επιθετικότητα εκφράζεται προς τα αντικείμενα και τους ανθρώπους γύρω του.
Στη συνέχεια εκδηλώνεται μια πραγματική εχθρική συμπεριφορά απέναντι στους γονείς και τα αδέρφια του και αργότερα κατά τη διάρκεια των σχολικών χρόνων απέναντι στους συνομηλίκους του.
Το παιδί αντιδρά με επιθετικότητα όταν…
Όταν:
- Θέλει να διεκδικήσει κάτι.
- Κάποιος ή κάτι το ενοχλεί.
- Καταλαβαίνει ότι με αυτόν τον τρόπο πετυχαίνει να αποκτήσει αυτό που επιθυμεί.
- Ως μίμηση επιθετικών πρότυπων συμπεριφοράς τόσο ενηλίκων όσο και συνομηλίκων του.
- Η επιθετική συμπεριφορά ενός σημαντικού ενήλικου (γονέα) στη ζωή του παιδιού έχει συνεχή επίδραση και αποτελεί μοντέλο μίμησης και ταύτισης.
Οι γονείς ενισχύουμε ή προκαλούμε την επιθετικότητα του παιδιού μας όταν…
Όταν
- Του κάνετε διαρκώς παρατηρήσεις του τύπου «μην το κάνεις αυτό».
- Το τιμωρείτε με το παραμικρό.
- Δεν έχετε σταθερή συμπεριφορά. Για παράδειγμα τη μια είστε ανεκτικοί με κάτι που έκανε και την άλλη το τιμωρείτε για το ίδιο πράγμα.
- Είστς πολύ υπερπροστατευτικοί και δεν του επιτρέπετε να αναπτύξει πρωτοβουλίες.
- Το συγκρίνετε με άλλα παιδιά και το υποτιμάτε
- Δεν καλύπτετε τις συναισθηματικές του ανάγκες.
- Οι ίδιοι είστε πολύ περισσότερο επιθετικοί και απορριπτικοί απ’όσο νομίζετε με αποτέλεσμα το παιδί να μιμείται τη δική σας συμπεριφορά.
- Δείχνετε μεγάλη ανοχή και δεν αντιδράτε στα επιθετικά ξεσπάσματα του παιδιού προς εσάς τους ίδιους ή προς τους γύρω του.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
- Να δεχθούν ότι η επιθετικότητα είναι μια φυσιολογική αντίδραση του παιδιού. Αυτό όμως που έχει σημασία είναι να μπορούν να τη χειρίζονται.
- Να παρατηρήσουν σε ποιες περιπτώσεις το παιδί αντιδρά επιθετικά.
- Να το βοηθήσουν ώστε σταδιακά να αποκτήσει όρια και αυτοέλεγχο.
- Να αποφεύγουν τη σωματική τιμωρία. Αντίθετα να συζητούν μαζί του και να δείχνουν κατανόηση. Απομακρύνουμε τα παιδιά από το «ακροατήριό τους».
- Να γνωρίζουν πώς όταν είναι θυμωμένο είναι μάταιο εκείνη τη στιγμή να προσπαθήσουν να του μιλήσουν.
- Να του αναθέτουν πρωτοβουλίες.
- Να επαινούν και να ενισχύουν τη συνεργατική συμπεριφορά, ενώ αντίθετα να αγνοούν την «ανάρμοστη» συμπεριφορά.
- Οι αμοιβές και οι ποινές να εφαρμόζονται τη σωστή στιγμή.
Πότε πρέπει να αναζητήσουμε βοήθεια από ειδικό;
- Όταν η ανυπάκουη συμπεριφορά του παιδιού ξεφεύγει από κάθε έλεγχο, μιλάμε για διαταραχή διαγωγής (διαταραχή συμπεριφοράς). Συνυπολογίζουμε τη διάρκεια, τη συχνότητα και την έντασή της.
- Δύο είναι τα βασικά κριτήρια για να τεθεί η διάγνωση: Α) Το παιδί παραβιάζει τα βασικά δικαιώματα των άλλων ή τους κοινωνικούς κανόνες που έχουν τεθεί για κάθε στάδιο ηλικίας, Β) Το παιδί παρουσιάζει γενικευμένη άρνηση, εναντίωση, προκλητικότητα και χαίρεται να προκαλεί πόνο και δυστυχία στα «θύματά του».
- Οι διαταραχές διαγωγής είναι πιο συχνές στα αγόρια και παρατηρούνται περισσότερο στις αστικές περιοχές.
- Για την αντιμετώπιση των διαταραχών συμπεριφοράς απαιτείται εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση που απευθύνεται τόσο στο παιδί όσο και στους γονείς και το ευρύτερο περιβάλλον (παππούδες, στενοί συγγενείς, σχολείο).
ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ…
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην κριτική:
Μαθαίνει να κατακρίνει
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην έχθρα:
Μαθαίνει να καυγαδίζει
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ειρωνεία:
Μαθαίνει να είναι ντροπαλό
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ντροπή:
Μαθαίνει να είναι ένοχο
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην κατανόηση:
Μαθαίνει να είναι υπομονετικό
Αν ένα παιδί ζει μέσα στον έπαινο:
Μαθαίνει να εκτιμά
Αν ένα παιδί ζει μέσα στη δικαιοσύνη:
Μαθαίνει να είναι δίκαιο
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ασφάλεια:
Μαθαίνει να πιστεύει
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην επιδοκιμασία:
Μαθαίνει να έχει αυτοεκτίμηση
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην παραδοχή και φιλία:
Μαθαίνει να βρίσκει την αγάπη μέσα στον κόσμο.
R.Russel.
Ιωάννης Κυργιόπουλος
Ψυχολόγος (Msc Σχολικής Ψυχολογίας)
E–mail: johnkyr76@yahoo.gr
Τηλ. Επικοινωνίας: 22310-42370
