ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΠΟΥ ΑΡΝΕΙΤΑΙ ΝΑ ΠΑΕΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ: ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΒΙΑ
Για μερικά παιδιά η άρνησή τους να πάνε στο σχολείο προχωρά ακόμη περισσότερο από την απλή απροθυμία και τις διαμαρτυρίες προς τους γονείς τους. Κάθε χρόνο υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό παιδιών που απουσιάζουν από το σχολείο. Ανάμεσα σε αυτά τα παιδιά, υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό που οι συχνές απουσίες τους, οφείλονται σε συναισθηματικές δυσκολίες. Τα παιδιά αυτά δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις του σχολικού περιβάλλοντος και αρνούνται επίμονα να πάνε στο σχολείο.
Στις μέρες μας αντιλαμβανόμαστε όλο και περισσότερο ότι η επίμονη άρνηση του παιδιού να πάει στο σχολείο είναι επί της ουσίας μια αγχώδης διαταραχή και όχι απλώς ένα πρόβλημα απειθαρχίας ή ανυπακοής εκ μέρους του παιδιού. Η σχολική φοβία λοιπόν είναι ένας έντονος, παράλογος φόβος που συνήθως στρέφεται προς κάποιο συγκεκριμένο ερέθισμα ή κατάσταση στο περιβάλλον.
Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να διακρίνουμε τη σχολική φοβία από τη φυσιολογική αρνητική συμπεριφορά/απροθυμία του όταν πηγαίνει πρώτη φορά στο σχολείο. Όταν η δυσκολία προσαρμογής στις νέες συνθήκες της σχολικής ζωής παραμένει και ο φόβος διογκώνεται αντί να περιορίζεται με το πέρασμα του χρόνου, τότε πλέον μιλάμε για σχολική φοβία.
Τα κύρια συμπτώματα της σχολικής φοβίας είναι τα συχνά σωματικά ενοχλήματα που παρουσιάζει το παιδί, χωρίς να υπάρχει σαφής οργανική αιτιολογία και ένδειξη (π.χ. ναυτία, συχνοί εμετοί, κοιλόπονος, διάρροια, πονοκέφαλος). Επιπλέον, το παιδί που παρουσιάζει σχολική φοβία, συνήθως εμφανίζει έντονη προσκόλληση και εκρήξεις θυμού, όταν πρόκειται να αποχωριστεί τους γονείς του. Παρουσιάζει δυσκολίες να κοιμηθεί, παραπονιέται για συχνούς εφιάλτες και δείχνει μια επίμονη ανησυχία για την προσωπική του ασφάλεια ή και την ασφάλεια των άλλων.
Τα παιδιά που είναι πιθανότερο να εμφανίσουν σχολική φοβία είναι εκείνα που οι γονείς τους υιοθετούν μια έντονα υπερπροστατευτική στάση απέναντί τους, με αποτέλεσμα ο εξωτερικός κόσμος να τους φαίνεται απειλητικός και επικίνδυνος. Έτσι δεν έχουν την απαιτουμένη αυτοπεποίθηση και την ικανότητα να διαχειριστούν τη σχολική ζωή.
ΠΙΘΑΝΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΦΟΒΙΑΣ
Είναι πιθανόν το παιδί να βιώνει ένα σημαντικό γεγονός ζωής (life event) στην οικογένεια, π.χ. μετακόμιση, απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, διαζύγιο, ασθένεια, σοβαρά οικονομικά προβλήματα.
Ατύχημα, ασθένεια ή εγχείριση του ίδιου του παιδιού που το αναγκάζει να νοσηλευτεί σε νοσοκομείο ή να μείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα στο σπίτι.
Ανησυχεί ότι κάποιος από τους γονείς του μπορεί να πάθει κάτι (π.χ. να τραυματιστεί, να πεθάνει) την ώρα που εκείνο βρίσκεται στο σχολείο.
Μήπως αποτύχει σε κάποιο διαγώνισμα.
Μήπως δε φθάσει εγκαίρως στο σχολείο.
Μήπως το επιπλήξει ο δάσκαλός του.
Οι εξωπραγματικές προσδοκίες των γονέων και η υπερβολική πίεση που του ασκούν στο μαθησιακό κομμάτι.
Αυτό που χαρακτηρίζει τις φοβικές αντιδράσεις είναι ότι η έντασή τους είναι δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με την πραγματική «αγχογόνο» κατάσταση. Σε πολλές όμως περιπτώσεις η κυριότερη αιτία της σχολικής φοβίας είναι ο φόβος του παιδιού να αποχωριστεί τη μητέρα του και όχι ότι υπάρχει κάτι συγκεκριμένο στο σχολείο που το ενοχλεί.
ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ
Να αναγνωρίσουν άμεσα το πρόβλημα και να απευθυνθούν σε ειδικό. Οι ενδεικνυόμενες θεραπείες είναι η ατομική ψυχοθεραπεία του παιδιού και η παράλληλη συμβουλευτική υποστήριξη των γονέων του. Σε κάποιες περιπτώσεις ενδείκνυται και η οικογενειακή θεραπεία.
Η συνεργασία γονέων και σχολείου έχει ασφαλώς τεράστια σημασία. Μιλήστε με το δάσκαλο του παιδιού, τον ψυχολόγο (αν υπάρχει) για να καταρτιστεί ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης και στο σχολικό πλαίσιο.
Μην επιτρέπετε τις ευχάριστες δραστηριότητες που συνηθίζει να έχει στο σπίτι (παρακολούθηση τηλεόρασης, βιντεοπαιχνίδια, χρήση διαδικτύου), όταν δεν πηγαίνει στο σχολείο.
Καλό είναι να το συνοδεύει στο σχολείο ο γονέας που μπορεί να «υπομείνει» σε μεγαλύτερο βαθμό τις ακραίες συμπεριφορικές του αντιδράσεις, όταν πηγαίνει στο σχολείο.
Αναδείξτε τα θετικά σημεία του παιδιού σας και κυρίως προάγετε και ενισχύστε την αυτενέργειά τους.
ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΗΘΩΣ Η ΕΚΒΑΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΦΟΒΙΑΣ
Όσο νωρίτερα αρχίσει η θεραπεία τόσο καλύτερα είναι τα αποτελέσματα και τόσο γρηγορότερα υποχωρούν τα συμπτώματα.
Στα μικρότερα παιδιά οι έρευνες δείχνουν ότι το πρόβλημα έχει γενικώς μικρή διάρκεια.
Η άμεση παρέμβαση και η αναζήτηση βοήθειας από τους ειδικούς ειδικά σε νευρωσικές διαταραχές όπως είναι και αυτή της σχολικής φοβίας βοηθά συχνά στην εξάλειψη της δυσκολίας.
Είναι αυτονόητο λοιπόν ότι είναι αρκετά παρακινδυνευμένο να βασιστούμε στην πιθανότητα της «αυτόματης υποχώρησης» των συμπτωμάτων, της αυτο-θεραπείας, και να αφήσουμε το παιδί χωρίς συστηματική βοήθεια. Το πέρασμα του χρόνου «βοηθάει» σε ένα μόνο πράγμα: στην παγίωση της παθολογίας.
Ιωάννης Κυργιόπουλος
Ψυχολόγος (Msc Σχολικής Ψυχολογίας)
E–mail: johnkyr76@yahoo.gr
Τηλ. Επικοινωνίας: 22310-42370 & 6972868960
