Αποφοίτησε από το Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του Ε.Κ.Π.Α. με μεταπτυχιακές σπουδές στο ΑΠΚυ (Θεατρικές Σπουδές, ΜΑ). Αρχαίο ελληνικό δράμα, θέατρο τεκμηρίωσης εκπαίδευσης, διδακτική της Σύγχρονης Ιστορίας, είναι τα κυριότερα ερευνητικά της ενδιαφέροντα.
Κατείχε και κατέχει θέσεις ευθύνης και δημιουργίας: φιλόλογος στην ιδιωτική εκπαίδευση 1996-2020 όπου δίδασκε το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και υλοποιούσε προγράμματα θεατρικής παιδείας, συνεργασία με το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού ως καθηγήτρια Ελληνικής ως Δεύτερης/Ξένης Γλώσσας. γενική γραμματέας του ΔΣ του Πανελληνίου Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, αντιπρόεδρος του ΔΣ της Νέας Παιδείας με τη στήλη «Η Παιδεία στον κόσμο» στο ομότιτλο περιοδικό, μέλος του Διεθνούς Οργανισμού για το Θέατρο/Δράμα στην Εκπαίδευση κ.α.
Από το 2010 συνεργάζεται με το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης ως συντονίστρια της Συμβουλευτικής Επιτροπής του προγράμματος «Το αρχαίο δράμα στο σχολείο του 21ου αιώνα» και του τριετούς προγράμματος θεατρικής παιδείας «Βλέμμα εφήβων» (2019-2022), σε συνεργασία με εκπαιδευτικά ιδρύματα των Η.Π.Α.
Γι’ αυτό της απευθυνθήκαμε, γιατί… «Γεννιόμαστε ως Ιστορία», την τρίτη σε μία σειρά παραστάσεων θεάτρου ντοκουμέντο, που εντάσσεται σε αυτό το εμπνευσμένο πρόγραμμα θεατρικής παιδείας που τοποθετεί τους έφηβους απέναντι στην Ιστορία!
Η επιδραστική και πολυπράγμων Νατάσα Μερκούρη σε #Συνέντευξη στο #ELNIPLEX.
Ξέρουμε Ιστορία; Διαβάζουμε Ιστορία; Διδασκόμαστε από την Ιστορία; Ποιοι; Οι Έλληνες, οι άνθρωποι γενικότερα…
Αν οι Έλληνες ξέρουμε Ιστορία -διατηρώ ισχυρές επιφυλάξεις- την έχουμε μάθει στην πλειονότητά μας μονομερώς. Από τα σχολικά διαβάσματά μας μαθαίνουμε -αν και όταν- ένα μικρό μέρος, την επίσημη Ιστορία, με τις αποσιωπήσεις και τις ωραιοποιήσεις που τη συνοδεύουν, και μια μηχανιστική διδακτική προσέγγιση και αξιολόγηση. Λείπει και η κριτική και ο έλεγχος των πηγών. Λείπει η κριτική συζήτηση γύρω από την αιτία και το αποτέλεσμα. Πώς να διδαχθείς, λοιπόν, από την Ιστορία αν η γνώση σου γύρω από αυτήν είναι αποσπασματική;
Δύσκολο να πει με βεβαιότητα κάποιος μη ιστορικός ότι ξέρει Ιστορία. Πόσοι είμαστε σε θέση να παρακολουθήσουμε την εκδοτική δραστηριότητα ή διαλέξεις και συνέδρια για να ισχυριστούμε ότι είμαστε ενημερωμένοι; Γιατί μόνο μέσα από έγκυρες πηγές, διασταυρούμενες και διαρκώς ελεγχόμενες, μαθαίνει κανείς. Και, όταν μαθαίνει, μπορεί και ν’ αλλάξει γνώμη.
Στα ερωτήματα που θέτεις θα προσέθετα και το «από πού μαθαίνουμε Ιστορία;». Σήμερα οι πηγές είναι ποικίλες, κάποιες φορές ανιστόρητες, άλλοτε ιδεολογικά χειραγωγούμενες, άλλοτε επιστημονικά τεκμηριωμένες. Ένας οδοδείκτης μπορεί να γίνει η αφορμή να αναζητήσει κανείς ένα κομμάτι παρελθόν. Ένα ντοκιμαντέρ, όταν συνοδεύεται από σοβαρή έρευνα, μπορεί να ανοίξει μια ρωγμή στην ως τότε αντίληψή μας για ένα ιστορικό γεγονός, περίοδο, πρόσωπο. Μια «υπερ-πατριωτική» ομάδα στο Facebook, από την άλλη, μπορεί να θεωρηθεί από αξιόπιστη έως αναμφισβήτητης εγκυρότητας πηγή ιστορικών γνώσεων.
Το διακύβευμα για μένα είναι το εξής: Ποιον τύπο πολίτη θέλει να διαμορφώσει η εκπαίδευση; Από την απάντηση θα εξαρτηθεί και ο τρόπος που διδάσκουμε την Ιστορία στο σχολείο, μιας και είμαστε σε αναμονή νέων προγραμμάτων σπουδών.
Τα παιδιά, οι έφηβοι τι σχέση έχουν με το παρελθόν;
Οι έφηβοι τώρα ξεκινούν τη ζωή τους. Και πιθανότατα καθόλου δεν τους ενδιαφέρει το παρελθόν. Έχουν να ασχοληθούν με την ηλικία και με την ενηλικίωσή τους. Όταν στο σχολείο έρχονται «επίσημα» σε επαφή με το παρελθόν, ιδίως μέσα από το μάθημα της Ιστορίας, εκεί ξεκινά ο αγώνας πώς θα πειστούν ότι η ενασχόληση με το παρελθόν δεν είναι χαμένος χρόνος.
Δεν θα κυριαρχήσει η ανία αν κατανοήσουν το παρόν μέσα από την ανάλυση του παρελθόντος. Μαθητές από το 1ο ΕΠΑΛ Ιλίου με τον καθηγητή Π. Γιαννικόπουλο σκάρωσαν ένα υπέροχο ντοκιμαντέρ με τίτλο «Αγαπητό μου ημερολόγιο», όπου οι μαθητές απαντούσαν στο ερώτημα: Σήμερα, 200 χρόνια μετά, για τι θα επαναστατούσαμε;
Και, ναι, η Ιστορία έχει ηθικές διαστάσεις. Να μη φοβόμαστε να μιλήσουμε για ηθικές κρίσεις για γεγονότα και πρόσωπα. Δες πώς ξεκίνησε το 2020 η απομάκρυνση των αγαλμάτων του Λεοπόλδου Β’ του Βελγίου με αφορμή τη δολοφονία του George Floyd. Όσο και αν κρίνουμε σήμερα με άλλα ηθικά κριτήρια τα τότε ιστορικά πρόσωπα, δεν μπορούμε να σταθούμε ουδέτεροι απέναντι σε τέτοιες φρικαλεότητες. Οι έφηβοι καλό θα είναι να είναι έτοιμοι να αναμετρηθούν με την αλλαγή και την ανατροπή.
Μίλησε μας, λοιπόν, για το μαθητικό πρόγραμμα θεατρικής παιδείας του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης «Βλέμμα εφήβων» το οποίο συντονίζεις…
Είναι ένα πρόγραμμα που σχεδιάστηκε σε τρεις άξονες: οι έφηβοι απέναντι στην Ιστορία, περιβάλλον και κοινωνική δικαιοσύνη, τεχνητή νοημοσύνη. Γίνονται σε όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους εργαστήρια έρευνας και θεάτρου. Ανάλογα με το θέμα, δουλεύουμε με τους εφήβους πάνω σε επιλεγμένα κείμενα και οπτικοακουστικό υλικό. Προσκαλούμε εξωτερικούς συνεργάτες, ομιλητές, οι οποίοι φωτίζουν κάποιες πλευρές του θέματος που δεν μπορούμε να καλύψουμε μόνοι μας. Συζητάμε, κρίνουμε, αμφισβητούμε, συμφωνούμε στο ότι διαφωνούμε. Η άποψη του καθενός είναι δεκτή εφόσον είναι τεκμηριωμένη και θα ενσωματωθεί στην παράσταση. Έχουμε επιλέξει το θέατρο ντοκουμέντο γι’ αυτή μας την προσέγγιση γιατί οι κώδικές του προσφέρονται για ερευνητική δουλειά.
Η φετινή δουλειά «Γεννιόμαστε ως Ιστορία» είναι η τρίτη σε μία σειρά παραστάσεων θεάτρου ντοκουμέντο, το «Μόνο ένα άσπρο φως» (2016-2017) για τη σύγχρονη τρομοκρατία και το «UVB 76: still transmitting» (2017-2018) για την Ευρώπη στον Ψυχρό Πόλεμο.
Για την επόμενη χρονιά ετοιμάζουμε το «PLAN(et) B». Είναι το ιδανικό μέσο, θεωρώ, για να ασχοληθούν οι έφηβοι με ιστορικά και κοινωνικά θέματα γιατί η βασική του αρχή είναι να θέτεις ερωτήματα.
Τι κέρδισες εσύ μέσα από αυτήν την εμπειρία; Πού πλάτυνες;
Οι εκπαιδευτικοί εύκολα διολισθαίνουμε στον διδακτισμό και τη δήθεν κατοχή της γνώσης. Η ερώτηση ενός εφήβου μπορεί να σου τινάξει στον αέρα όλες τις διδακτικές σου βεβαιότητες.
Ακούω πολύ προσεκτικά τους ίδιους, τις ιδέες και τις προτάσεις τους. Και ταυτόχρονα αφουγκράζομαι στο θέατρο όσα δεν λένε με λόγια. Έμαθα να ακροώμαι.
Το αγαπάς το θέατρο. Γιατί;
Ναι, πολύ. Το μελετώ όλα αυτά τα χρόνια στο περιθώριο της βασικής δουλειάς μου, που είναι η διδασκαλία, αλλά τελικά πάντα ήταν παρόν και στα παιδικά και στα εκπαιδευτικά μου χρόνια. Πρώτη φορά, εντελώς άμαθη και με άγνοια κινδύνου, ανέβασα με μαθητές μου τη «Μικρή μας πόλη» του Th. Wilder το 1997. Από τότε κύλησαν πολλές ώρες σεμιναρίων, εργαστηρίων και συνεδρίων γύρω από το θέατρο στην εκπαίδευση. Η μελέτη του, θεωρητική και πρακτική, όμως δεν μείωσε στο ελάχιστο τη βασική πηγή γοητείας του: φτιάχνεις κόσμους είτε έχεις το κείμενο είτε το στήνεις από το μηδέν.
Πόσο σημαντικό είναι να βάλουμε με κάθε τρόπο το θέατρο στην Εκπαίδευση;
Οι τέχνες στην εκπαίδευση συνολικά είναι το στοίχημα για το οποίο παλεύουμε δεκαετίες ο καθένας με τη δουλειά του ή σε επίπεδο φορέων. Το 2010 στο Παγκόσμιο Συνέδριο στη Σεούλ συνοψίστηκαν οι αρχές και οι δράσεις για την ενίσχυση και εδραίωση των τεχνών στην Εκπαίδευση (Seoul Agenda). Δέκα χρόνια μετά ακόμα συζητάμε την αναγκαιότητά τους στο σχολείο!
Οι τέχνες θα έπρεπε να τέμνουν, να διαπερνούν το αναλυτικό πρόγραμμα. Η ανεστραμμένη τάξη και άλλες παρεμφερείς «καινοτόμες» πρακτικές δεν γιατρεύουν την ασθένεια. Έχουμε μια διδακτέα ύλη που μοιάζει με «αστοχία υλικού» σε κάποιες περιπτώσεις και ένα ογκώδες έλλειμμα συγκίνησης στην εκπαίδευση, τα δύο συστατικά της πλήξης.
Οι τέχνες θα έπρεπε να τέμνουν, να διαπερνούν το αναλυτικό πρόγραμμα. Η ανεστραμμένη τάξη και άλλες παρεμφερείς «καινοτόμες» πρακτικές δεν γιατρεύουν την ασθένεια. Έχουμε μια διδακτέα ύλη που μοιάζει με «αστοχία υλικού» σε κάποιες περιπτώσεις και ένα ογκώδες έλλειμμα συγκίνησης στην εκπαίδευση, τα δύο συστατικά της πλήξης. Η βιωματικότητα -ούτως ή άλλως εγγενές στοιχείο στην αξιοποίηση των τεχνών- θα δώσει, επιτέλους, άλλη προοπτική στη διδακτική των μαθημάτων αλλά και στα ίδια τα διδακτικά αντικείμενα. Μέσα από τις τέχνες οι μαθητές θα νοηματοδοτήσουν ό,τι κι αν μελετούν. Θα το οικειωθούν μέσα από τη συγκίνηση που θα προκαλέσει η Τέχνη. Και όπως έλεγε και ο Μιχάλης Κακογιάννης, «η Τέχνη είναι για όλους». Άρα αναδύεται και το αίτημα για ένα είδος εκδημοκρατισμού στην εκπαίδευση: πρόσβαση στις τέχνες για όλους τους μαθητές.
Κάθε χρόνο γιορτάζεται η Παγκόσμια Εβδομάδα Τεχνών στην Εκπαίδευση, μια πρωτοβουλία της Unesco και του World Alliance for Arts Education. Θα πρότεινα να δείτε το βίντεο του 2020 για να αποσαφηνιστούν όλα εκείνα που στερούνται οι μαθητές χωρίς την καλλιτεχνική παιδεία στο σχολείο. Και ενδιάμεσα σκεφτείτε πόσο γενναίες πολιτικές αποφάσεις χρειάζονται για όλα τα παραπάνω.
