Μπέρεν και Λούθιεν, του Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν

Αγόρασέ το

Ίσως εμείς οι εξαρτημένοι από τον Τόλκιν και τον κόσμο της Μέσης Γης, που δεν περνά χρόνος αν δεν πάρουμε μια δόση από Άραγκορν, Γκάνταλφ, ξωτικά και Χόμπιτ, να μην είμαστε οι πιο αντικειμενικοί αναγνώστες των βιβλίων του μέγα μύστη του προηγούμενου αιώνα. Σίγουρα όμως, αν σου πει κάποιος ότι ο Τόλκιν έγραψε, σε μια αναλαμπή, μια έξαρση του νου, μια μοναδική ιστορία έρωτα μεταξύ ενός θνητού και μιας ξωτικιάς, στην οποία πρόβαλλε τη δική του σχέση με την γυναίκα του, τότε ίσως να αισθανθείς ότι κάτι ιδιαίτερο μπορεί να συμβαίνει εδώ.

Για την λογοτεχνία του Τόλκιν δεν υπάρχει… μέση γη. Έχει ανυποχώρητους υπερασπιστές και σφοδρούς επικριτές. Κοινώς ή σ’ αρέσει αυτό το ανεμοστροβιλικό ξεστράτισμα and back to the story στυλ του ή σε κουράζει και χαιρετάς. Εγώ, με μερικά εκατομμύρια ακόμα, ανήκω στους πρώτους. Ας εστιάσουμε…

Άρχοντας των δαχτυλιδιών. Στον δρόμο της συντροφιάς για το Σχιστό Λαγκάδι, ο Άραγκορν σιγοτραγουδά στα Χόμπιτ την Ιστορία της Τινούβιελ (Λούθιεν) στη γλώσσα των ξωτικών. Είναι αυτό ακριβώς το σημείο.

Αυτό το τραγούδι είναι η ιστορία, λοιπόν, του έρωτα του θνητού Μπέρεν και της ξωτικιάς Λούθιεν, της “ωραιότερης από όλες τις κοπέλες των κρυμμένων ξωτικών”. Ο πατέρας της Λούθιεν, ο Θίνγκολ, θεωρώντας ότι ο Μπέρεν δεν αξίζει για την κόρη του, τον στέλνει σε μια καθαρή αποστολή αυτοκτονίας. Ή τα καταφέρνει εκεί όπου απέτυχαν όλοι ή αποχαιρετά τον κόσμο: να ανακτήσει ένα από τα τρία Σίλμαριλ, τα πιο όμορφα πετράδια που κατασκεύασαν ποτέ τα ξωτικά, τα οποία είχε κλέψει ο σκοτεινός εχθρός της Μέσης Γης και ενσάρκωση του κακού, ο τρομερός Μόργκοθ. Μόνο που η Λούθιεν ακολουθεί τον Μπέρεν σε αυτό επικίνδυνο μονοπάτι στο κάστρο της Άνγκμπαντ, της Σιδερένιας Κόλασης, παρά την επίμονη άρνηση του πατέρα της, και η αποστολή γίνεται κάτι παραπάνω από ακροβασία μια στάλα πάνω από τον θάνατο.

Η εν λόγω ιστορία γράφτηκε και διορθώθηκε, σβήστηκε και αλλάχθηκε πολλές φορές από τον Τόλκιν και δεν πέρασε τα τυπογραφεία παρά… 100 χρόνια μετά τη σύλληψή της (2017, HarperCollins). Στο νέο αυτό βιβλίο που βλέπει το φως της έκδοσης και έχει επιμεληθεί ο συνεχιστής του έργου του Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν, ο γιος του, Christofer Reuel, Το παραμύθι του Μπέρεν και της Λούθιεν στέκεται για πρώτη φορά ανεξάρτητο και αυτόνομο. Ο επιμελητής Κ. Τόλκιν προσπάθησε να εξάγει από τα δεκάδες χειρόγραφα και σημειώσεις, εκείνες τις εκδοχές που πίστευε ότι συνθέτουν την σαφέστερη όψη της ιστορίας με τις λιγότερες απαιτούμενες επεξηγήσεις.

“…ο σκοπός μου στο βιβλίο αυτό ήταν διττός. Από τη μία πλευρά προσπάθησα να διαχωρίσω την ιστορία του Μπέρεν και της Τινούβιελ (Λούθιεν) έτσι ώστε να μπορεί να στέκεται μόνη της, όσο μπορεί να γίνει αυτό (κατά τη γνώμη μου) χωρίς παραμόρφωση. Από την άλλη, θέλησα να δείξω πώς εξελίχθηκε αυτή η θεμελιώδης ιστορία με την πάροδο του χρόνου…”

Την εικονογράφηση έχει κάνει ο Βρετανός βραβευμένος ζωγράφος Alan Lee, ένας από τους καλλιτέχνες που αφιέρωσαν μεγάλο μέρος της δουλειάς τους στον Τόλκιν.

Ο Τόλκιν φαίνεται ότι είχε ταυτιστεί ιδιαίτερα με αυτόν τον έρωτα. Έβλεπε τον εαυτό του σαν τον θνητό Μπέρεν και τη γυναίκα του, Έντιθ, σαν την ξωτική Λούθιεν. Την συνάντηση του Μπέρεν και της Λούθιεν την εμπνεύστηκε από την βόλτα που έκανε ο ίδιος με τη γυναίκα του  σε ένα ολάνθιστο δάσος και η Έντιθ άρχισε να χορεύει σε ένα ξέφωτο.

“Σε ένα γράμμα που μου έστειλε σχετικά με τη μητέρα μου, γραμμένο έναν χρόνο μετά το θάνατό της, που ήταν και ένας χρόνος πριν από τον δικό του, έγραφε για το αβάσταχτο αίσθημα του πένθους και την επιθυμία του να γραφτεί το όνομα Λούθιεν  κάτω από το δικό της στον τάφο της. Σε εκείνο το γράμμα… επανερχόταν στην απαρχή της ιστορίας του Μπέρεν και της Λούθιεν σε ένα μικρό ξέφωτο του δάσους γεμάτο άνθη κωνείου κοντά στο Ρους του Γιορκσάιρ, όπου εκείνη χόρευε και έλεγε: “Η ιστορία όμως στράβωσε και απόμεινα εγώ, κι εγώ δεν μπορώ να ικευτεύω τον αδυσώπητο Μάντος”.

Για την ιστορία ο Τόλκιν παντρεύτηκε την Έντιθ το 1916 (24 εκείνος, 27 εκείνη) και το 1917, έτος που έγραψε την ιστορία του Μπέρεν και της Λούθιεν, περίμεναν το πρώτο τους παιδί. Οι δυο τους έζησαν μαζί μέχρι το 1971, όταν πέθανε η Έντιθ. Ο Τόλκιν πέθανε δύο χρόνια αργότερα. Ο οικογενειακός τους τάφος γράφει δίπλα από τα ονόματά τους και το όνομα του alter ego τους στη Μέση Γη. Λούθιεν για την Έντιθ, Μπέρεν για τον Τόλκιν.

Την δεκαετία του 1920 συνέχισε να γράφει και να παραλλάσσει την ιστορία του Μπέρεν και της Λούθιεν μετατρέποντάς την σε ένα επικό ποίημα με τίτλο Η Ωδή της Λέιθιαν. Ποτέ δεν το ολοκλήρωσε, ποτέ δεν κάλυψε τα άγραφα κεφάλαια που άφησε.

Διακρίσεις

Πηγές

Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν, Μπέρεν και Λούθιεν, Κέδρος, 2019, επιμέλεια: Κρίστοφερ Τόλκιν

The encyclopedia of Arda

Bbc