Γεννήθηκε στη Λεμεσό και σήμερα ζει στη Λευκωσία με την οικογένειά της. Τα βιβλία της είναι λίγα αλλά όλα διακεκριμένα και αξιόλογα. Από τα δύο Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας στην Κύπρο και το Βραβείο Παιδικού Βιβλίου της Βιβλιογραφικής Εταιρείας Κύπρου μέχρι το Βραβείο Peter Pan της Σουηδίας για «Το κόκκινο φόρεμα της Σαβέλ» και την αναγραφή του ίδιου βιβλίου στον κατάλογο White Ravens της Διεθνούς Βιβλιοθήκης Νεότητας του Μονάχου καθώς και για τα «Η κίτρινη κουβέρτα της ευτυχίας» και «Παιδικά όνειρα».
Το τελευταίο της βιβλίο, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καλέντη, έχει τίτλο «Ένα χαμόγελο και δυο όμορφες λέξεις» και ιχνογραφεί πολύ όμορφα και τρυφερά τη μεγάλη επιδημία της μοναξιάς. Το βιβλίο εντάχθηκε στη Χρυσή Λίστα 2021 του ELNIPLEX και ήταν η αφορμή για μια διαφορετική συνέντευξη όπου γνωρίσαμε την προσωπικότητα ενός πολύ ενδιαφέροντος ανθρώπου.
Η συγγραφέας Μαρίνα Μιχαηλίδου-Καδή #Συνέντευξη στο #ELNIPLEX. Μας τιμά.
Α. Παλιά (με 2 προτάσεις)
Τι στίγμα έχει αφήσει μέσα σας το 1974;
Γεννήθηκα δύο χρόνια μετά την εισβολή και δεν έζησα τον πόλεμο- βίωσα όμως το δράμα των προσφύγων (η μητέρα μου κατάγεται από την Αμμόχωστο) και τον πόνο μιας μοιρασμένης πατρίδας. Μεγαλώνοντας αντιλήφθηκα τη σημασία της επικοινωνίας με την «άλλη πλευρά», της συγχώρεσης και της επούλωσης των πληγών του παρελθόντος.
Πώς ήταν το μέρος που μεγαλώσατε;
Μεγάλωσα στη Λεμεσό και αυτό που μου μένει αξέχαστο είναι τα ανέμελα καλοκαίρια μας στη θάλασσα, χωρίς την επίβλεψη που έχουν τα παιδιά σήμερα, αφού οι περισσότεροι γονείς ήταν δουλειά και φυσικά δεν υπήρχαν τότε τα κινητά τηλέφωνα!
Πόσο μοναχική ήσασταν ως έφηβη;
Υπήρχαν μέρες που κλεινόμουν στον εαυτό μου, ειδικά σε δύσκολες στιγμές όπως ήταν ο χωρισμός των γονιών μου (σε μια εποχή που δεν υπήρχε ψυχολογική στήριξη και καθοδήγηση για τους γονείς). Γενικά ήμουν πολύ ντροπαλή και με δυσκολία εξωτερίκευα τα συναισθήματά μου- είχα όμως καλές φίλες με τις οποίες μεγαλώσαμε μαζί και συνδεόμαστε ακόμα.
Τι γράφατε στο ημερολόγιό σας; Μπορείτε να μας χαρίσετε 1-2 προτάσεις από εκεί;
Στο ημερολόγιο μου έγραφα σχεδόν καθημερινά τις σκέψεις, τα συναισθήματα μου, στιγμές από την καθημερινότητα μου- ήταν η σύνδεση με τον εσωτερικό μου κόσμο και ένας τρόπος να μιλήσω για θέματα που δεν μπορούσα εύκολα να μοιραστώ.
«Κάποιοι άνθρωποι είναι πάντα χαμογελαστοί, αλλά κανένας δεν ξέρει πόσο χαρούμενοι είναι στην πραγματικότητα. Μπορεί στο σχολείο να δείχνουν ότι περνούν καλά, αλλά όταν βρεθούν μόνοι τους να είναι λυπημένοι». Νοέμβριος 1989 (13 ετών).
Β. Λιγότερο παλιά (με 2-3 προτάσεις)
Ποιο (ή ποια) βιβλίο διαβάσετε και σας καθόρισε στα φοιτητικά σας χρόνια;
«Ο Θεός των μικρών πραγμάτων» ήταν ένα βιβλίο που με συγκλόνισε, τόσο για τη σπαρακτική πλοκή του, όσο και για την ποιητική αφήγηση της Arundhati Roy. Πρόκειται για μια ιστορία που διαδραματίζεται στην Ινδία και αναδεικνύει τη σκληρότητα των άγραφων κοινωνικών κανόνων που καθορίζουν ακόμα και ποιον δικαιούται κάποιος να αγαπά. Έχουν περάσει τόσα χρόνια και ακόμα θυμάμαι τη χαρακτηριστική φράση “Once again they broke the Love Laws. That lay down who should be loved. And how. And how much.”
Πόσο μοναχική υπόθεση είναι η μητρότητα;
Ευχαριστώ για αυτή την ερώτηση, γιατί παρόλο που δεν το συζητούμε συχνά, η αλήθεια είναι ότι η μητρότητα συνοδεύεται συχνά από έντονα συναισθήματα μοναξιάς, αποξένωσης και άγχους.
Παρόλη τη χαρά που νιώθει μια νέα μητέρα και τη βοήθεια που μπορεί να έχει από τον σύντροφο της, η 24-ωρη έγνοια που έχεις για ένα άλλο πλάσμα, η καθημερινή αγωνία, η αμφιβολία, η σωματική και η πνευματική κόπωση, μπορούν εύκολα να σε καταβάλουν, με αποτέλεσμα να μην έχεις την κοινωνική επαφή και στήριξη που χρειάζεσαι περισσότερο από ποτέ.
Τι έφεραν τα δυο σας παιδιά στη ζωή σας;
Τα δύο μου παιδιά με έμαθαν να αγαπώ χωρίς όρια και με δίδαξαν ότι δεν υπάρχουν τέλειοι γονείς, αλλά γονείς που προσπαθούν, που κάνουν λάθη, που πέφτουν και ξανασηκώνονται… Τα παιδιά μου ήταν επίσης η αιτία να έρθω κοντά στον κόσμο των παιδικών βιβλίων!
Με ποιους τρόπους επιδιώκετε να τα προβληματίσετε για όσα σημαντικά συμβαίνουν γύρω τους;
Χαίρομαι γιατί η νέα γενιά είναι πολύ ευαισθητοποιημένη σε κοινωνικά και περιβαλλοντικά θέματα, όπως ο ρατσισμός, η ισότητα των φύλων, η καταστροφή της φύσης, η κλιματική αλλαγή. Με τα παιδιά μου προσπαθώ να συζητώ θέματα που προκύπτουν στην επικαιρότητα, όπως για παράδειγμα η πρόσφατη δολοφονία του Αφροαμερικανού George Floyd από αστυνομικό. Τώρα, στα 12 και 14 τους χρόνια, είναι σε μια ηλικία που αμφισβητούν τα πάντα προσπαθώντας να βρουν τη δική τους φωνή, και νιώθω ότι μαθαίνω κι εγώ από αυτά.
Γ. Λίγο πιο πρόσφατα (με 3-4 προτάσεις)
Ποια προσωπικότητα νιώθετε ευλογημένη που γνωρίσατε από κοντά; (και γιατί)
Νιώθω τυχερή που γνώρισα από κοντά την Jane Goodall, μια γυναίκα-θρύλο που αφιέρωσε τη ζωή της στη μελέτη και την προστασία των ζώων, και έφερε νέες γνώσεις για την ευφυία και τον συναισθηματικό τους κόσμο. Σε μια εποχή που τα πανεπιστήμια ήταν ένας ανδροκρατούμενος κόσμος, η Jane Goodall αμφισβήτησε τους καθηγητές της στο Πανεπιστήμιο Cambridge που επέμεναν ότι τα ζώα δεν έχουν συναισθήματα- κάτι που σήμερα θεωρούμε δεδομένο.
Πώς ήρθε η συγγραφή στη ζωή σας;
Δεν ήξερα πάντα ότι ήθελα να γίνω συγγραφέας. Η ενασχόληση μου με την παιδική λογοτεχνία ξεκίνησε μέσα από τις ιστορίες που διάβαζα στα δύο μου παιδιά κάθε βράδυ, μια από τις πιο όμορφες αναμνήσεις από τον καιρό που ήταν μικρά.
Κάποια στιγμή ένιωσα την ανάγκη να γράψω, ως μέσο για να μιλήσω μαζί τους για θέματα δύσκολα, αλλά ουσιαστικά. Μέσα από τις ιστορίες προσπαθώ να προβληματίσω τα παιδιά για τον κόσμο γύρω μας, χωρίς όμως να σκοτώσω την ελπίδα και την αισιοδοξία τους για το μέλλον. Γιατί μέσα στο σκοτάδι, υπάρχουν φωτεινά παραδείγματα ανθρώπων που αγωνίζονται με αυτοθυσία και αυταπάρνηση, για έναν κόσμο πιο δίκαιο και πιο ηθικό.
Υπάρχει κάποιος που διαβάζει τα βιβλία σας πριν τα στείλετε στον εκδότη;
Τα παιδιά και ο σύζυγος μου είναι πάντα οι πρώτοι αναγνώστες, όπως επίσης και κάποιοι καλοί φίλοι που ασχολούνται με την παιδική λογοτεχνία, οι οποίοι ξέρω ότι είναι ειλικρινείς μαζί μου.
Έχετε αρκετές διακρίσεις. Ποιο βραβείο σας έδωσε τη μεγαλύτερη χαρά;
Κάθε διάκριση είναι μεγάλη τιμή για ένα συγγραφέα καθώς το έργο του αναγνωρίζεται από καταξιωμένους ανθρώπους στον χώρο της παιδικής λογοτεχνίας.
Το βραβείο «Peter Pan» που απονεμήθηκε στο βιβλίο «Το κόκκινο φόρεμα της Σαβέλ» από τον Κύκλο Παιδικού Βιβλίου της Σουηδίας το 2016, ήταν τόσο απροσδόκητο, που έδωσε μεγάλη χαρά τόσο σε μένα, όσο και στη Ντανιέλα Σταματιάδη που το εικονογράφησε.
Σε μια περίοδο που εξελισσόταν μπροστά στα μάτια μας το δράμα των προσφύγων της Συρίας, η διάκριση αυτή ήρθε να ενδυναμώσει τη φωνή της Σαβέλ και του κάθε παιδιού που αναγκάζεται να αφήσει τόσο βίαια τον τόπο του, για να αναζητήσει ένα καλύτερο μέλλον σε τόπους ξένους.
Δ. Με «Ένα χαμόγελο και δυο όμορφες λέξεις» (χωρίς περιορισμό)
Είστε μοναχική πια;
Αν και οι υποχρεώσεις της καθημερινότητας είναι πολλές, επιδιώκω πια να περνώ χρόνο μόνη μου για να τακτοποιήσω τις σκέψεις μου, να αφήσω το μυαλό μου να περιπλανηθεί, να φανταστεί, να δημιουργήσει.
Θυμάστε να ευεργετηθήκατε ποτέ ούσα σε ακούσια μοναξιά;
Τις ιστορίες που έγραψα σε δύσκολες στιγμές της ζωής μου, στιγμές μοναξιάς και θλίψης, είναι αυτές που αγαπώ περισσότερο και που πιστεύω ότι έχουν αφήσει μεγαλύτερο αποτύπωμα. Εκείνες τις ευάλωτες στιγμές, η ανάγκη να γράψω είναι τόσο μεγάλη που είναι σαν μια μορφή θεραπείας. Με αυτό τον τρόπο, ναι, έχω ευεργετηθεί από την ακούσια μοναξιά.
Ποια ήταν εκείνα που σας ώθησαν στη συγγραφή μιας τέτοιας ιστορίας;
Πριν η λέξη «πανδημία» μπει για τα καλά στη ζωή μας, κάποιοι ψυχολόγοι μιλούσαν για μια νέα επιδημία, την επιδημία της μοναξιάς.
Τις τελευταίες δεκαετίες όλο και πιο πολλοί άνθρωποι στον κόσμο νιώθουν μόνοι, ενώ το «στίγμα» που συνοδεύει τη μοναξιά, τούς εμποδίζει να μιλήσουν γι’ αυτό που βιώνουν. Φυσικά μοναξιά δεν σημαίνει να ζεις μόνος, αλλά ούτε και το αντίθετο- κι αυτό είναι κάτι που προσπάθησα να αναδείξω μέσα από το βιβλίο «Ένα χαμόγελο και δύο όμορφες λέξεις». Για κάποιους ανθρώπους όμως, όπως για παράδειγμα τα άτομα της τρίτης ηλικίας ή τα εσωστρεφή και ντροπαλά άτομα, υπάρχουν πραγματικές δυσκολίες που τα εμποδίζουν να επικοινωνήσουν και να συνδεθούν με άλλους ανθρώπους.
Έγραψα αυτή την ιστορία έχοντας στο μυαλό μου τους ανθρώπους που θέλουν, αλλά δεν ξέρουν πως να ξεφύγουν από τη μοναξιά τους. Ήταν λίγο πριν το ξέσπασμα της πανδημίας του Covid-19 και δεν ήξερα ότι θα ζούσαμε τις μέρες του κοινωνικού αποκλεισμού που βιώσαμε όλοι λόγω της πανδημίας.
Πολλές οι διακλαδώσεις της μοναξιάς. Ποια είναι η χειρότερη μορφή της;
Η μοναξιά που δεν είναι επιλογή είναι πάντα δύσκολη. Τα άτομα που τη βιώνουν συνήθως νιώθουν άσχημα να μιλήσουν γι’ αυτό – ή δεν ξέρουν σε ποιον να μιλήσουν – με αποτέλεσμα να διαιωνίζεται η απομόνωσή τους. Εξαιρετικά δύσκολη είναι η μοναξιά που έρχεται μετά την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, η οποία αφήνει συχνά ένα αναπλήρωτο κενό.
Ποια είναι η απάντηση στη βαρβαρότητα της μοναξιάς;
Μέσα στους δύσκολους ρυθμούς της ζωής, ας έχουμε λίγη παραπάνω έγνοια στους ανθρώπους γύρω μας, γιατί σίγουρα όλοι γνωρίζουμε κάποιο άτομο που αυτή τη στιγμή νιώθει μόνο.
Ας παροτρύνουμε τα παιδιά μας να έχουν λίγη έγνοια στους συμμαθητές και συμμαθήτριές τους που δεν ανήκουν σε κάποια «ομάδα». Γιατί έστω και μια μικρή πράξη καλοσύνης, μπορεί να σημαίνει τα πάντα για έναν άνθρωπο που νιώθει μόνος και ξεχασμένος.
Για τους ανθρώπους που βιώνουν οι ίδιοι τη μοναξιά, είναι σημαντικό να γνωρίζουν ότι δεν είναι ντροπή να μιλήσουν γι’ αυτό και να ζητήσουν στήριξη. Ένα μικρό βήμα, μια πρώτη μικρή επαφή, μπορεί να είναι η αρχή μιας νέας πορείας.
Δώσατε χώρο στην εικονογράφο, δεν τα είπατε όλα με τις λέξεις σας. Πώς ήταν η συνεργασία σας με την Αιμιλία Κονταίου;
Με την Αιμιλία Κονταίου είχαμε μια εξαιρετική συνεργασία και παρόλο που δεν βρεθήκαμε από κοντά, συζητήσαμε τις πτυχές της ιστορίας και τους ήρωες που θέλαμε να αναδείξουμε.
Η Αιμιλία αφουγκράστηκε τον παλμό της ιστορίας και η επιλογή της να χρησιμοποιήσει μόνο μολύβι σε κάποια σημεία και χρώμα σε άλλα, αποδίδει πιστεύω με τον καλύτερο τρόπο τα συναισθήματα των πρωταγωνιστών της ιστορίας, καθώς η ζωή τους αλλάζει μέσα από μικρές πράξεις καλοσύνης και προσφοράς. Η επιμέλεια της έκδοσης έγινε από την έμπειρη ματιά της Βασιλικής Τζόκα των εκδόσεων Καλέντη, με την οποία είχαμε επίσης μια εξαιρετική συνεργασία.
Οι ήρωές σας επανέρχονται καθώς εξελίσσεται η ιστορία. Μιλήστε μας για την επιλογή σας αυτή…
Η μοναξιά είναι ένα δύσκολο θέμα και έτσι ήθελα να δώσω σε κάθε ήρωα της ιστορίας ένα όμορφο τέλος, αφήνοντας μια νότα αισιοδοξίας στον αναγνώστη. Γράφοντας το κείμενο είχα στο μυαλό μου τους ήρωες να εμφανίζονται ξανά και να αλληλοεπιδρούν, χαρίζοντας ή λαμβάνοντας «ένα χαμόγελο και δύο όμορφες λέξεις», και βοηθώντας ο ένας τον άλλο να ξεφύγουν από τη μοναξιά τους.
Ε. Η Μαρίνα επιλέγει…
Μια φράση, ένα μότο, μια ιδέα που σας κινητοποιεί, σας εμπνέει…
Ένας άνθρωπος δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, αλλά μπορεί να κάνει τον κόσμο κάποιου καλύτερο.
Μαρίνα Μιχαηλίδου-Καδή
Ένα χαμόγελο και δυο όμορφες λέξεις–)
Εκδόσεις Καλέντης
Ένα χαμόγελο και δύο όμορφες λέξεις, της Μαρίνας Μιχαηλίδου-Καδή (εικ.: Αιμιλία Κονταίου)
