Σπούδασε Επικοινωνία & ΜΜΕ, Πολιτιστική Διαχείριση και Φιλοσοφία της Τέχνης. Είναι συγγραφέας και θεωρητικός τέχνης. Επιμελείται εικαστικές εκθέσεις καθώς και άλλα πολιτιστικά events, ενώ έχει συνεργαστεί με γκαλερί, διαφημιστικές εταιρείες, περιοδικά και εφημερίδες.
Θα την χαρακτήριζα όμως άνθρωπο του θεάτρου, καθώς πέρα από το γεγονός ότι έχουν παρασταθεί αρκετά έργα της όπως τα «Κλάρα Σούμαν: τα χαρισματικά πρόσωπα μιας υπερμαριονέτας», «Άνγκρια», «Κάλλας: εκποίηση», «Εκτός Εαυτού», διακρίνεις σε κάθε της έκφραση μια θεατρική σκηνή να διευθύνει την ατμόσφαιρα και το βήμα της.
Έχει εκδώσει εννιά βιβλία αλλά το βελάκι έδειχνε προς το ενήλικο κοινό. Πριν λίγες εβδομάδες το δέκατο βιβλίο της γύρισε το βελάκι και έδειξε τα παιδιά. «Η κουνελόσκαλα» ο τίτλος της, μια πρωτότυπη ιστορία που συνομιλεί με τον Οδυσσέα Ελύτη, τη Φρίντα Κάλο, τον Επίκουρο και άλλες σπουδαίες μορφές. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καλέντη.
Η Μαρία Γιαγιάννου σε #Συνέντευξη στο #ELNIPLEX. Την υποδεχόμαστε προσπαθώντας να ισοβαθμίσουμε πλάι στο φως της.
Έχετε γράψει αρκετά βιβλία για ενήλικες. Τι διεγείρει μέσα σας την Κουνελόσκαλα, μια ιστορία για παιδιά;
Τι άλλο από το ίδιο το παιδί! Μόλις γίνεσαι γονιός εμφανίζεται μπροστά σου η πρόκληση «παραμύθι». Μεγαλώνοντας ένα πλάσμα από το μηδέν, γρήγορα διαπιστώνεις ότι η αναπαράσταση του κόσμου μέσα από το παιχνίδι της αφήγησης είναι το βασικό σου εργαλείο διαπαιδαγώγησης. Σχεδόν αναπόφευκτα είδα να ξεπηδά καθημερινά από μέσα μου ένα σύμπαν, μια πλοκή, ένας ήρωας, που τα πρωινά έδιναν χαρά στο παιδί και τα βράδια το οδηγούσαν γλυκά στον ύπνο. Από την άλλη, στον κρυφό πάτο κάθε βιβλίου μου είναι αποθηκευμένη μια εποχή της ζωής μου. Προβλέπω ότι θα γράφω παραμύθια, όσο καιρό η κόρη μου θα θέλει να τα διαβάζει.
Κάλο, Ελύτης, Επίκουρος, Νεύτωνας, Κάλλας. Ίσως, σκέφτομαι, να μην υπήρχε και καλύτερη επιλογή από αυτούς. Ποιος είναι ο βασικός λόγος, όμως, που εσείς επιλέξατε τους συγκεκριμένους πέραν της προσωπικής σας προτίμησης;
Θέλησα να συστήσω στο παιδί μερικές εμβληματικές μορφές της τέχνης και της επιστήμης, που έχουν και μια αρχετυπική καθαρότητα, χωρίς να του τις «διδάξω». Τρόπον τινά, να προλάβω τα παιδιά ανέγγιχτα από τη γνώση και να τους γνωρίσω τα σπουδαία αυτά πρόσωπα σαν να ήταν δυνάμει φίλοι τους.
Έδωσα χώρο στη γυναικεία παρουσία, προτείνοντας δύο γυναίκες έναντι τριών ανδρών αλλά και στον ελληνικό πολιτισμό, συστήνοντας τον Επίκουρο, τον Ελύτη και την Κάλλας, τρία πρόσωπα διεθνούς διαμετρήματος. Καθώς σχεδόν όλοι τους χρειάζονται να ανέβουν στην Κουνελόσκαλα, σημαντικό για μένα ήταν να δείξω, υπόρρητα, ότι οι σημαντικοί δημιουργοί έχουν μια υψηλή φιλοδοξία και εντέλει ένα υψηλό αποτέλεσμα. Η ολοκλήρωση του έργου τους όμως, τους δυσκολεύει. Με άλλα λόγια, η δημιουργία είναι υπόθεση δύσκολη και στηρίζεται εν μέρει στο ανοιχτό μυαλό του αποδέκτη της (=τα τεντωμένα αυτιά του κούνελου). Επέλεξα τα συγκεκριμένα πρόσωπα διότι θεώρησα ότι ανοίγουν φιλικά τις πύλες προς τη γνώση της τέχνης και προς την τέχνη της γνώσης.
Ας τους δούμε έναν έναν… ξεφυλλίζοντας:
Τα μικρά Τρελόσωστα εμφανίζονται μετά τις 5 αυτές εμβληματικές μορφές. Τι «εκπροσωπούν» στην ιστορία σας;
Τα παιδιά ξαφνιάζονται όταν εμφανίζονται τα Τρελόσωστα. Βρίσκονται μπροστά σε μια «εξωγήινη» επέλαση της φαντασίας, ενώ μέχρι τότε όλα είναι πάνω-κάτω κανονικά. Για μένα τα Τρελόσωστα είναι το ιδανικό μείγμα ορθολογισμού και συναισθήματος – ένα mantra σοφίας!
Το λέμε και με την κόρη μου: να είμαστε τρελόσωστες. Η λέξη είναι του ποιητή Νίκου Καρούζου (ασφαλώς σε context εντελώς διαφορετικό). Ξεπήδησε αυθόρμητα από τη δεξαμενή των αγαπημένων μου εννοιών και κόλλησε στα πολύχρωμα τερατάκια που έπεσαν από το σπίτι τους και έχουν ανάγκη την Κουνελόσκαλα.
Γιατί ο ήρωας της ιστορίας, ο Τρούφης το χαρούμενο κουνέλι, βοηθάει όλους αυτούς;
Είναι γενναιόδωρος και το χάρισμα αυτό είναι μέρος της φύσης του. Έχω έναν φίλο λυρικό τραγουδιστή, βαρύτονο, ο οποίος δεν τσιγκουνεύεται τη φωνή του: μας χαρίζει άριες και λήντερ [1] ακόμα και πάνω από ένα απλό φαγοπότι.
Λέει με ταπεινότητα και επίγνωση: «Το χάρισμα πρέπει να μοιράζεται». Και έχει δίκιο. Ο Τρούφης προσφέρει γιατί τον κατακλύζει η πληρότητα. Το πρώτο αντίδωρο που παίρνει είναι η ίδια η πράξη του κι έπειτα έρχεται η ανταπόδοση.
Πώς ο αναγνώστης βοηθά έναν ποιητή, ο ακροατής μια σοπράνο, ο σκεπτόμενος/αναγνώστης έναν φιλόσοφο; Συμβαίνει αυτό με κάποιον τρόπο;
Αυτή η ερώτηση αγγίζει την καρδιά του παραμυθιού. Τα έργα τέχνης ολοκληρώνονται με την υποδοχή τους. Το έμπρακτο ενδιαφέρον μας, η απλόχερη προσφορά του χρόνου και της φαιάς μας ουσίας ανατροφοδοτούν τους δημιουργούς. Αν τα αυτιά μας δεν είναι τεντωμένα για να τους ακούσουμε, όπως εδώ του κουνελιού, μπορεί κάποια στιγμή να μην ολοκληρώσουν το έργο τους.
Έχετε σπουδάσει Φιλοσοφία Τέχνης, είστε θεωρητικός τέχνης. Ποιες είναι οι βασικές γραμμές της σχέσης που πρέπει να δομήσουμε μεταξύ Τέχνης-Παιδιού;
Περισσότερο απαντώ σαν μητέρα παρά σαν «ειδική». Η τέχνη είναι μέσα στο παιδί, αλλά αυτό δεν αρκεί για να φτιάξει ή να κατανοήσει την τέχνη. Το παιδί πρέπει πρώτα να κατανοήσει τις αισθήσεις του και τα συναισθήματά του, αυτά είναι που θα του δώσουν πρόσβαση στην τέχνη αργότερα. Είναι χρήσιμο να μπορεί να δημιουργεί ελεύθερα, να εκφράζεται, πρώτα έξω απ’ τις γραμμές, ύστερα και μέσα.
Απαραίτητα είναι τα ερεθίσματα από το σπίτι: μια επίσκεψη σε μια εικαστική έκθεση, όπου το παιδί θα έχει χρόνο να δει και να ρωτήσει, να υποθέσει, να κινηθεί. Μουσική στο σπίτι, όχι μόνο Ζουζούνια (ναι, και αυτά αλλά όχι μόνο) – ας δοκιμάσουμε και καλή μουσική που μπορεί να γαργαλήσει τα αυτάκια του, να θελήσει να χορέψει, να μιμηθεί. Μια θεατρική παράσταση – όχι χίλιες θεατρικές παραστάσεις, είναι σημαντικό να περιορίζουμε την πληθώρα, γιατί το παιδί μας μεγαλώνει στην κουλτούρα της διασπασμένης προσοχής και της χαοτικής ποικιλίας. Κάποτε με ρώτησε κάποιος για τον δεκάχρονο γιο του «τι να κάνω για να ξεκολλήσει από το τάμπλετ;» και τον ρώτησα αν του διάβασαν ποτέ βιβλία. Μου απάντησε όχι. Αναγκάστηκα να του πω «δεν μπορείς να κάνεις τίποτα». Ωστόσο, δεν αρκεί να διαβάζει το παιδί, πρέπει να βλέπει και τον γονιό να διαβάζει. Δεν μπορείς να επιμένεις να αγαπάει το παιδί σου πράγματα που σε αφήνουν αδιάφορο.
Ένας άνθρωπος που μεγαλώνει δίχως καμία επαφή με κάποια μορφή τέχνης, τι θα στερηθεί στη ζωή του;
Θα έχει μόνο μία ζωή. Και θα του λείπει πάντα κάτι που δεν θα ξέρει τι είναι. Ίσως η φύση να είναι ένας τρόπος να γεμίσει κανείς αυτό το έλλειμμα. Ένα τρίπτυχο της ευτυχίας που προτείνω στην «Κουνελόσκαλα» είναι τα τρία Φ! Φυσιολάτρης-Φιλότεχνος-Φίλος.
Διέκρινα μια ιδιαίτερη «θεατρικότητα» στο κείμενό σας. Βλέπατε κίνηση, ακούγατε φωνές, νιώθατε όσα ένιωθαν καθώς το γράφατε;
Ίσως επειδή συμβαίνουν όλα «live» να αποκομίσατε την αίσθηση αυτή, που βεβαίως είναι σωστή. Είναι αλήθεια ότι η θεατρική γραφή έχει μια δική της περιοχή μέσα μου πάντα ενεργή. Εδώ παρακολουθούμε τον ήρωα να εξελίσσεται από σκηνή σε σκηνή, έχουμε ανατροπή, έχουμε εμπόδιο, έχουμε ανάγλυφους χαρακτήρες που μιλούν για τα συναισθήματα και τις δυσκολίες τους, έχουμε και «την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν»! Ναι, τους άκουσα όλους τους ήρωες, τους συνάντησα κι εγώ μαζί με το κουνέλι. Τους αγαπούσα εδώ και χρόνια, αλλά ποτέ δεν φανταζόμουν ότι θα με επισκέπτονταν κάποτε όλοι μαζί μέσα στο βιβλίο μου.
Η συνεργασία σας με τον διακεκριμένο εικονογράφο Κώστα Θεοχάρη είχε όμορφο αποτέλεσμα. Πώς τη βιώσατε;
Η συνεργασία μου με τον Κώστα Θεοχάρη ήταν άψογη. Η επικοινωνία μας συνέπεσε με το πρώτο εξάμηνο της πανδημίας και ήταν αληθινός φάρος στην τρικυμία. Αφουγκράστηκε το παραμύθι με σεβασμό, ήταν εξαιρετικά ευέλικτος χωρίς να χάνει το ιδιαίτερο στίγμα του. Διατήρησε τον λιτό, φιλοσοφικό τόνο της ιστορίας εμπλουτίζοντας τις καθαρές γραμμές της και το χιούμορ. Ανάμεσα σε εξαιρετικούς εικονογράφους που κυκλοφορούν είναι δύσκολο να διακριθεί κανείς και ο Κώστας Θεοχάρης το κατάφερε, με την παλέτα και το ήθος του. Χάρη σ’ εκείνον και στη φροντίδα των εκδόσεων Καλέντη, πετύχαμε την υψηλή ποιότητα που ονειρευόμουν.
Σας ευχαριστώ για την τιμή.
Εγώ σας ευχαριστώ για την τιμή!
[1] Ως ληντ ή λήντερ (Lieder) νοείται συνήθως το μελοποιημένο ποίημα για φωνή και συνοδεία πιάνου (υπάρχουν ασφαλώς και ορχηστρικά λήντερ) που άνθισε κατά τον 19ο αιώνα και θεματικά κινείται γύρω από την αγάπη, τα συναισθήματα και τη φύση.
Μαρία Γιαγιάννου
Η Κουνελόσκαλα–)
Εκδόσεις Καλέντης
Η Κουνελόσκαλα, της Μαρίας Γιαγιάννου (εικ.: Κώστας Θεοχάρης)
