Γεννήθηκε στην Αθήνα, την οποία αγαπά. Μάλλον συνειδητά, λοιπόν, ζει και εργάζεται σε αυτήν την πόλη. Σπούδασε κλασική φιλολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο
Αθηνών. Είναι κάτοχος δύο μεταπτυχιακών τίτλων σπουδών με ειδίκευση στην Πολιτιστική Πολιτική, Διοίκηση και Επικοινωνία (Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών) και στη Στρατηγική Διαχείρισης Περιβάλλοντος, Κρίσεων και Καταστροφών (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών).
Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια επιμέλειας κειμένων στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου. Είναι μέλος της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς και του Eλληνικού Κύκλου του Παιδικού Βιβλίου. Διατηρεί τη στήλη «Ζήτω η περιέργεια» στον Μαγικό κόσμο του παιδικού βιβλίου της εφημερίδας Kosvoice, με βιβλιοπαρουσιάσεις παιδικών βιβλίων. Κείμενά της έχουν δημοσιευτεί σε συλλογικούς τόμους. Έχουν εκδοθεί 10 βιβλία της για παιδιά.
Από τις Εκδόσεις Καλέντη έχουν κυκλοφορήσει τα τελευταία χρόνια μερικά πολύ αξιόλογα βιβλία, όπως «Ο Ιωάννης και τα γεώμηλα της Αίγινας» (2021), «Κωνσταντίνος Κανάρης τ’ όνομά μου» (2020) και «Δάσκαλος σε δύο ρόδες» (2019).
Αφορμή για τη συνεύρεσή μας αυτή ήταν το νέο της ιδιαιτέρως αξιόλογο βιβλίο γνώσεων από τις Εκδόσεις Καλέντη με τίτλο «Το Βιβλίο των Καταστροφών» όπου επιχειρεί και το αποτέλεσμα τη δικαιώνει μια μεστή και ενδελεχή ανάπτυξη όλων των κινδύνων που απειλούν την ανθρωπότητα και τη Γη, καθώς και των τρόπων αυτοπροστασίας και αντιμετώπισής τους.
Η συγγραφέας Μαρία Ανδρικοπούλου σε #Συνέντευξη στο #ELNIPLEX.
Η Μαρία πριν τις καταστροφές
Ποια είναι η μεγαλύτερη «καταστροφή» που προκάλεσες ως παιδί ή και λίγο αργότερα;
Ήμουν ένα ήσυχο κορίτσι, πλην όμως, με καλλιτεχνικές ανησυχίες. Άλλαζα συχνά πυκνά χτενίσματα στις κούκλες μου κουρεύοντάς τις ώσπου κάποια μέρα αποφάσισα να επεκταθώ και σε μια ωραιότατη μπλε φλοκάτη που ήταν στρωμένη στην είσοδο του σπιτιού. Το περιστατικό είχε κάποια από τα στοιχεία που περιλαμβάνει η έννοια της καταστροφής: τον αιφνίδιο χαρακτήρα του συμβάντος( για τη μάνα μου που άφησε τη φλοκάτη με μαλλί και επιστρέφοντας τη βρήκε κουρεμένη), τις οικονομικές συνέπειες (χρειάστηκε άμεση αντικατάστασή της ) και άλλες επιπτώσεις (έφαγα την κατσάδα της ζωής μου).
Ως καταστροφή -κατά τους ισχυρισμούς της- βίωσε η αδελφή μου τη συμβίωση μαζί μου στο ίδιο δωμάτιο από τα παιδικά ως και τα φοιτητικά μας χρόνια όντας εκείνη η βασίλισσα της τάξης κι εγώ το ακριβώς αντίθετο.
Αργότερα, οι καταστροφές που προκάλεσα και υπέστην ήταν ερωτικού τύπου.
Πώς ήταν, αλήθεια, τα παιδικά σου χρόνια;
Ήρεμα και χαρούμενα. Μεγάλωσα σε ένα ασφαλές και σταθερό περιβάλλον. Από τους γονείς μου έχω εισπράξει αγάπη, εμπιστοσύνη και ελευθερία. Δεν αλλάζω με τίποτα τις ατέλειωτες κουβέντες με την αδελφή μου τα βράδια μέχρι να φωνάξει η μαμά μας να σωπάσουμε επιτέλους.
Θυμάμαι με αγαλλίαση τις ξένοιαστες μέρες όταν ο χρόνος μετριόταν με τα μπάνια στη θάλασσα στο νησί όπου γεννήθηκε η μητέρα μου. Αλλά και τις διακοπές στο ορεινό χωριό του πατέρα μου σε ένα σπίτι με βυσσινιές και δαμασκηνιές στην αυλή, μια κούνια δεμένη στην καρυδιά και σκιουράκια ως νυχτερινούς επισκέπτες. Έχοντας την τύχη ανέμελων και μακρών διακοπών σε βουνό και θάλασσα έμαθα να θεωρώ πολύ σημαντικό τον ελεύθερο χρόνο και τη διαχείρισή του ως πηγή ψυχικής ηρεμίας.
Σύντροφοι παντός καιρού της παιδικής μου ηλικίας ήταν οι ιστορίες του παππού μου μαζί με τα βιβλία μου που τα ξεκοκάλιζα.
Ποια πόλη-περιοχή αγάπησες περισσότερο στη ζωή σου; Τι σου έδωσε;
Είμαι άνθρωπος της πόλης. Ζω από παιδί στο ευρύτερο κέντρο της Αθήνας που το αγαπώ με όλα τα αρνητικά του, όπως αγαπάς τους δικούς σου ανθρώπους και με τα ελαττώματά τους. Η Αθήνα μου έχει προσφέρει το ταξίδι στην ιστορία έτσι όπως τη διηγούνται τα κτίρια και διάφορα σημεία της. Μου έχει δώσει την ευκαιρία της εύκολης πρόσβασης στα πολιτιστικά δρώμενα, αλλά και την πληθώρα επιλογών στη διασκέδαση.
Ωστόσο, Νήσος τις έστι που με έχει σημαδέψει: η Αντίπαρος. Αρκεί να περπατήσω τον δρόμο με τις μπουκαμβίλιες από το λιμανάκι ως το σπίτι μου για να έρθει ο κόσμος στα ίσα του. Ο ήχος των τζιτζικιών -συνώνυμο της ραστώνης- και η αντανάκλαση του ήλιου πάνω στον ασβέστη και στις ξερολιθιές γεμίζουν την ψυχή μου με ζεστασιά που με περιβάλλει όλο το χρόνο. Αυτήν την αίσθηση την έχω καταγράψει εμμέσως σε ένα κείμενο που δεν έχει ακόμα εκδοθεί, αλλά θα πάρει κι αυτό το δρόμο του.
Έχεις ζήσει κάποια καταστροφή όπου εμπλεκόσουν άμεσα ή κάποια άλλη που σε τρόμαξε ιδιαίτερα;
Ζώντας στην πιο σεισμογενή χώρα της Ευρώπης οι περισσότεροι, νομίζω, έχουμε εμπειρία και μνήμες από σεισμικές δονήσεις με καταστροφικές συνέπειες. Ωστόσο, η καταστροφή που δεν μπορεί να χωρέσει ο νους μου είναι η απώλεια τόσων ανθρώπων στην πυρκαγιά στο Μάτι τον Ιούλιο του 2018.
Και φυσικά η πανδημία της οποίας τα σημάδια είναι ακόμα νωπά σε όλους μας. Σίγουρα άλλαξε τη ζωή μας και επηρέασε τον ψυχισμό μας, αλλά και τον τρόπο σκέψης μας.
Προσωπικά με βασάνισαν πολύ οι εικόνες ανθρώπων που πέθαιναν μόνοι τους στα νοσοκομεία χωρίς την παρουσία των δικών τους ανθρώπων.
Ποια απ’ όλες φοβάσαι περισσότερο;
Το τρομακτικότερο στις καταστροφές είναι η απώλεια ζωών. Και αυτό είναι το πρώτο μέλημα στην προσπάθεια διαχείρισής καταστροφών και στον σχετικό σχεδιασμό: να μη θρηνήσουμε θύματα. Εμένα με τρομάζει κι ένα ακόμα ίδιον των καταστροφών: η διακοπή της κανονικότητας της ζωής πράγμα που ζήσαμε όλοι στο πετσί μας κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Ποιος θα φανταζόταν ποτέ ότι από τη μια στιγμή στην άλλη ακόμα και ένας απλός περίπατος θα καταντούσε πολυτέλεια;
Πάντως περισσότερο με φοβίζουν οι ανθρωπογενείς καταστροφές, όπως ο πόλεμος. Το κακό που ξεκινάει αποκλειστικά από τον άνθρωπο και πλήττει τον άνθρωπο.
Η Μαρία των καταστροφών
Κλισέ αλλά αναπόφευκτη ερώτηση. Πώς αποφάσισες να γράψεις ένα τέτοιο βιβλίο με καταστροφές. Υπήρξε κάποια έμπνευση; Είδες κάποιο εκδοτικό κενό, καθώς το βιβλίο σου είναι, θαρρώ, αρκετά πρωτότυπο;
Κατά τη διάρκεια των σχετικά πρόσφατων μεταπτυχιακών μου σπουδών μου στη διαχείριση κρίσεων και καταστροφών γεννήθηκε η ιδέα να γράψω ένα βιβλίο για παιδιά με αυτή τη θεματική από τη σκοπιά της πολιτικής προστασίας και με στόχο να συμβάλω στην καλλιέργεια της κουλτούρας που σχετίζεται με την πρόληψη των κινδύνων ώστε να μειωθούν κατά το δυνατόν οι συνέπειές τους.
Σκοπός μου, λοιπόν, ήταν η ενημέρωση των παιδιών για τους κινδύνους –κυρίως τους φυσικούς-που μπορούν να εξελιχθούν σε καταστροφές και η εξοικείωσή τους με τρόπους αυτοπροστασίας. Γιατί όσο μικροί κι αν είμαστε απέναντι στη δύναμη της φύσης, η γνώση μας ενδυναμώνει και μειώνει τον φόβο.
Από την άλλη, από μόνα τους τα καταστροφικά φαινόμενα πχ εκρήξεις ηφαιστείων, τσουνάμι κλπ έχουν έντονο το στοιχείο του εντυπωσιασμού, οπότε θεώρησα ότι το θέμα ήταν και ελκυστικό για τα παιδιά. Νομίζω πως στα περισσότερα παιδιά, ακόμα και σε όσα δεν διαβάζουν πολύ, αρέσουν τα βιβλία γνώσεων.
Την ιδέα την υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό οι εκδόσεις Καλέντη, καθώς όντως υπήρχε ένα εκδοτικό κενό ως προς τη θεματική και στην πορεία ανιχνεύτηκε και η αναγκαιότητα της συνδρομής στην εκπαιδευτική δραστηριότητα εφόσον στο σχολικό πρόγραμμα έχει πλέον ενταχθεί η καλλιέργεια δεξιοτήτων που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος και ειδικότερα την πολιτική προστασία και την αντιμετώπιση των καταστροφών.
Ελπίζω πρωτίστως να αγαπηθεί ως βιβλίο γνώσεων. Εύχομαι να φανεί και χρήσιμο ως εργαλείο για την ανάπτυξη των σχετικών δεξιοτήτων στο σχολικό περιβάλλον.
Τι περιλαμβάνει λοιπόν το βιβλίο; Ποιες είναι οι καταστροφές της Γης;
Στο βιβλίο αναφέρονται τα είδη των καταστροφών και η διάκρισή τους με βάση τον γενεσιουργό μηχανισμό που τις προκαλεί σε φυσικές και ανθρωπογενείς. Μιλάει, λοιπόν, για γεωλογικές και υδρομετεωρολογικές καταστροφές, κλιματική κρίση, βιολογικές προσβολές, επιθετικές ενέργειες, τεχνολογικές και φυσικοτεχνολογικές καταστροφές. Περιγράφει τα φαινόμενα και τις συνέπειές τους, αναφέρει μύθους και θρύλους διαφόρων λαών που προσπάθησαν να εξηγήσουν τα φυσικά φαινόμενα. Καταγράφει καταστροφικά γεγονότα που έμειναν στην ιστορία (π.χ. σεισμοί, πλημμύρες, τυφώνες, πυρκαγιές, ανθρωπιστικές καταστροφές, πυρηνικά ατυχήματα κ.ά), στατιστικά στοιχεία που εντυπωσιάζουν και προτείνει βασικές οδηγίες αυτοπροστασίας. Δεν λείπουν και οι αναφορές για αναπαραστάσεις στην τέχνη καταστροφικών γεγονότων.
Ήταν επίπονη η έρευνά σου; Πώς εργάστηκες;
Ήταν η πρώτη φορά που καταπιάστηκα με ένα βιβλίο αμιγώς γνώσεων κατά τα πρότυπα του είδους που κυκλοφορούν στο εξωτερικό. Δεν θα το τολμούσα χωρίς την ασφάλεια των βασικών γνώσεων του αντικειμένου λόγω σπουδών μου, τη διάθεση και τον χρόνο για έρευνα, τον κοινό στόχο με τους εκδότες και απόλυτη εμπιστοσύνη στην πολύχρονη εμπειρία της υπεύθυνης εκδόσεων του εκδοτικού οίκου, Βασιλικής Τζόκα, που υπογράφει εκτός από την επιμέλεια και τον σχεδιασμό του βιβλίου.
Η πρώτη δυσκολία ήταν η διαχείριση του υλικού που είχα άφθονο στη διάθεσή μου. Έπρεπε να διαλέξω επιμελώς τι να βάλω και τι να αφήσω έξω με γνώμονα τόσο τη σφαιρική κάλυψη του θέματος, όσο και την ηλικία και τα ενδιαφέροντα των μικρών αναγνωστών. Με δυσκόλεψαν και οι απλουστεύσεις που έπρεπε να γίνουν για να απευθυνθώ με εύληπτο τρόπο στο νεανικό κοινό όταν υπήρχε παράλληλα και η δέσμευση μιας συγκεκριμένης ορολογίας που δεν μπορούσε να μείνει εντελώς στην άκρη.
Το βιβλίο δουλεύτηκε με υπομονή κι επιμονή επί μακρόν και με συνεργατικό πνεύμα ώσπου να καταλήξει στον τελικό σχεδιασμό ο οποίος κατόπιν αποτέλεσε τον άξονα γύρω από τον οποίο διαμορφώθηκε τελικά. Σε αυτό το βιβλίο ο σχεδιασμός έπαιξε σημαντικό ρόλο.
Οι μικρές παράγραφοι και η συμπυκνωμένη πληροφορία είναι δύο χαρακτηριστικά της δομής του βιβλίου σου. Θέλω να μου μιλήσεις για αυτές σου τις επιλογές.
Οι επιλογές αυτές έχουν να κάνουν με την οικονομία στη διαχείριση του υλικού το οποίο-όπως καταλαβαίνετε- θα μπορούσε να απλωθεί σε διπλάσιες σελίδες, αλλά κυρίως με τον στόχο και την αντίληψη για το τι είναι ένα βιβλίο γνώσεων. Θέλαμε το βιβλίο να πραγματευτεί το θέμα σφαιρικά, να πληροφορεί καίρια χωρίς να κουράζει με τον καταιγισμό πληροφοριών – οι οποίες αναγκαστικά λόγω του εύρους της θεματικής είναι πολλές- και να έχει ανάσες. Στο πνεύμα αυτό κινήθηκε η συγγραφή, ο σχεδιασμός και η εικονογράφηση του βιβλίου.
Πιστεύω πως ένα βιβλίο γνώσεων πρέπει να κατατοπίζει τους αναγνώστες σε ένα θέμα, να απαντά σε απορίες και να δημιουργεί νέες. Να γεννάει ερωτήματα και να οδηγεί τα παιδιά να ψάξουν κι εκείνα περαιτέρω σε συνέχεια όσων διάβασαν. Ελπίζω να το πέτυχα.
Παρατήρησα ότι έβαλες ανθρωπογενείς καταστροφές, αλλά όχι ανθρώπους. Δεν σου ήρθαν στο μυαλό άνθρωποι όταν άκουγες τη λέξη «καταστροφή» ή θα χρειαζόσουν ένα πολύ μεγάλο βιβλίο;
Κι όμως οι άνθρωποι δεν λείπουν από το βιβλίο. Η πρώτη μέριμνα στον κύκλο της διαχείρισης των καταστροφών αφορά την προστασία του εγγενούς δικαιώματος της ζωής. Η πρώτη μου, λοιπόν, έγνοια γράφοντας αυτό το βιβλίο, ήταν ο άνθρωπος και τι μπορεί να κάνει για να θωρακιστεί απέναντι στους κινδύνους.
Οι άνθρωποι στο βιβλίο είναι παρόντες ως θύματα, αλλά και ως θύτες και ίσως το δεύτερο είναι πιο ξεκάθαρο στην περίπτωση των ανθρωπογενών καταστροφών. Ούτε, όμως, από τις φυσικές καταστροφές λείπει το ανθρώπινο στοιχείο καθώς με ενέργειες των ανθρώπων ή την απουσία ενεργειών που αφορούν την διαχείριση του περιβάλλοντος οι κίνδυνοι από φυσικά φαινόμενα μπορούν να καταλήξουν σε καταστροφές.
Έχω την εντύπωση ότι η Μυρτώ Δεληβοριά φεύγει από τις γεμάτες χρώμα σελίδες και την αγαπημένη της παλέτα και με αφορμή το βιβλίο σου δημιουργεί μια από τις πιο ενδιαφέρουσες και αφαιρετικές δουλειές που έχει κάνει τα τελευταία χρόνια; Πώς υποδέχθηκες τη δουλειά της; Πώς συνεργαστήκατε;
Ξεκινάω από πόσο τυχερή είμαι που η Μυρτώ Δεληβοριά, της οποίας τη δουλειά θαυμάζω, ανέλαβε το βιβλίο. Συνέλαβε πλήρως το πνεύμα του κειμένου και απέδωσε με αφαιρετικό τρόπο τη συμπυκνωμένη και περιεκτική πληροφόρησή του με τρόπο καλλιτεχνικό της απολύτου αισθητικής μου. Εγκατέλειψε την αγαπημένη της χρωματική παλέτα περνώντας σε πιο μουντές αποχρώσεις συνάδοντας με το θέμα του βιβλίου.
Ακόμα κι αν δεν διαβάσει κανείς το κείμενο, οι εικόνες του αποτυπώνουν με ενάργεια πτώσεις αντικειμένων από σεισμικές δονήσεις, πλάσματα και κτίρια που καταποντίζονται και στροβιλίζονται στο πέρασμα ακραίων καιρικών φαινομένων, ζώα κι ανθρώπους που τρέχουν να σωθούν από τη μανία της φύσης.
Η Μυρτώ πιστή στο πνεύμα του κειμένου εικονογράφησε τον κίνδυνο και την καταστροφή χωρίς να τρομάζει.
Πόσο σημαντικά για την ποιότητα ενός βιβλίου είναι ο εκδότης, ο επιμελητής, η ποιότητα του χαρτιού, η βιβλιοδεσία, πράγματα που συχνά δεν μας απασχολούν, αφού το κείμενο και οι εικόνες κερδίζουν την προσοχή;
Κάθε βιβλίο είναι προϊόν συλλογικής δουλειάς παρόλο που τα φώτα πέφτουν στον συγγραφέα και τον εικονογράφο. Κι εδώ δράττομαι της ευκαιρίας να ευχαριστήσω τους αφανείς συντελεστές του συγκεκριμένου βιβλίου.
Δεν μπορώ να διανοηθώ την κυκλοφορία βιβλίων χωρίς την ενδελεχή ματιά ενός επιμελητή. Επίσης είναι βέβαιο πως η εικονογράφηση αναδεικνύεται από μια καλή εκτύπωση και από την ποιότητα του χαρτιού και το αντίθετο.
Γνωρίζοντας πόσο έχει ακριβύνει το κόστος μιας έκδοσης, θεωρώ πως οφείλουμε σεβασμό κι επιβράβευση στους εκδότες που επιμένουν στην ποιότητα. Με την ευκαιρία ευχαριστώ τους εκδότες μου Κέλλυ Ιωαννίδου και Αλέξανδρο Καλέντη που ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία.
Το βιβλίο ως πολιτιστικό προϊόν οφείλει να προάγει το πνεύμα και να παράγει αισθητική. Ειδικά το παιδικό βιβλίο που διαμορφώνει αναγνώστες, ψυχαγωγεί και διαπαιδαγωγεί, δέον είναι να είναι από κάθε πλευρά ποιοτικό.
Η Μαρία μετά τις καταστροφές
Η αγαπημένη σου ταινία;
Θα μπορούσα να πω πολλές, όμως η πρώτη μου σκέψη πήγε σε μια παλιά ταινία που την έχω δει κάμποσες φορές: «Τα καλύτερά μας χρόνια» με το υπέροχα αταίριαστο ζευγάρι Ρόμπερτ Ρέντφορντ και Μπάρμπαρα Στρέιζαντ . Μια ιστορία που μιλάει για τον έρωτα, την πολιτική, τη συγγραφή. Μια ταινία με χιούμορ και ρομαντισμό που κάθε φορά που την πετυχαίνω σε κάποιο κανάλι την ξαναβλέπω με συγκίνηση.
Κι αγαπώ τις ταινίες που υμνούν την αγαπημένη μου Ρώμ: από το «Διακοπές στη Ρώμη» ως το σινεφίλ αριστούργημα του Peter Greenaway «H κοιλιά του αρχιτέκτονα».
Η αγαπημένη σου σειρά:
Μου αρέσουν πολύ οι αστυνομικές σειρές τύπου Criminal της γνωστής πλατφόρμας. Παρακολουθώ συνήθως δικαστικά δράματα, σειρές μυστηρίου, ψυχολογικά και πολιτικά θρίλερ, αλλά με συγκινούν και οι ρομαντικές κομεντί. Ξαναβλέπω με ευχαρίστηση αγαπημένα επεισόδια από σειρές όπως το Friends και το How I met your mother.
Το βιβλίο που διάβασες τον τελευταίο καιρό και μας προτείνεις ανεπιφύλακτα:
Το βιβλίο που με άγγιξε περισσότερο από όσα έχω διαβάσει τα τελευταία δύο χρόνια είναι η «Πατρίδα» του Φερνάντο Αραμπούρου. Ο αλληλοσπαραγμός δύο οικογενειών που αρχικά συνδέονταν με δεσμό φιλίας και γειτνίασης σε μια κοινωνία διαιρεμένη από τον πολιτικό φανατισμό στη Χώρα των Βάσκων. Ένα βιβλίο για τη συγχώρεση ως επιλογή.
Το επόμενο βιβλίο σου;
Το επόμενο βιβλίο μου, για το οποίο δεν μπορώ ακόμα να πω περισσότερα αφού πολύ πρόσφατα εγκρίθηκε η έκδοσή του, θα έχει ως φόντο τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μαρία Ανδρικοπούλου
Το βιβλίο των καταστροφών–)
Δείτε ακόμα
Ο Ιωάννης και τα γεώμηλα της Αίγινας–)
Κωνσταντίνος Κανάρης τ’ όνομά μου: ο μεγάλος μπουρλοτιέρης αφηγείται–)
Δάσκαλος σε δύο ρόδες–)
Μύθοι στο ρυθμό της μουσικής–)
Εκδόσεις Καλέντη
Διαβάστε:
Το βιβλίο των καταστροφών, της Μαρίας Ανδρικοπούλου (εικ.: Μυρτώ Δεληβοριά)
