Συνέντευξη του σπουδαίου Βρετανού θεατρικού συγγραφέα Μάικ Κένι στο ELNIPLEX.
Επισκέφθηκε την Ελλάδα στα πλαίσια του 5ου Ευρωπαϊκού Λογοτεχνικού Περιπάτου, προσκεκλημένος του Βρετανικού Συμβουλίου (British Council Greece), το διήμερο των ελληνικών φθινοπωρινών τυφώνων και μίλησε για το θέατρο, τα παιδιά και τους νέους, το είδος και την ποιότητα θεάτρου που υπερασπίζεται μέσα από τα γραπτά του και τον Ναζ, Το Αγόρι με τη Βαλίτσα (εκδόσεις Πατάκη) το οποίο διασκεύασε εξαίρετα η Ξένια Καλογεροπούλου. Πριν όμως πει τόσα και άλλα τόσα στην εκδήλωση του λογοτεχνικού περιπάτου, τον είχαμε συναντήσει ακριβώς έξω από την αίθουσα εμείς. Ένας άνθρωπος ζεστός, φιλικός, που κάθε του λέξη και κίνηση έκρυβαν ηρεμία, μεστότητα και χαμόγελο.
Ο Μάικ Κένι δεν χαρακτηρίστηκε καθ’ υπερβολήν ένας από τους δέκα σπουδαιότερους Βρετανούς εν ζωή θεατρικούς συγγραφείς (εφημερίδα Independent). Ο λόγος του στέκει μακριά από ηθικολογίες και ιδεολογικές αγκυλώσεις, χειρίζεται θέματα σαν θεατρικός Προμηθέας, χρόνια πριν απασχολήσουν μαζικά την κοινή γνώμη (Το αγόρι με τη βαλίτσα γράφτηκε στο κατώφλι της αλλαγής χιλιετίας και όχι την τελευταία δεκαετία που το φαινόμενο εμφανίστηκε δριμύ), δοκίμασε με επιτυχία νέες δραματικές φόρμες και άρθρωσε έναν προσωπικό τρόπο γραφής που συντεταγμένα αγνόησε τους κλισέ δρόμους μα και τους δραματουργικούς βερμπαλισμούς.
Ήταν αληθινή η ιστορία του Ναζ; τον ρωτήσαμε για το περίφημο Αγόρι με τη Βαλίτσα, παρούσης μάλιστα καθ’ όλη τη διάρκεια της συνέντευξης της Ξένιας Καλογεροπούλου. “Όχι, σε καμία περίπτωση δεν είναι μια ατόφια αληθινή ιστορία. Θα μπορούσε όμως να είναι. Έχει στοιχεία από πολλές διαφορετικές ιστορίες που γνώριζα. Αυτά τα στοιχεία συνέθεσαν την ιστορία του Ναζ και της οικογένειάς του. Είναι χιλιάδες τα αγόρια με τη βαλίτσα, οι άνθρωποι με τη βαλίτσα”.
Γιατί ο πατέρας του Ναζ (σημ.: Το Αγόρι με τη Βαλίτσα) είπε στα παιδιά του: “Μην κοιτάτε πίσω. Να μην είναι αυτό το τελευταίο πράγμα που θα θυμόσαστε”. Πόσο δύσκολη είναι η μνήμη για έναν πρόσφυγα, κύριε Κένι; τον ρωτήσαμε και τα λίγα δευτερόλεπτα που μεσολάβησαν ο λογισμός έτρεξε στην φράση “Μην κοιτάξεις πίσω. Στους σταθμούς των τρένων, η τελευταία εικόνα που θα δεις, παραμένει ως υπόσχεση”, της εντόπιας Πολίτικης Κουζίνας.
“Δύσκολη ερώτηση. Πράγματι, η μνήμη του πρόσφυγα είναι σκληρή. Πρέπει να προσπαθήσει μέσα στην βαλίτσα της μνήμης του να κρατήσει όλα αυτά που αντέχει να κουβαλήσει και που θα τον βοηθήσουν να προχωρήσει. Πρέπει να κουβαλήσει τις οικογενειακές παραδόσεις του, την ταυτότητά του. Την ίδια στιγμή όμως πρέπει να μην κοιτά πίσω, την σκληρότητα, την βιαιότητα, όσα τον ανάγκασαν να φύγει. Νομίζω ότι η μνήμη δοκιμάζει συνεχώς έναν πρόσφυγα”.
Αυτή η αναγκαστική και βίαιη μετανάστευση ανθρώπων που χαρακτήριζε πάντα την ανθρώπινη ιστορία απασχόλησε μοιραία και αρκετά την συζήτησή μας. Όταν τον ρωτήσαμε αν υπήρξε ποτέ ο ίδιος ή κάποιος δικός του άνθρωπος πρόσφυγας χαμογέλασε. “Δεν το είχα σκεφτεί ποτέ αυτό”, είπε. “Η μητέρα μου είναι Ουαλή, ο πατέρας μου Ιρλανδός. Όταν ήμουν 9 χρονών μετακομίσαμε όλη η οικογένεια στην Αγγλία. Από αυτήν την άποψη ίσως θα μπορούσα να πω ότι ναι, έχω κάτι από πρόσφυγα. Η μητέρα μου ουσιαστικά παντρεύτηκε τον ίδιο της τον εχθρό. Έχω δυνατές μνήμες σε οικογενειακά τραπέζια να υπάρχουν έντονες αντιπαραθέσεις μεταξύ των παππούδων μου όπου οι μισοί ήταν Ουαλοί και οι μισοί Ιρλανδοί”.
Τα έργα του παίζονται εδώ και δεκαετίες σε ολόκληρο τον κόσμο. Η μεταφορά του «The Railway Children» στο θεατρικό σανίδι απέσπασε στο Royal Opera House το Laurence Olivier Award, στα ετήσια θεατρικά βραβεία της Βρετανίας, εφάμιλλα των κινηματογραφικών BAFTA ή των αντίστοιχων Βραβείων Tony του Broadway, η θεωρούμενη ως ύψιστη τιμή στον θεατρικό κόσμο της Βρετανίας.
Αναζητώντας παλαιότερες συνεντεύξεις του στο διαδίκτυο πριν τη δική μας συνέντευξη, εντοπίσαμε την πεποίθησή του ότι “τα παιδιά είναι πιο ειλικρινές κοινό σε σχέση με τους ενηλίκους“. Και κάπως έτσι τον ρωτήσαμε για τα παιδιά ως κοινό. “Τα παιδιά ξεχωρίζουν. Είναι πιο ειλικρινή. Και αυτή είναι η δυσκολία τους. Θα γελάσουν με το πραγματικό αστείο, θα στενοχωρηθούν ή θα δείξουν την ανία ή την αδιαφορία τους, ενώ οι ενήλικες είναι εύκολο να προσποιηθούν, να προσαρμόσουν την συμπεριφορά τους σε έναν κοινωνικό καθωσπρεπισμό. Ωστόσο, πρέπει να τα εμπιστεύεσαι. Έχω τρία παιδιά. Το πρώτο από το τρίτο έχει 14 χρόνια διαφορά. Με την σύζυγό μου, η οποία είναι κι αυτή ηθοποιός, είχαμε καθιερώσει κάθε μεσημέρι να τρώμε όλοι μαζί και να συζητάμε τα πάντα πάνω στο τραπέζι. Έμαθα έτσι να ακούω τα παιδιά. Να ακούω τι πραγματικά έλεγαν και όχι αυτό που ήθελα εγώ να ακούσω. Και ήταν πολύ δύσκολο αυτό. Τα παιδιά δεν κάνουν εκπτώσεις, έχουν κριτήριο”.
Ψάχνοντας έργα του και βλέποντας πόσο πολύς κόσμος μπήκε ξαφνικά στα γόνιμα λιβάδια του θεάτρου για παιδιά και νέους στη χώρα μας, σκεφτήκαμε αρκετά αναφορικά με το θέατρο που πρεσβεύει ένας τόσο διακεκριμένος δημιουργός. “Το θέατρο συνδυάζει όλες τις τέχνες. Έχει τα πάντα μέσα του. Και επειδή είναι ζωντανό, μπορεί ανά πάσα στιγμή κάτι να πάει λάθος. Αυτή τη ζωντάνια που έχει θέλω να την κρατώ στα έργα μου. Αυτό το θέατρο υπερασπίζομαι. Γράφω έργα που μπορείς να νιώσεις, να καταλάβεις ακόμα κι αν δεν μιλάς τη γλώσσα, που μπορεί να καταλάβει ο καθένας, ακόμα και άνθρωποι που δεν συνηθίζουν να πηγαίνουν θέατρο. Δεν γράφω για κάποιο εξειδικευμένο κοινό”.
Μένοντας τρεις ώρες με το αυτοκίνητο μακριά από κάποιο θέατρο, όλα μοιάζουν να ξεκίνησαν όταν ο 17χρονος Μάικ Κένι πήγε με την μητέρα του στην θεατρική παράσταση Hair, πρώτο ουσιαστικά έργο που παρακολούθησε, κάπου στα τέλη των 60’s. Από το “θέλω να ασχοληθώ με το θέατρο” που συνειδητοποίησε μετά το τέλος αυτής της παράστασης μέχρι όλα όσα ακολούθησαν, υπήρχε μεγάλη απόσταση. Φανταζόταν άραγε μια τέτοια καριέρα; Τον ρωτήσαμε και τότε φανερώθηκε και το ξεκίνημα της καριέρας του ως θεατρικός συγγραφέας που είναι εκπληκτικά ειλικρινές και αφοπλιστικό. “Είστε πολύ διαβασμένοι βλέπω. Η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν είχα φανταστεί τον εαυτό μου ως θεατρικό συγγραφέα, πόσο μάλλον με κάποια μεγάλη καριέρα πίσω του. Ήθελα να γίνω ηθοποιός εξαρχής. Δούλευα λίγα χρόνια ως ηθοποιός. Τότε γνώρισα την γυναίκα μου και λίγο μετά κάναμε το πρώτο μας παιδί. Έπρεπε κάποιος να μείνει σπίτι για να μεγαλώσει το παιδί. Καθώς η γυναίκα μου είχε μια αρκετά σημαντική καριέρα, αποφασίσαμε να μείνω εγώ στο σπίτι. Η ανάγκη μου να είμαι στο χώρο του θεάτρου, το οποίο αγαπώ πολύ, με ώθησε να ξεκινήσω τη συγγραφή θεατρικών έργων για παιδιά και νέους. Κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα”.
Αν έχει ενδιαφέρον να ρωτάς έναν δημιουργό πού αποδίδει την επιτυχία των έργων του, η ερώτηση αυτή στον Μάικ Κένι δεν μπορούσε να παραληφθεί. Ποια είναι τα υλικά που πιστεύει ότι αγγίζουν τα παιδιά στα έργα του; “Προσπαθώ να είμαι ειλικρινής. Τα παιδιά θέλουν αλήθεια. Αυτήν έλεγα στους γιους μου ως πατέρας και αυτήν λέω και τώρα από τη θέση του θεατρικού συγγραφέα. Όταν ο μικρός μου γιος ήταν 8 χρονών, πέθανε ο πατέρας μου. Κανείς μας δε μπορούσε να ενημερώσει το παιδί. Ξαφνικά πήγε η μητέρα μου μπροστά του. Ο μικρός χωρίς να την κοιτάξει της είπε: “Ο παππούς πέθανε” Δεν ρώτησε. Της το ανακοίνωσε και συνέχισε να παίζει.”
Ήθελα να κλείσουμε τη συνέντευξη με την Ελλάδα αλλά ταυτόχρονα και να την υπερβώ. Και Το Αγόρι με τη Βαλίτσα, η αφορμή για την οποία βρέθηκε στην Ελλάδα και τον 5ο Λογοτεχνικό Περίπατο, μου έδινε την ερώτηση από μόνο του. Πώς γίνεται μια χώρα που έχει υποφέρει από την προσφυγιά, μια χώρα ουσιαστικά προσφύγων, να έχει ανθρώπους που μισούν τους πρόσφυγες; Συμβαίνει βέβαια σε όλες τις χώρες, αλλά αυτήν την εποχή από την Ελλάδα περνούν πολλά αγόρια με βαλίτσα και ακόμα υπάρχουν άνθρωποι που τα αντιμετωπίζουν εχθρικά. Υπάρχει κάποια εξήγηση; “Αυτό πραγματικά είναι μια δύσκολη ερώτηση. Πρέπει να την σκεφτώ…” Πραγματικά, σε αυτό το σημείο, ο Μάικ Κένι μοιάζει να συγκεντρώνει τις σκέψεις του για να εξηγήσει τούτο το οξύμωρο μα πραγματικό γεγονός. “Νομίζω ξεχνάμε. Οι παππούδες μας πρόσφυγες κι εμείς απέναντί τους. Μοιάζει να μην μπορούμε να αντέξουμε το διαφορετικό στη ζωή μας, αυτό που αλλάζει τις δικές μας ρουτίνες, τον τρόπο ζωής μας. Μα ξεχνάμε από πού ξεκινήσαμε κι εμείς… Είναι δύσκολη η απάντηση στην ερώτηση αυτή”.
Το ρολόι έδειχνε 11:04. Τον είχαμε κρατήσει τέσσερα λεπτά πέρα από την έναρξη του Λογοτεχνικού Περιπάτου. Τον ευχαριστήσαμε, τον φωτογραφίσαμε με την Ξένια Καλογεροπούλου και τον απολαύσαμε μαζί με όλους τους υπόλοιπους εκλεκτούς προσκεκλημένους στην αίθουσα του Πύργου Βιβλίων της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος του ΚΠΙΣΝ.
Ευχαριστούμε, κύριε Κένι.
Ευχαριστούμε τις εκδόσεις Πατάκη.
