«Θέλω να δολοφονήσω τη ζωγραφική» είπε κάποτε ο διάσημος Καταλανός ζωγράφος Juan Miro προσπαθώντας να αντιταχθεί στον παραδοσιακό κόσμο της τέχνης, την πάγια αντίληψη περί ζωγραφικής, τα τετριμμένα μοτίβα, τις επίσημες εκδοχές της. Καθώς η προσχολική αγωγή είναι το μοναδικό σχολικό σκαλοπάτι που παραμένει χωρίς την πίεση της κάλυψης συγκεκριμένης ύλης, αποτελεί τον ιδανικό χώρο για την υλοποίηση δημιουργιών που μπορούν άνετα να «δολοφονήσουν» το αναμενόμενο, το σύνηθες και να φέρουν στο σχολείο και την κοινωνία πρωτότυπες ιδέες.
Η γλώσσα ως πρωταρχικό πεδίο ενασχόλησης προσφέρει τεράστιες δυνατότητες προκειμένου να οδηγήσουμε το παιδί στο κέντρο της μαθησιακής διαδικασίας και να το καταστήσουμε βασικό δημιουργό των παιδαγωγικών αγαθών. Από την άλλη, τα παιδιά στις ηλικίες αυτές εύκολα ξεδιπλώνουν τις πρώτες τους γνώσεις μα και τις επεκτείνουν, εύκολα υιοθετούν νέες απόψεις αλλά και αμφισβητούν. Με τον τρόπο αυτό όμως αποκαλύπτουν την πρώιμη πνευματικότητα τους αλλά και την κουλτούρα του περίγυρου μέσα στον οποίο σπουδάζουν τον κόσμο όπου καλούνται να προχωρήσουν με τις δικές τους πλέον δυνάμεις.
Κάπως έτσι, γλώσσα και παιδί προσχολικής ηλικίας συναντώνται, συνάντηση απ’ την οποία μπορεί με την κατάλληλη παρέμβαση των εκπαιδευτικών να προέλθει κάποια ξεχωριστή γλωσσική δημιουργία όπως για παράδειγμα ένα λεξικό με λέξεις και όρους της καθημερινότητας ενός παιδιού.
Για τις περισσότερες χώρες, η εξίσωση της προσχολικής αγωγής με τη μητρική φροντίδα υπήρξε κυρίαρχη στον καθορισμό της πρώτης {scuola materna (ιταλ.)=μητρικό σχολείο, ecole maternelle (γαλλ.)=μητρικό σχολείο, ana okulu (τουρκ.)=σχολείο της μητέρας}, υπό την έννοια ότι σ’ αυτό το σχολείο προσφέρεται αγωγή αντίστοιχη με αυτή που μπορεί να δώσει η μητέρα και η οικογένεια (Χατζησαββίδης 1998). Για τους Έλληνες, η αντίστοιχη βαθμίδα ονομάστηκε νηπιαγωγείο, εκεί δηλαδή όπου τα νήπια λαμβάνουν την αγωγή τους. Και ποια είναι νήπια; Τα παιδιά δίχως (νη-) έπος, δηλαδή χωρίς λόγο, που δε μιλούν ακόμα. Αυτή η ιδιαιτερότητα στην ονομασία είναι χαρακτηριστική της αντίληψης που υπήρξε στην Ελλάδα επί δεκαετίες για την προσχολική αγωγή και τα παιδιά της ηλικίας αυτής, παιδιά που αναμφίβολα και μιλούν και παράγουν λόγο και μπορούν να δημιουργήσουν.
Ακολουθεί ένα δείγμα 30 περίπου λέξεων (από τις 377 συνολικά του έργου). Η εικονογράφηση είναι ενδεικτική και διαφορετική από εκείνη του αυθεντικού έργου (το οποίο έχει 224 εικόνες).
Α α
αγάπη
-αγαπάω κάποιον είναι να τον φροντίζω (Λύρα Γ.-Άντζελα Μ.) κι επειδή μας φροντίζει (Αποστόλης Σ.-Στέλιος Μ.)
-διαλέγουμε να αγαπάμε αυτόν που μας φροντίζει και μας αγαπάει (Χαρά Π.)
-αγαπάω κάτι ή κάποιον που μου αρέσει πολύ (Σταμάτης Μ.)
-είναι ένα συναίσθημα που γίνεται ένας μεγάλος έρωτας δηλαδή αγαπάει κάποιος κάποια και τη φροντίζει (Χαρά Π.)
-αγαπάω τον εαυτό μου και τα πράγματα μου (Αλέξανδρος Σ.)
–είμαι ερωτευμένη με κάποιον (Ευδοκία Μ.)
-θέλουμε να είναι πάντα μαζί μας (Εβελίνα Γ.)
-η αγάπη είναι ότι άμα αγαπάς κάποιον πολύ του το κρύβεις γιατί μπορεί να μη θέλει να τ’ ακούσει αλλά θες να τον παντρευτείς όπως ο Ρωμαίος την Ιουλιέτα (Λευκή Τ.)
-σημαίνει ότι αγαπάμε και θέλουμε να έρχεται σπίτι μας και να μιλάμε μαζί (Στέλιος Μ.)
-όταν φιλάμε κάποιον επειδή μας αρέσει (Κωνσταντίνα Κ.)
-είναι κάτι που όταν κάποιον τον έχουμε φίλο μπορούμε να του κάνουμε δώρο ή να κάνουμε κάτι που του αρέσει πολύ (Στέλιος Μ.)
-τη νιώθουμε στην καρδιά μας και όταν βλέπουμε κάποιον όμορφο, του κάνουμε δώρο (Αλέξης Μ.)
-όταν αγαπάμε τη μαμά και το μπαμπά (Έυα Γ.–Δήμητρα Χ.).
-μπορούμε να αγαπάμε και τον αδερφό μας (Άγγελος Χ.)
-όταν κινδυνεύει κάποιος τον φροντίζουμε κι αν είναι ανάπηρος ή φτωχός τον βοηθάμε (Σταύρος Κ.)
-βοηθάμε όσους δε δουλεύουν, όσους θέλουν να περάσουν απέναντι (Δέσποινα Π.).
-είναι όταν ένας άντρας αγαπάει μια γυναίκα και της φέρνει λουλούδια (Καλλιόπη Κ.)
-είναι όταν ο άντρας αγκαλιάζει τη γυναίκα του και της λέει I love you (Κωνσταντίνα Κ.)
-κάποιοι είναι ερωτευμένοι και παντρεύονται ενώ κάποιοι άλλοι έχουν αγάπη που σημαίνει πως ακόμα δεν είναι για να παντρευτούνε (Χαρά Π.)
-δε φιλάνε αγόρια τα αγόρια ούτε κορίτσια τα κορίτσια (Στέλιος Μ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: η αγάπη είναι ένα συναίσθημα που νιώθουν οι άνθρωποι για εκείνους που τους αγαπούν, που τους φροντίζουν και τους κάνουν να αισθάνονται όμορφα. Είναι κάτι που το έχουν όλοι ανάγκη, που φέρνει κοντά τους νέους και τους οδηγεί στην οικογένεια.
αδερφός
-είναι ένας ψηλός και πάει πρώτη τάξη (Μανώλης Γ.)
-είναι ένας άνθρωπος που παίζουμε μαζί του (Στέλιος Μ.)
-είναι αυτός που έχει την ίδια μαμά με εμάς (Φάνης Λ.)
-κάποιος που μένει στο ίδιο σπίτι με εμάς και είναι σα δικιά μας ψυχή (Χαρά Π.)
-τα αδέρφια αγαπάνε ο ένας τον άλλον (Γιούλη Σ.)
-όταν μεγαλώνει μπορεί να του μάθουμε μερικά πράγματα όταν είμαστε μεγαλύτεροι εμείς (Καλλιόπη Κ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι κάποιος που έχει την ίδια μαμά με εμάς, μένει στο ίδιο σπίτι με εμάς, τον αγαπάμε και μπορεί να είναι μικρότερος ή μεγαλύτερος μας.
ΑΜΕΑ (Άτομα Με Αναπηρία)*
-είναι τα άτομα με ει
δικές ανάγκες (Μπάμπης Π.)
-άνθρωποι μικροί ή μεγάλοι που έχουν κάποιο πρόβλημα και ή έχουν γεννηθεί έτσι ή έχουν χτυπήσει (Στέλιος Μ.)
-είναι παιδιά με σχιστά μάτια που το μυαλό τους σκέφτεται κάπως αλλιώς από το δικό μας (Φάνης Λ.)
-είναι άνθρωποι που το μυαλό τους είναι σα μικρού παιδιού και το μυαλό τους δε μεγαλώνει ποτέ (Γιούλη Σ.)
-είναι άνθρωποι που χρειάζονται πολλή βοήθεια (Άννα Ρ.)
-είναι άνθρωποι που χρειάζονται πολλή φροντίδα γιατί γεννιούνται έτσι από την κοιλιά της μαμάς τους (Καλλιόπη Κ.)
-είναι άνθρωποι που δε μπορούν να προχωρήσουν και είναι πάνω σε ένα καροτσάκι (Κωνσταντίνα Κ.)
-είναι αυτοί που έχουν φτιάξει ένα σήμα με μια καρέκλα και όταν το βλέπουμε πρέπει να αφήνουμε χώρο για να περνούν (Μανώλης Γ.)
-ένας κουτσός ή κάποιος που δε βλέπει (Κλάιντι Κ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι τα άτομα με ειδικές ανάγκες, μπορεί να είναι κάπως αλλιώς από εμάς, χρειάζονται πολλή βοήθεια και πρέπει να σεβόμαστε το σήμα τους όπου το βλέπουμε.
*{Ο όρος Άτομα Με Αναπηρία είναι διεθνώς αναγνωρισμένος και συνταγματικά κατοχυρωμένος και οφείλουμε να τον χρησιμοποιούμε στη θέση του παλαιότερου αδόκιμου και άκομψου «άτομα με ειδικές ανάγκες»}
άνδρας
-είναι ένας άνθρωπος που δεν είναι κορίτσι, ξυρίζεται στο πρόσωπο και δεν
είναι ευαίσθητος όπως οι γυναίκες (Στέλιος Μ.)
-είναι ο άνθρωπος που δε φοράει φούστες, καλσόν και τακούνια αλλά
σακάκι, γραβάτες και παντελόνια (Χαρά Π.)
-ο άντρας έχει γυναίκα και παιδιά, μπορεί να είναι ξανθός ή μελαχρινός,
πάει το βράδυ στη δουλειά του κι όποτε έχει ρεπό, κάθεται σπίτι και
βλέπει τηλεόραση (Μαργαρίτα Β.)
-είναι δυνατός, μπορεί να σκοτώσει τους κλέφτες, φοράει παπούτσια
και πουκάμισο αγορίστικα, οδηγάει, παίζει μπάλα και πηγαίνει στο γήπεδο
(Ιγνάτιος Μ.)
-ο άντρας πάει στη δουλειά, γυρνάει, τρώει και κοιμάται γιατί είναι
κουρασμένος και το πρωί σηκώνεται πρωί για να πάει πάλι στη δουλειά (Γιώργος Χ.)
-ο άντρας ψήνει αρνί, παίζει μπάσκετ και προστατεύει την οικογένεια του από τους κλέφτες γιατί ακούει το συναγερμό (Έλενα Μ.)
-ο άντρας πηγαίνει στη δουλειά και φέρνει χρήματα στο σπίτι (Χριστίνα Μ.)
-άντρας είναι ένας καλός πατέρας που φροντίζει τη γυναίκα του και τα παιδιά του (Γιούλη Σ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι ένας άνθρωπος που φοράει ανδρικά ρούχα, μπορεί να έχει γυναίκα και παιδιά, δουλεύει, οδηγεί, πάει στο γήπεδο και προστατεύει την οικογένειά του.
Β β
βασιλιάς
-ζει σε κάστρο ή στο παλάτι (Γιούλη Σ.) είναι πλούσιος, έχει υπηρέτες που του
φέρνουν φαγητό, έχει άλογα, φρουρούς, στρατιώτες και ιππότες (Ευθύμης Γ.)
-φοράει μια κόκκινη μπέρτα, έχει δύο φρουρούς δίπλα του και τη
βασίλισσα (Αποστόλης Σ.)
-αυτός που έχει μεγάλο σπίτι και κυβερνάει τον κόσμο (Ευδοκία Μ.)
-αυτός που διατάζει τους άλλους (Αλέξανδρος Σ.), έχει στρατό και
πολεμάει τους κακούς (Μάριος Π.)
-αυτός που όταν κινδυνεύει ένας λαός αυτός τον σώζει (Σταύρος Κ.)
-διατάζει τις γυναίκες να έρθουν να χορεύουν και να τις βλέπει (Μαρία Ι.)
-οι στρατηγοί του δίνουν το στέμμα για να τον λένε βασιλιά (Σαβίνα Γ.)
-μένει στο βασίλειο και έχει πολλές χώρες δικές του (Μερόπη Α.)
-φοράει κορώνα για να σημαίνει ότι είναι βασιλιάς (Βασίλης Ν.)
-όποιοι θέλουνε να γίνουνε βασιλιάδες τους βάζει φυλακή (Στέλιος Μ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι κάποιος που έχει υπηρέτες, ζει στο παλάτι, έχει
λεφτά, δύναμη, στρατιώτες, σώζει τη χώρα αλλά και βάζει φυλακή τους ανταγωνιστές του.
βαρύς
-αυτός που τρώει πολλά φαγητά (Λευτέρης Δ.) κι ο άλλος δεν το ξέρει ότι είναι βαρύς και τον σηκώνει αγκαλιά και δε μπορεί (Γεωργία Γ.)
-κάποιος που δε μπορούμε να σηκώσουμε (Ιζάουρα Κ.) και ζυγίζει εκατό κιλά (Γιώργος Ψ.)
-είναι βαρύς σαν πέτρα (Όλγα Θ.)
-είναι ένας που όταν τον κουβαλάς δε μπορείς να τον σηκώσεις και δεν μπορείς να τον πας και δε γίνεται τίποτα μ’ αυτόν (Οκτάβιος Π.)
-πρέπει να κάνει δίαιτα (Γιώργος Ψ.) ή εμετό (Γιάννης Φ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι κάποιος που έχει μεγάλο βάρος επειδή τρώει πολύ, είναι δύσκολο να τον σηκώσεις και πρέπει να κάνει δίαιτα για να αδυνατίσει.
βέρα
-το έργο που βλέπει η γιαγιά μου, «Βέρα στο δεξί» (Σταμάτης Μ.)
-είναι στρογγυλό (Μαρία Μ.)
-είναι ένα δαχτυλίδι (Σταμάτης Μ.-Μάρθα Μ.) που το φοράνε στους γάμους (Μάρθα Μ.)
-το φοράνε στο χέρι (Γεωργία Γ.)
-στα αλβανικά είναι όνομα (Λύρα Γ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι στρογγυλό δαχτυλίδι που φοράμε στο χέρι, έργο στην τηλεόραση και γυναικείο όνομα.
Γ γ
γάμος
-είναι μια γυναίκα και ένας άντρας που παντρεύονται (Κωνσταντίνα Κ.)
-είναι ένα χαρούμενο γλέντι (Φάνης Λ.)
-είναι όταν ο παπάς στην εκκλησία αλλάζει τα στέφανα και πετάμε το ρύζι (Βάϊα Τ.)
-μετά το γάμο τρώμε και χορεύουμε και παίζουνε μουσικά όργανα στο σπίτι (Άγγελος Χ.)
-όταν ένα ζευγάρι γνωρίζεται και ερωτεύονται και θέλουν να παντρευτούν και ο άντρας δίνει στη γυναίκα ένα μπουκέτο
με λουλούδια (Χαρά Π.)
-για να γίνει ένα γάμος υπάρχει μια νύφη και ένας γαμπρός που πάνε στην εκκλησία, παρανυφάκια, κουμπάρος που τους αλλάζει δαχτυλίδια και στέφανα (Άννα Ρ.)
-χρειάζονται και γονείς, φίλοι και συγγενείς για να γίνει γάμος (Στέλιος Μ.)
-αλλάζουν δυο δαχτυλίδια που τα λέμε βέρες και στέφανα στο κεφάλι (Στέλιος Μ.)
-το ζευγάρι μοιράζει μπομπονιέρες στους καλεσμένους (Γιούλη Σ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι ένα χαρούμενο γλέντι όπου ένας άντρας και μια γυναίκα έχουν ερωτευτεί και παντρεύονται, αλλάζουν δαχτυλίδια, ο παπάς τους αλλάζει τα στέφανα, πηγαίνουν πολλοί συγγενείς και φίλοι, τους μοιράζουν μπομπονιέρες και μετά χορεύουν όλοι μαζί. Ο γάμος είναι ο πιο συνηθισμένος τρόπος να κάνουν οι άνθρωποι μια οικογένεια.
γαϊδούρι
-είναι ένα ζώο που κουβαλάει πολλά πράματα (Μάρθα Μ.)
-έχει μεγάλα αυτιά (Γιώργος Ψ.)
-είναι πονηρό (Βασίλης Μ.) και κλωτσάει (Γιάννης Φ.)
-έχει κουνιστή ουρά (Όλγα Θ.)
-έχει πέταλα (Σταμάτης Μ.) και είναι γκρι (Λύρα Γ.)
-έχει μακριά μαλλιά σαν τα κορίτσια (Βασίλης Μ.)
-γκαρίζει και κουβαλάει ξύλα (Γιώργος ψ.) και ανθρώπους (Ιζάουρα Κ.)
-και κάνει ιο, ιο, ιο {παράγει τον ήχο} (Οκτάβιος Π.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι ένα μεγάλο ζώο με μεγάλα αυτιά, κουνιστή ουρά, μακριά μαλλιά και πέταλα στο πόδια, κουβαλάει ξύλα και ανθρώπους και όταν φωνάζει λέμε ότι γκαρίζει.
Δ δ
δήμαρχος
-είναι ένας άνθρωπος που κάθεται σε ένα γραφείο και διαβάζει κάτι χαρτιά που του δίνουν οι κυρίες και βάζει την υπογραφή του (Δήμητρα Χ.)
-είναι ένας άνθρωπος που κάθεται σε ένα γραφείο και γράφει πράγματα (Αλέξης Μ.)
-ένας κύριος που κάθεται στην καρέκλα του και διατάζει και λέει στους άλλους να κάνουνε τις διαταγές που λέει (Στέλιος Μ.)
-είναι ένας άνθρωπος που τον ψηφίζουμε με κάτι χαρτάκια και βγαίνει όποιος τον έχουνε ψηφίσει τα περισσότερα χαρτάκια (Γιούλη Σ.-Χαρά Π.)
-σε κάθε πόλη έχουμε κι έναν άλλο δήμαρχο (Χαρά Π.-Σουζάννα Ο.)
-ο δήμαρχος κάθεται στο γραφείο του και κάνει ό,τι θέλει (Βάϊα Τ.-Σωτηρία Μ.)
-μένει και δουλεύει στο δημαρχείο (Φάνης Λ.-Ηλίας Π.)
-και τους κάδους ανακύκλωσης τους στέλνουν οι δήμαρχοι (Φάνης Λ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι ένας άνθρωπος που τον ψηφίζουμε, κάνει ό,τι θέλει αυτός στην πόλη, υπογράφει χαρτιά στο δημαρχείο όπου δουλεύει και κάθε πόλη έχει και διαφορετικό.
Ε ε
εαυτός
-είναι μέσα μας και μας βοηθάει να σκεφτόμαστε και να κάνουμε πράγματα (Στέλιος Μ.)
-κοιταζόμαστε και βλέπουμε μετά τον εαυτό μας (Στέφανος Κ.-Σταύρος Κ.)
-είναι κάτι που το έχουμε μέσα μας (Μάριος Π.)
-ο εαυτός μας είμαστε εμείς (Σταύρος Κ.)
-κάποιος που κάνει κάτι και λέει στον εαυτό του κάτι που δεν πρέπει να κάνει (Νίκος Σ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: ο εαυτός είμαστε εμείς οι ίδιοι, αυτό που έχουμε μέσα μας και μας μιλάει ή μας βοηθάει να σκεφτόμαστε, να κάνουμε ή να μην κάνουμε διάφορα πράγματα.
εκλογές
-σημαίνει ότι ψηφίζουμε ποιος θα είναι ο αρχηγός της πόλης (Βιολέτα Π.)
-είναι όταν ψηφίζεις έναν αρχηγό γιατί μπορεί ο ένας να είναι καλός
κι ο άλλος να είναι κακός κι εμείς πρέπει να ψηφίζουμε τον καλό (Γιούλη Σ.)
-όταν ψηφίζουμε για τον αρχηγό μας και ρίχνουμε σε ένα κουτί γράμμα. (Δήμητρα Χ.-Γιάννης Σ.)
-τους ψηφίζουμε γιατί δε θέλουμε να μαλώνει ο ένας αρχηγός με τον άλλο ποιος θα γίνει αρχηγός (Στέλιος Μ.)
-βρίσκουμε ένα κουτί που λέγεται κάλπη κι έχει μια τρύπα στη μέση που ρίχνουμε τα χαρτάκια. Μετά φεύγουμε, πάμε σπίτι μας και ανοίγουνε την κάλπη για να δούμε ποιος θα είναι ο αρχηγός της πόλης (Χαρά Π.)
-όποιος είναι καλός και κάνει δύσκολα και ωραία πράγματα τον ψηφίζουμε (Άγγελος Χ.)
-εκλογές είναι η ψηφοφορία που κάνουμε για να ψηφίσουμε κάποιον κι αυτός θα μπορεί να κάνει ότι θέλει αυτός για εμάς (Γιούλη Σ.)
-πρέπει να κάνει αυτό που είναι καλό για εμάς (Χαρά Π.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: όταν ψηφίζουμε στην κάλπη με χαρτάκια (ψηφοδέλτια) για το ποιος θέλουμε να είναι ο αρχηγός μιας πόλης ή μιας χώρας για να κάνει αυτό που είναι καλό για εμάς. Πρέπει να ψηφίζουμε αυτόν που κάνει ωραία και δύσκολα πράγματα κι όχι τον κακό.
ερωτευμένος
-είναι μια γυναίκα ή ένας άντρας και είναι ερωτευμένοι μαζί
και δε θέλουνε να το πούνε στη μαμά τους ή το
μπαμπά τους άμα είναι μικρά παιδάκια (Λευκή Τ.)
-κάποιος αγαπάει με την καρδιά του (Σοφία Ζ.)
-αγαπάει ένας άντρας μια γυναίκα και θέλει να την
παντρευτεί (Νίκος Σ.) και να κάνει παιδιά μαζί της
(Γιώτα Β.) και ζούνε συνέχεια μαζί (Στέλιος Μ.)
-της γυναίκας της φέρνει λουλούδια ο άντρας (Αποστόλης Σ.),
κόκκινα τριαντάφυλλα και της παίρνει και κολιέ (Λευκή Τ.) και δαχτυλίδι (Λευτέρης Δ.)
-κάποιος που αγαπάει κάποιον και θέλει να τον παντρευτεί (Ευδοκία Μ.)
-(ερωτευμένοι είναι κάποιοι που) έχουν σχέση (Άντζελα Μ.)
-όταν χτυπάει η καρδιά μας (Κωστής Μ)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι κάποιος που αγαπάει ή θέλει κάποιον άλλο που του αρέσει, χτυπάει η καρδιά του γι’ αυτόν, έχουν σχέση και του πηγαίνει λουλούδια, δαχτυλίδι ή κολιέ.
Ζ ζ
ζαβολιά
-όταν κάποιος δεν τηρεί τους κανόνες (Στέλιος Μ.-Φάνης Λ.)
-όταν κλέβουμε στα παιχνίδια που παίζουμε (Μάρθα Μ.-Χαρά Π.)
-όταν πάμε να κλέψουμε στα διάφορα παιχνίδια που παίζουμε (Φάνης Λ.)
-όταν δεν κάνουμε σωστά τα πράγματα στο παιχνίδι (Γιούλη Σ.)
-όταν παίζει κάποιος με την αδερφή του κι εκείνη την σπρώχνει για να κερδίσει εκείνη και όταν σπρώχνουμε ο ένας τον άλλο για να πάμε πρώτοι (Λύρα Γ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι όταν κάποιος δεν τηρεί τους κανόνες σε ένα παιχνίδι ή όταν προσπαθεί να κλέψει τον άλλο ή να τον βγάλει έξω από το παιχνίδι με άσχημο τρόπο.
Η η
ηθοποιός
-ο ηθοποιός παίζει πολλά θέατρα, φοράει άλλα ρούχα, ντύνεται αλλιώς και παριστάνει κάποιον άλλο, όχι αυτόν που είναι (Αλέξης Μ.)
-είναι ένας άνθρωπος που η δουλειά του είναι ηθοποιός και παίζει θέατρο και κάνει να γελάνε τα παιδιά και οι μεγάλοι (Χαρά Π.)
-είναι αυτός που ετοιμάζει την ταινία για να τη δουν οι μεγάλοι και τα παιδιά (Βιολέτα Π.)
-και μπορεί να είναι και άντρας και γυναίκα και παιδί (Άγγελος Χ.)
-κάνει πολλές κινήσεις με τα χέρια του και το σώμα του (Καλλιόπη Κ.)
-και λέει το ρόλο του, τα λόγια δηλαδή που έχει μάθει και πρέπει να πει (Άννα Ρ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι κάποιος που παίζει παραστάσεις στα θέατρα, παριστάνει κάποιον άλλο, κάνει πολλές κινήσεις και κάνει μικρούς και μεγάλους να γελάνε.
Θ θ
θεός
-είναι στον ουρανό, πάνω από τα σύννεφα (Λευτέρης Δ.-Αλέξανδρος Σ.) και έρχεται στο μαξιλάρι μας και μας προσέχει (Δήμητρα Χ.)
-είναι ένας άνθρωπος που όταν γεννήθηκε έκανε πολλά πράγματα για τους ανθρώπους, τα πάντα, το διάστημα και τους ανθρώπους (Σταύρος Κ.)
-αυτός που δεν κατεβαίνει ποτέ κάτω να τον δούμε γιατί είναι θεός (Ελευθερία Π.)
-υπάρχει στον ουρανό και είναι πολύ δυνατός, φέρνει τις βροχές, την καταιγίδα και έφτιαξε τα ζώα (Ευθύμης Γ.)
-έχει λίγο μακρύ μαλλί, άσπρα ρούχα (Ιζάουρα Κ.), κρατάει κεραυνό στο χέρι (Γιώργος Ψ.) και φοράει στεφάνι στο κεφάλι (Βικτώρια Κ.)
-είναι ο μπαμπάς του Χριστού (Μερόπη Α.)
-είναι ένας καλός άνθρωπος (Οδυσσέας Λ), που δεν σκοτώνεται ποτέ (Στέλιος Μ.) και μπορεί να κάνει τα πάντα (Νικηφόρος Γ.)
-θεός είναι κάποιος που δε χρειάζεται να φάει (Λευτέρης Σ)
ΟΡΙΣΜΟΣ: θεός είναι κάποιος που ζει πάνω από τα σύννεφα, έκανε πολλά πράγματα για τους ανθρώπους, δε σκοτώνεται ποτέ, μπορεί να κάνει τα πάντα και δε χρειάζεται να φάει.
{οι αναφορές δεν έχουν να κάνουν με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του καθενός και αποτελούν απλά βιωματικές ερμηνείες του κάθε παιδιού τη στιγμή της καταγραφής}
Ι ι
ινδιάνος
-είναι ένας άνθρωπος που δεν ανακάλυψε τα πράγματα του και φτιάχνει τα
πράγματα του από αυτά που βρίσκει (Σταύρος Κ.)
-πολεμάει συνέχεια με ό,τι όπλα έχει (Φώτης Κ.)
-φτιάχνει όπλα και καλύβα και γι’ αυτοκίνητο έχει άλογο (Ευθύμης Γ.)
-ο αρχηγός έχει ρούχο αρκούδας (Θανάσης Τ.)
-φυσάει στο σωλήνα και στέλνει μηνύματα καπνού (Λευτέρης Σ.)
-μερικοί έχουνε πιστόλια, μερικοί σπαθιά, μερικοί τσεκούρια (Γιούλη Σ.)
-φοράνε καφέ στολή (Μαρία Μ.), καπέλο με φτερά (Μάρθα Μ.-Τζόϊ Χ.,
ινδιάνικα ρούχα (Σαβίνα Γ.), με πολλά χρώματα (Μερόπη Α.), ζούνε σε
σκηνές, ανάβουνε φωτιές τα βράδια, σκοτώνουνε ζώα και παίρνουνε το
δέρμα τους για να κάνουνε παλτά και τέτοια (Σταμάτης Μ.) χορεύουνε
γύρω απ’ τη φωτιά (Ιζάουρα Κ.) και κάνουνε αααα {δείχνει} (Λευκή Τ.)
-οι Ινδιάνοι έχουν πολλά χρώματα στα μάγουλα τους (Στέφανος Κ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι ένας άνθρωπος που πολεμάει και φτιάχνει μόνος του τα πάντα, ζει σε καλύβα, έχει άλογο αντί για αυτοκίνητο, φορά ινδιάνικα ρούχα, βάφει το πρόσωπό του, φτιάχνει ρούχα από ζώα και χορεύει γύρω απ’ τη φωτιά.
Κ κ
καρδιά
-είναι ένα σχέδιο (Βασίλης Μ.)
-είναι μέσα μας και είναι ροζ (Γεωργία Γ.)
-είναι κόκκινη (Αλέξανδρος Σ.)
-είναι κάτι που είναι κόκκινο και είναι μέσα μας για να
είμαστε πιο καλά παιδιά (Μάρθα Μ.)
-είναι κάτι που χτυπάει (Βασίλης Μ.)
-όταν τη βγάλουμε θα πεθάνουμε (Ιζάουρα Κ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι το πιο σπουδαίο όργανο στο σώμα μας, είναι κόκκινη
ή ροζ, την έχουμε μέσα μας κι αν σταματήσει να χτυπάει θα πεθάνουμε.
Επίσης, μπορεί να είναι και σχήμα στις ζωγραφιές και τα σχέδια των παιδιών..
κλάμα
-όταν κάποιος μας μαλώνει στεναχωριόμαστε και κλαίμε (Γιούλη Σ.)
-όταν δακρύζουμε από τα μάτια (Χαρά Π.)
-το κλάμα είναι κάτι που βγαίνει από τα μάτια όταν μας ρίξει αυτό που
κρατάει η αστυνομία {προφανώς εννοεί τα δακρυγόνα !!} (Αλέξης Μ.)
-το κλάμα είναι αυτό που παθαίνουμε όταν κάποιος δε μας κάνει το χατίρι (Βιολέτα Π.)
-είναι κάτι που παθαίνουμε από στενοχώρια (Φάνης Λ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: το βγάζουν τα μάτια μας όταν κάποιος μας μαλώνει, μας στεναχωρεί ή δεν μας κάνει το χατίρι αλλά και από
τα…δακρυγόνα της αστυνομίας!
Λ λ
λεξικό
-είναι ένα βιβλίο που λέμε λέξεις και τις γράφουμε (Καλλιόπη Κ.)
-ο κύριος μας λέει μια λέξη κι εμείς πρέπει να πούμε τι είναι αυτή η λέξη (Αλέξης Μ.)
-είναι ένα βιβλίο που εσείς μας λέτε μια λέξη και μετά γράφετε αυτά που είπαμε (Χαρά Π.)
-είναι ένα παιχνίδι που μας βοηθάει να μιλάμε καλύτερα (Στέλιος Μ.)
-είναι κάτι για να μαθαίνουνε τα παιδιά να σκέφτονται (Κωνσταντίνα Κ.)
-το κάνουμε για να πηγαίνει η γλώσσα μας σωστά (Αλέξης Μ.)
-τα κανονικά λεξικά τα φτιάχνουν οι δάσκαλοι (Στέλιος Μ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι ένα βιβλίο που το φτιάχνουν τα παιδιά από λέξεις που τους λένε οι δάσκαλοι για να μάθουν τα παιδιά να σκέφτονται και να μιλούν καλύτερα, όμως τα «κανονικά» λεξικά τα φτιάχνουν οι δάσκαλοι.
Μ μ
μαμά
-η μανούλα, είναι ένας άνθρωπος που φροντίζει τα μωρά και τους δίνει φαγητό για να μεγαλώσουν (Λύρα Γ.)
-είναι το πιο ιερό πράγμα στη γη (Γιώργος Ψ.)
-είναι καλή και φροντίζει τα παιδιά της (Σταμάτης Μ.)
-δίνει φαγητό στα παιδιά για να μεγαλώσουν και να γίνουν
πιο δυνατά (Μάρθα Μ.)
-η μαμά μας γεννάει (Βικτώρια Κ.)
-έχει το ίδιο αίμα μ’ εμάς(Θανάσης Τ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι ο άνθρωπος που μας γεννάει, μας
φροντίζει για να μεγαλώσουμε, έχει το ίδιο αίμα με
εμάς και είναι το πιο ιερό πράγμα στη γη!!
Ν ν
νηπιαγωγείο
-είναι το σχολείο που αγαπάμε (Γιούλη Σ.)
-εδώ που είμαστε εμείς (Σταμάτης Μ.)
-είναι σχολείο που πάνε τα μικρά παιδιά, τα νήπια και παίζουνε και μαθαίνουνε (Χαρά Π.)
-είναι ένα κτίριο όπου πάνε τα παιδάκια για να μαθαίνουν γράμματα και πολλά πράγματα (Μάρθα Μ.)
-έχει πολλά παιχνίδια, μαρκαδόρους που ζωγραφίζουμε και μαθαίνουμε και πράγματα (Σταμάτης Μ.)
-έχει παραμύθια που διαβάζουμε (Κωνσταντίνος Χ.) και κάνουμε εργασίες με τις δασκάλες και τους δασκάλους (Βικτώρια Κ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι ένα κτίριο που πάνε τα μικρά παιδιά, τα νήπια δηλαδή, μαθαίνουνε πράγματα, κάνουνε εργασίες, ζωγραφίζουνε, διαβάζουνε παραμύθια και παίζουμε. Είναι το σχολείο που αγαπάμε!
Ξ ξ
ξένος
-είναι ένας άνθρωπος που δεν τον γνωρίζουμε (Καλλιόπη Κ.-Λύρα Γ.) κι αν είναι κακός θέλει το κακό μας (Καλλιόπη Κ.)
-ξένος είναι αυτός που δεν καταλαβαίνει όταν του μιλάνε ελληνικά στην Ελλάδα γιατί εκείνος μιλάει αλβανικά (Άγγελος Χ.)
-είναι ένας άνθρωπος από άλλη χώρα που πάει σε μια ξένη χώρα (Μανώλης Γ.)
-ξένος είναι κάποιος που έρχεται επίσκεψη στο σπίτι μας και δεν είναι από την οικογένεια μας (Γιούλη Σ.)
-είναι κάποιος που δεν του μιλάμε γιατί δεν τον ξέρουμε (Μάρθα Μ.)
-είναι ένας άνθρωπος που δεν τον έχουμε ξαναδεί ποτέ (Ιζάουρα Κ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι ένας άνθρωπος που δεν γνωρίζουμε γιατί δεν τον έχουμε ξαναδεί ποτέ, κάποιος που έρχεται από άλλη σε μια ξένη χώρα και δεν καταλαβαίνει τη γλώσσα αλλά και κάποιος που έρχεται επίσκεψη σπίτι μας και δεν είναι από την οικογένεια μας.
Ο ο
ομορφιά
-ομορφιά είναι η αγάπη (Σουζάννα Ο.)
-ένα όμορφο πρόσωπο (Βάϊα Τ.)
-ομορφιά είναι μια γυναίκα που στολίζεται και βάφεται, κάτι που μας αρέσει και το θαυμάζουμε (Χαρά Π.)
-είναι τα λουλούδια, τα μαργαριτάρια κι όταν φοράς ένα ωραίο ρούχο (Αλέξης Μ.)
-η ομορφιά είναι η μόδα, ένα πρόσωπο που χαμογελάει (Γιούλη Σ.)
-μια όμορφη γυναίκα που παντρευόμαστε (Φάνης Λ.)
-ομορφιά είναι όταν είμαστε όλοι αγαπημένοι και όταν ένας άντρας και μια γυναίκα φιλιούνται (Στέλιος Μ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι ένα πρόσωπο που χαμογελάει, κάτι που μας αρέσει και το θαυμάζουμε και την έχει ένα πράγμα ή ένας άνθρωπος που μας αρέσει.
Π π
πόλεμος
-είναι ένας τσακωμός μεγάλος αλλά οι άνθρωποι σ’ αυτόν τον τσακωμό…πεθαίνουνε (Μάρθα Μ.)
-είναι κάποιοι πολεμιστές που τσακώνονται (Αλέξανδρος Σ.) και πεθαίνουνε στον πόλεμο (Σταμάτης Μ.)
-είναι θάνατος και σκοτώνονται πολλοί άνθρωποι και δεν πρέπει να γίνεται (Στέλιος Μ.)
-είναι ότι έρχεται μια άλλη χώρα στην Ελλάδα και πολεμάνε (Οδυσσέας Λ.)
-έχουν σπαθιά, όπλα και τανκ αλλά οι κακοί είναι κακοί και με τίποτα δε σταματάνε να χτυπάνε τους καλούς (Οκτάβιος Π.)
-πολεμάνε γιατί θέλουν κάτι απ’ τους άλλους (Γεωργία Γ.)
-όταν δεν υπάρχει ειρήνη γίνεται πόλεμος (Ιζάουρα Κ.)
-άμα είναι έτοιμοι να πάνε στον πόλεμο τους δίνουνε να φάνε και να πιούνε (Γεωργία Γ.)
-αυτός ο πόλεμος λέγεται επανάσταση (Γιώργος Ψ.)
-οι Έλληνες τα παλιά χρόνια κάνανε πόλεμο με τους Τούρκους (Μάριος Π.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι ένα μεγάλος τσακωμός που κάνουνε οι άνθρωποι μεταξύ τους με όπλα γιατί ο ένας θέλει κάτι από τον άλλο, μόνο που σε αυτόν τον τσακωμό…πεθαίνουνε!
προσευχή
-είναι μια ευχή στο θεό (Σταύρος Κ.)
-κάτι που κάνουμε στο θεό (Μαρία Λ.)
-που προσευχόμαστε στο θεό να μας έχει καλά (Ευθύμης Γ.)
-κάτι που κάνουν τα παιδιά για να τα αγαπάει ο θεός (Αθανασία Α.)
-για να μη βλέπουμε κακά όνειρα κάνουμε προσευχή το
βράδυ, τη λέμε και βλέπουμε καλά όνειρα (Αποστόλης Σ.)
-προσευχή κάνουμε για να μας φυλάει ο θεός (Οδυσσέας Λ.)
-όταν έχει πεθάνει κάποιος κάνουμε προσευχή και του
βάζουμε λουλούδι (Σαβίνα Γ.)
-πάμε και φιλάμε την Παναγία και προσκυνάμε (Μαργαρίτα Β.)
-προσευχή κάνουμε όταν το μεσημέρι τρώμε το φαγητό μας στο σχολείο (Νίκος Σ.) -κάτι που κάνουμε το βράδυ και το πρωί που σηκωνόμαστε (Δήμητρα Χ.)
-κάνουμε προσευχή μεσημέρι, απόγευμα, βράδυ, πρωί κι όταν φεύγουμε από το σχολείο (Λευκή Τ.)
-προσκυνάμε το Χριστούλη (Γιούλη Σ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι μια ευχή που κάνουμε στο θεό για να μας προσέχει, να μας αγαπάει και να βλέπουμε καλά όνειρα και πολλοί άνθρωποι την κάνουν το πρωί όταν ξυπνήσουν και το βράδυ πριν κοιμηθούν.
πρωθυπουργός
-είναι ο αρχηγός της χώρας (Φάνης Λ.)
-πρωθυπουργός είναι ο Καραμανλής (Γιάννης Σ.)
-όποιος βγει πρώτος στις εκλογές θα γίνει αυτός πρωθυπουργός και τον δείχνουν στην τηλεόραση (Γιούλη Σ.-Δήμητρα Χ.)
-αυτός γράφει στα χαρτιά τις διαταγές και αποφασίζει τι θα κάνουν οι άλλοι (Βάϊα Τ.)
-ο πρωθυπουργός υπάρχει σε διάφορες χώρες (Σουζάννα Ο.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι ο αρχηγός της χώρας που βγαίνει πρώτος στις εκλογές, γράφει διαταγές στα χαρτιά, αποφασίζει τι θα κάνουν οι άλλοι και υπάρχει στις περισσότερες χώρες. Στην Ελλάδα πρωθυπουργός είναι ο Καραμανλής.
Ρ ρ
ραδιόφωνο
-είναι το πράγμα που ακούμε μουσική και βάζουμε μέσα cd (Μάρθα Μ.)
-βάζουμε μέσα cd για να ακούμε τραγούδια, παραμύθια (Ιάκωβος Γ.)
-είναι κάτι που βάζουμε μουσική και ακούμε και το μεσημέρι το
βάζουμε χαμηλά γιατί κοιμούνται οι άνθρωποι (Κωνσταντίνος Χ.)
-είναι ένα ηλεκτρονικό πράγμα, βάζουμε cd και κασέτες,
ακούμε παραμύθια, μουσική, τραγούδια και έχει κάτι που
ακούμε {εννοεί τα ακουστικά} (Σταμάτης Μ.)
-είναι κάτι που το βάζουμε σε μεγάλες τσάντες και το πάμε όπου θέλουμε (Αλέξανδρος Σ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι μία ηλεκτρονική συσκευή στην οποία ακούμε μουσική, τραγούδια και παραμύθια αλλά το μεσημέρι πρέπει να το βάζουμε χαμηλά γιατί κοιμούνται οι άνθρωποι.
Σ σ
σύννεφο
-είναι κάτι άσπρο, μακρύ και χνουδωτό (Μοσχούλα Μ.)
-το σύννεφο είναι κάτι μαύρο που ρίχνει βροχή (Μαρία Τ.)
-το σύννεφο το βλέπουμε στον ουρανό όταν βρέχει (Μωχάμεντ Αλ Ζ.)
-είναι σταγονίτσες που είναι όλες μαζεμένες μαζί (Δέσποινα Π.)
-κρύβει μέσα του αστραπές και κεραυνούς (Φάνης Λ.)
-μοιάζει με βαμβάκι και σαντιγύ, δεν βγάζει πάντα βροχή αλλά
μπορεί να κάθεται κι έτσι στον ουρανό παρέα με τον ήλιο (Χαρά Π.)
-πολλές φορές χάνεται και δεν μπορούμε να το βρούμε στον ουρανό (Κωνσταντίνα Κ.)
-τα μικρά συννεφάκια βγάζουν σταγόνες και τα μεγάλα βροχή. Όταν τα πυροβολείς τα σύννεφα στάζουν από μέσα τους και όταν γίνονται γκρι αρχίζουν να μουρμουρίζουν, να τρακάρουν με άλλα σύννεφα και να ρίχνουν βροντές (Γιούλη Σ.)
-είναι κάτι που μοιάζει με χιόνι κολλημένο (Στέλιος Μ.)
-κάτι που έχει σχέδια πολλά και το έφτιαξε ο θεός (Αθανασία Α.)
-όταν ζεσταίνεται μια σταγονίτσα ανεβαίνει ψηλά και γίνεται σύννεφο (Μαριέττα Π.)
-όταν φυσάει τα σύννεφα πάνε βόλτα στον ουρανό και μόλις αρχίζει να βρέχει γίνονται μαύρα ή γκρι σκούρα (Έλενα Μ.)
-όταν είναι μαύρο έχει μέσα του νερό και βρέχει όποτε θέλει (Μαργαρίτα Β.)
-είναι πάνω στον ουρανό και είναι τις πιο πολλές φορές άσπρο (Σοφία Λ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι κάτι άσπρο και χνουδωτό, υπάρχει σε πολλά σχέδια, μοιάζει σα βαμβάκι με σαντιγί ή χιόνι κολλημένο, μαζεύει το νερό και βρέχει, ρίχνει βροντές και αστραπές και όταν φυσάει πάει βόλτα στον ουρανό.
Τ τ
τηλεόραση
-είναι κάτι που έχει ένα τηλεκοντρόλ και βλέπουμε ειδήσεις, παιδικά, ταινίες και έχει κεραία από πάνω και άμα χαλάσει η εικόνα
και κάνει χιόνια, την κουνάς την κεραία για να φτιάξει (Βιολέτα Π.)
-το τηλεκοντρόλ έχει κουμπιά κι όταν τα πατάς βάζεις άλλο κανάλι και είναι τετράγωνη (Αλέξης Μ.)
-η τηλεόραση άμα την ανοίξεις και δεις πολλή ώρα σου χαλάει τα μάτια (Γιούλη Σ.)
-είναι κάτι που πρέπει να το σβήνουμε όταν τελειώνει αυτό που βλέπουμε (Μανώλης Γ.)
-όταν έχει πολύ αέρα κουνιέται η κεραία και δείχνει μουτζούρες (Στέλιος Μ.)
-το γυαλί της τηλεόρασης λέγεται οθόνη κι έχει και κάτι τρύπες στο πλάι για να ακούγεται η φωνή, τα ηχεία. Τις πουλάνε και στα σούπερ μάρκετ. Με το κόκκινο κουμπί την ανοίγεις και την κλείνεις και κάθε αριθμός στο τηλεκοντρόλ δείχνει και διαφορετικό κανάλι για να βλέπεις όταν τα πατάς όποιο θέλεις εσύ (Φάνης Λ.)
-τηλεόραση είναι κάτι που παίρνουνε οι άνθρωποι αλλά δεν κάνει να βλέπουνε πολλή ώρα γιατί μπορεί να χαλάσουνε τα μάτια τους και να φορέσουνε γυαλιά (Αποστόλης Σ.)
-την έχουμε στο σαλόνι (Λευτέρης Δ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι μία συσκευή με γυάλινη οθόνη που έχουμε στο σαλόνι στην οποία βλέπουμε παιδικά, ταινίες και ειδήσεις. Με το τηλεκοντρόλ (τηλεχειριστήριο) μπορούμε πατώντας τα κουμπάκια με τους αριθμούς να βάζουμε όποιο κανάλι θέλουμε αλλά δεν πρέπει να βλέπουμε πολλή ώρα γιατί θα χαλάσουν τα μάτια μας και ίσως…το μυαλό μας.
Υ υ
ύπνος
-ο ύπνος είναι κάτι καλό γιατί όταν κοιμόμαστε μεγαλώνουμε (Μπάμπης Π.)
-είναι το πιο καλό πράγμα για να σε ξεκουράσει (Γιούλη Σ.)
-είναι όταν ένας άνθρωπος ξαπλώνει τη νύχτα για να ξεκουράζεται (Μάρθα Μ.)
-ύπνος είναι όταν βάζουμε το κεφάλι μας στο μαξιλάρι και κλείνουμε τα μάτια (Αλέξης Μ.)
-είναι απαραίτητος πριν οδηγήσεις για να μην τρακάρεις με το αυτοκίνητο (Χαρά Π.)
-στον ύπνο μας βλέπουμε όνειρα και εφιάλτες (Στέλιος Μ.)
-όλοι οι άνθρωποι κοιμούνται στη νύχτα (Ιάκωβος Γ.)
-όταν πάει βράδυ κοιμόμαστε και δε ξυπνάμε γιατί είναι βράδυ (Κωνσταντίνος Χρ.)
-κοιμάμαι από τις 9 και ξυπνάω γελαστά (Βικτώρια Κ.)
-γιατί όταν κοιμόμαστε άλλη ώρα γκρινιάζουμε το πρωί όπως ο αδερφός μου που βάραγε τη μάμα μου (Σταμάτης Μ.)
-όταν κοιμόμαστε αργά ξυπνάμε και θέλουμε όλο να τσακωνόμαστε κι όταν κοιμόμαστε πολύ, ξυπνάμε πιο γελαστοί (Μάρθα Μ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι όταν βάζουμε το κεφάλι μας στο μαξιλάρι και κλείνουμε τα μάτια. Είναι το πιο καλό πράγμα για να σε ξεκουράσει και είναι απαραίτητος γιατί άμα δεν κοιμάσαι καλά γκρινιάζεις και τσακώνεσαι με όλους.
Φ φ
φεγγάρι
-ένα πράγμα που βγαίνει τη νύχτα (Στέλλα Π.)
-είναι η πανσέληνος (Μαρία Τ.)
-μοιάζει στο σχήμα με μπανάνα αλλά δεν είναι μπανάνα (Αθανασία Α.)
-είναι κάτι σαν πιάτο ασημένιο που βγαίνει το βράδυ (Δέσποινα Π.)
-είναι ένας άλλος πλανήτης (Σουζάννα Ο.)
-είναι κάτι που μοιάζει με τα αστέρια (Μπάμπης Π.)
-είναι κάτι άσπρο που το βλέπουμε τη νύχτα στον ουρανό και μοιάζει με μπανάνα (Βάγια Τ.)
-βγαίνει πάντα μαζί με το σκοτάδι (Άγγελος Χ.)
-όταν το βλέπουμε στον ουρανό είναι ώρα να πέσουμε στο κρεβάτι μας (Δανιήλ Ι.)
-μοιάζει με κύκλο που έχει κοπεί στη μέση κι έχει μείνει μόνο το ένα κομμάτι. Άλλες φορές είναι μεγάλο, άλλες μικρό και μερικές φορές γίνεται μισοφέγγαρο (Στέλιος Μ.)
-όταν δεν έχουμε φακό την νύχτα μας βοηθάει να βλέπουμε (Χαρά Π.)
-είναι κάτι που φωτίζει όλη τη γη και τον ουρανό (Φάνης Λ.)
-είναι κίτρινο, βγαίνει το βράδυ όταν φεύγει ο ήλιος και μας δείχνει το δρόμο για να γυρίσουμε πίσω στα σπίτια μας (Μαριέττα Π.)
-είναι από σκόνη για να βγαίνει στον ουρανό για να έχουμε φως τη νύχτα και να βλέπουμε (Μαργαρίτα Β.)
-στο φεγγάρι έχουνε πάει άνθρωποι με διαστημόπλοια (Ιγνάτιος Μ.)
-όταν πηγαίνω βόλτα τη νύχτα με το μπαμπά και τη μαμά μας δείχνει που είναι το σπίτι μας για να γυρίσουμε (Αφροδίτη Κ.)
-είναι κύκλος, γίνεται μισοφέγγαρο, χάνεται και μετά πάλι ολόκληρο (Έλενα Μ.)
-είναι κίτρινο και μοιάζει με μπανάνα (Πάρης Γ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι κάτι κίτρινο που βγαίνει τη νύχτα στον ουρανό. Άλλες φορές είναι ολόκληρο κι άλλες μικρότερο. Μοιάζει με μπανάνα, με στόμα, με ασημένιο πιάτο, με κύκλο που έχει κοπεί στη μέση. Φωτίζει τη γη μας και μας βοηθάει να βλέπουμε τη νύχτα. Το φεγγάρι παίρνει το φως του από τον ήλιο.
φίλος
-είναι ένας άνθρωπος που κάνει συντροφιά σε έναν άλλο άνθρωπο (Μάρθα Μ.)
-είναι κάποιος που δεν τσακωνόμαστε και δε χτυπάμε (Κωνσταντίνος Χ.)
-παίζουνε μαζί κάθε μέρα κι άμα παίζουνε ωραία γίνονται και φίλοι (Βασίλης Μ.)
-είναι κάποιος που είμαστε φίλοι για πάντα (Γιάννης Φ.)
-τον αγαπάμε (Ιάκωβος Γ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι ένας άνθρωπος που μας κάνει συντροφιά, δεν τσακωνόμαστε αλλά παίζουμε ωραία μαζί του και τον αγαπάμε. Οι φίλοι είναι πολύ σημαντικό πράγμα.
Χ χ
χαζός
-κάποιος που δε ξέρει την τύφλα του (Θανάσης Τ.)
-αυτός που έχει άρρωστο μυαλό (Λευτέρης Σ.)
-αυτός που κάνει κακά πράγματα (Ελευθερία Π.), που κάνει βλακείες και τρέλες (Λευτέρης Δ.), που κοροϊδεύει τον άλλο (Βασίλης Δ.), που δεν κάνει τίποτα σωστό (Στέλιος Μ.), που δεν καταλαβαίνει (Μαρσίλντ Μ.)
-είναι ένας άνθρωπος που όταν θέλει να πει κάτι κάνει τον τρελό (Νεκταρία Θ.)
-είναι αυτός που χαζεύει (Γιώργος Χ.)
-ο κακός άνθρωπος τον καλό τον λέει χαζό (Νικόλ Λ.)
-αυτός που το παίζει έξυπνος αλλά δεν είναι (Ευθύμης Γ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: λέμε έτσι κάποιον άνθρωπο που δεν καταλαβαίνει τίποτα, που κάνει βλακείες και τρέλες, που χαζεύει ή το παίζει έξυπνος.
χιόνι
-είναι κάτι άσπρες μπαλίτσες (Αλέξανδρος Σ.) που φτιάχνουμε χιονάνθρωπους (Λευτέρης Δ.)
-είναι κάτι που πέφτει στο έδαφος (Γιάννης Φ.)
-είναι κάτι που τα παιδιά φτιάχνουνε χιονόμπαλες και παίζουνε χιονοπόλεμο. Όταν το πιάνεις είναι κρύο, είναι άσπρο κι όταν ο ήλιος βγαίνει λιώνει (Οκτάβιος Π.)
-είναι νερό παγωμένο που πέφτει από τον ουρανό (Μάρθα Μ.)
-είναι κάτι που κάνει τους ανθρώπους να φοράνε γάντια, κασκόλ και σκουφιά (Μαρία Μ.)
ΟΡΙΣΜΟΣ: είναι άσπρες μπαλίτσες, σα νερό παγωμένο, που πέφτουν στο έδαφος από τον ουρανό το χειμώνα κι όταν βγαίνει ο ήλιος λιώνει. Με το χιόνι παίζουμε χιονοπόλεμο και φτιάχνουμε
