Κάνει την πάπια
Σε ποια περίπτωση λέγεται: όταν κάποιον κάνει τον ανήξερο για κάτι που προφανώς γνωρίζει.
Από πού προήλθε: Αυτός που κρατούσε τα κλειδιά του παλατιού στα βυζαντινά χρόνια λεγόταν Παπίας. Με τον καιρό το όνομα «Παπίας» έγινε τίτλος τιμής που αποδιδόταν σε κάποιον έμπιστο της αυλής του αυτοκράτορα. Κάποτε ‘ηρθε ο καιρός και έγινε Παπίας του παλατιού ο Ιωάννης Χανδρινός, άνθρωπος σκληρός και ύπουλος, ως λέγεται. Όταν κανείς του παραπονιόταν πως τον είχε αδικηθεί από τον ίδιο, ο Χανδρινός του έλεγε υποκριτικά πως «είσαι ο καλύτερος μου φίλος». Η διπροσωπία του αυτή έμεινε παροιμιώδης ώστε όταν κανείς φαινόταν να προσποιείται τον ανήξερο σε κάποιο θέμα που οι υπόλοιποι υπέθεταν ότι γνώριζε, του έλεγαν ειρωνικά «ποιείς τον Παπία». Με μια μικρή παραφθορά έφτασε ως εμάς και μάλιστα ιδιαιτέρως διάσημη.
***
Κάθε κατεργάρης στον πάγκο του
Σε ποια περίπτωση λέγεται: όταν θέλουμε να δηλώσουμε, κυριολεκτικά ή περιπαικτικά, ότι καθένας πρέπει να επιστρέψει στο πόστο του, στην εργασία του.
Από πού προήλθε: κάτεργο ήταν το πλοίο (πλεούμενη φυλακή ουσιαστικά) όπου δούλευαν πρώην κατάδικοι, άνθρωποι δηλαδή με πλούσια ζωή στις φυλακές και στις σπουδαίες πράξεις! Αυτοί αναλάμβαναν να τραβούν το κουπί των πλοίων και το όνομα τους-καθώς εργάζονταν στα κάτεργα- ήταν κατεργάρηδες. Όταν είχε καιρό, το καράβι αγκυροβολούσε και το πλήρωμα ξαπόσταινε. Μα σαν έπεφτε ο αέρας και έπρεπε να ξεκινήσουν ξανά, το βούκινο φώναζε «κάθε κατεργάρης στον πάγκο του».
***
Και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο
Σε ποια περίπτωση λέγεται: για κάθε άνθρωπο που τα θέλει όλα δικά του
Από πού προήλθε: άγνωστη η πηγή δημιουργίας της φράσης. Αυτό που μας είναι γνωστό είναι ότι όλοι οι λαοί έχουν παρόμοιες παροιμίες για τον πλεονέκτη άνθρωπο. Π.χ. θέλει και αιχμάλωτο, θέλει και λύτρα (ισπανική).
***
Και το κουκούτσι αμύγδαλο
Σε ποια περίπτωση λέγεται: όταν κάποιος δεν πετάει τίποτε από κάποιο πράγμα και το αξιοποιεί εξ’ ολοκλήρου.
Από πού προήλθε: η πλήρης φράση είναι «καϊσί βερίκοκο και το κουκούτσι αμύγδαλο». Ο καρπός της καϊσιάς (ποικιλία βερίκοκου) είναι γλυκός ενώ το κουκούτσι της είναι μεγάλο. Έτσι επικράτησε η φράση για όποιον αξιοποιεί τα πάντα.
***
Κάποιος φούρνος θα γκρεμίστηκε
Σε ποια περίπτωση λέγεται: όταν κάτι συμβαίνει πολύ σπάνια ή αναπάντεχα.
Από πού προήλθε: Στην Αθήνα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους κι εντεύθεν οι φούρνοι ήταν λιγοστοί αναλογικά με τους κατοίκους. Τόσο λίγοι που αναλογούσε σχεδόν ένας φούρνος για κάθε συνοικία ολόκληρη. Κι αυτό γιατί οι νοικοκυρές συνήθως ζύμωναν μόνες τους οπότε οι πελάτες των φούρνων ήταν λίγοι. Όταν λοιπόν ερχόταν στο σπίτι κάποιου ένας απροσδόκητος επισκέπτης, οι νοικοκυραίοι έλεγαν περιπαιχτικά ότι θα γκρεμίστηκε κάποιος φούρνος (ο κοντινός του επισκέπτη), εννοώντας ότι ο επισκέπτης έφτασε ως το σπίτι τους αναζητώντας φούρνο να αγοράσει ψωμί.
