Γεννήθηκαν στην Αθήνα. Κάποιο καλοκαίρι συναντήθηκαν, κάποιο άλλο χάθηκαν. Και κάποιο επόμενο τους έφερε μαζί και στη ζωή. Τους ενώνουν τουλάχιστον ένα παιδί και μερικά βιβλία που φτιάχνουν μαζί, Εκείνος είναι δάσκαλος και ασχολείται πέραν των μαθητών του και των βιβλίων, με τη μουσική και το θέατρο. Εκείνη είναι απόφοιτη της αρχιτεκτονικής του Μετσόβιου Πολυτεχνείου και δραστηριοποιείται στους τομείς της αρχιτεκτονικής, της γραφιστικής και της εικονογράφησης.
Αφορμή για να μιλήσουμε μαζί τους στάθηκε το βιβλίο τους «Όταν το κορίτσι αποφάσισε…», ένα θαυμάσιο βιβλίο που εκτιμήσαμε και πιθανότατα αδικήσαμε αφού έμεινε (οριακά) εκτός Χρυσής Λίστας 2022. Όπου ένα κορίτσι διστάζει να κολυμπήσει και αποφασίζει να νικήσει τον φόβο της με τρόπους… αμίμητους!
Ο συγγραφέας Κωνσταντίνος Μπουτόπουλος και η εικονογράφος Χάρις Σαπουντζή σε #Συνέντευξη στο #ELNIPLEX.
Εισαγωγή
Κωνσταντίνε, Χάρις, καλώς ήρθατε. Προτού αποφασίσετε να γράψετε και να εικονογραφήσετε τις δικές σας ιστορίες, υπάρχει μια ιστορία που ενώνει εσάς τους δύο. Ποια είναι αυτή;
Απόστολε, κατ’ αρχήν να σε ευχαριστήσουμε για την ευκαιρία που μας δίνεις να μιλήσουμε για τη δουλειά μας.
Η δική μας ιστορία ξεκινά πριν από περίπου τριάντα χρόνια, όταν παιδιά ακόμη συναντηθήκαμε ένα καλοκαίρι. Έκτοτε μια χανόμασταν, μια βρισκόμασταν, περάσαμε από σαράντα κύματα μέχρι που και πάλι ένας Αύγουστος μας έφερε κοντά. Είμαστε μαζί τα τελευταία δεκατέσσερα χρόνια και πέρα από όλα όσα μας ενώνουν, έχουμε την οχτάχρονη κόρη μας, το μικρό μας Φ, τη Φαίδρα.
Πόσο σχετίζονται οι σπουδές σας με την επιλογή σας να γράψετε και να εικονογραφήσετε ιστορίες για παιδιά;
Κωνσταντίνος: Νομίζω ότι η συγγραφή ήταν πάντα ένα σημαντικό κομμάτι του εαυτού μου. Έγραφα πολύ πριν να αποφασίσω ποιο επάγγελμα θα ήθελα να ακολουθήσω. Το γεγονός ότι έγινα δάσκαλος, θεωρώ ότι ήταν καθοριστικό για τη στροφή μου προς το παιδικό βιβλίο, το οποίο μέχρι τότε δε με είχε απασχολήσει ιδιαίτερα.
Χάρις: Ανέκαθεν με γοήτευε η κατασκευή εικόνων. Στο παρελθόν ερασιτεχνικά είχα ασχοληθεί με φωτογραφία, πήρα μια μικροσκοπική γεύση από τον φανταστικό κόσμο του κινηματογράφου και έκανα μια προσπάθεια με τα κόμικς.
Ο κόσμος των παιδιών, από την άλλη, αρχικά αποτελούσε για εμένα ένα άγνωστο σύμπαν και ουδέποτε με είχε απασχολήσει καλλιτεχνικά αλλά η ζωή με ένα δάσκαλο με έφερε κοντά και πραγματικά ο κόσμος αυτός με σαγήνεψε. Σε κάθε μου βήμα, οι σπουδές μου στην αρχιτεκτονική αποτελούν την εργαλειοθήκη μου.
Η δημιουργία ενός μικρού εκδοτικού ήταν μια λύση απέναντι στο σύνθετο εκδοτικό τοπίο της εποχής;
Στα πρώτα μας βήματα είχαμε τη χαρά να μας ανακαλύψει ο Αλέκος Τριλίβας, ένας εκδότης που ήθελε να επεκταθεί στον χώρο του παιδικού βιβλίου. Όταν γεννήθηκε η κόρη μας, ο Αλέκος μετονόμασε τις εκδόσεις του σε εκδόσεις Φαίδρα και το ταξίδι ξεκίνησε. Μας άρεσε η δημιουργική ελευθερία και το οικογενειακό κλίμα. Με τον Αλέκο εκδώσαμε τα βιβλία «Μια γραμματική ιστορία», «Μια αριθμητική ιστορία», «Η συμμορία των ξένων» και «Η πέτρα». Κάποια στιγμή η συνεργασία αυτή έκανε τον κύκλο της. Θέλαμε να έχουμε τη δυνατότητα τα βιβλία μας να ταξιδέψουν πιο μακριά και ένας μικρός εκδοτικός οίκος δεν μπορεί να το προσφέρει αυτό.
Κάπως έτσι η τύχη μας οδήγησε στον Νίκο Χατζόπουλο και τις εκδόσεις Φουρφούρι. Μας εμπιστεύτηκε, μας έδωσε την ελευθερία που είναι τόσο απαραίτητη όταν μιλάμε για οποιαδήποτε μορφή τέχνης και προχωρήσαμε στην έκδοση του πρώτου βιβλίου της σειράς «Όταν το κορίτσι αποφάσισε…»
Μιλήστε μας για εκείνα τα πρώτα δύο βιβλία: «Μια γραμματική ιστορία» και «Μια αριθμητική ιστορία». Θέλατε να αναδιατάξετε τον τρόπο που τα περισσότερα παιδιά βλέπουν τα γράμματα και τους αριθμούς;
Η Γραμματική Ιστορία ήταν το πρώτο μας παιδικό βιβλίο. Αφορμή στάθηκε η γέννηση του ανιψιού μας του Στέφανου, οπότε ουσιαστικά η ιδέα άρχισε να υλοποιείται μέσα στο μαιευτήριο. Για εμάς είναι ένα ξεχωριστό βιβλίο καθώς πρόκειται και για την πρώτη μας συνεργασία. Η ιδέα ήταν να μιλήσουμε για τα γράμματα αλλά μέσα σε ένα πλαίσιο περισσότερο κοινωνικό παρά διδακτικό. Η Αριθμητική Ιστορία ήταν μια απόπειρα να ασχοληθούμε με δύσκολες έννοιες όπως το τίποτα και το κάτι μέσα από τους αριθμούς. Πρόκειται κατά βάση για μια άσκηση στην επιχειρηματολογία και οι αριθμοί ένα και μηδέν αποτελούσαν τους καλύτερους δυνατούς ήρωες.
«Όταν το κορίτσι αποφάσισε…».
Ο φόβος να κολυμπήσει ένα παιδί είναι θα έλεγα αρχετυπικός. Ακολουθεί κλισέ ερώτηση. Υπήρξε κάποια συγκεκριμένη αφόρμηση για αυτήν την ιστορία;
Ασφαλώς. Όπως στα περισσότερα βιβλία μας, έτσι και στο κορίτσι αφόρμηση υπήρξε η κόρη μας. Η Φαίδρα όταν ήταν μικρή απέφευγε με κάθε τρόπο τη θάλασσα. Εμείς αγωνιζόμασταν να την πείσουμε να μπει, τσακωνόμασταν, τις λέγαμε ιστορίες, αγοράζαμε κάθε είδους φουσκωτό και σε γενικές γραμμές κάναμε όλα τα κλισέ λάθη που κάνουν οι γονείς σε αυτές τις περιπτώσεις. Τελικά η Φαίδρα χρειαζόταν να πάρει απλώς τον χρόνο της κι εμείς έπρεπε μόνο να της τον δώσουμε. Κάπως έτσι γεννήθηκε η ιδέα του κοριτσιού. Η σειρά αυτή νομίζω ότι είναι περισσότερο διδακτική για τους γονείς παρά για τα παιδιά.
Οι χαρακτήρες κοριτσιών στα σύγχρονα ελληνικά παραμύθια και βιβλία για παιδιά εξακολουθούν να είναι αρκετά λιγότεροι από εκείνους των αγοριών. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Ομολογώ ότι δεν το είχα προσέξει. Μπορώ ίσως να το αποδώσω στη στερεοτυπική εικόνα του αγοριού που είναι άτακτο, έχει περισσότερη πλάκα, κάνει σκανταλιές και άλλα που προφανώς όποιος ασχολείται με τα παιδιά ξέρει ότι ουδεμία σχέση έχουν με την πραγματικότητα. Ως δάσκαλος μπορώ να πω με σιγουριά ότι έχω συναντήσει τόσους «ήρωες» όσες και «ηρωίδες».
Στο ELNIPLEX έγραψα: «Οι παράλληλες ευκαιρίες που προσφέρει η ιστορία για πειράματα, επιστήμη (βύθιση, επίπλευση, αντίδραση στο νερό, βαρύτητα κτλ) αποτελούν μια παράπλευρη ωφέλεια του αναγνώστη». Τα είδα μόνο εγώ αυτά και μπήκαν από την εμπειρία σας ασυναίσθητα ή τα εντάξατε στοχευμένα, Κωνσταντίνε, λόγω και της εμπειρίας σου ως εκπαιδευτικός;
Για να είμαι ειλικρινής το σχόλιό σου στο ELNIPLEX μου άνοιξε τα μάτια και συνειδητοποίησα ότι ασυναίσθητα το μεταπτυχιακό μου στη φυσική και η δουλειά μου ως δάσκαλος έχει εισχωρήσει για τα καλά ακόμα και στο συγγραφικό μου έργο.
Νομίζω ότι σε μεγάλο βαθμό ο δάσκαλος παραμένει δάσκαλος σε όλες τις στιγμές της ζωής του.
Χάρις, με ενδιαφέρει πολύ η εικονογραφική σου ματιά. Τη βρήκα εξαιρετικά φρέσκια. Θα ήθελες να μας πεις πώς εργάζεσαι για την εικονογράφηση ενός βιβλίου, εν προκειμένω αυτού;
Κάθε ιστορία αποτελεί για εμένα ένα νέο πεδίο εξερεύνησης. Προσπαθώ να διαβάσω τη δυναμική της και αναζητώ τα καταλληλότερα μέσα για την εικονοποιήσω. Άλλοτε γίνεται αβίαστα, άλλοτε μετά από πολλές δοκιμές, αποτυχίες και φυσικά καβγάδες με τον Κωνσταντίνο! Άξυστα μολύβια, σκισμένα χαρτιά, χυμένα χρώματα, στοιβαγμένα αρχεία, άπλυτα πιάτα και πεταμένες λέξεις είναι το αποτέλεσμα μέχρι που η ιδέα γεννιέται ξαφνικά.
Το Κορίτσι αποτέλεσε μια μεγάλη πρόκληση καθώς η παγίδα του «κάπου το έχω δει» ήταν εκεί και την περιτριγύριζα. Η ιστορία είναι φρέσκια όσο και παλιά, είναι πρωτότυπη αλλά και καθημερινή και η ηρωίδα δεν θα μπορούσε παρά να ενσωματώνει όλα αυτά τα στοιχεία. Το κορίτσι είναι το κάθε παιδί, όλοι εμείς που με μάσκα ή χωρίς γινόμαστε οι ήρωες του εαυτού μας.
Αυτό το δούναι και λαβείν, το πινγκ πονγκ που παίξατε μεταξύ λέξεων και εικόνων, εκφράζει την ματιά σας πάνω στον τρόπο αφήγησης μιας ιστορίας ή προέκυψε, σας το ζήτησε δηλαδή η ίδια η ιστορία;
Όταν ζεις με τον συνεργάτη σου είναι λογικό να γίνεται αυτό το δούναι και λαβείν αυθόρμητα από ένα σημείο κι έπειτα. Πλέον και οι δύο σκεφτόμαστε με εικόνες και λέξεις.
Όλα τα βιβλία απαιτούν αυτή την ανταλλαγή μεταξύ μας. Ίσως η συγκεκριμένη ιστορία να το ζητά λίγο περισσότερο. Αναγκαστήκαμε τρόπον τινά να μπούμε και οι δύο σε ένα πλαίσιο ή για να το πάω ακόμα παραπέρα, υποχρεωθήκαμε να μπούμε ο ένας στο μυαλό του άλλου. Δεν πιστεύω ότι θα μπορούσε αυτό το αποτέλεσμα να προκύψει με κάποιον άλλο τρόπο. Τουλάχιστον εμείς δεν θα μπορούσαμε να το πετύχουμε διαφορετικά.
Δεν πρόκειται για ένα μεμονωμένο βιβλίο, αλλά για σειρά. Τι περιμένουμε στο δεύτερο ή και στα επόμενα βιβλία;
Πάρα πολλά ελπίζω. Ευχή μας είναι το βιβλίο να αγαπηθεί και να υπάρξει μακρά συνέχεια. Όσες είναι οι σκέψεις και οι προβληματισμοί που απασχολούν τόσο τα παιδικά όσο και τα ενήλικα κεφαλάκια, τόσα είναι και τα βιβλία που δύνανται να γεννηθούν.
Θα δούμε τη μικρή μας ηρωίδα να ξεπερνά κι άλλες φοβίες, να μαθαίνει, να προοδεύει, να κάνει σκανταλιές και να προσφέρει απλόχερα το γέλιο.
Το δεύτερο βιβλίο σιγά σιγά παίρνει σάρκα και οστά, αλλά θα μας επιτρέψεις να μην αποκαλύψουμε περισσότερα αυτή τη στιγμή. Ίσως μόνο ότι το επόμενο ζήτημα που θα διαπραγματευτούμε αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους πονοκεφάλους κάθε οικογένειας.
Επίλογος
Λυπάμαι που δεν ήξερα προηγουμένως για την «Πέτρα» σας. Πρόκειται για ένα πανέμορφο βιβλίο που το χαρακτηρίζετε «για μεγάλους». Και θα ήθελα να κλείσουμε με αυτό…
Η Πέτρα είναι ένα πολύ αγαπημένο μας βιβλίο που εκφράζει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο που εμείς βλέπουμε τον κόσμο. Η βασική ιδέα είναι το πώς τα υλικά αγαθά είναι δυνατόν να αποπροσανατολίσουν και να καθηλώσουν σε έναν τρόπο ζωής που θέτει τα αγαθά στο επίκεντρο και το άτομο στο περιθώριο. Το βιβλίο είναι γραμμένο περισσότερο για τους μεγάλους, καθώς τα παιδιά και ιδίως τα πιο μικρά ξέρουν πολύ καλά τι είναι σημαντικό στη ζωή. Δυστυχώς τα παιδιά τα ξέρουν όλα κι εμείς τα μαθαίνουμε να τα ξεχνούν.
Κωνσταντίνος Μπουτόπουλος – Χάρις Σαπουντζή
Όταν το κορίτσι αποφάσισε…–)
Μια αριθμητική ιστορία–)
Μια γραμματική ιστορία
Η πέτρα
Διαβάστε
Όταν το κορίτσι αποφάσισε, του Κωνσταντίνου Μπουτόπουλου (εικ.: Χάρις Σαπουντζή)
