Γεννήθηκε στη Χαλκίδα όπου πέρασε μισά παιδικά χρόνια. Έπειτα ήρθε η Αυστραλία, άλλα μισά εκεί. Και ύστερα Ελλάδα και Αγγλία, για σπουδές και για ζωή. Τον γνωρίσαμε με το βιβλίο Φον Κουραμπιές εναντίον Κόμη Μελομακαρόνη. Με Το τραγούδι του ύπνου, Το βιβλίο των δικών σου Χριστουγέννων και τον Μικρό Μανού και το φεγγάρι αναζήτησε τον εαυτό του και την άποψή του για το παιδικό βιβλίο.
Με το τελευταίο του βιβλίο ξεκάθαρα τα βρήκε έναν θαυμάσιο δρόμο και προς τα δυο. Το Όλο και το Λίγο που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη με την εικονογράφηση της Ίριδας Σαμαρτζή είναι ένα από τα βιβλία που βάζει το ελληνικό βιβλίο για παιδιά σε μια άλλη τροχιά∙ απενοχοποιημένη, με λογισμούς και όνειρα, με αναζήτηση και ομορφιά. Σαν ποίημα. Γιατί κι ο ίδιος είναι ποιητής (το 2016 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος το ποιητικό του έργο Το Επί Ματαίω) και ας το απαρνηθεί.
Στο ELNIPLEX συνομιλήσαμε και προσεγγίσαμε εκατοντάδες δημιουργούς από την Ελλάδα και τον διεθνή χώρο. Την ευγένεια, την καθαρότητα και την ομορφιά των απαντήσεών του τη συναντήσαμε σπάνια. Τι δεν αξίζει τον χρόνο σου; τον ρώτησα. Για να διατυπώσεις τις επόμενες 8 λέξεις πρέπει να έχεις ποίηση μέσα σου, πολλή. Ό,τι δεν μεγαλώνει προς τη μεριά της αγάπης, μου είπε.
Εδώ στου δρόμου τα μισά, ο συγγραφέας Κυριάκος Χαρίτος σε μια #Συνέντευξη γεμάτη βίωμα και ποίηση στο #ELNIPLEX.
Μαθαίνοντας γεωγραφία. Η ζωή σου σε πέντε κομμάτια γης.
Χαλκίδα.
Η μισή παιδική μου ηλικία. Τα πρώτα σπίτια. Η γιαγιά μου. Το μυθικό καλοκαίρι. Αυτό που δεν μπορεί να ξαναγγιχτεί. Η πόλη που με γέννησε και με σκότωσε. Όλο έφευγα να σωθώ. Επιστρέφω πια όσο μπορώ. Όσο αντέχω. Απολαμβάνω εκ του ασφαλούς τη μικρή γλυκιά κλίμακα. Κανείς δεν έφυγε απ’ τους δικούς μου. Μονάχα εγώ.
Αυστραλία.
Η άλλη μισή. Το πρώτο τραύμα. Ήμουν οκτώ χρονών όταν φύγαμε. Δεν ήξερα ούτε αγγλικά ούτε είχαμε κανέναν εκεί. Μια ξενιτιά που για μένα έγινε τελικά πατρίδα. Τη λάτρεψα. Μα με το που ‘βγαλα ρίζα κι άνθισα έπρεπε να γυρίσουμε. Γύρισα Ελλάδα με πολύ πόνο. Το δεύτερο τραύμα.
Αθήνα.
Το σπίτι μου. Η πόλη μου που δεν είναι πόλη μου. Η μάνα που επέλεξα. Μυθική. Γεμάτη πολύτιμα φαντάσματα. Η ομορφότερη πόλη του κόσμου. Σε κάθε της γωνιά νιώθω ολόκληρος. Με έσωσε.
Αγγλία.
Η χώρα που ονειρεύομαι ακόμα. Η ευτυχία ως τόπος. Ένιωθα γεννημένος εκεί. Πως ανήκα δηλαδή. Αν είχα άλλη μια ζωή, θα ήταν για την Αγγλία.
Μέση Ανατολή.
Τόπος ζοφερός περιχυμένος χρυσάφι. Τρομακτικός μα και υπνωτιστικός. Επικίνδυνος για κάθε αποκλίνοντα. Και πάνω απ’ όλα η μοναξιά. Η μοναξιά ως γη. Ως χώρα. Μου χάρισε την ψυχική κατάρρευση αλλά και ένα ξαναγέννημα. Έναν πιο δυνατό, ελπίζω, εαυτό. Μου χάρισε επίσης και μια εργασιακή αξιοπρέπεια με απολαβές που εδώ δεν υπάρχουν. Είμαι ευγνώμων για όλα. Δεν θα επέστρεφα ποτέ όμως.
Μαθαίνοντας τα παιδιά. Η ζωή σου σε τέσσερα βιβλία.
2009. Φον Κουραμπιές εναντίον Κόμη Μελομακαρόνη. Το πρώτο βιβλίο, μια επιτυχία που αγαπήθηκε γρήγορα πολύ, και δεκατρία χρόνια μετά εξακολουθεί. Πώς και γιατί έρχεται ένα τέτοιο βιβλίο πρώτο; Ποια ήταν η σχέση σου με τα παιδιά; Γιατί θέλησες να επικοινωνήσεις με αυτά πρώτα;
Δεν υπήρχε ποτέ στον νου μου όλο αυτό. Δεν υπήρχε κανένα σχέδιο να γράψω παιδικό βιβλίο. Απλώς μια μέρα ήρθε μια ιδέα και επέμενε τόσο πολύ, που της έδωσα χρόνο και σημασία.
Το Βιβλίο των δικών σου Χριστουγέννων. Αγαπούσες τα Χριστούγεννα; Σε ενοχλούσαν πράγματα στη γιορτή αυτή και αναζήτησες τα καλά της κομμάτια;
Το βιβλίο αυτό το έγραψα ενώ έγραφα τον Φον Κουραμπιέ. Σταμάτησα στη μέση τον Κουραμπιέ και έγραψα το «Βιβλίο των δικών σου Χριστουγέννων». Ολοκληρώθηκε πρώτο, ανεξαρτήτως αν βγήκε έναν χρόνο μετά. Ήταν μια ακαριαία αντίδραση στον μπαρόκ κόσμο του Κουραμπιέ.
Σκέφτηκα ένα βιβλίο γυμνό. Ένα βιβλίο φτωχό. Ένα βιβλίο που δεν έχει τίποτα. Γεμάτο πολύτιμο τίποτα. Αυτό. Συνομιλεί με το «Όλο και το λίγο» πάντως τώρα που το σκέφτομαι.
Το Τραγούδι του Ύπνου. Μικρές καληνύχτες. Είχες καλή σχέση με τα βιβλία από παιδί ή την αποκατέστησες μεγαλώνοντας;
Αυτό μου το παρήγγειλε η Αγγελίδου. Μου είπε θέλω να γράψεις μια Καληνύχτα. Τα βιβλία είναι ο βασικότερος λόγος που θυμάμαι ως μαγική την παιδική μου ηλικία. Τότε δεν λαχταρούσα τίποτα περισσότερο ως δώρο.
Πονάω σχεδόν που δεν τα έχω σήμερα όλα σ’ ένα κουτί. Έχω σπαταλήσει ενέργεια και πόρους για να τα ξαναβρώ. Όποτε το ’χω καταφέρει βέβαια το ψυχικό εφέ δεν είναι το ίδιο. Καταλαβαίνω πως το παιδί εκείνο δεν υπάρχει. Πρόσκαιρα πικραίνομαι γιατί είμαστε εκπαιδευμένοι να καθηλωνόμαστε. Μετά όμως χαίρομαι. Το παιδί εκείνο δεν πρέπει να υπάρχει. Άφησε πίσω το κουκούλι του. Μεταμορφώθηκε.
Ο μικρός Μανού και το φεγγάρι. Στον Λόρκα, επί παραδείγματι, το φεγγάρι συμβόλιζε τον θάνατο, την επιθυμία, τη λαγνεία, τη συναισθηματική ένταση. Στον Μανού είναι φιλία; Αγάπη; Επηρεάστηκες από κάπου στη δική σου «διαμόρφωση» του φεγγαριού;
Το βιβλίο αυτό ήταν ένα δώρο προς κάποιον. Ένα δώρο αγάπης. Ο άνθρωπος αυτός αγαπούσε πολύ το τραγούδι «Hijo de la luna» της Montserrat Caballe. Στα δικά μου μάτια αυτός ήταν ο γιος του φεγγαριού. Ήταν λοιπόν αναπόφευκτο το φεγγάρι να τον αγαπήσει. Ήταν παιδί του. (Ναι. Ήταν Ισπανός.)
Μαθαίνοντας το όλο και το λίγο. Η ζωή σου σε ένα «άλλο» βιβλίο.
Το όλο και το λίγο (Εκδ. Καστανιώτη). Ένα φιλοσοφικό βιβλίο ποιητικής εξιχνίασης του όλου και της κατάτμησής του καθώς πλησιάζει τις ζωές μας ή ένα βιβλίο ποίησης φιλοσοφικής εξιχνίασης του όλου και της κατάτμησής του καθώς πλησιάζει τις ζωές μας; Τι γεννά ένα τέτοιο βιβλίο στον νου σου;
Μια ωραία μέρα άρχισα να λέω τα λόγια της πρώτης σελίδας. Να τα απαγγέλλω δυνατά. Σαν ένα ποίημα που ήξερα από παιδί. Κατάλαβα το βιβλίο πριν καν έρθει. Ήταν ένα βιβλίο που θα μιλούσα για τα μικρά και τα μεγάλα. Ένα πείραμα. Ένα παιχνίδι με μεγέθη και κλίμακες.
Ήξερα πως πάω αρκετά πιο πέρα. Βγαίνω από χιλιοπατημένα θεματικά χωράφια προς ένα μέρος άλλο. Αλλά χαίρομαι πολύ που τώρα (λίγο καιρό μετά την κυκλοφορία του) κοιτάζω γύρω μου και δεν είμαι μόνος εκεί. Ήρθανε κι άλλοι.
Το αισθάνθηκα σαν έναν διάλογο μεταξύ δύο οροσήμων όπου αποτυπώνεις το μεγάλο και το σημαντικό, το μικρό και τη μικροκλίμακα των ασήμαντων πραγμάτων της ζωής μας, την ομορφιά στο μεγάλο κάδρο και την αντίστοιχη στο μικρό. Πόσες φορές το έγραψες, το διόρθωσες, το άλλαξες, το μεταποίησες για να βγει από το λίγο το όλο που είδαμε εμείς;
Mου βγήκε πολύ φυσικά. Νεράκι. Έκανα ελάχιστες διορθώσεις.
Είναι Το όλο και το λίγο το βιβλίο που θα χαρακτήριζες περισσότερο «Κυριάκος Χαρίτος»;
Ναι. Χαίρομαι που το λέτε. Είναι πολύ κοντά στο παιδικό βιβλίο που οραματίζομαι. Μαζί με δύο έργα που κάποια στιγμή θα ακολουθήσουν θα έχει ολοκληρωθεί ένα τρίπτυχο που εκφράζει απόλυτα την ιδέα μου (δεν τολμώ να πω όραμα) περί παιδικού βιβλίου.
Οι εικόνες της Ίριδας Σαμαρτζή τι έδωσαν στις λέξεις σου;
Τα πάντα. Έγιναν κόσμος ολόκληρος. Έγιναν το βιβλίο. Όταν είδα τις εικόνες ξετρελάθηκα. Είπα «αυτό είναι το βιβλίο μου». Τα είδε όλα. Τα βρήκε όλα. Είμαι πολύ ευγνώμων.
Τι είναι ολόκληρο στη ζωή σου; Ή τι θα έπρεπε να είναι και δεν είναι;
Τα πάντα είναι ολόκληρα. Υπάρχει μια πληρότητα ιερή μερικές φορές που με γεμίζει ευγνωμοσύνη. Κι ό,τι δεν είναι ακόμα ολόκληρο είναι εν εξελίξει. Γεμίζει όπως το φεγγάρι και όπως το φεγγάρι αδειάζει.
Τι είναι λίγο στη ζωή σου και σου αρέσει που είναι λίγο;
Πολλά πράγματα θα είναι και λίγα. Και έτσι πρέπει. Δεν μπορούν όλα να είναι πολλά και πολύ. Είμαστε πάνω στη γη χάρη σε εκατομμύρια αδιόρατες ισορροπίες. Το ίδιο μοτίβο ακολουθούν και οι ζωές μας. Άθελά τους πολλές φορές κι άλλες φορές με μόχθο και προσπάθεια μεγάλη.
Με μια φράση περίπου
Τι είναι «λίγο» στην Ελλάδα;
Ένα ας πούμε Αιγαίο.
Τι είναι «όλο» στην Ελλάδα;
Ένα ας πούμε δάκρυ.
Τι είναι κατά τη γνώμη σου μάταιο;
Το να προσπαθείς πάντα να κερδίζεις. Το να θες τα φας όλα. Το να χάνεις χρόνο πάνω στη γη γκρινιάζοντας.
Τι δεν αξίζει τον χρόνο σου;
Ό,τι δεν μεγαλώνει προς τη μεριά της αγάπης.
Ποια είναι η σπουδαιότερη ανακάλυψη που έκανες;
Πως είμαστε εδώ για να αγαπήσουμε. Για να βοηθήσουμε ο ένας τον άλλον. Και πως η προσωρινότητά μας είναι δώρο. Δεν είναι κατάρα.
Τι εύχεσαι σε όποιον διαβάζει το Όλο και το λίγο;
Να ευχαριστηθεί. Σαν να έφαγε κάτι μαγειρεμένο με καλά υλικά και πολλή αγάπη.
ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΧΑΡΙΤΟΣ
Το όλο και το λίγο–)
Εκδόσεις Καστανιώτη
———
Στις εκδόσεις Μεταίχμιο:
Φον Κουραμπιές εναντίον Κόμη Μελομακαρόνη!–)
Το τραγούδι του ύπνου–)
Το βιβλίο των δικών σου Χριστουγέννων
Δείτε ακόμα
Το επί ματαίω –)
Μικρή εγκυκλοπαίδεια του θανάτου–)
Ο μικρός Μανού και το φεγγάρι–)
Info
Το Όλο και το λίγο, του Κυριάκου Χαρίτου (εικ.: Ίρις Σαμαρτζή)
