Με την έναρξη της νέας δεκαετίας, το ELNIPLEX ξεκίνησε έναν ανοιχτό διάλογο με τους Έλληνες εκδότες που δραστηριοποιούνται στον χώρο του παιδικού και νεανικού βιβλίου. Τα ερωτήματα που απευθύνουμε είναι τα ίδια για όλους και αφορούν στις προκλήσεις της νέας δεκαετίας, τις κατευθύνσεις προς τις οποίες θα κινηθούν οι εκδότες και τις πρωτοβουλίες που απαιτούνται ώστε να ισχυροποιηθεί το βιβλίο ως μέσο και αξία.
Φιλοξενούμε σήμερα την Αριάδνη Μοσχονά, επί χρόνια Υπεύθυνη Παιδικού Βιβλίου των ιστορικών Εκδόσεων Κέδρος, με τις σπουδαίες εκδόσεις σε παιδικά και εφηβικά βιβλία επί σχεδόν επτά δεκαετίες.
Οι ιδιαιτέρως ψαγμένες απαντήσεις της δίνουν το στίγμα των εκδόσεων Κέδρος για τη νέα δεκαετία.
Η Αριάδνη Μοσχονά ανταποκρίθηκε άμεσα στο κάλεσμά μας και είναι στο ELNIPLEX.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις για το παιδικό και το εφηβικό βιβλίο τη νέα δεκαετία που διανύουμε (ειδικά με την πρωτοφανή κατάσταση που βιώνουμε από τον Μάρτιο του 2020);
Η πρόκληση ήταν έτσι κι αλλιώς το βιβλίο να διατηρήσει μια θέση στη ζωή των παιδιών, παρότι υφίσταται τον όλο και πιο έντονο ανταγωνισμό των άλλων μέσων. Αλλά και να παραμείνει επιθυμητό, ελκυστικό, σ’ έναν κόσμο που αλλάζει ταχύτατα. Όχι με το να γίνεται όλο και πιο φαντασμαγορικό, αλλά διατηρώντας τη διαφορετικότητά του, αυτό τον άλλο τρόπο με τον οποίο σου επιτρέπει να αντλήσεις ουσία.
Τώρα έχουμε μια επιπλέον πρόκληση: να διαχειριστούμε ένα βαθύ συλλογικό τραύμα. Το οποίο δημιουργείται αυτή τη στιγμή, είναι ακόμα υπό διαμόρφωση. Θα χρειαστούμε σκέψη και ενσυναίσθηση γι’ αυτό. Θα πρέπει να ανατρέξουμε στη διαχείριση άλλων συλλογικών τραυμάτων. Θα πρέπει να αποφύγουμε την προχειρότητα και τον ρηχό συναισθηματισμό.
Πιστεύω πως η κατάσταση απαιτεί από εμάς να αναδείξουμε το βιβλίο ως καταφύγιο, και όχι ως καταναλωτικό αγαθό.
Ποιες είναι οι γραμμές/κατευθύνσεις κοντά στις οποίες θα βαδίσουν οι εκδόσεις Κέδρος ως προς το παιδικό και εφηβικό βιβλίο;
Αυτές στις οποίες πάντα βάδιζαν, επί της ουσίας, αλλά ίσως εστιάζοντας ξανά στον στόχο, βάζοντας και πιο αυστηρά κριτήρια.
Πάντα βασικό ζητούμενο για εμάς ήταν να χτίζουμε έναν κατάλογο με αντοχή στον χρόνο. Με κείμενα που εδράζονται σε αξίες και όχι σε διδάγματα. Χωρίς πυροτεχνήματα και βιβλία γραμμένα είτε με έναν συγκεκριμένο ηθικοδιδακτικό σκοπό, είτε κομμένα και ραμμένα με προκρούστειες τακτικές για να χωρέσει μια ιστορία σε συγκεκριμένο αριθμό λέξεων. Έναν κατάλογο χωρίς βιβλία «μιας χρήσης». Με θέματα που δεν είναι απαραίτητα της μόδας, ή που προηγούνται της εποχής τους, ή που πάνε μερικά βήματα πιο πέρα από την κοινή σκέψη και ευαισθησία. Νομίζω πως πάντα αναζητούσαμε, και θα συνεχίσουμε να αναζητάμε, τα βιβλία που μας κάνουν να γελάσουμε ή να δακρύσουμε (ή και τα δύο μαζί) και να θυμόμαστε γιατί, τα βιβλία που η πλοκή τους θα μπορούσε να ειπωθεί σε μία παράγραφο αλλά μας κρατάνε καθηλωμένους για 300 σελίδες, αλλά και αυτά που είναι αδύνατον να περιγράψουμε, γιατί κάθε τους λέξη χτυπάει ένα καμπανάκι στο μυαλό και στην ψυχή μας. Ναι, αυτά θα συνεχίσουμε να αναζητάμε.
Ποιες πρωτοβουλίες θα αναλαμβάνατε άμεσα για τη βελτίωση της θέσης του βιβλίου στην κοινωνία και την φιλαναγνωσία αν σας δινόταν μια τέτοια αρμοδιότητα από την πολιτεία;
Θα ήθελα να υπάρχει ένα στιβαρό αναγνωστικό πρόγραμμα στο σχολείο. Που να εξασφαλίζει πως κάθε παιδί, στα σχολικά του χρόνια, θα… εκτεθεί στο μικρόβιο της αγάπης για την ανάγνωση, θα διαβάσει τουλάχιστον κάποια βιβλία.
Θα ήθελα να υπάρχει σε κάθε σχολείο βιβλιοθήκη και να είναι κεντρικός χώρος, σημείο συνάντησης. Που να σηματοδοτεί ότι η ανάγνωση δεν είναι χάσιμο χρόνου, αλλά μια υπέροχη διαδικασία. Που να αμβλύνει τις ανισότητες, δίνοντας πρόσβαση στα βιβλία σε όλα τα παιδιά.
Θα ήθελα πιο ουσιώδεις συναντήσεις των παιδιών με τους συγγραφείς, όπου μπορεί μεν να ζητηθεί από τον συγγραφέα να ανοίξει την καρδιά του, ή να κάνει την παραπάνω προσπάθεια της άμεσης επικοινωνίας με τον αναγνώστη του, αλλά να μην απαιτείται από εκείνον να γίνει με το ζόρι περφόρμερ, ή να μετουσιώσει το βιβλίο του σε κάτι άλλο (τραγούδι, βίντεο, παράσταση) για να το κάνει ελκυστικό.
Θα ήθελα να υπάρχει μία μεγάλη έκθεση παιδικού βιβλίου, ένα σταθερό ραντεβού για τη συνάντηση των αναγνωστών με τα βιβλία και τους συγγραφείς, γιατί όχι και με τους εκδότες. Είχε γίνει μια προσπάθεια από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου πριν από αρκετά χρόνια, για δύο συνεχόμενες χρονιές αν δεν κάνω λάθος, και την είχα θεωρήσει επιτυχημένη. Χρειαζόταν ενίσχυση, αλλά ήταν πιστεύω στη σωστή κατεύθυνση.
Θα ήθελα, τέλος, να εκπαιδεύσουμε καλύτερα τους μεγάλους:
Να τους εξηγήσουμε πως τα παιδιά κυρίως μιμούνται, και άρα δεν θα τα πείσουμε εκείνα να διαβάζουν αν εμείς είμαστε καρφωμένοι συνεχώς σε μια οθόνη.
Να τους προτρέψουμε να μιλήσουν στα παιδιά ή στους μαθητές τους για τα βιβλία που εκείνοι αγάπησαν, που τους έδωσαν την απάντηση σε κάποιον προβληματισμό, που τους καθόρισαν. Να μιλήσουν για το βιβλίο ως κομμάτι της ζωής τους.
Να τους εξηγήσουμε πως είναι βαθιά απαξίωση του βιβλίου το να ζητάς συνέχεια δωρεές, τη στιγμή που διαθέτεις τα έστω και λιγοστά χρήματα που έχεις για να φτιάξεις βιβλιοθήκη στην αγορά ραφιών και υπολογιστών.
Να τους μάθουμε πώς να οργανώνουν την επίσκεψη ενός συγγραφέα στην τάξη, ή μιας τάξης σ’ έναν εκδοτικό οίκο ή σε μια έκθεση βιβλίου – προετοιμάζοντας τα παιδιά για μια ουσιαστική συνάντηση.
