Γεννήθηκε στην Πάτρα, αλλά μεγάλωσε στη Νέα Υόρκη και στο Μόντρεαλ, όπου και σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της πόλης, στο Πανεπιστήμιο Κονκόρντια. Το 1982 επιστρέφει στην Ελλάδα και εγκαθίσταται στην Αθήνα. Εργάζεται κυρίως ως εικονογράφος παιδικών βιβλίων και και έχει στο ενεργητικό της σχεδόν 300 τίτλους εκπαιδευτικών και λογοτεχνικών βιβλίων. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει ασχοληθεί επαγγελματικά με τη φωτογραφία, τη ζωγραφική και τη ζωγραφική σκηνικών για την τηλεόραση. Το 2009 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Εικονογράφησης για το βιβλίο “Νεράιδα στο έλατο” του Μάνου Κοντολέων και προτάθηκε για την τιμητική πλακέτα της ΙΒΒΥ. Το 2011 έλαβε το βραβείο του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου για “Το ταλέντο του ήλιου” με την συγγραφέα Χρυσάνθη Καραΐσκου και το 2014 για το “Είναι κάτι που μένει” με τον Βασίλη Κουτσιαρή.
Σίγουρα όλοι όσοι διαβάζουν εικονογραφημένα βιβλία, παιδιά και μεγαλύτεροι, έχουν ανταμώσει έστω μία φορά με τον ξεχωριστό, ονειρικό και ατμοσφαιρικό κόσμο των εικόνων της, από Το Βυζάντιο σε έξι χρώματα, της Μαρίας Αγγελίδου, το Ο Αντίλ έχει πατρίδα, της Εύης Τσιτιρίδου και το Μ’ αγαπάς μπαμπά; του Βασίλη Κουτσιαρή, μέχρι το Φεγγαράκι μου χοντρό, της Χαράς Γιαννακοπούλου, Το μικρό σκουλήκι, ο Ναπολέων, του Σωτήρη Χατζάκη και το Αστέρι του γίγαντα, της Μαριβίτας Γραμματικάκη.
Η Κατερίνα Βερούτσου στο ELNIPLEX. Συνέντευξη στον Απόστολο Πάππο.
Κυρία Βερούτσου καλώς ήρθατε και ευχαριστώ για την τιμή. Φέτος, νομίζω, συμπληρώνετε τριάντα χρόνια στην εικονογράφηση βιβλίων. Μια πραγματικά σπουδαία διαδρομή. Φταίνε οι σπουδές στο Μόντρεαλ ή είχατε από πριν το «μικρόβιο»;
Αυτό μοιάζει με ογκόλιθο, έτσι που το ακούω, αλλά, ναι, είναι μια μεγάλη διαδρομή, ούτε που την κατάλαβα. Οι σπουδές μάλλον έπαιξαν τον ρόλο τους, δεν ξέρω ακριβώς, πάντως το τμήμα της εικονογράφησης στο πανεπιστήμιο ήταν πάντα εκεί, και η εικονογράφηση υπήρχε στο μυαλό μου. Τώρα μόνο, συνειδητοποιώ πως δεν ήταν τυχαίο το ότι την ακολούθησα – ήταν σαν αυτή η διαδικασία να μου επέτρεπε να βάλω μια τάξη στο χάος των πραγμάτων γύρω μου, να συγκεντρωθώ και να τα οργανώσω. Η εικονογράφηση είναι μία μοναχική υπόθεση. Εμένα με βοήθησε να βάλω τάξη στην αταξία.
Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο περιστατικό στην παιδική σας ηλικία ή αργότερα που πυροδοτεί αυτήν την κλίση και σας κάνει να δηλώσετε «θέλω να γίνω εικονογράφος»;
Η κλίση μου, ή το μικρόβιο, αν θέλεις, το πήρα από την αγάπη μου για τα υλικά ζωγραφικής – αυτό με ώθησε στην ζωγραφική. Είναι και ο λόγος που δεν μου αρέσει καθόλου να δουλεύω ψηφιακά. Και η αγάπη για τα βιβλία. Σαν παιδί, μεγάλωσα αλλάζοντας συνεχώς πόλεις, κράτη, γλώσσες, σχολεία, με λίγα σταθερά σημεία αναφοράς. Όσο στερεοτυπικό κι αν ακούγεται, ένα εικονογραφημένο βιβλίο ήταν η καλύτερη συντροφιά μου, το καταφύγιό μου.
Και αφού το εντοπίζετε και κλειδώνει μέσα σας αυτή η επιλογή, έρχεστε στην Αθήνα, σε μια χώρα πολύ πιο «ανώριμη» για ένα τέτοιο επάγγελμα. Πώς ξεκινάτε;
Ήρθα στην Αθήνα σαν φτερό στον άνεμο. Το σκέφτομαι εκ των υστέρων και δίνω στον εαυτό μου ένα μεγάλο μπράβο. Ήταν πολύ δύσκολη η αρχή. Έκανα, βέβαια, ό,τι άλλη δουλειά περνούσε από το χέρι μου. Μοιάζει με ανέκδοτο τώρα, η σκέψη να κάνει τότε κάποιος την εικονογράφηση επάγγελμα. Ήταν τόσο «ανώριμη» η Αθήνα τότε. Θυμάμαι, πως πήγαινα σε όλους τους εκδοτικούς με φάκελο, και μόνο ένας (κατα)δέχτηκε να δει την δουλειά μου. Μου φαίνεται άθλος. Αλλά νομίζω πως στάθηκα τυχερή. Από ένα σημείο και ύστερα, σαν να έπεφταν οι δουλειές πάνω μου.
Σε τι κατάσταση βρίσκεται και βρίσκετε το παιδικό βιβλίο εκείνη την εποχή;
Το παιδικό βιβλίο τότε, σίγουρα δεν απολάμβανε την σημασία που έχει κερδίσει σήμερα.
Μία χαρακτηριστική φράση που άκουγα παλιά ήταν «μην το παιδεύεις και πολύ, για παιδιά είναι!» Αυτό τα λέει όλα.
Ακριβώς επειδή δεν υπήρχαν και πολλά κριτήρια ή δομές ή συνάδελφοι, έκαναμε όλοι ό,τι μας κατέβαινε, αλλά αυτό είχε σαν συνέπεια να κυκλοφορούν κακές εικονογραφήσεις – συμπεριλαμβάνω και κάποιες δικές μου σε αυτές. Σιγά-σιγά άρχισε κάπως να διαμορφώνεται ένα γενικό πλαίσιο – ήταν η ώρα του. Όμως δεν ζούσες από αυτό το επάγγελμα. Πολύ μεγάλο άγχος τότε ήταν να εισπράξεις την αμοιβή σου. Σερνόμασταν στα λογιστήρια των εκδοτών σαν επαίτες. Δεν θέλω καθόλου να θυμάμαι αυτό το κομμάτι.
Έχετε μεγάλη εμπειρία και θα ήθελα την άποψή σας για την εξέλιξη, σε κείμενο και εικονογράφηση, του παιδικού βιβλίου αυτές τις τρεις περίπου δεκαετίες που εικονογραφείτε. Κάναμε βήματα μπροστά;
Θα έλεγα ότι έχουν γίνει άλματα, κυρίως όσον αφορά στην εικονογράφηση. Υπάρχουν εξαιρετικοί Έλληνες καλλιτέχνες, και γενικότερα η αισθητική των εκδόσεων έχει φτάσει ψηλά.
Νομίζω όμως, ότι χρειάζεται κάποια στροφή στα κείμενα, πολλά από τα οποία χαρακτηρίζονται ακόμα από διδακτισμούς και κοινοτυπίες. Βέβαια, αυτό δεν μπορεί παρά να καθρεφτίζει την ελληνική κοινωνία, η οποία, πιστεύω πως είναι ακόμα βαθιά συντηρητική. Όμως, τον τελευταίο καιρό βλέπω να κυκλοφορούν παιδικά βιβλία τα οποία προσεγγίζουν δύσκολα και αμφιλεγόμενα θέματα. Επίσης, δεν μπορώ να μην αναφερθώ στις αμοιβές μας, των εικονογράφων, η οποίες είναι απαράδεκτες για τον κόπο, την προσοχή, την φαιά ουσία και τις ατελείωτες εργατοώρες που αφιερώνουμε. Άσε τα συμβόλαια με τα οποία εκχωρούμε το σύμπαν στους εκδοτικούς.
Νομίζω ότι ενώ έχετε ένα αναγνωρίσιμο στυλ, ωστόσο, εξελίσσετε τους τρόπους και την προσέγγισή σας. Σας ενδιαφέρει η ανανέωση; Ψάχνετε; Παρακολουθείτε τις νέες τάσεις;
Η χαρά μου είναι να ψάχνω καινούργια υλικά! Πειραματίζομαι πολύ και όλο αναζητώ κάτι καινούργιο γιατί το κάθε κείμενο θέλει την δική του ξεχωριστή προσέγγιση και γιατί βαριέμαι πολύ να κάνω τα ίδια πράγματα. Και, βέβαια παρακολουθώ τις νέες τάσεις, αυτό με ανανεώνει.
Πόσο μεγάλη σημασία θεωρείτε ότι έχει μια εικόνα για ένα παιδί, ειδικά μέσα σε ένα εικονογραφημένο βιβλίο;
Η εικονογράφηση σε ένα παιδικό βιβλίο είναι σπουδαίο συστατικό. Δίνει άλλη διάσταση στο κείμενο ενισχύοντας την παρατηρητικότητα του παιδιού. Δίνει φτερά στην φαντασία του.
Γιατί στην Ελλάδα δεν υπάρχει «πανεπιστήμιο εικονογράφησης»;
Στην Ελλάδα δεν υπάρχει τίποτα που να στηρίζει τις τέχνες, σε όλους τους τομείς βρισκόμαστε πολύ πίσω. Το ότι δεν υπάρχει «πανεπιστήμιο εικονογράφησης» εκφράζει ακριβώς αυτές τις παθολογίες. Και, πες μου, ποιο υπουργείο ακριβώς θα ασχολιόταν με αυτό;
Αν σας πρότειναν, λοιπόν, να αναλάβετε μία θέση ευθύνης απ’ όπου θα είχατε τη δυνατότητα να ενισχύσετε την φιλαναγνωσία, την σχέση μας ως λαός με το βιβλίο, ποιες βασικές πρωτοβουλίες θα αναλαμβάνατε;
Θα προσπαθούσα να κάνω το παιδικό βιβλίο πιο ελκυστικό, πιο διασκεδαστικό, χωρίς όμως να καταντάει μπούρδα ή φτηνιάρικο. Μου αρέσουν πολύ τα λεγόμενα picture books, με ελάχιστο κείμενο, τα οποία όμως πρέπει να πατήσουν πάνω σε ένα καλό concept.
Δεν νομίζω ότι τα μικρά παιδιά ενδιαφέρονται πολύ για την λογοτεχνία. Θα έκανα το βιβλίο πολύ προσιτό, με βιβλιοθήκες, εργαστήρια και εκθέσεις στα σχολεία, ειδικά στις μικρές τάξεις, θα έβαζα την τέχνη στα σχολεία, όλες τις τέχνες- γιατί όλα έχουν σχέση μεταξύ τους.
Έχει να κάνει με την πνευματική καλλιέργεια των ανθρώπων από την παιδική ηλικία.
Υπάρχουν εικονογράφοι που θαυμάζετε τη δουλειά τους (όχι απαραίτητα Έλληνες); Ή κάποιος καλλιτέχνης που επηρέασε το στυλ σας στο ξεκίνημά σας ή και αργότερα;
Υπάρχουν πάρα πολλοί εικονογράφοι που θαυμάζω, Έλληνες και μη. Πολλές φορές έχω πει, Α, να το είχα κάνει εγώ αυτό! Ο Errol Le Cain, Βρετανός εικονογράφος, ήταν για μένα φάρος όταν πρωτοξεκινούσα.
Με ποιον/-α συγγραφέα θα λέγατε ότι είχατε τέτοια χημεία που θα θέλατε να συνεργάζεστε ξανά και ξανά;
Υπάρχουν κάποιοι συγγραφείς που η συνεργασία μαζί τους ήταν πολύ ευχάριστη και δημιουργική, για τον απλό λόγο, ότι δεν ήταν παρεμβατικοί, κάτι που στο παρελθόν μου δημιουργούσε προβλήματα. Δεν θα μπω στην διαδικασία να τους ονομάσω όλους, φοβάμαι μην ξεχάσω κάποιον, κι αυτό θα ήταν άδικο.
Υπάρχουν κάποια βιβλία που εικονογραφήσατε και στα οποία έχετε αδυναμία, είτε για τη δική σας δουλειά, είτε για το συνολικό αποτέλεσμα;
Θα μου ήταν πιο εύκολο να σου πω σε ποια βιβλία συνέβη το αντίθετο –ευτυχώς είναι πιο λίγα. Όμως έχω σε αυτήν την διαδρομή σχεδόν 300 τίτλους. Σε πολλά από αυτά έχω αδυναμία για διαφορετικούς λόγους, μου είναι δύσκολο να τα θυμηθώ όλα.
Ταπεινά σας ζητώ να μου αποκαλύψετε ένα καλό «μυστικό» της εικονογράφησής σας για την έξοχη σειρά «Το Βυζάντιο σε έξι χρώματα»…
Η αλήθεια είναι ότι καταχάρηκα αυτά τα βιβλία, και ίσως αυτό να είναι το «μυστικό». Τόσο απλά.
