Η Χρυσάνθη Τσιαμπαλή γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Λάρισα, είναι νηπιαγωγός και από μικρή της άρεσε να ακούει αλλά και να γράφει παραμύθια και ιστορίες. Με μια ματιά στις φωτογραφίες της θα την δεις περιτριγυρισμένη από παιδιά από χρώματα και από φίλους. Αγαπημένες φίλες στη Ρόδο μου μίλησαν με ενθουσιασμό για τα βιβλία της αλλά και για εκείνην. Και αφού στο πάτωμα μας πάντα βρίσκονται παιχνίδια και η μαγισσούλα που έτρωγε γράμματα δεν ξέρω αν προλαβαίνει να τα μαζέψει, σίγουρα κάποιος από εδώ μέσα, θα ξέρει ποιος έκαψε την ουρά της αλεπούς. Γιατί αυτά μπορεί να είναι ιστορίες για δειλούς και θαρραλέους μα τα καμώματα της χρυσαφένιας μπαλίτσας δεν θα τα βρεις στον κήπο της τάξης μας… ίσως κάπου όμως να συναντήσεις τον Βασίλη με τις θυμωμένες ζωγραφιές του και την Ιφιγένεια την γάτα που δεν κυνηγάει ένα αλλιώτικο ποντίκι από τα άλλα.
Συνέντευξη στην Καίτη Παρασκευά
Σας καλωσορίζουμε στο ELNIPLEX. Νηπιαγωγός και συγγραφέας. Η Χρυσαφένια μπαλίτσα η αφορμή για την δεύτερη ιδιότητα;
Σας ευχαριστώ θερμά για την φιλοξενία! Η Χρυσαφένια μπαλίτσα ήταν η επίσημη αφορμή. Είχε προηγηθεί μια… ανεπίσημη όταν, ως φοιτήτρια, έπρεπε για τις ανάγκες τις διπλωματικής μου εργασίας να γράψω μια ιστοριούλα για να συνδέσω μεταξύ τους δέκα πίνακες νεοελληνικής ζωγραφικής. Βρήκα τη διαδικασία συναρπαστική. Μια τεράστια πρόκληση να χρησιμοποιείς τη φαντασία χωρίς όρια αλλά με στόχο. Επιπλέον ένιωσα πως αυτός ήταν ένας τρόπος έκφρασης που μου ταίριαζε. Αρκετό καιρό αργότερα άρχισε να γεννιέται η ιστορία της Χρυσαφένια μπαλίτσας.
Πιστεύετε ότι διαβάζοντας ένα βιβλίο το κάθε παιδί αντιλαμβάνεται το περιεχόμενο με τον δικό του μοναδικό τρόπο;
Αναμφίβολα, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τους ενήλικες αναγνώστες. Τα μηνύματα ενός βιβλίου περνάνε μέσα από τα προσωπικά φίλτρα του κάθε αναγνώστη. Το πώς αποκωδικοποιεί τα νοήματα ο καθένας μας (και το ίδιο ισχύει για τα παιδιά), εξαρτάται από τις εμπειρίες του, (ζωής και αναγνωστικές) τα βιώματά του, την ψυχοσύνθεσή του, τη μοναδικότητά του εν τέλει.
Ένα ιδιαίτερο βιβλίο που ως παιδί έχετε διαβάσει.
Ήταν μια χαριτωμένη περιπετειούλα, αλλά για μένα ιδιαίτερη, επειδή έβαλε το λιθαράκι της στο να αγαπήσω το διάβασμα. Κάπου μεταξύ νηπιαγωγείου και Α΄ δημοτικού ήρθε στα χέρια μου το ’’μια ωραία πεταλούδα’’ της Μαρίας Γουμενοπούλου (Έπαινος Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου 1976, όπως βλέπω τώρα, που το έχω ακόμη στη βιβλιοθήκη μου…) Μου το διάβασαν πολλές φορές, το διάβασα μόνη μου ακόμη περισσότερες, όταν ξεκίνησα πια να διαβάζω, χαζεύοντας τις όμορφες αν και ασπρόμαυρες εικόνες και ζωγραφίζοντας με τη φαντασία όσα έλειπαν.
Τι περιμένει ένας γονιός από ένα βιβλίο;
Εξαρτάται από τον γονιό… Σε γενικές γραμμές θα έλεγα πως όταν τα παιδιά είναι μικρά, περιμένει οι ήρωες του βιβλίου να αποτελούν πρότυπα συμπεριφοράς, το θέμα της ιστορίας να βοηθά το παιδί να διαχειριστεί ζητήματα της καθημερινότητάς του και βέβαια να είναι ευχάριστο ως ανάγνωσμα. Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν οι γονείς εξακολουθούν να θέλουν ήρωες – πρότυπα, θεματολογία που να τα ευαισθητοποιεί απέναντι σε κοινωνικά ζητήματα αλλά και να βοηθά τους ίδιους να προσεγγίσουν δύσκολα θέματα. Επιπλέον όμως, αναζητούν στα κείμενα και άλλα χαρακτηριστικά όπως το πλούσιο λεξιλόγιο ίσως και την παροχή γνώσεων. Έχω την αίσθηση ότι από τη μέση σχολική ηλικία και μετά, ένα ποσοστό γονέων, δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στη γνωστική πλευρά και υποτιμούν την καλλιέργεια της φαντασίας και την αξία του χιούμορ, και αυτό φαίνεται έντονα όταν επιλέγουν εκείνοι βιβλία για να δωρίσουν στα παιδιά.
Τι πιστεύετε ότι αρέσει στα παιδιά να διαβάζουν; Ένα μικρό μυστικό για να αγαπήσουν τα παιδιά τα βιβλία.
Τα παιδιά λατρεύουν τη δράση, το χιούμορ και τη φαντασία. Πιστεύω ότι προτιμούν βιβλία με αυτά τα χαρακτηριστικά. Θα αγαπήσουν το διάβασμα όταν νιώσουν την ‘’απόλαυση της ανάγνωσης’’. Ας βοηθήσουμε λοιπόν τα παιδιά, ιδιαιτέρως εκείνα που δεν συγκινούνται εύκολα με τα βιβλία, να ανακαλύψουν το είδος του βιβλίου που θα τα συναρπάσει.
(Κι αν τύχει να μην είναι του δικού μας γούστου, ας μην αρχίσουμε τις επικρίσεις και τα αρνητικά σχόλια!) Ο στόχος μας είναι να γοητευθούν από τη διαδικασία της ανάγνωσης. Εφόσον συμβεί αυτό, η αγάπη έρχεται αβίαστα…
Αγαπημένη παράγραφος από βιβλίο σας.
Από το Ένας κήπος στην τάξη μας:
«-Μπορώ, ψιθύρισε και κοίταξε έπειτα στα μάτια την Αλέκα και τον Μιχάλη. Θα αφήνω κάτω, μπροστά στη σκάλα, το καρότσι, θα κρατιέμαι απ΄τα κάγκελα και σιγά σιγά θ΄ ανεβαίνω… Θα με βοηθάει και ο δάσκαλος! φώναξε έπειτα και τα σύννεφα τα ερωτευμένα με τον άνεμο κουνήθηκαν ξανά λιγάκι απ΄ το άγγιγμά του και έκαναν χώρο στον ουρανό. Μια ηλιαχτίδα μικρή, μικρούλα και λεπτή σα μεταξωτή κλωστή, γλίστρησε από μια τρυπίτσα στα σύννεφα και φώτισε τη γειτονιά, καθρεφτίστηκε στις μουντές ακτίνες στις ρόδες του καροτσιού και τις έκανε και πάλι να γυαλίζουν, να αστράφτουν όλο υποσχέσεις πως σε λίγο και πάλι θα κυλούσαν.»
Όταν ένας αναγνώστης διαβάζει ένα βιβλίο, πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού του σκέφτεται για τον συγγραφέα ” δεν μπορεί, σίγουρα έχει και προσωπικά του βιώματα” Το ίδιο συμβαίνει και με τα παραμύθια και τις ιστορίες για παιδιά;
Το ίδιο, όχι πάντα, αλλά πολύ συχνά. Η γραφή είναι τρόπος έκφρασης. Είναι μάλλον δύσκολο να μην περάσει ο συγγραφέας βιώματα και εμπειρίες του στις ιστορίες του. Κάποιες φορές γίνεται απολύτως συνειδητά, κάποιες άλλες ασυνείδητα. Πάντως, ακόμη και τις φορές που γίνεται συνειδητά, δηλαδή που ο συγγραφέας αντλεί το υλικό του από ένα βίωμα, δεν σημαίνει ότι απαραιτήτως μεταφέρει στο χαρτί του αυτούσιους τους διαλόγους, τα πρόσωπα και τα γεγονότα. Κάποιες φορές αρκεί η αίσθηση που απομένει από ένα γεγονός ή μια ανάμνηση για να στηθεί μια ιστορία με τις απαρχές της σε μια εμπειρία, αλλά με διαφορετική πλοκή ή κατάληξη.
Στο βιβλίο σας Ποιος έκαψε την ουρά της αλεπούς καταρρίπτεται το στερεότυπο της πονηρής αλεπούς. Τα ζώα μιλούν και ενεργούν κατά τρόπο φυσικό, σαν λογικά όντα. Στο Ένα πάτωμα παιχνίδια μιλάνε τα ίδια τα παιχνίδια. Υπάρχει για τα παιδιά μια σαφής διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στα αντικείμενα και στα ζωντανά όντα;
Αν δεχθούμε τη νοητική εξέλιξη του παιδιού σύμφωνα με τη θεωρία του Piaget,για τα πολύ μικρά παιδιά, 2-4 ετών, στα οποία απευθύνεται το Ένα πάτωμα παιχνίδια, δεν υπάρχει διαχωριστική γραμμή. Η σκέψη τους χαρακτηρίζεται από την τάση να αποδίδουν ανθρώπινα χαρακτηριστικά (σκέψη, ομιλία, συναισθήματα) όχι μόνο στα ζώα, αλλά και στα άψυχα αντικείμενα και στα στοιχεία της φύσης. Το παραμύθι τα απορροφά αβίαστα γιατί αποτελεί κομμάτι του τρόπου σκέψης τους.
Αντίθετα, τα παιδιά 9-11 ετών στα οποία απευθύνεται το Ποιος έκαψε την ουρά της αλεπούς; , έχουν ξεπεράσει αυτό το στάδιο. Για να διαβάσουν μια τέτοια ιστορία πρέπει να αποδεχτούν τη σύμβαση του μύθου. Συνειδητά να δεχτούν να ‘’ακολουθήσουν’’ το παραμύθι, γνωρίζοντας πως είναι παραμύθι. Και αυτό από τη μια είναι πρόκληση για τον συγγραφέα, από την άλλη αποδεικνύει τη δύναμη του παραμυθιού σε όλες τις ηλικίες.
Πώς ευαισθητοποιούμε το παιδί αναγνώστη ώστε μεγαλώνοντας να μπορεί να έχει οικολογική σκέψη;
Γράφοντας ιστορίες που φανερώνουν τις αρνητικές επιπτώσεις που έχουν στο περιβάλλον οι απερίσκεπτες ενέργειές μας και εντάσσοντας ξεκάθαρα στην έννοια ‘’περιβάλλον’’ όλους τους έμβιους οργανισμούς και βέβαια τον ίδιο τον άνθρωπο, ως κρίκο αυτής της αλυσίδας. Επιπλέον, δημιουργώντας ήρωες που πάσχουν από αυτές τις πράξεις -τα παιδιά σε αυτή την περίπτωση συμπάσχουν. Ή ήρωες που προσπαθούν να βρουν λύσεις –τα παιδιά ταυτίζονται με εκείνους που προσπαθούν για το καλό, χτίζοντας έτσι κομμάτια της προσωπικότητάς τους. Ας μην ξεχνάμε όμως: τα βιβλία αποτελούν εξαιρετικό τρόπο για την οικολογική ευαισθητοποίηση, αλλά αυτή πρέπει να ενισχύεται σε καθημερινή βάση από τις πρακτικές του σχολείου και κυρίως της οικογένειας.
Τα βιβλία σας τα δουλέψαμε με δύο ομάδες παιδιών. Έχουν ζωντάνια έχουν κίνηση και είναι κοντά τους. Είναι τα αντικείμενα τους, τα παιχνίδια τους οι αγωνίες τους και οι χαρές τους. Σας ευχαριστούμε που ήσασταν κοντά μας.
Εγώ σας ευχαριστώ πολύ! Είναι μεγάλη χαρά να βλέπουμε τα βιβλία μας στα χέρια των παιδιών!
