Ήτανε ζωηρός πολύ ο Δίας, τα ξέρετε, μην τα ξαναλέμε. Κι όταν του άστραφτε κάποια όμορφη νύμφη, ξέχναγε ποιος ήταν και έκανε το παν για να την αποκτήσει. Και κάποτε έβαλε στο μάτι την όμορφη Ιώ, την κόρη του Ινάχου, βασιλιά του Άργους (κατά την Ησιόδεια εκδοχή του Ίασου, απογόνου του Ινάχου ή του βασιλιά της Κορίνθου Πειρήνα ή Πείρασου), που βγήκε μια μέρα από το σπίτι της να περπατήσει και σαν την είδε ο Δίας μαρμάρωσε. Τι ομορφιά ήταν αυτή και πως να την ξελογιάσει! Την κάλεσε να περπατήσουν στο δάσος της περιοχής, μα σαν η Ιώ κατάλαβε ότι ο Δίας έχει πονηρές βλέψεις, άρχισε να τρέχει μακριά του. Μα ο Νεφεληγερέτης βασιλιάς των θεών, δεν θα την άφηνε έτσι εύκολα να φύγει. Σκέπασε ολόκληρη τη γη με ένα πυκνό σύννεφο, για να την ακινητοποιήσει και να την κάμει δική του.
Μα τι τα θέλετε! Τον ήξερε η Ήρα ότι ήταν πονηρός και έτρεχε ξοπίσω του. Έτσι και τώρα, τον είχε υποπτευθεί, είδε κι εκείνο το σκοτάδι από το σύννεφο, έτρεξε ξοπίσω του και άρχισε να τον ψάχνει. Την είδε εκείνος να έρχεται, κατάλαβε μάλλον ότι θα πέσει παντόφλα και για να κρύψει τα πεπραγμένα του, μεταμόρφωσε την όμορφη Ιώ… σε αγελάδα. Ήμαρτον Δία μου τρανέ, μα σε αγελάδα βρήκες;
Ήρθε λοιπόν η Ήρα και τον βρήκε να ασχολείται με μια αγελάδα. Ε, δεν ήταν καμιά που έχαφτε μύγες η Ήρα, το κατάλαβε το κόλπο του άντρα της, αλλά έκανε ότι το έφαγε αμάσητο. Του ζήτησε όμως να της δώσει την όμορφη αγελάδα, ο Δίας αναγκαστικά την έδωσε και η Ήρα την ανέθεσε στον Άργο τον Πανόπτη και παντεπόπτη να την φυλάει. Γιατί εκείνος είχε μάτια 100 κι έκλεινε ταυτόχρονα τα δυο αλλ’ άφηνε τα υπόλοιπα ανοιχτά να φρουρούν. Κι έτσι έζησε η αγελάδα η Ιώ κοντά στον Άργο, μέχρι που ο Δίας την λυπήθηκε και διέταξε τον Ερμή τον φτερωτό θεληματάρη να πάει να σκοτώσει τον Άργο και να ελευθερώσει την Ιώ.
Hera and Io- Ήρα και Ιώ, Πίνακας του Nicolaes Pietersz Berchem του νεότερου (περ. 1669)
Κι ο Ερμής τον Άργο ζύγωσε παίζοντας αυλό και σαν τον αποκοίμισε του έκοψε το κεφάλι με το σπαθί. Μα η Ήρα, θέλοντας να τιμήσει τον άγρυπνο φύλακα Άργο, πήρε τα μάτια του και τα σκόρπισε στην ουρά του παγωνιού, ενός πτηνού που της ήταν αφιερωμένο. Και δεν έμεινε μοναχά εκεί. Σιγά μην άφηνε την Ιώ να ζήσει τέτοια ζωή χαρισάμενη στο εξής. Της έστειλε μία Ερινύα (χθόνιες θεότητες που κυνηγούσαν όσους είχαν διαπράξει κάποιο έγκλημα κτλ), να σαλεύσει τα μέσα της ψυχής της και τρελή να την κάμει. Και τα κατάφερε, να περιφέρεται η Ιώ στους δρόμους σαν τρελή, να γυρνά δω κι εκεί, να είναι για λύπηση. Και ποιος την λυπήθηκε; Ο Διας, που κακό μεγάλο κατάλαβε πως της είχε κάνει και ομολόγησε στην Ήρα στο σφάλμα του και της ζήτησε συγγνώμη. Και μόνο τότε η Ήρα η σκληρή -γιατί η Ιώ τι έφταιξε η καημένη πείτε μου- επέτρεψε να φύγει η Ερινύα και η Ιω η ομορφοπρόσωπη να επιστρέψει στο πρώτα της και τα καλά της.
Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, μόλις ο Ερμής σκότωσε τον Άργο, η Ιώ περιπλανήθηκε ως αγελάδα στις Μυκήνες και κατόπιν έφτασε στην Αττική και την Εύβοια. Η Ήρα όμως έστειλε έναν οίστρο (μύγα των βοδιών) για να την βασανίζει και την ανάγκασε ουσιαστικά να περιπλανηθεί σε όλη την Ελλάδα και τριγύρω της: Ιόνιο, Ιλλυρία, Σκυθία, Καύκασος, Εύξεινος Πόντος που έγινε εξαιτίας της από Άξενος Εύξεινος, πέρασε από τον Βόσπορο που και αυτός πήρε το όνομά του από εκείνην (βους+πόρος), στη Συρία, τη Φοινίκη και κατέληξε στην Μέμφιδα της Αιγύπτου όπου γέννησε τον Έπαφο, τον γιο της από μία επαφή της με τον Δία, ο οποίος θα γινόταν γενάρχης της φυλής των Δαναών.
Η ιστορία του Δία και της Ιώς είναι ο βασικός μύθος στις Ικέτιδες του Αισχύλου. Στους στίχους 291-315 συγκεκριμένα συναντάμε τον παρακάτω διάλογο μεταξύ Βασιλέα και Χορού:
ΧΟΡΟΣ: Κάποτε στη γη του Άργους- όπως λένε-
ιέρεια της Ήρας ήταν η Ιώ.
ΒΑΣΙΛΕΥΣ: Ήταν. Και το λένε.
ΧΟΡΟΣ: Λένε και για το Δία ότι κοιμήθηκε με θνητή;
ΒΑ: Λένε. Και τα ‘μαθε η Ήρα τ’ αγκαλιάσματα.
ΧΟΡΟΣ: Κι ο καβγάς ανάμεσά τους; Πού κατέληξε;
ΒΑ: Τη μεταμόρφωσε η οργή της σε δαμάλα.
ΧΟΡΟΣ: Κι ο Δίας; Δεν ξανάσμιξε;
ΒΑ: Παίρνοντας τη μορφή βαρβά΄του ταύρου.
ΧΟΡΟΣ: Και η Ήρα; Τι απόσωσε;
ΒΑ: Φύλακα παντεπόπτη έστησε στη Δαμάλα.
ΧΟΡΟΣ: Ποιον παντεπόπτη φύλακα λες;
ΒΑ: Τον Άργο το γιο της Γης που ο Ερμής σκότωσε.
ΧΟΡΟΣ: Τι άλλο σοφίστηκε η Ήρα;
ΒΑ: Την βοϊδόμυγα την αλαφιάστρα
ΧΟΡΟΣ: Οίστρο τη λεν στο Νείλο.
ΒΑ: Με οίστρο την αλάφιασε και την έκανε να τρέχει μακριά και ασταμάτητα.
ΧΟΡΟΣ: Ίδια όσα είπες με τα όσα ξέρω.
ΒΑ: Στον Κάνωσο έφτασε και στη Μέμφη.
ΧΟΡΟΣ: Κι ο Δίας με του χεριού την επαφή την έσπειρε.
ΒΑ: Κι απ’ το θείο σπόρο ποιος γεννήθηκε;
ΧΟΡΟΣ: Ο Έπαφος. Και τ’ όνομά του πήρε απ’ την πράξη.
Στις Ικέτιδες την μεταμόρφωση της Ιώς σε αγελάδα την φρόντισε για εκδίκηση η Ήρα και όχι ο Δίας για προστασία.
Ο μύθος της Ιώς εμφανίζεται και στον Προμηθέα Δεσμώτη και στις Μεταμορφώσεις του Οβίδιου.
Η Ιώ ή Δίας I είναι ο τρίτος κατά σειρά μεγέθους δορυφόρος του πλανήτη Δία. Με πάνω από 400 ενεργά ηφαίστεια, η Ιώ είναι το πιο δραστήριο γεωλογικώς αντικείμενο στο Ηλιακό Σύστημα.
