Συνέντευξη & φωτογραφίες: Ανέζα Κολόμβου
Οι Bread and Puppet Theatre, γνωστοί για την ακτιβιστική τους δράση και την ευρηματική, αντισυμβατική και ανατρεπτική μορφή της τέχνης τους, ήρθαν στην Αθήνα. Έδωσαν την αντικομφορμιστική τους πνοή με τις ριζοσπαστικές παραστάσεις τους και το εναλλακτικό, οικολογικό θέατρο που παρουσίασαν στο Bios.
Χάρτινες ασπρόμαυρες φιγούρες σε φυσικές ανθρώπινες διαστάσεις,
Ιδιαίτερα αυτοσχέδια όργανα που παράγουν πρωτότυπους ήχους π.χ κουρδιστή κιθάρα σε τάβλι,
Ένας προβολέας που κινείται επί σκηνής πότε χαμηλά, πότε ψηλά εστιάζοντας σε διαφορετικά σημεία,
Αργή και συντονισμένη κίνηση ενός συνόλου που σε παρασύρει…
Φωνές και κρουστά αυξάνουν την ένταση,
Ένας ζωντανός διάλογος ηθοποιού και χορού…
Όλα τα παραπάνω ήταν μερικά μόνο από τα στοιχεία που συνέθεταν την από ευτελή, με ευρηματικό τρόπο συνδυασμένα υλικά παράσταση «A Thing Done in a Seeing Place» που αμφισβητεί ότι η τέχνη είναι μόνο για τους λίγους και ξεφεύγει απ’ την καθιερωμένη γι’ αυτήν αντίληψη.
Αφήνοντας σε όλους όσοι συμμετείχαν είτε ως θεατές, είτε ως ηθοποιοί, μια αίσθηση ανανέωσης, ελπίδας και δύναμης γιατί… μπορεί τα πράγματα να είναι κι αλλιώς ή έστω, να γίνουν αλλιώς.
Συναντήθηκα με τα μέλη της ομάδας των Bread & Puppet στο BIOS. Φιλικοί, ανοιχτοί, άμεσοι, επικοινωνιακοί, εγκάρδιοι, και πρόθυμοι να μεταφέρουν και να μοιραστούν τις ιδέες και τις απόψεις τους. Ανάμεσα σε πρόβα και παράσταση χρειάζεται μια έστω μικρή χαλάρωση. Παρ’ όλα αυτά, η Sam Wilson άφησε αυτή την πολυτέλεια και μας μίλησε για την ομάδα της.
Γεια σου Σάμ. Είσαι μέλος της ομάδας Bread & Puppet που ξεκίνησε το 1963. Από πόσα μέλη αποτελείται σήμερα η ομάδα σας;
Στην Ελλάδα τώρα είμαστε 5 μέλη, οι: Μaura, Sam, Greg, Suzie, Genevieve. Το μέγεθος όμως της ομάδας μας κάθε φορά ποικίλει ανάλογα με τις απαιτήσεις του σόου. Το καλοκαίρι που δεν κάνουμε περιοδείες δίνουμε πολύ μεγάλες παραστάσεις στην περιοχή μας στο Glover Vermont. Όσο για το μέγεθος της ομάδας μας… μεγαλώνει συνεχώς. Αυτή τη στιγμή φτάνει τα 80 άτομα και παραπάνω.
Τι θα έλεγες σε κάποιον που δεν γνωρίζει την ομάδα σας; Πώς θα την παρουσίαζες;
Είμαστε ένας ριζοσπαστικός, πολιτικός κουκλοθίασος με ευρύτερη γκάμα παραστάσεων. Κάνουμε παρελάσεις, εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, παραστάσεις δρόμου, σε θέατρα, σε υπόγεια κτιρίων, σε σχολεία, σε εκκλησίες, περίπτερα ενημέρωσης (infoshops), υπαίθρια στην όμορφη εξοχή του Βέρμοντ.
Ποιο είναι το “μόττο” σας;
Μμμ… Γι’ αυτό έχω κάτι να σου δώσω.
Η Σαμ φεύγει για λίγο και επιστρέφει με το μανιφέστο των Bread & Puppet…
Δεν θέλω να το πω… θέλω να στο δώσω έτσι όπως είναι ακριβώς για να είμαι σίγουρη πως δεν θα παραλείψω κάτι.
Το μανιφέστο του γιατί η φτηνή τέχνη;
Οι άνθρωποι σκέφτονταν για πολύ καιρό ότι η τέχνη είναι ένα προνόμιο των μουσείων και των πλουσίων.
Η τέχνη δεν δεν είναι επιχείρηση! Δεν ανήκει στις τράπεζες και στους επενδυτές
Η τέχνη είναι τροφή. Δεν μπορείς να τη φας, αλλά σε θρέφει.
Η τέχνη οφείλει να είναι φτηνή και προσιτή στον καθένα. Πρέπει να είναι παντού, γιατί είναι το “εντός” του κόσμου.
Η τέχνη καταπραΰνει τον πόνο!
Η τέχνη ξυπνά τους κοιμισμένους!
Η τέχνη μάχεται τη βλακεία και τον πόλεμο!
Η τέχνη τραγουδάει Αλληλούια!
Η τέχνη είναι για τις κουζίνες!
Η τέχνη είναι σαν το καλό ψωμί!
Η τέχνη είναι σαν τα πράσινα δέντρα!
Η τέχνη είναι σαν τα λευκά σύννεφα στο γαλάζιο ουρανό!
Η τέχνη είναι φτηνή!
ΖΗΤΩ!.
Bread & Puppet Glover, Vermont, 1984
Τι ήταν αυτό που σε τράβηξε και θέλησες να γίνεις μέλος των Bread & Puppet;
Το Δεκέμβριο του 2001, είδα μία παράσταση στην Νέα Υόρκη. Ήταν μια πολύ μπερδεμένη περίοδος τότε πολιτικά και επώδυνη θα έλεγα για τη Νέα Υόρκη. Είχα μόλις αποφοιτήσει από τη σχολή Καλών Τεχνών και ήταν πραγματικά εντυπωσιακό να βλέπω καλλιτέχνες που αντιδρούσαν άμεσα στην πολιτική κατάσταση. Παίρνοντας μια τόσο ισχυρή θέση τόσο γρήγορα ήταν κάτι πολύ σημαντικό… καθώς και το “cheap art manifesto” των Bread & Puppet. Διαβάζοντάς το συνειδητοποίησα ότι η κύρια λειτουργία, αποστολή της τέχνης, θα πρέπει να είναι ο αγώνας ενάντια στον πόλεμο, ενάντια στην εκμετάλλευση, ενάντια στη βία, ενάντια… Πάντα υπήρχε μία καινούρια προοπτική, μια άλλη όψη. Ένας αγώνας για πολιτική – κοινωνική αλλαγή. Όχι ό,τι δίδασκαν στην Καλών Τεχνών και στην παγκόσμια πολιτεία της τέχνης, τη Νέα Υόρκη, την “υψηλή” τέχνη.
Οι παραστάσεις σας απευθύνονται και σε παιδιά. Από πού αντλείτε τη θεματολογία σας για τις παιδικές παραστάσεις.
Ναι, κάνουμε παραστάσεις που είναι και για παιδιά και μάλιστα σε κάποιες παίζουν και τα ίδια τα παιδιά. Η θεματολογία μας δεν αλλάζει θα έλεγα, αλλά προσαρμόζεται… Κάνουμε για παράδειγμα ένα τσίρκο, αστείο και ταυτόχρονα πολιτικό, που ίσως τα παιδιά καταλαβαίνουν καλύτερα κι από τους μεγάλους. Τα παιδιά μπαίνουν εύκολα σε ρόλους, έχουν λιγότερους ενδοιασμούς και δισταγμούς. Παίζουν τις καταστάσεις και με τις καταστάσεις. Τις μετατρέπουν. Είναι αυτό που τους αρέσει.
Βρήκατε ανταπόκριση στο κάλεσμά σας για συμμετοχή εθελοντών στις παραστάσεις σας από το ελληνικό κοινό;
Οι Έλληνες ανταποκρίθηκαν θερμά στο κάλεσμά μας. Νομίζω θα έφτασαν τα 80 άτομα που ήρθαν στις πρόβες μας, παρακολούθησαν και έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για όσα γίνονταν. 65 ήταν το σύνολο των Ελλήνων εθελοντών που μπήκαν εν τέλει στην παράσταση, ανέβηκαν στη σκηνή και βγήκαν στο δρόμο μαζί μας με ενθουσιασμό. Ήρθαν άνθρωποι της τέχνης (ηθοποιοί, κουκλοπαίχτες, χορευτές, μουσικοί…), αλλά και αρκετοί που δεν είχαν κάποια τέτοια επαγγελματική ιδιότητα, όπως φοιτητές, οικονομολόγοι, δάσκαλοι, υπάλληλοι… Είναι όλοι τους καταπληκτικοί. Είναι ανοιχτοί και μπορώ να πω ότι τους χαρακτηρίζει μία αμεσότητα. Ο κόσμος ανταποκρίνεται, έρχεται και συμμετέχει σ’ αυτό με όρεξη, έχει ανάγκη από δράση. Γίναμε ένα πολύ καλό “μείγμα” νομίζω, γι’ αυτό και δουλέψαμε πάρα πολύ γρήγορα. Είχαμε πολύ καλή επαφή και επικοινωνία, κάναμε πολύ ωραίες συζητήσεις για το τι γίνεται στην Ελλάδα… Μάθαμε πολλά.
Ένα πλήθος άγνωστων μεταξύ τους ανθρώπων, από διαφορετικά περιβάλλοντα και με διαφορετικές εμπειρίες, επικοινωνεί, λειτουργεί και συντονίζεται σε ένα ενιαίο σύνολο μέσα σε λίγες μόνο συναντήσεις. Ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας αυτής;
Το μυστικό είναι αυτό ακριβώς που με ρώτησες θα έλεγα… άγνωστοι, διαφορετικοί με ένα σημαντικό κοινό σημείο αναφοράς, ένα στόχο, την παράσταση, την αντίδραση και πιο μακριά, την αλλαγή της πραγματικότητας. Είναι σημαντικό το θέατρο να συνδέεται με τους ανθρώπους, γι’ αυτό όπου πάμε θέλουμε να δουλεύουμε με ανθρώπους της περιοχής και ζητάμε εθελοντές. Επιπλέον, όσο πιο πολλοί τόσο πιο καλά! Έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε περισσότερες ομάδες που κάνουν διαφορετικά πράγματα την ίδια στιγμή. Να δοκιμάσουμε, να ανακαλύψουμε, να αλλάξουμε…. κι έτσι η παράσταση αποκτά άλλη δυναμική.
Στο τέλος της παράστασης κεράσατε τον κόσμο ψωμί και σκόρδο. Γιατί; Υπάρχει κάποιος συμβολισμός;
Το σκόρδο συμβάλλει στη μακροζωία, κάνει καλό στην καρδιά, είναι η δύναμη. Το ψωμί είναι η τροφή, η τέχνη. Σε θρέφει… Η ιδέα του να φτιάξουμε ψωμί σε μια καλλιτεχνική παραγωγή ξεκίνησε το 1963 από τον Peter Shumann και έμοιαζε κάτι το φυσικό. Η τέχνη βρίσκεται πάντα απέναντι σε πεινασμένα παιδιά και πολιτικές αποκαλύψεις. Η τέχνη ντρέπεται, θυμώνει και απογοητεύεται εξαιτίας της ανημποριάς της μπροστά στην πραγματικότητα. Το να ενώσουμε ψωμί και μαριονέττες το 1963 έμοιαζε με το σωστό πρώτο βήμα στη μάχη ενάντια στο κακό.
Ποιες οι εντυπώσεις σας από την επίσκεψή σας στην Ελλάδα;
Αγαπάμε την Ελλάδα. Είναι ένα έντονο και ευσυγκίνητο μέρος. Η δεδομένη χρονική στιγμή είναι μια περίοδος όπου προκαλείται αναστάτωση, είναι η ώρα του ξεσηκωμού και της αφύπνισης κι αυτό είναι συναρπαστικό. Ίσως κάτι πραγματικά να μπορεί να αλλάξει και αυτό είναι το μήνυμα της ελπίδας. Η κινητήρια ενεργοποιός δύναμη, ο διεγέρτης για όλα τα πράγματα που σκεφτόμαστε ως μη πραγματοποιήσιμα, αδύνατα. Για όλα αυτά που νομίζουμε ότι δεν θα αλλάξουν ποτέ, κι όμως κάπου, σ’ ένα άλλο μέρος, σε μια άλλη χώρα, κάποια στιγμή έρχεται η δραστική αυτή αλλαγή. Δεν ξέρω πως να το πω, η Ελλάδα ίσως τώρα να είναι η νότα της διέγερσης.
Σ’ ευχαριστούμε Sam!
Εγώ σας ευχαριστώ
Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, μια ομάδα τροβαδούρων νοικιάζουν ένα μικρό πατάρι στο Delancey Street της Νέας Υόρκης και άρχιζουν ένα πρόγραμμα εβδομαδιαίων παραστάσεων. Ο επικεφαλής της ομάδας, Peter Schumann, σύντομα μετατρέπει το χώρο σε μουσείο θεάτρου και κουκλοθεάτρου. Όλες οι δεξιότητες και τα ενδιαφέροντα του Schumann (χορός, γλυπτική κ.α.) ενσωματώθηκαν στο κουκλοθέατρο. Ο Schumann ήταν φούρναρης. Ήξερε καλά το ψωμί. Το ψήσιμο και η διανομή του ψωμιού εισήλθε στις παραστάσεις και την τέχνη της ομάδας. Ο Schumann και η γυναίκα του αποφάσισαν για το όνομα “Ψωμί και Κουκλοθέατρο” ή αλλιώς Bread and Puppet. Ήταν 1963.
Το “Ψωμί και Κουκλοθέατρο” λοιπόν θα ξεκινήσει ένα εκπληκτικό ταξίδι 50 χρόνων, αφήνοντας ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στον κόσμο του θεάτρου και του αμερικανικού πολιτισμού. Από εκείνη την μικρή σοφίτα της Delancey Street, ταξίδεψαν όλον τον κόσμο. Και έφτιαξαν πολλά.
