“Ξέρεις για μένα το ποδόσφαιρο είναι ποίηση…”
Όταν καθηλώθηκα με το “Η γιαγιά μου σας χαιρετά και ζητάει συγγνώμη” και κατάλαβα ότι αυτός ο Φρέντρικ Μπάκμαν δεν θεωρείται τυχαία μια από τις κορυφαίες πένες της Σκανδιναβίας και όχι μόνο (κορυφαίο Σουηδό συγγραφέα τον αποκαλεί το book marketing), αναρωτήθηκα για την επόμενη ιστορία του.
Ο Μπάκμαν παίρνει ήρωες από το αντικανονικό οπλοστάσιο του βασιλιά της παραδοξότητας Ζαν Πιερ Ζενέ, ανθρώπους με αμυχές και αναστατώσεις, εκκεντρικούς και ασυμβίβαστους και μέσα από αυτούς αναδύει έναν φιλοσοφικό ανεμοστρόβιλο που σε παρασύρει στην αισιοδοξία.
Στο νέο του μυθιστόρημα, η βασίλισσα του είναι η Μπριτ-Μαρί, ετών 63, βασίλισσα που δραπέτευσε από την πολυκατοικία του προηγούμενου βιβλίου του (Η γιαγιά μου σας χαιρετά και ζητάει συγγνώμη). Μανιώδης με την τάξη και την καθαριότητα, προφανώς κουβαλάει μια μορφή ιδεψυχαναγκαστικής διαταραχής (συνειδητά δεν χρησιμοποιώ το “πάσχει”), καθώς αποσυντονίζεται πλήρως ακόμα και με μια μίνι ακαταστασία, τη λάθος σειρά πιρουνιών και κουταλιών ας πούμε. Φοβάται τα ταξίδια και τον θάνατο, σπάνια εγκαταλείπει το σπίτι της και είναι φαινομενικά οξύς σε όλες τις συνδιαλλαγές της.
Μετά από σαράντα χρόνια προσκόλλησης και γάμο με τον Κεντ, δεμένη στη δική του ζωή και ανάγκες, αποφασίζει να μετρήσει τις συνέπειες όσων έζησε σε αυτήν την συμβίωση και να διαλύσει το γάμο της. Αναζητεί δουλειά γιατί… “όταν έχεις δουλειά, κάποιος προσέχει πως δεν είσαι εκεί”, κι αυτό είναι μια καταφανής δήλωση μοναχικότητας. “Κάποτε ο Κεντ της κρατούσε το χέρι όταν κοιμούνταν, και η Μπριτ-Μαρί έβλεπε τα δικά του όνειρα. Όχι πωε η Μπριτ-Μαρί δεν είχε δικά της όνειρα, αλλά τα δικά του ήταν μεγαλύτερα, και όποιος σ’ αυτόν τον κόσμο έχει τα μεγαλύτερα όνειρα κερδίζει τα πάντα.”
Ο γάμος για εκείνη γίνεται ένα έπιπλο που μετακινήθηκε…
“Όλοι οι γάμοι έχουν άσχημες πλευρές, γιατί όλοι οι άνθρωποι έχουν αδυναμίες. Κάθε άνθρωπος που ζει με έναν άλλο άνθρωπο μαθαίνει να αντιμετωπίζει αυτές τις αδυναμίες με διάφορους τρόπους. Μπορεί για παράδειγμα να τις αντιμετωπίσει όπως αντιμετωπίζει πολύ βαριά έπιπλα και να μάθει απλούστατα να καθαρίζει τον χώρο γύρω από αυτά. Να διατηρεί την ψευδαίσθηση. Ξέρει φυσικά ότι η βρωμιά μαζεύεται κάτω από την επιφάνεια του επίπλου, αλλά μαθαίνει να την κρύβει για να μην την βλέπουν οι επισκέπτες. Και μια μέρα κάποιος μετακινεί το έπιπλο χωρίς να σου ζητήσει την άδεια, κι όλα έρχονται στην επιφάνεια. Η βρωμιά και οι γρατσουνιές. Μόνιμα σημάδια στο παρκέ. Τότε είναι πια πολύ αργά.”
Στην ουσία αναζητά μια διέξοδο, μια άλλη ζωή. Η κοπέλα στην Υπηρεσία Εύρεσης Εργασίας της βρίσκει δουλειά στο Μποργ, ένα χωριό πλάι σε έναν δρόμο, που μοιάζει να εγκαταλείπει τους δεσμούς του με την εξέλιξη μέρα με τη μέρα. Η οικονομική κρίση έχει κλείσει σχεδόν όλες τις δομές πολιτισμού και αλληλεγγύης και οι μόνες εστίες που ανασαίνουν ακόμα, ασθματικά έστω, είναι το ποδόσφαιρο και μια πιτσαρία, ως τα τελευταία πράγματα που θα εγκαταλείψει ο πολιτισμός και η ανθρωπότητα.
Η Μπριτ-Μαρί σιχαίνεται το ποδόσφαιρο, τις έστω και στοιχειωδώς βρώμικες επιφάνειες, τις λάσπες, τους θορύβους κάθε είδους, αλλά των παιδιών ακόμα περισσότερο. Και επειδή τα σιχαίνεται όλα αυτά, στο εγκαταλειμμένο Μποργ, η παράξενη ζωή θα χαρίσει στην επίσης παράξενη Μπριτ-Μαρί αυτό που ίσως απευχόταν πρώτα απ’ όλα στη ζωή της: γίνεται προπονήτρια μιας ομάδας ποδοσφαίρου φωνακλάδων εφήβων που δεν έχουν καμία ελπίδα να διακριθούν στην επερχόμενη διοργάνωση, ζει πάνω σε λασπωμένα πατώματα και συγκατοικεί κανονικότατα με έναν αρουραίο που τον ταΐζει καθημερινά σνίκερς και συνομιλεί μαζί του με τρόπο σχεδόν ψυχαναλυτικό. Κι όλα αυτά συμβαίνουν σε κάποια που τσακώνεται εύκολα, παρεμβαίνει στην τάξη των άλλων ακόμα πιο εύκολα, είναι άνιση σε όλες τις προεκτάσεις του εαυτού της και αγνοεί ακόμα και τα βασικά του ποδοσφαίρου.
Και όμως… Η Μπριτ-Μαρί που δεν έχει καν άδεια προπονήτριας, που προπονεί μια ομάδα που δεν έχει καν γήπεδο να προπονηθεί, που ζει και προσπαθεί να υπάρξει μακριά από τον Κεντ σε ένα ιδιαιτέρως αφιλόξενο τοπίο, θα γνωρίσει για πρώτη φορά τι σημαίνει να είσαι ο εαυτός σου, να ζεις τη ζωή σου κι όχι ως συνοδός-συνοδηγός κάποιου άλλου, να βοηθάς και να είσαι χρήσιμη σε ανθρώπους που έμοιαζαν παρατημένοι και αποκομμένοι απ’ όλους, ίσως περισσότερο κι από σένα.
Η Μπριτ-Μαρί δεν υπενθυμίζει, δεν υπαινίσσεται, δεν κλείνει το μάτι. Η Μπριτ-Μαρί κατοχυρώνει βεβαιότητες, διαβεβαιώνει τον καθέναν ότι η ζωή δεν τελειώνει ποτέ πριν ο μέγας διαιτητής σφυρίξει τη λήξη, ούτε καν στα 63 σου, μια ηλικία κατά την οποία οι περισσότεροι έχουν ήδη παραιτηθεί και αποδέχονται μια θλιβερή ρουτίνα ως το θάνατό τους. Η Μπριτ-Μαρί αποκρούει όλα τα αυτονόητα, τις παραδεδομένες αξίες των σεσημασμένων φυλάκων της πλήξης. Και το πράττει αυτή, η λάτρης της τάξης, η ψυχαναγκαστική τοποτηρητής της σειράς. Ναι! Αυτή σπάει την σκληρή ρουτίνα και τάξης της ζωής της και σαράντα χρόνια μετά διεκδικεί τη ζωή της, ακόμα και τον έρωτα στο φλερτ του γοητευτικού αστυνομικού Σβεν.
Το ασφυκτικό πρέσινγκ του Κεντ να επιστρέψει στη ζωή τους -“Σε χρειάζομαι στο σπίτι, αγάπη μου. Σε χρειάζομαι εκεί. Μην πετάς μια ολόκληρη ζωή που είχαμε μαζί επειδή έκανα ένα και μοναδικό ηλίθιο λάθος”- σχεδόν την πείθει να αφήσει το όνειρο του Μποργ. Η συνήθεια είναι δεύτερη φύση, πολλές φορές και πρώτη. “Τα μερικά χρόνια έγιναν πολλά χρόνια και τα πολλά χρόνια έγιναν όλα τα χρόνια. Ξυπνάς ένα πρωί με μια ζωή πίσω σου χωρίς να ξέρεις τι συνέβη.”
Μια ωδή στις δεύτερες ευκαιρίες που διεκδικούν οι ίδιοι οι άνθρωποι για τον εαυτό τους και όχι για εκείνες που περιμένουν μοιρολατρικά από τους άλλους. Γιατί τις δεύτερες ευκαιρίες δεν στις χαρίζουν οι άλλοι. Τις κερδίζεις εσύ.
Αστείο, εναλλάξ ευχάριστο και συγκινητικό, γνήσια ανθρώπινο, προορισμένο με την γραφή του Μπάκμαν να αγγίξει πολλές ευαίσθητες χορδές. Για να θυμάσαι ότι ανθίζεις ακόμα και στο πιο απομακρυσμένο και καταδικασμένο μέρος, αρκεί να το διεκδικήσεις με το είναι σου και όχι μέσω της ζωής κάποιου άλλου που έραψε το ρούχο σου στα μέτρα του και σου είπε “φόρεσέ το”.
Εκδόσεις Κέδρος. Αναμφίβολα ένα από τα βιβλία του 2018.
Διακρίσεις
 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ |
|
|---|---|
| Τίτλος: | Η Μπριτ-Μαρί ήταν εδώ |
| Τίτλος πρωτοτύπου: | Britt-Marie var här (σουηδικά) |
| Συγγραφέας: | Φρέντρικ Μπάκμαν |
| Μετάφραση: | Γιώργος Μαθόπουλος |
| Εκδόσεις: | Πατάκη, Νοέμβριος 2018 |
| Επιμέλεια, Διόρθωση: | Αλέκα Πλακονούρη |
| Ηλεκτρ. σελιδοποίηση: | Νικολέττα Δουλάμη |
| Σελίδες: | 424 |
| Μέγεθος: | 14 Χ 20,6 |
| ISBN: | 978-960-04-4910-5 |
