Γράφει η Δώρα Πουρή, σχολιάζει ο Απόστολος Πάππος
Η Ruth Vander Zee συναντά τυχαία το 1995 στο Ρότενμπουργκ της Γερμανίας την Έρικα, η οποία της αφηγείται την πραγματική ιστορία της οικογένειας της, καθώς η ίδια ήταν η μόνη που επέζησε από το Ολοκαύτωμα της 27ης Ιανουαρίου 1944
“Συνάντησα τη γυναίκα αυτής της ιστορίας το 1955, πενήντα χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ήταν στο Ρότενμπουργκ, μια γραφική, μεσαιωνική κωμόπολη στη Γερμανία. Μια μέρα πριν φτάσουμε, ένας ανεμοστρόβιλος είχε σαρώσει την περιοχή αφήνοντας πίσω του συντρίμμια. Καθόμασταν με τον άντρα μου σ’ ένα παγκάκι και χαζεύαμε το συνεργείο καθαρισμού που μάζευε τα κεραμίδια που είχαν πέσει από τη στέγη του Δημαρχείου. Ένας ηλικιωμένος μαγαζάτορας που στεκόταν πιο πέρα έλεγε πως είχαν να δουν τέτοια καταστροφή από την τελευταία επέλαση των Συμμάχων. Όταν γύρισε στο μαγαζί του, η κυρία που καθόταν δίπλα μας στράφηκε προς το μέρος μας και άρχισε να μας μιλά. Την έλεγαν Έρικα. Ρώτησε αν είμαστε ταξιδιώτες. Της απάντησα πως επιστρέφαμε μετά από ένα σεμινάριο δύο εβδομάδων στο Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, και είπε με λαχτάρα ότι πάντα ήθελε να κάνει αυτό το ταξίδι αλλά δεν είχε ποτέ αρκετά χρήματα για να πραγματοποιήσει το όνειρό της.
Πρόσεξα πως φορούσε στο λαιμό της μια χρυσή αλυσίδα με το άστρο του Δαβίδ και πρόσθεσα ότι στην επιστροφή μας από το Ισραήλ, ταξιδέψαμε στην Αυστρία και σταματήσαμε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μαουτχάουζεν. Η Έρικα είπε πως εκείνη είχε φτάσει κάποτε μέχρι την πύλη του Νταχάου, αλλά δεν βρήκε το κουράγιο να μπει μέσα.
Κι έπειτα μου είπε την ιστορία της…”
(Από τον πρόλογο της συγγραφέως)
Η Ρουθ Βάντερ Ζι δεν αποτυπώνει απλώς με την Έρικα μια ολόκληρη εποχή, ούτε καταγράφει απλώς τη μεγαλύτερη κτηνωδία που έφτιαξε η θλιβερή πλευρά των ανθρώπων. Η δύναμη της ιστορίας, της γενικής αλλά και της ειδικότερης (της Έρικα) φωτίζει τη λεπτή διαχωριστική γραμμή μεταξύ ζωής και θανάτου, λεπτή σαν το γενναίο πέταγμα ενός μωρού από ένα τρένο που καλπάζει προς το θάνατο. Στο τρένο πας για το θάνατο. Έξω από αυτό βρίσκεις μια νέα μάνα και η ζωή σου κλείνει το μάτι.
Τα συναισθήματα γεννιούνται αβίαστα κατά την ανάγνωση της ιστορίας. Δεν εκβιάζονται. Είναι τέτοιο το βάθος της πραγματικότητας που δύσκολα την παράγει ανθρώπινη φαντασία για να εκβιάσει το θυμικό σου. Η Έρικα εκδιώχθηκε από το θάνατο για να μαρτυρήσει στη ζωή ότι όλα εκείνα δεν ήταν μια μυθοπλασία που βόλεψε κάποιους. Ξέφυγε από το στρατόπεδο συγκέντρωσης γιατί η μάνα της συνειδητοποίησε ότι ο αποχωρισμός της ήταν το μόνο δώρο που μπορούσε να της “αγοράσει” από τα μαγαζιά του θανάτου.
Την πέταξε σ’ ένα χαντάκι με απαλό χορτάρι σε μια διάβαση. Κι εκεί, μια δεύτερη μάνα, ολοκληρωσε το χρέος της φυσικής μάνας, μεγαλώνοντας το μωρό που το βάφτισε Έρικα. Κι όταν το μωρό μεγάλωσε, έκανε δική της οικογένεια, παντρεύτηκε και έκανε τρία παιδιά και εγγόνια. Μα η Έρικα δεν ξέχασε. Το παρελθόν ανάσαινε πάντοτε μέσα της. Ανάσες πέντε εκατομμυρίων ανθρώπων που δεν ξαναήχησαν ζητούσαν να μη ξεχαστεί η ιστορία τους. Εκτελέσεις, πείνα, θάλαμοι αερίων, κρεματόρια. Κι αν το αστέρι του λαού της κόντεψε να ξεκληριστεί από τη μανία των θηρίων, το δικό της επέμεινε να λάμπει σαν ελπίδα για το αύριο, το καλύτερο θες να ελπίζεις.
Η αραίη γραμματοσειρά της αφήγησης… Τα ψιλά γράμματα της Ιστορίας. Ένα κείμενο σαν να γράφεται αυτή τη στιγμή στη γραφομηχανή, με ενδιάμεσα κενά σαν μικρές ανάσες, σε μια προσωπική μαρτυρία ενός κοριτσιού που σώθηκε από το θάνατο τον βέβαιο. Η παράνοια ενός πολέμου που οδήγησε στην απόφαση να εξοντωθεί ένας ολόκληρος λαός μόνο και μόνο επειδή ήταν Εβραίοι.
Η ελληνική έκδοση περιέχει δύο επιπλέον κείμενα, ένα προς τον αναγνώστη που διαβάζει αυτό το βιβλίο και ένα προς γονείς και εκπαιδευτικούς, από τη μεταφράστρια του βιβλίου Μαρίζα Ντεκάστρο. Ο εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει το βιβλίο στην τάξη για την ιστορία του Ολοκαυτώματος και την ευαισθητοποίηση των παιδιών σε θέματα όπως ο ρατσισμός, οι διακρίσεις, τα στερεότυπα, αλλά και η προστασία της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας καθώς και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τα παιδιά καλούνται να αναλάβουν ενεργητική στάση και να αναλογιστούν το ρόλο τους στη σύγχρονη κοινωνία απέναντι σε κοινωνικές ομάδες που απειλούνται με αποκλεισμό από το κοινωνικό σύνολο. Το βιβλίο αποτελεί αφορμή για συζήτηση περί της αρμονικής συνύπαρξης ανθρώπων που έχουν διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο αλλά και για την καλλιέργεια κοινωνικής συνείδησης.
Ο Ρομπέρτο Ινοσέντι φτιάχνει ένα φωτογραφικό κομψοτέχνημα, σαν ντοκουμέντο ενός αυτόπτη που από κάποια γωνιά φωτογραφίζει τον χαμό. Το ασπρόμαυρο φίλμ του πολέμου και των θλιβερών πτυχών της ιστορίας σε αντίθεση με το έγχρωμο παρόν της Έρικα. Οι εικόνες μας δίνουν πρόσθετες σημειολογικές πληροφορίες που μπορεί να αξιοποιήσει εκπαιδευτικός μέσα στην τάξη και να μάθουν τα παιδιά περισσότερα για έναν πόλεμο που άφησε τα σημάδια του σε μια ολόκληρη γενιά.
Το βιβλίο απευθύνεται σε παιδιά δημοτικού σχολείου μέχρι γυμνασίου. Με την κατάλληλη “ανάγνωση” δε μπορεί να αποκλειστεί καμία ηλικιακή ομάδα από την ιστορία αυτή αν και όσο κατεβαίνουμε σε ηλικία τόσο η Ιστορία ως αντικείμενο χάνει σε σημασία. Αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση.
Ένα ξεχωριστό βιβλίο από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο που δεν πρέπει να λείπει από καμία σχολική βιβλιοθήκη.
 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ |
|
|---|---|
| Τίτλος: | Έρικα (Erika’s story) |
| Συγγραφέας: | Ρουθ Βάντερ Ζι |
| Εικονογράφηση: | Ρομπέρτο Ινοσέντι |
| Εκδόσεις: | Καλειδοσκόπιο |
| Μετάφραση: | Μαρίζα Ντεκάστρο |
| ISBN: | 978-960-471-103-1 |
