Γεννήθηκε στην στη Ν. Αρτάκη Ευβοίας. Οι σπουδές της στη ζωγραφική ξεκινούν από την Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βενετίας, στο ιστορικό εργαστήριο του Φουτουριστή Emilio Vedova και συνεχίζονται στο Β’ Εργαστήριο Χαρακτικής της ΑΣΚΤ Αθήνας και στο Εργαστήρι Γραφικών Τεχνών «Η Τέχνη του Βιβλίου». Η διαρκής αναζήτησή της γύρω από τη συγγραφή σε σχέση με την εικονογράφηση βιβλίων τα οποία απευθύνονται σε παιδιά την οδηγεί, το 2008, στην Αγγλία, στο Cambridge School of Arts, στο πλαίσιο μεταπτυχιακού προγράμματος, με την αρωγή του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών Ελλάδος.
Από το 1997 εργάζεται ως καθηγήτρια καλλιτεχνικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και σε εργαστήρια δημιουργικής απασχόλησης. Από το 2010 έχει παρουσία στον συγγραφικό χώρο ως δημιουργός εικαστικών σειρών και βιβλίων για παιδιά. Ο δικτυακός της τόπος είναι το www.elenitsaldiri.gr.
Πριν λίγες εβδομάδες κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Καλέντη το βιβλίο της Ο Κήπος του Ασκληπιού, ένα βιβλίο γνώσεων που ξεχωρίσαμε αμέσως στο ELNIPLEX για την ποιότητα και την πληρότητά του στην ανάδειξη της πλουσιότατης ελληνικής χλωρίδας και τη μετάδοση της αγάπης για τη φύση.
Η συγγραφέας και εικαστικός Ελένη Τσαλδίρη σε μια άκρως ενδιαφέρουσα #Συνέντευξη στο #ELNIPLEX.
Τι είναι ο Κήπος του Ασκληπιού;
Ο άνθρωπος κουβαλάει την φύση μέσα του. Φύση είναι ό,τι μας περιβάλλει ως ύλη, που στην εμφάνιση και την εξέλιξη της δεν είχαμε λόγο με κανένα τρόπο. Εμείς είμαστε το τελευταίο πλάσμα που ενέδωσε η φύση σαν λογικό «θαύμα ». Το σώμα μας της ανήκει ολοκληρωτικά.
Ο άνθρωπος δαμάζει και θηλάζει την φύση.
Η φύση μπαίνει στην ηθική, την Φιλοσοφία, την θρησκεία, την Τέχνη, την Παιδεία.
Ο Κήπος του Ασκληπιού είναι στάση Ζωής.
«Τώρα μπορείς να ξεκλειδώσεις τον βαθύ Κήπο του Ασκληπιού με την ανθισμένη υγεία της φύσης και του ανθρώπου». Αυτό θα μπορούσε να είναι εν δυνάμει το μότο του βιβλίου ή αλλιώς η αληθινή σχέση μας με την Φύση.
Τι θα βρει λοιπόν ο αναγνώστης μέσα σε αυτό το βιβλίο;
Στο βιβλίο επαναλαμβάνεται η φράση «Τώρα μπορείς να ξεκλειδώσεις τον βαθύ Κήπο του Ασκληπιού με την ανθισμένη υγεία της Φύσης και του ανθρώπου». Αυτό μας μεταφέρει στα Πρώτα Ασκληπιεία, όταν οι πιστοί διανυκτέρευαν στον ναό του Θεού της Ιατρικής, με το αφτί τους κολλημένο στη Γη. Από την Γη λάμβαναν την θεραπεία, από τους χυμούς, τις ρίζες και την ενέργεια των φυτών και των βοτάνων.
Στόχος μου ήταν να δημιουργήσω ένα βιβλίο – οδηγό για την ανεπανάληπτη Ελληνική Χλωρίδα. Που ίσως κάποιοι να μην γνωρίζουμε τον τεράστιο πλούτο που κρύβει μέσα της.
Η περιπλάνηση της απεσταλμένης της Κόρης στους δώδεκα Κήπους θα αποκαλύψει μύθους, θεραπείες, μυστικά και τον χάρτη της γέννησης κάθε Αγριολούλουδου. Όμως μέσα στις εβδομήντα δύο, πυκνές σε γραφή και νοήματα, σελίδες, ο αναγνώστης θα έχει την ευκαιρία να συναντήσει έναν σπουδαίο Έλληνα Βοτανικό, τον Κ. Γουλιμή. Καθώς και τις τελευταίες ανακαλύψεις σχετικά με τον Κήπο του Ασκληπιού, στην Επίδαυρο, από τον κ. Β. Λαμπρινουδάκη, τον ομότιμο καθηγητή Κλασσικής Αρχαιολογίας.
Εργάστηκες περίπου τρία χρόνια για αυτό το βιβλίο. Ποιον τρόπο εργασίας ακολούθησες από την σύλληψη του ως την ολοκλήρωσή του;
Το 2015 μετακομίσαμε σε ένα παλιό αρχοντικό της Κηφισιάς, που έμελλε για εμένα να είναι καθοριστικό για το πως θα βλέπω την ζωή σε σχέση με την φύση από δω και στο εξής. Το σπίτι άνηκε στην οικογένεια Γουλιμή και εγώ μέσα στην αναστάτωση της μετακόμισης «έπεσα» επάνω στο χαμένο Αρχείο και στις χειρόγραφες σημειώσεις του ξακουστού Βοτανικού Κ. Γουλιμή. Η περιπέτειά της μελέτης- έρευνάς μου ξεκινάει από τότε. Ένας ολόκληρος, άγνωστος κόσμος ξεδιπλώθηκε (ή καλύτερα στέγνωσε από την υγρασία!) μπροστά στα μάτια μου.
Διάβασα, αποκρυπτογράφησα, φωτογράφησα και εξερεύνησα σε οικογενειακές εξορμήσεις, συνομίλησα με ειδικούς. Συγκεκριμένα μέσα από την επαφή μου με το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή και τον υπεύθυνο του Βοτανικού τμήματος κ. Δ. Μέρμυγκα, συγκέντρωσα τόσες πληροφορίες που το να δημιουργήσω μια ιστορία γι’ αυτό τον πλούτο, ήταν για μένα μονόδρομος.
Ένα βιβλίο πρέπει να αλλάξει σαράντα φορές για να ολοκληρωθεί∙ έτσι λένε! Και συμφωνώ. Αυτό το βιβλίο δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Πήρε χρόνο, ενέργεια, ξενύχτια και πολλά όνειρα. Σκοπός ήταν να δημιουργήσω ένα σύγχρονο «φυτολόγιο» σαν κι αυτά που κάποτε είχαμε μικροί (εγώ τα πρόλαβα). Ένα ημερολόγιο Φύσης που θα τα είχε όλα. Την επιστήμη, την περιπέτεια, τον ρομαντισμό.
Δεν ήθελα να διαχωρίσω τίποτα από τα παραπάνω. Δεν ήθελα να δημιουργήσω, για παράδειγμα, ένα επιστημονικό παράρτημα στο τέλος του βιβλίου, ξένο για τα παιδιά. Κι αυτό ήταν το μεγάλο στοίχημα.
Τα σχέδια σου, οι φωτογραφίες που τράβηξες, είναι θα έλεγα ένα παράλληλο προτζεκτ. Πόσες ώρες, πόσο υλικό συγκέντρωσες για να δούμε εμείς αυτό το πλήθος εικόνων;
Θεωρώ ότι η δημιουργία ενός τέτοιου βιβλίου, ιδανικά, ζητά από τον δημιουργό του να κατέχει και τις δύο ιδιότητες δηλαδή της συγγραφής και της εικαστικής έκφρασης.
Εδώ θα ήθελα να επισημάνω ότι οι περισσότερες από τις εικόνες μπορούν να σταθούν σαν αυτόνομα έργα. Όταν ξεκινώ την έρευνά μου για ένα τόσο απαιτητικό και παράλληλα πλούσιο προτζεκτ, εργάζομαι αρχικά με σκίτσα, γεμίζοντας ολόκληρα sketchbooks. Αυτή είναι η διαδικασία που διδάχτηκα στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα της Εικονογράφησης Παιδικών Βιβλίων στο Cambridge School of Arts. Δεν με τρομάζει η έρευνα, ίσα ίσα την απολαμβάνω! Το διάστημα του εγκλεισμού μας με την υποχρεωτική καραντίνα λειτούργησε ευεργετικά στο να οργανώσω τα σκίτσα, τις φωτογραφίες και την γενικότερη έρευνά μου και να ξεκινήσω την αναζήτηση της πιο αρμονικής εικονοποίησης του βιβλίου μου.
«Ο Κήπος του Ασκληπιού » διαθέτει 178 εικόνες. Κι αυτό είναι το ξεκαθάρισμα από μια μεγαλύτερη παραγωγή εικόνων όπου κατά την διαδικασία του lay out πολλές ήταν εκείνες που αποκλείστηκαν.
Τι έμαθες καθώς έψαχνες και διάβαζες που εντυπωσίασε κι εσένα την ίδια;
Τα λουλούδια είναι η πιο ερωτική έκφραση της Φύσης αλλά και η πιο σιωπηλή παρουσία της Ζωής στη Γη. Αυτό ο άνθρωπος το ζει από τα τρυφερά παιδικά του χρόνια, χωρίς να μπορεί ακόμη να το κάνει σκέψη καθαρή και εξομολογητική.
Αυτή τη βίωση, την έζησα κι εγώ προσωπικά, στα δικά μου παιδικά χρόνια. Μεγάλωσα σε χωριό και έβρισκα συναρπαστικές τις εξερευνήσεις με τους φίλους μου. Τώρα που είμαι μακριά από αυτά χρονικά, όχι όμως και ψυχικά, θέλησα αυτή την μύηση από τη φύση, να την υπηρετήσω με τις μικρές μου δυνάμεις, εικαστικά και λογοτεχνικά. Όμως δεν γνώριζα το πόσο πλούσια είναι η Ελληνική Χλωρίδα που μας κατατάσσει στις πρώτες θέσεις σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Διαβάζοντας τα χειρόγραφα του Κωνσταντίνου Γουλιμή, συνειδητοποίησα ότι οι θησαυροί της Ελλάδας δεν είναι μόνο τα Αρχαία Μνημεία και οι μαγευτικές της θάλασσες. Θα μπορούσαν τα Ελληνικά Αγριολούλουδα να γίνουν πόλος έλξης για επισκέπτες απ’ όλο τον κόσμο. Η Ελλάδα διαθέτει 6000 αγριολούλουδα πολλά εκ των οποίων, ως ενδημικά, φύονται μόνο στην χώρα μας και πουθενά αλλού.
Για παράδειγμα, η «Μικρομέρεια της Ακρόπολης» φυτρώνει μόνο στον ιερό βράχο της Ακρόπολης και έχει χαρακτηριστεί ως φυτό «φάντασμα», αφού εντοπίζεται κάθε 100 χρόνια. Αυτή η αποκάλυψη με συγκλόνισε και με έκανε να ξανασυνδεθώ με την παιδική μου ηλικία και τις μοναδικές αναμνήσεις από τις εξορμήσεις μου μέσα στη φύση.
Η σχέση σου με την φύση ποια είναι;
Όπως προανέφερα στα παιδικά μου χρόνια λάτρευα να τριγυρνάω στην όμορφη εξοχή της Εύβοιας. Σχεδόν σε καθημερινή βάση όταν τελείωνα τα μαθήματά μου, έκανα μεγάλους περιπάτους με τη μητέρα μου, εκείνη μάζευε χόρτα (απαραίτητη διαδικασία για τα νοικοκυριά τότε) κι εγώ παρατηρούσα τα λουλούδια και τα έντομα. Ήταν σπουδαίο που η μητέρα μου δεν μ’ άφηνε να τα κόβω. Δεν ήμουν από τα κοριτσάκια που θα πήγαιναν στην δασκάλα λουλούδια για να τα βάλει στο βάζο. Αυτό ήδη ήταν ανατρεπτικό για την εποχή.
Όταν αποφάσισα να ακολουθήσω την βαθύτερη εσωτερική μου ανάγκη, να σπουδάσω Τέχνη, ανακάλυψα ότι τα στιγμιότυπα της φύσης ήταν αυτά που αγαπούσα να αποτυπώνω. Σχεδίαζα και ζωγράφιζα στιγμές από την ισορροπία ενός εντόμου επάνω σε ένα φυτό. Δημιουργούσα την ελαφράδα της κίνησης μιας μέλισσας καθώς ταλαντευόταν στα πέταλα ενός αγριολούλουδου. Η φύση ήταν πάντα μέσα μου. Στα 20 χρόνια της εκπαιδευτικής μου πορείας ως καθηγήτριας Εικαστικών, νομίζω ότι δεν σταμάτησα ποτέ να μεταδίδω αυτή την αγάπη για την φύση, στους μικρούς μου μαθητές και λατρεύω να την εξερευνώ με τα δικά μου παιδιά όποτε βρίσκω την ευκαιρία.
Τα παιδιά σήμερα έχουν επαφή με την φύση; Ή έχουν εγκλωβιστεί σε έναν πιο καθιστικό και αστικό τρόπο ζωής;
Ο άνθρωπος καθορίζει τις πιο βαθιές πλευρές του πολιτισμού του από την σχέση του με την φύση. Η φύση μπαίνει στην ηθική, τη φιλοσοφία, τη θρησκεία, την παιδεία. Γι’ αυτό μιλάμε για θρησκείες των θαλασσινών, για ηθικές λαών της ερήμου, για φιλοσοφία φυσιοκρατική, για παιδεία που πάντα λειτουργεί καλύτερα μέσα στην φύση. Όταν μια τέτοια σπουδαία αξία όπως η Φύση υποτιμάται από την κοινωνία, οι συνέπειες είναι ανυπολόγιστες.
Τα παιδιά είναι η προέκτασή μας, οι μιμητές μας. Η παθητική έκφανση οποιουδήποτε ηλεκτρονικού μέσου μας αφήνει αποχαυνωμένους μπρος την οθόνη του, λειτουργεί, αν μη τι άλλο, αρνητικά από μια βόλτα στη φύση.
Πόσοι Αθηναίοι γνωρίζουν καλά τα Άλση και τα δάση της πόλης τους;
Το σχολείο κάνει φιλότιμες προσπάθειες να φέρει τα παιδιά κοντά στην φύση. Δημιουργεί βόλτες δεντροφύτευσης, περιπάτους σε Κήπους και αγροκτήματα. Από φέτος το Υπουργείο Παιδείας εισήγαγε τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων όπου ως πρώτο θέμα υπάρχει «Η Αγάπη για το Περιβάλλον και η προστασία για τον φυσικό πλούτο της χώρας μας». Στα Αρσάκεια Τοσίτσεια Δημοτικά όπου διδάσκω, το συγκεκριμένο πρότζεκτ είχε πολλές και ευφάνταστες εκφάνσεις με τελική τη μεγάλη έκθεση ζωγραφικής με τα Ελληνικά Αγριολούλουδα, αφορμή και έμπνευσή τους το βιβλίο μας «Ο Κήπος του Ασκληπιού». Τα παιδιά μπορούν και πρέπει να πάρουν άλλη στάση απέναντι στη φύση, αρκεί να ενεργοποιηθούμε οι μεγάλοι.
Ας προτείνουμε μια βόλτα στο δάσος από την καταναλωτική μανία, μιας βόλτας σε ένα μεγάλο mall!
Ο πολιτισμός μας και ο στοχασμός μας ξεκινά από την φύση. Εκεί είναι οι όροι της οικονομίας μας, οι πόροι της τεχνολογίας μας, τα ερωτήματα της γνώσης, ο έρωτας της τέχνης μας.
Στην φύση είναι όσα πρέπει να μάθουμε και να ξεπεράσουμε. Γι’ αυτό πρέπει να ζούμε κοντά της. Μακριά της γινόμαστε άγριοι και άρρωστοι. Αλλά και να την προστατεύουμε, για να υπάρχουμε, μαζί με όσα βαθαίνουν και ομορφαίνουν έναν κόσμο-κόσμημα.
Γονείς βγαίνουν με τα παιδιά τους σε ένα πάρκο, άλσος, κήπο. Μπορείς να προτείνεις στους γονείς μία δραστηριότητα με τα παιδιά τους;
Θα τους πρότεινα να δημιουργήσουν μια ενδιαφέρουσα εικόνα με την τεχνική του φροτάζ (FrotTage)
Η λέξη προέρχεται από το γαλλικό ρήμα frotter που σημαίνει τρίβω. Είναι η τεχνική που βάζεις ένα ανάγλυφο αντικείμενο όπως φύλλα, ξύλα, πέτρες, τον κορμό ενός δέντρου κ.α. κάτω από το χαρτί εργασίας και τρίβοντας με ένα μαλακό μολύβι ή με ένα κραγιόνι παίρνεις το αποτύπωμά του, το ίχνος του.
Χρειάζεται λοιπόν, οι γονείς να προμηθευτούν μικρά σε διάσταση χαρτιά και μολύβια. Προτρέποντας τα παιδιά τους να μαζέψουν όσες περισσότερες υφές μπορούν. Όταν επιστρέψουν σπίτι παραθέτουν τις υφές που ο καθένας βρήκε, τις κολλούν σε ένα μεγαλύτερο χαρτί και ζωγραφίζοντας με χρώματα και πινέλα δημιουργούν ένα αφαιρετικό έργο τέχνης.
Πάντα «αρπάζουμε» την ευκαιρία να μιλήσουμε στα παιδιά για μια στιγμή από την ιστορία της Τέχνης. Με την ευκαιρία αυτή μπορούμε να μιλήσουμε για την «Οπτική υφή» στα έργα των διάσημων καλλιτεχνών. Ακόμα και για την τεχνική του Φροταζ στα έργα των Σουρεαλιστών όπως ο Μαξ Έρνστ.
Από που εμπνεύστηκες τους τρεις ήρωές σου;
Τα τρία αδέλφια ο Κλεάνθης, ο Βαλέριος και η Δάφνη αντιπροσωπεύουν τις τρεις πλευρές της ανθρώπινης συμπεριφοράς- δραστηριότητας μέσα στην φύση: την επιστήμη, την περιπέτεια, τον ρομαντισμό. Το καθένα απ’ αυτά είναι απολύτως απαραίτητο για μια αρμονική συμβίωση με το σπίτι μας, την φύση. Αλλά και με το βαθύτερο είναι μας.
Τα τρία παιδιά είναι οι Αγγελιοφόροι μου. Αυτοί θα μας μεταφέρουν στα έγκατα της Γης, αυτοί υποκινούν, με τις ερωτήσεις τους τα μεγάλα θέματα για τη Ζωή στον πλανήτη.
Οι τρεις μικροί εξερευνητές είναι τα δικά μου παιδιά, ο Χάρης, ο Αλέξανδρος και η Εκάβη. Ίσως- ίσως όμως, να είμαι μέσα σ’ αυτά κι εγώ η ίδια, αφού κάπως έτσι ζούσα την παιδική μου ηλικία.
Θέλω να μας μιλήσεις για τα εξαιρετικά εσώφυλλα της έκδοσης, κάτι που πολλές εκδόσεις λησμονούν να φροντίσουν. Πες μας για αυτές τις θαυμάσιες τετραχρωμίες και γιατί επέλεξες τις χειρογραφές;
Ως εικαστικός, ας πούμε ότι διαθέτω και μια άλλη ματιά για τα πολύ συγκεκριμένα και απτά. Ίσως πάλι έχει να κάνει και με την ιδιοσυγκρασία μου.
Μ’ αρέσει να γεωμετρικοποιώ και να σχηματοποιώ μέσα από δικούς μου κώδικες τις εικόνες και τη γνώση που λαμβάνω. Το αστείο είναι πως εάν απομονώσω μία χρωματική συγχορδία από τις 40 που υπάρχουν στα εσώφυλλα μπορώ να δημιουργήσω στο μυαλό μου την αναλυτική εικόνα του συγκεκριμένου αγριολούλουδου που αποτυπώνει. Είναι κατά κάποιο τρόπο (για μένα) το «DNA» των Αγριολούλουδων.
Είναι μια διαδικασία που ξεπήδησε από τα σκίτσα και με χαλάρωνε από την αναλυτική περιγραφή της εικονογράφησης του βιβλίου. Μέσα σ΄αυτή την χαλαρότητα ταίριαζε απόλυτα η χειρογραφή.
Διονύσης Μέρμυγκας, Βασίλειος Κ. Λαμπρινουδάκης, Βασιλική Τζόκα, Κέλλυ Ιωαννίδου- Καλέντη, Apivita. Πίσω από την τρομερή σου δουλειά υπάρχουν άνθρωποι που έδωσαν υπόσταση και χρώμα σε αυτό το βιβλίο.
Οφείλω ένα τεράστιο ευχαριστώ αρχικά στον κ. Β. Λαμπρινουδάκη (Ομότιμο Καθηγητή Κλασσικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών) για την έμπνευση, την καθοδήγηση και την υπέροχη εισαγωγή με την οποία ανοίγει το βιβλίο. Είναι πραγματικά τιμή μου που το δικό του κείμενο «Φύση-Φως -Φύομαι» προϊδεάζει για όσα θα ακολουθήσουν στις επόμενες σελίδες.
Ευχαριστώ θερμά τον Δ. Μέρμυγκα (Υπεύθυνο του Βοτανικού Τμήματος του Μουσείου, Γουλανδρή, Φυσικής Ιστορίας) για την επιστημονική επιμέλεια και τις ατελείωτες συζητήσεις μας, προκειμένου να κερδίσω λίγη από τη γνώση ενός πεδίου ανεξερεύνητου για μένα.
Όσο για τις αγαπημένες κυρίες, Βασιλική Τζόκα και Κέλλυ Ιωαννίδου, θα πω ότι στα πλαίσια της ανάδειξης του ποιοτικού Παιδικού Βιβλίου, γνωρίζουν άριστα το έργο τους. Τις ευχαριστώ από καρδιάς για το νοιάξιμο, την ευαισθησία και τη βαθύτερη ματιά σε ένα απαιτητικό κείμενο και κατά συνέπεια αντικείμενο βιβλίου που έλλειπε από την Ελληνική Παιδική Βιβλιογραφία.
Δεν θα παραλείψω, βέβαια να ευχαριστήσω και να εκδηλώσω την χαρά μου, για την μοναδική σύμπραξή μας με την εταιρεία Apivita, τον χορηγό του βιβλίου μας. Η Apivita, η οποία έχει δημιουργήσει ειδικό πρόγραμμα για την ανάδειξή των μελισσών με συνοδοιπόρο την ομάδα «The Bee Camp», μέλος του οργανισμού «1% for the Planet», η οποία έχει ως στόχο την προστασία της μέλισσας και την αύξηση του αστικού πράσινου στην Ελλάδα.
Ευχαριστούμε θερμά.
Σας ευχαριστώ θερμά για την όμορφη κουβέντα.
ΕΛΕΝΗ ΤΣΑΛΔΙΡΗ
Ο Κήπος του Ασκληπιού–)
Εκδόσεις Καλέντη
Info
