“Εδώ Λιλιπούπολη, εδώ Λιλιπούπολη. Σας μιλάει ο δημοσιογράφος Μπρίνης“. Πόσοι και πόσες δεν άκουσαν τη φράση αυτή πριν 30 και πλέον χρόνια περιμένοντας πώς και πώς την έναρξη της εκπομπής που τίποτε δεν έδειχνε τότε ότι θα καταστεί… θρυλική.
Όλα άρχισαν το 1975 όταν ο Μάνος Χατζιδάκις έγινε διευθυντής του Τρίτου Προγράμματος της ελληνικής ραδιοφωνίας. Ο εμβληματικός Έλληνας συνθέτης επιθυμούσε σφόδρα τη δημιουργία μιας παιδικής εκπομπής που θα ξέφευγε από τα τετριμμένα τα οποία οσμιζόταν ότι κυριαρχούσαν στον “χώρο” που ασχολούνταν με τα παιδιά: διδακτισμοί, καθωσπρεπισμοί, στρογγυλεμένες, μισές αλήθειες και η γλώσσα των μεγάλων παιδικοτροποποιημένη. Στον Χατζιδάκι δεν άρεσαν αυτά. Ο Χατζιδάκις δεν ήθελε υποκριτικά χαϊδολογήματα προς τα παιδιά. Γι’ αυτό απευθύνθηκε στην προσωπική του φίλη Ρεγγίνα Καπετανάκη η οποία μαζί με την παιδοψυχολόγο Ελένη Βλάχου γέννησαν το πρωτοποριακό αυτό δημιούργημα: τοπωνύμια, πρόσωπα, τα πάντα. “Ήμουν ακόμα στη Νέα Υόρκη όταν ο Μάνος Χατζιδάκις μου ζήτησε να σκεφτώ κάτι για το ραδιόφωνο που να αφορά τα παιδιά. Μας παρείχε τα πάντα: ορχήστρα, χορωδία, ατελείωτες ώρες στούντιο με τους καλύτερους ηχολήπτες και μοντέρ. Και, επειδή τότε δεν υπήρχε η δυνατότητα για επεξεργασίες ηχητικών, τα φτιάχναμε μαζί με τους τεχνικούς. Ήταν μια χειροποίητη εκπομπή. Αναρωτιέμαι, σήμερα ποιος θα σου έδινε τέσσερις συνθέτες, τους καλύτερους τραγουδιστές κι όλα τα τεχνικά μέσα για μια παιδική εκπομπή;”, θυμάται η Ρεγγίνα Καπετανάκη. 
Η αρχή…
Οι δυο τους κατέγραψαν ένα πλήρες πλάνο και το έδειξαν στον Χατζιδάκι. Εκείνος ενθουσιάστηκε και έδωσε την άδεια να εκπέμψει το 1977. Άδεια που σήμαινε και την προστασία του έναντι κάθε “προβλήματος”. Η εκπομπή ήταν καθημερινή, τα τραγούδια υπέγραφε η Μαριανίνα Κριεζή στον στίχο και τέσσερις νέοι καλλιτέχνες στη μουσική, οι Δημήτρης Μαραγκόπουλος, Λένα Πλάτωνος, Νίκος Κυπουργός και Νίκος Χριστοδούλου, ενώ ζωντάνευαν από τις φωνές των Σπύρου Σακκά, Σαβίνας Γιαννάτου, Αντώνη Κοντογεωργίου και Νένας Βενετσάνου.
Τα πράγματα δεν ήταν καλά στην αρχή. Η Λιλιπούπολη είχε ξεκινήσει σαν μια εκπομπή για να μαθαίνουν τα πολύ μικρά παιδιά τα χρώματα κτλ, όμως δεν την άκουγαν και πολλοί, μάλιστα το παραδοσιακά σοβαρό και αυστηρό κοινό του Τρίτου Προγράμματος πυροβολούσε κατά της προσπάθειας αυτής αποδυναμώνοντάς την έτι περαιτέρω. Μάλιστα η δημιουργός Ρεγγίνα Καπετανάκη ήθελε να σταματήσει η εκπομπή επηρεασμένη από την κριτική, τη χαμηλή απήχηση και το γενικότερο κλίμα που είχε αρχίσει ήδη να διαμορφώνεται. Μα απέναντί της βρήκε τον Μάνο Χατζιδάκι που ήθελε να συνεχιστεί η πολύ αξιόλογη αυτή εκπομπή. Μίλησαν. Σκέφτηκαν βελτιώσεις…
Η έλευση που άλλαξε την απήχηση…
Η στιχουργός όλων των ευρηματικών τραγουδιών της Λιλιπούπολης, Μαριανίνα Κριεζή είχε πει στο Κ της Καθημερινής ότι η ακροαματικότητα εκτοξεύτηκε με την έλευση της Άννας Παναγιωτοπούλου. «H Λιλιπούπολη ξεκίνησε σαν μια εκπομπή για να μαθαίνουν τα πολύ μικρά παιδιά τι είναι το κόκκινο χρώμα, τι το πράσινο, τι είναι το κοντά, τι το μακριά, το μικρό, το μεγάλο. Και έτσι βγήκαν και τα σχετικά τραγούδια για τα χρώματα κτλ. Στην πορεία όμως, σιγά σιγά, άλλαζε αυτό. Αλλά η μεγάλη αλλαγή -όπου η Λιλιπούπολη έγινε η εκπομπή για το παιδί που κάθε ενήλικος έχει μέσα του- συνέβη όταν άρχισε και η χρυσή εποχή της, δηλαδή όταν ήρθε κοντά μας στο γράψιμο η Aννα Παναγιωτοπούλου. Γιατί εμείς μέχρι τότε δεν ξέραμε να γράψουμε θεατρικό, δεν ξέραμε τι είναι θεατρικός λόγος. Hρθε λοιπόν ο άνθρωπος που έγραφε για το θέατρο και ήταν και ο ίδιος ηθοποιός και τότε έγινε κάτι μαγικό. Eνώ δηλαδή μέχρι τότε δεν την άκουγε άνθρωπος τη Λιλιπούπολη, γιατί υπήρχε ήδη μερικούς μήνες, ξαφνικά, με τον ερχομό της Aννας, η Λιλιπούπολη άρχισε να συζητιέται».
Τότε, λοιπόν, αλλάζουν όλα. Ο ιδιαιτέρως θεατρικός λόγος, η ζωντάνια με την οποία ντύθηκε κάθε πρόταση και η αλλαγή στη θεματολογία έκανε τεράστιο κρότο! Ξαφνικά η Λιλιπούπολη έγινε θέμα σε κάθε σπίτι. Αν υπήρχε μέτρηση ακροαματικότητας τότε, θα έδειχνε μηχανάκια στο κόκκινο. Έγινε μια εκπομπή όπου απολάμβαναν εξίσου οι μεγάλοι, μαζί με τους μικρούς.
“Πιστεύω πως είναι η σοβαρότητα, η αθωότητα, η κοινωνική κριτική, η πολιτική σάτιρα και πάνω από όλα το υπέροχο χιούμορ”, είπε στο ELNIPLEX (συνέντευξη) η Λίλα Πατρόκλου που συνέγραψε και κυκλοφόρησε την εξαιρετική έρευνα “Συντροφιά με τη Λιλιπούπολη” (εκδόσεις Καλειδοσκόπιο), όταν τη ρωτήσαμε για τα συστατικά της επιτυχίας της Λιλιπούπολης. Χιούμορ φτιαγμένο με αυθεντικότητα, με αισθητική, όχι στο πόδι, όχι παιδιάστικα, όχι από κάποιους μεγάλους προς κάποιους μικρούς.
Ο αντίκτυπος…
Ποιος ήταν ο αντίκτυπος της εκπομπής; “Σκεφτείτε ότι και σήμερα στον 21ο αιώνα, στην εποχή της τεχνολογίας, τα παιδιά της Γ’ και Δ’ δημοτικού βρίσκουν στο Ανθολόγιό τους (στο βιβλίο του μαθητή) το επεισόδιο «Έκτακτα μέτρα για το νέφος στη Λιλιπούπολη» και στο Μουσικό Ανθολόγιο τα τραγούδια της Λιλιπούπολης «Μες το Μουσείο» και «Το μικρό και το μεγάλο». Ξέρω ότι πολλοί έχουν cd της Λιλιπούπολης ή μπαίνουν στο youtube και ακούν επεισόδια. Είναι το καλύτερο για τις δύσκολες ώρες (μες στο αυτοκίνητο). Επίσης, μην ξεχνάμε ότι και τώρα μεταδίδεται από τον ραδιοφωνικό σταθμό 9,58 κάθε Σάββατο πρωί (ΕΡΤ 3)”, είπε ερευνήτρια της Λιλιπούπολης Λίλα Πατρόκλου.
Η Λιλιπούπολη ήταν και δεν ήταν παιδική. Είχε σοβαρότητα την ίδια στιγμή που είχε άφθονο, καθαρό χιούμορ. Δεν έπαιζε σεμνότυφα, δεν υπήρξε δήθεν. Δεν μίλησε στα παιδιά σαν φοβισμένη αυθεντία, σαν δάσκαλος με χάρακα, σαν εξουσία με το μάτι του μεγάλου αδερφού. Ο Χατζιδάκις είπε ότι “πρώτη φορά κάποιοι μιλούσαν στα παιδιά υπεύθυνα, με καθαρή ποιητική γλώσσα, θίγοντας θέματα που βασανίζουν και πονάν τον τόπο, κι όχι σαν εκπαιδευτικοί ή γονείς ανόητοι, που συμπεριφέρονται στα παιδιά λες και αποτείνονται σε υποανάπτυκτους και ατελείς οργανισμούς, με θέματα ανώδυνα και γλώσσα απονεκρωμένη και συμβατική”
Η Λιλιπούπολη χόρευε τσιφτετέλι και μετά βαλς, πάντρευε ύφη, μοτίβα, τάσεις, παραδόσεις, το παρελθόν και το μέλλον, την τρυφερότητα με την αιχμή, την πρόζα με το τραγούδι. Κάτι τέτοιο ήταν δύσκολο να κρατήσει περισσότερο από τρία χρόνια στην Ελλάδα της υποκρισίας, του συντηρητισμού, της έλλειψης χιούμορ και των κατάλοιπων της χούντας και της κορεκτίλας των 70’s. Εντολή άνωθεν; Πόσο άνωθεν; Η εκπομπή κόπηκε τον Ιούνιο του 1980… «Αυτό που κυρίως ενόχλησε ήταν οι συχνές αναφορές στην επικαιρότητα. Μπορεί να μην κάναμε επιθεωρησιακή εκπομπή, ωστόσο οι διάλογοι που έθιγαν τις σχέσεις των παιδιών με τους γονείς ή με την κοινωνία θεωρήθηκαν ιδιαιτέρως τολμηροί», έχει πει ο ένας εκ των τεσσάρων συνθετών της Λιλιπούπολης, Δημήτρης Μαραγκόπουλος. «Ούτε εμείς ούτε και η Μαριανίνα Κριεζή που έγραφε στίχους νιώθαμε πως δημιουργούσαμε για παιδιά. Αφενός δεν συμφωνούσαμε με την αντίληψη ότι τα παιδιά είναι καθυστερημένοι ενήλικες, αφετέρου πολλοί από την παρέα ήταν νέοι γονείς και αυτοσαρκάζονταν. Φανταστείτε ότι αρκετές από τις λέξεις που χρησιμοποιούσαμε τις είχαν εφεύρει τα παιδιά μας».
“Η αντιδραστική παραδημοσιογραφία…”
Ο Χατζιδάκις είχε συμπυκνώσει όλη την ουσία, ξανά ιδιαιτέρως επιτυχώς: «Η Λιλιπούπολη υπήρξε γέννημα μιας φιλελεύθερης και πειραματικής ραδιοφωνίας από τη μια -του Τρίτου Προγράμματος- και από την άλλη, μιας ομάδας νέων ανθρώπων, με πολύ ταλέντο, που συγκεντρώθηκαν στο Τρίτο και δούλεψαν ελεύθερα, με κέφι, με αξιοπρέπεια και αυτοσεβασμό. Αυτό βέβαια δεν στάθηκε εμπόδιο στο να εξοργιστεί η αντιδραστική παραδημοσιογραφία του ελληνικού τύπου, που χαρακτήρισε τη “Λιλιπούπολη”… κομμουνιστική. Ίσως, γιατί πρώτη φορά κάποιοι μιλούσαν στα παιδιά υπεύθυνα, με καθαρή ποιητική γλώσσα, θίγοντας θέματα που βασανίζουν και πονάν τον τόπο, κι όχι σαν εκπαιδευτικοί και γονείς ανόητοι, που συμπεριφέρονται στα παιδιά λες και αποτείνονται σε υποανάπτυκτους και ατελείς οργανισμούς, με θέματα ανώδυνα και γλώσσα απονεκρωμένη και συμβατική».
Αυτή η ασύλληπτη φάρα που υπήρχε και θα υπάρχει στην ελληνική κοινωνία χαρακτήρισε την Λιλιπούπολη “κομουνιστική”. Αυτό που δεν μπορείς να καταλάβεις, θα το λασπώσεις, θα του κολλήσεις μια χούφτα συνωμοσίες επάνω και θα το σπρώξεις να χαθεί από μπροστά σου. Η Λιλιπούπολη υπήρξε ένας εθνικός ύμνος των μικρών και των ανατρεπτικών μεγάλων μιας εποχής που συνεχίζει να χτίζει έναν ασύγκριτο μύθο σήμερα σαν εκείνο του κρυφού σχολειού, με τη μόνο διαφορά ότι η Λιλιπούπολη υπήρξε.
Θα ξανασυμβεί Λιλιπούπολη άραγε; “Δεν μπορεί να γεννηθεί κάτι αντίστοιχο. Δεν συνάδει με την εποχή. Χρειάζονται άλλες προϋποθέσεις. Είμαι σίγουρη όμως, ότι κάτι θα γεννηθεί στο μέλλον. Ευτυχώς που αλλάζουν οι εποχές…”, πιστεύει η Λίλα Πατρόκλου. Και αυτό μας δίνει ελπίδα…
————————————
Ανάμεσα στους ηθοποιούς που ακούγονταν στην σειρά ήταν οι Βασίλης Μπουγιουκλάκης (Χαρχούδας), Άννα Παναγιωτοπούλου (Χιονάτη), Σταμάτης Φασουλής (Μπιξ-Μπιξ), Λευτέρης Βογιατζής (Πρίγκιπας), Σαπφώ Νοταρά (μάγισσα Μπρουνχίλντα), Λυδία Κονιόρδου, Αλέκα Παΐζη (μητέρα του πρίγκιπα της Χιονάτης), Μίρκα Παπακωνσταντίνου (Μπομπίλα), Ράνια Οικονομίδου (Πιπινέζα), Πέπη Οικονομοπούλου (Όφη-Σόφη), Μίνα Αδαμάκη, Θόδωρος Μπογιατζής (Δυστροπόπιγγας), Νίκος Τσιλούνης (Δημοσιογράφος Μπρίνης, Δρ Δρακατωρ), Σταύρος Μερμήγκης, Λάμπρος Τσάγκας (Παπαγάλος της Πιπινέζας, Γλυκόσαυρος) και Μίμης Χρυσομάλλης (ποιητής Κουκουτούζ).
————————————-
Πηγές: Συντροφιά με τη Λιλιπούπολη-Λίλα Πατρόκλου, Wikipedia, Καθημερινή, Enet
