Ειδικοί, εκπαιδευτικοί, γιατροί, άνθρωποι του βιβλίου, σηκώνουν πάντα το δάχτυλο και φωνάζουν στους γονείς για την ανάγνωση βιβλίων στα παιδιά ως παράγοντα ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη και την ισορροπία τους. Δύσκολα όμως μπαίνει κανείς στη διαδικασία να εξηγήσει στους γονείς ή και τα ίδια τα παιδιά γιατί το διάβασμα είναι μια από τις πλέον έξοχες συνήθειες που μπορεί να αποκτήσει ή να υιοθετήσει ένα παιδί.
Οι εκπαιδευτικοί στα σχολεία βλέπουμε παιδιά με ιδιαίτερο ταλέντο στην έκφραση και τη φαντασία και το καταπληκτικό είναι ότι όλα αυτά τα παιδιά διαβάζουν από νωρίς βιβλία με τους γονείς τους και συνήθως ξεκινούν την ανάγνωση μόνα τους ήδη από το νηπιαγωγείο. Μα αυτό το χειροπιαστό δεδομένο κανείς εκπαιδευτικός δεν μπορεί να το κατεβάσει με ερευνητικά δεδομένα ως απόδειξη.
Στο άρθρο της καθηγήτριας στο πανεπιστήμιο της Φλόριντα Lisa. S Scott For baby’s brain to benefit, read the right books at the right time στον ιστότοπο conversation.com, γίνεται μια αναλυτική προσέγγιση της σημασίας της ανάγνωσης βιβλίων στα παιδιά ήδη από μωρά. Και μάλιστα των σωστών βιβλίων τη σωστή στιγμή όπως φανερώνει και ο τίτλος του άρθρου.
Μια έκθεση (report) της δραστηριοποιούμενης στην μελέτη της ανάπτυξης των παιδιών Child Trends, φανερώνει ότι το ποσοστό των παιδιών 3-5 ετών που τους διαβάζονταν βιβλία τρεις ή περισσότερες φορές την εβδομάδα κινούνταν από το 1993 ως το 2008 μεταξύ του 52-60%, ενώ σύμφωνα με το Υπουργείο Παιδείας των ΗΠΑ το 2012, στο 83% των παιδιών αυτής της ηλικίας τους διαβάζονταν βιβλία τρεις ή περισσότερες φορές την εβδομάδα από ένα μέλος της οικογένειας.
Όμως, αρκεί να διαβάζει κανείς στο παιδί του ο,τιδήποτε; Έχουν όλα τα βιβλία την ίδια θετική επίδραση; Έχει τελικά σημασία τι επιλέγετε να διαβάσετε στο παιδί σας ή όλα έχουν παρόμοια αποτελέσματα; Ή μήπως τελικά κάθε ηλικία χρειάζεται τα δικά της βιβλία;
Γιατί να διαβάζουμε στα παιδιά από μωρά;
Τι προσφέρει η ανάγνωση βιβλίων στην ανάπτυξη των παιδιών; Οι ερευνητές βλέπουν σαφή οφέλη στη γνωστική ανάπτυξη, στις δεξιότητες έκφρασης (λεξιλόγιο) καθώς και την εννοιολογική ανάπτυξη, την αποδελτίωση των εννοιών, δηλαδή πως κατανοεί τον κόσμο και τα συστατικά του το παιδί. Είναι επίσης πιθανό, τονίζουν οι ερευνητές, ότι η ανάγνωση βιβλίων ενισχύει την ποιότητα της σχέσης γονέα-βρέφους, τους παρέχει μια σταθερή ώρα μαζί, ενθαρρύνει την αλληλεπίδραση μεταξύ τους και τους φέρνει ουσιαστικά πιο κοντά, καθώς το βιβλίο δεν διαβάζεται από… απόσταση.
Πρόσφατες έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι τα παιδιά που δεν διαθέτουν ισχυρές βάσεις γλωσσικής συνειδητοποίησης και δεξιοτήτων γραμματισμού νωρίς στη ζωή τους, είναι πιο πιθανό να παραμείνουν πίσω στο σχολείο, να αποκτήσουν κενά που τελικά θα τους δημιουργήσουν αρνητική στάση προς το σχολείο και αργότερα τις σπουδές. Μην υποτιμάμε τον λεξιλογικό και εννοιολογικό πλούτο Ο αριθμός των λέξεων στο λεξιλόγιο ενός παιδιού μπορεί να είναι ένας σημαντικός δείκτης της μεταγενέστερης ακαδημαϊκής του επιτυχίας. Κι αν πεις το εύκολο “ναι, αλλά δεν χρειάζεται το παιδί μου να κάνει καριέρα στο πανεπιστήμιο”, αρκεί να τονίσουμε ότι η ποιότητα και η ποσότητα της ανάγνωσης βιβλίων από τη βρεφική ηλικία καθορίζουν πολλά περισσότερα από το λεξιλόγιο της παιδικής ηλικίας και την ικανότητα ανάγνωσης και γραφής του ονόματός τους. Τα οφέλη είναι ευρύτερα αναπτυξιακά: φαντασία, ενσυναίσθηση, κριτική σκέψη, ικανότητα ανάλυσης και σύνθεσης, επίλυσης προβλημάτων που δεν απαιτούν τυπικούς χειρισμούς.
Αυτό το σημαντικότατο εύρημα μετρά το όφελος της ανάγνωσης βιβλίων που αρχίζει νωρίς στη βρεφική ηλικία. Αλλά υπάρχουν ακόμη πολλά για να καταλάβουμε για το αν ορισμένα βιβλία θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αλληλεπιδράσεις υψηλότερης ποιότητας και αυξημένης μάθησης. Παρατηρώντας στις εργαστηριακές έρευνες βρέφη κατά τη διάρκεια του δεύτερου εξάμηνου της ζωής τους, διαπιστώθηκε ότι όταν οι γονείς τους έδειξαν βιβλία με πρόσωπα ή αντικείμενα που ονομάστηκαν μεμονωμένα, τα βρέφη κατάφεραν να μάθουν περισσότερα, να γενικεύσουν αυτά που έμαθαν σε νέες καταστάσεις και να δείξουν πιο εξειδικευμένες εγκεφαλικές αντιδράσεις. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τα βιβλία χωρίς λεζάντες ή βιβλία με την ίδια λεζάντα κάτω από κάθε εικόνα. Η πρόωρη μάθηση στη βρεφική ηλικία συσχετίστηκε επίσης με οφέλη όταν το παιδί έφτανε στο κατώφλι των 4 ετών.
Τι έδειξε η μελέτη του Child Development;
Η πιο πρόσφατη μελέτη του εργαστηρίου ψυχολογίας χρηματοδοτήθηκε από το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Child Development. Πρώτον, έφεραν στο εργαστήριο βρέφη ηλικίας έξι μηνών, έτσι ώστε να παρακολουθήσουν τις αντιδράσεις τους σε χαρακτήρες ιστοριών που δεν είχαν δει ποτέ πριν. Χρησιμοποιώντας ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (EEG), μιας αποτελεσματικής και σχετικά φθηνής μεθόδου για τη μελέτη των αναπτυξιακών μεταβολών στις σχέσεις εγκεφάλου-συμπεριφοράς, οι ερευνητές επιχείρησαν να μετρήσουν τις αντιδράσεις του εγκεφάλου. Φόρεσαν στα βρέφη ένα σκούφο με 128 ηλεκτρόδια (αισθητήρες) που επέτρεψαν στους ερευνητές να καταγράψουν το ηλεκτρικό δυναμικό μεταξύ δύο ηλεκτροδίων στο τριχωτό της κεφαλής, με απόδειξη ότι η προέλευση αυτού του ηλεκτρικού σήματος βρίσκεται στον εγκέφαλο.
Ενώ τα βρέφη παρακολουθούσαν τις εικόνες των βιβλίων στην οθόνη ενός υπολογιστή, οι ερευνητές μέτρησαν τις αντιδράσεις του εγκεφάλου που έδειξαν το τι γνωρίζουν τα βρέφη και αν μπορούν να βρουν τη διαφορά μεταξύ των χαρακτήρων που τους παρουσιάζονται. Σημαντική παράμετρος ήταν η παρακολούθηση του βλέμματος των βρεφών με αισθητήρες εντοπισμού κίνησης ματιών για να διαπιστώσουν σε ποια σημεία των χαρακτήρων εστιάζουν και πόση ώρα δίνουν προσοχή. Τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν κατά την πρώτη αυτή επίσκεψη αποτέλεσαν τη βάση έτσι ώστε να τα συγκρίνουν με μελλοντικές μετρήσεις, αφού έστειλαν γονείς και βρέφη στο σπίτι με βιβλία με τους ίδιους χαρακτήρες.
Κατόπιν, χώρισαν τους συμμετέχοντες εθελοντές σε τρεις ομάδες. Μια ομάδα γονέων διάβαζε τα βιβλία για τα βρέφη που περιείχαν έξι ατομικούς χαρακτήρες που δεν είχαν δει ποτέ πριν, στη δεύτερη ομάδα δόθηκαν τα ίδια βιβλία, αλλά δεν κατονομάστηκαν μεμονωμένα οι χαρακτήρες, χρησιμοποιώντας μια γενική λεζάντα για όλους και τέλος, στην τρίτη ομάδα ανήκαν βρέφη στα οποία οι γονείς δεν τους διάβασαν τίποτα ιδιαίτερο.
Τρεις μήνες μετά, οι οικογένειες αυτές επέστρεψαν στο εργαστήριο προκειμένου να μετρηθεί και πάλι η προσοχή των βρεφών. Αποδείχθηκε ότι μόνο όσοι έλαβαν βιβλία με χαρακτήρες που είχαν ξεχωριστή επισήμανση έδειξαν μεγαλύτερη προσοχή σε σχέση με την προηγούμενη επίσκεψή τους, ενώ η δραστηριότητα του εγκεφάλου των μωρών που έμαθαν μεμονωμένες λεζάντες κατέδειξε επίσης ότι μπορούσαν να διακρίνουν μεταξύ διαφορετικών χαρακτήρων/ηρώων.
Τα ευρήματα αυτά φανέρωσαν ότι η ανάγνωση βιβλίων στα πολύ μικρά βρέφη είναι ένα έξοχο εργαλεία για την ανάπτυξή τους, ενώ οι λεζάντες τα βοηθούν ώστε να μάθουν τον κόσμο γύρω τους πολύ περισσότερο από την απουσία τους ή την ύπαρξη μιας πανομοιότυπης λεζάντας για όλους τους χαρακτήρες.
Τι διαβάζουμε στα βρέφη λοιπόν;
Διαβάζουμε στα βρέφη έξι ως εννέα μηνών ό,τι διαβάζουμε στα παιδιά δύο ετών ή σε εκείνα των 5-6 ετών που είναι σχεδόν έτοιμα να διαβάσουν μόνα τους; Η απάντηση ασφαλώς είναι όχι. Για να αποκομίσουμε τα οφέλη που η επιστημονική έρευνα κατέδειξε, πρέπει να διαβάζουμε στα παιδιά μας τα σωστά για την ηλικία τους βιβλία. Το σωστό βιβλίο την κατάλληλη στιγμή. Αυτό πρέπει να είναι το πιστεύω μας.
Καθώς όλα τα παιδιά είναι μοναδικά, οι γονείς πρέπει να αναζητήσουν στα βιβλία για βρέφη εκείνα τα βιβλία που δείχνουν να ενδιαφέρουν περισσότερο τα παιδιά τους: Με χιούμορ, με φανταχτερά χρώματα; Με μετακινούμενες εικόνες; Αυτό είναι κάτι που οι γονείς θα το ανακαλύψουν σταδιακά μόνοι τους καθώς διαβάζουν στο μωρό τους.
Ένα έχουν να κάνουν οι γονείς μικρών παιδιών και βρεφών: να καταστήσουν την ανάγνωση βιβλίων μια καθημερινή συνήθεια, μια πραγματική ιεροτελεστία που το παιδί θα έχει ανάγκη και θα περιμένει. Αφήστε τις αντιδράσεις τους μωρού σας- βλέμματα, χέρια, κινήσεις, χαμόγελα, ήχοι- να σας καθοδηγήσουν, επιστρέψτε περιστασιακά ακόμα και στα ίδια βιβλία για να δείτε τις αντιδράσεις τους, αξιοποιήστε τα δώρα που τα βιβλία μπορούν να κάνουν στο μικρό ανθρωπάκι που ήρθε στον κόσμο. Το κέρδος θα είναι αργό, αλλά όταν φτάσετε στα 2, τα 3, τα 4 και κοιτάξετε πίσω, θα δείτε τόσο μεγάλη διαφορά με παιδιά που δεν τους διαβάζουν παρά στέκονται μπροστά σε οθόνες για να παραμένουν ήσυχα που δε θα το πιστεύετε.
Εγγυημένο.
