Είναι δημιουργικός και πολυτάλαντος. Ασχολείται με το θέατρο, το σκάκι, την κολύμβηση και εκπονεί διδακτορικό στην Εμβιομηχανική! Γράφει ποίηση και «μαγειρεύει» σούπα της σοφίας με απαραίτητο συστατικό την κατανόηση. Το ELNIPLEX έχει τη χαρά να φιλοξενεί σήμερα τον Φαίδωνα Κυριακού.
Συνέντευξη στη Μαίρη Μπιρμπίλη
Τι γυρεύει ένας αριστούχος των Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών στα μονοπάτια της λογοτεχνίας;
Τι γυρεύει ένα πάθος δίπλα σε μια γόνιμη σχέση; Κάπως έτσι νιώθω το ερώτημά σου. Η επιστήμη και η έρευνα μου αρέσουν, ενίοτε με γεμίζουν, δεν θα ξενυχτήσω όμως μελετώντας – τουλάχιστον όχι αν δεν είναι ανάγκη. Αντιθέτως, πολύ ευχαρίστως θα χάσω τον ύπνο μου για να γράψω. Βρίσκομαι στα μονοπάτια της λογοτεχνίας γιατί έτσι εκφράζομαι, εκτονώνομαι και ισορροπώ. Θα μπορούσα να με φανταστώ χωρίς μαθηματικά, δεν θα μπορούσα να με φανταστώ χωρίς λόγο.
Πότε άρχισες να γράφεις ποιήματα;
Αν πιστέψω τους γονείς μου, έφτιαχνα ποιήματα πριν μάθω να γράφω. Ήμουν όμως σχεδόν δεκατεσσάρων όταν άρχισα να καταλαβαίνω ότι μέσα από την ποίηση μπορώ να μιλήσω για τις ανησυχίες και τα συναισθήματά μου. Κάπου τότε ξεκίνησα το τακτικό γράψιμο (ποίηση και πρόζα) χωρίς έκτοτε να το έχω εγκαταλείψει.
Δε φοβήθηκες την έμμετρη φόρμα στην ιστορία σου, τη σούπα της σοφίας!
Κάθε άλλο. Ήθελα να πως την ιστορία ποιητικά και μάλιστα όχι σε σταυρωτά ή πλεχτά τετράστιχα που νομίζω ότι μπορούν να γίνουν κουραστικά, ειδικά για τα παιδιά. Βλέπεις, θυμάμαι πως εμένα στο δημοτικό δεν μου άρεσε η ποίηση, θυμάμαι πως διαβάζαμε ποιήματα στην τάξη κι ένιωθα ότι αυτός που έγραψε το ποίημα με περνάει για ανόητο – φτωχά στιχάκια που δε λέγανε τίποτα. Δεν ξέρω αν είμαι αυστηρός, πάντως η ποίηση που τόσο αγαπώ και υπηρετώ, δεν μου άρεσε καθόλου όταν την πρωτοσυνάντησα, εκτός… από κάποιες φωτεινές εξαιρέσεις παιδικών παραμυθιών! Θυμάμαι ακόμα στίχους από βιβλία της Μαριανίνας Κριεζή· τέτοια βιβλία θέλω να γράψω, που να τα θυμούνται τα παιδιά όταν δεν θα είναι άλλο παιδιά.
Γιατί επέλεξες αυτό το θέμα των ανθρώπινων σχέσεων για το παιδικό βιβλίο σου;
Ήθελα να επικοινωνήσω μιαν αλήθεια. Ήθελα να πω με τον δικό μου τρόπο κάτι που έχει ειπωθεί πολλές φορές αλλά δεν εμπεδώνεται. Σε μια εποχή (που ασφαλώς μοιάζει με κάθε άλλη εποχή) που στήνουμε φράχτες, χωριζόμαστε σε ξένους και οικείους, ομόθρησκους και αλλόθρησκους, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι πριν και πέρα απ’ όλα είμαστε άνθρωποι. Όλα τ’ άλλα έρχονται δεύτερα και τρίτα και τέταρτα κι όσο το παραβλέπουμε τόσο θα φτωχαίνουμε.
Ποια “συστατικά” φροντίζεις να μη λείπουν από τις δικές σου διαπροσωπικές σχέσεις;
Η ειλικρίνεια οπωσδήποτε, η εμπιστοσύνη, η έγνοια για τον άλλο. Και φυσικά η επικοινωνία. Αν δεν βρίσκεσαι στο ίδιο μήκος κύματος με τον άλλο δεν υπάρχει σχέση, αν δεν μπορείς να συζητήσεις καλύτερα ν’ αποχωρείς.
Μετά τη σούπα, γράφεις, έγραψες, θα γράψεις άλλο παιδικό βιβλίο;
Είναι ενδιαφέρον πως το συγκεκριμένο βιβλίο δεν το σχεδίαζα. Είχα μια ιδέα κι έψαχνα μια φόρμα για να τη γράψω, ένα ποίημα όμως φαινόταν μικρό κι ένα μυθιστόρημα μεγάλο. Αν και είχα να ασχοληθώ με το παιδικό βιβλίο απ’ τον καιρό που διάβαζα ως παιδί, χάρις ορισμένων συγκυριών ένιωσα πως ακριβώς αυτό ήταν η απάντηση στον προβληματισμό μου. Κατά τη διάρκεια της γραφής του, ωστόσο, εκτίμησα πάρα πολύ (ή ξαναανακάλυψα;) την σπουδαιότητα της παιδικής λογοτεχνίας, οπότε και σκοπεύω να μην την εγκαταλείψω. Ας σου αποκαλύψω λοιπόν ότι το επόμενο βιβλίο έχει αρχίσει ήδη να γράφεται.
Εκπονείς το διδακτορικό σου στην Εμβιομηχανική! Πώς κατέληξες σε αυτή την επιλογή;
Αρκετή απογοήτευση και η ανάγκη να προσφέρω ήταν τα συστατικά της απόφασης. Μπήκα στη ΣΕΜΦΕ βέβαιος ότι θ’ ακολουθήσω την κατεύθυνση του Φυσικού, αυτό ήξερα καλά, αυτό με συνάρπαζε από παιδί. Αλλά μέσα στη σχολή τα πράγματα άλλαξαν· λίγο το πρόγραμμα σπουδών, λίγο τα εργαστήρια, απογοητεύτηκα πολύ. Ακολούθησα την κατεύθυνση Μαθηματικών ψάχνοντας κάτι που θα είχε αντίκτυπο στην κοινωνία, αυτό ήταν μεγάλο ζητούμενο για μένα. Και κάπως έτσι, στα τελευταία εξάμηνα συνάντησα ορισμένα μαθήματα Εμβιομηχανικής – μηχανική του μυοσκελετικού, των κυττάρων κτλ. Ε, αυτό ήταν, είχα βρει και πάλι κάτι που με γοήτευε. Η απόφαση για διδακτορικό ήταν η φυσική εξέλιξη της επιθυμίας μου για έρευνα.
Έχεις πολύ πρόσφατες μαθητικές και φοιτητικές εμπειρίες. Τι θα άλλαζες στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα;
Ενδιαφέρουσα όσο και δύσκολη ερώτηση. Τι να σου πρωτοπώ; Πρώτα απ’ όλα θα μείωνα τα μαθήματα. Τα παιδιά – ειδικά στις μικρές τάξεις – νομίζω ότι χρειάζονται 3 βασικά μαθήματα: γλώσσα, μαθηματικά και ίσως ιστορία. Κατά τα άλλα παιχνίδι. Δεν γίνεται να κρατάς παιδιά 8 χρονών αγκυρωμένα σε καρέκλες, είναι παράλογο! Δίδαξέ τους θεατρικό παιχνίδι, αθλήματα, τέχνες, βοήθησέ τα να αλληλεπιδράσουν και να εκφραστούν. Δε χρειαζόμαστε πιο γνωστικά παιδιά, χρειαζόμαστε πιο χαρούμενα παιδιά. Αυτές οι ασήκωτες τσάντες, τα μεγάλα ωράρια μ’ έναν δάσκαλο που τρέχει να βγάλει την ύλη σε ένα κάρο μαθήματα που κανένα παιδί δεν καταλαβαίνει γιατί πρέπει να τα μάθει… Μα γιατί αλήθεια πρέπει να τα μάθει; Θα έπρεπε να υπάρχουν λίγα μαθήματα ψυχολογίας, εξωσχολικές δραστηριότητες που θα δώσουν ερεθίσματα στα παιδιά. Ένα σχολείο που βγάζει διαβαστερά παιδιά δε μου λέει τίποτα. Χρειαζόμαστε ένα σχολείο που δημιουργεί χαρούμενους και αυτάρκεις ανθρώπους, που τους διδάσκει πώς να είναι ξύπνιοι και δημιουργικοί. Όλη αυτή η αγωνία για περισσότερη γνώση συνεχίζεται ασφαλώς μέχρι το Λύκειο και το τερατούργημα των Πανελληνίων που μόνο ως βασανιστήριο μπορώ να το περιγράψω. Όταν έχεις ένα εκπαιδευτικό σύστημα που απαιτεί από τους μαθητές να βρίσκονται 7 ώρες στο σχολείο και άλλες 3 στο φροντιστήριο για να μπουν σε μια σχολή με αμφίβολο μέλλον, για τι ακριβώς τους εκπαιδεύεις; Για 10ωρη εργασία χωρίς ανταπόκριση; Συγγνώμη αν γίνομαι και πάλι αυστηρός…
Θα σας έλεγα λίγα λόγια και για το Πανεπιστήμιο αλλά φοβάμαι ότι θα καταχραστώ τον φιλόξενο χώρο σας.
Δεν υπάρχει τέτοιος φόβος! Η άποψή σου για το Παν/μιο μας ενδιαφέρει.
Σχετικά με το Πανεπιστήμιο ωστόσο, τα προβλήματα νομίζω πως είναι πιο δυσδιάκριτα. Αφ’ ενός υπάρχει η ανάγκη για μεγαλύτερη κρατική χρηματοδότηση, για ενίσχυση της έρευνας αλλά και για περισσότερη αυτοδιοίκηση. Όταν το υπουργείο ανοίγει σχολές χωρίς να υπάρχει η κοινωνική ανάγκη, ετοιμάζει πτυχιούχους ανέργους – ομοίως κι όταν μια σχολή ζητάει 100 εισακτέους και το υπουργείο της επιβάλλει 300. Αφ’ εταίρου, υπάρχει μια μεγάλη, και όχι αναίτια, δυσπιστία απέναντι στην (οποιαδήποτε) κυβέρνηση προσπαθεί να φέρει απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Το ελληνικό πανεπιστήμιο και οι πανεπιστημιακοί χρειάζονται αξιολόγηση, πρέπει να υπάρχουν κίνητρα για να προσπαθήσει ο καθένας να βγάλει τον καλύτερό του εαυτό. Έπειτα, υπάρχει η δαιμονοποίηση των εταιριών. Δεν σου κρύβω την μεγάλη καχυποψία που είχα κι εγώ επί του θέματος. Από το ΕΜΠ όμως που είχε σημαία το μότο: «Έξω οι εταιρείες απ’ τα Πανεπιστήμια», βρέθηκα στο Strathclyde, όπου δεν υπάρχει διδακτορικός φοιτητής που να μην ασχολείται με ένα πρόβλημα της βιομηχανίας. Το αποτέλεσμα; Τεράστια εισροή χρημάτων, πλήθος ερευνητών που είναι οικονομικά αυτάρκεις και παράγουν έργο, συν την ικανοποίηση πως τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας λύνουν υπαρκτά προβλήματα στην κοινωνία – σε τι άλλο μπορεί να ελπίζει ένα πολυτεχνείο; Τα πανεπιστήμια θα μπορούσαν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της οικονομίας και φυσικά της κοινωνίας εν γένει. Αντί να μας προκαλούν ερωτήσεις, θα μπορούσαν να μας δίνουν απαντήσεις.
Ζεις στη Σκωτία. Τι σου λείπει –αν σου λείπει- και τι δε σου λείπει καθόλου από την Ελλάδα;
Σίγουρα δεν μου λείπει η κρίση, η τρομολαγνία της τηλεόρασης, η δυστυχία και η αγωνία της καθημερινότητας που κάνουνε το άγχος να είναι η συνήθης κατάσταση. Στον αντίποδα, ο άφθονος ήλιος, η οικογένειά μου, ορισμένοι φίλοι και φυσικά το ελληνικό φαγητό λείπουν πάντα όταν βρίσκεται κανείς εκτός συνόρων κι ίσως είναι και οι κύριες αιτίες επιστροφής όσων αποφασίζουν να επαναπατριστούν.
Θα επιστρέψεις στην Ελλάδα για να εργαστείς ή λόγω της κρίσης θα αναζητήσεις δουλειά στο εξωτερικό;
Η Εμβιομηχανική ήταν σχεδόν ανύπαρκτη στην Ελλάδα ακόμα και προ κρίσης, ο περισσότερος κόσμος για παράδειγμα δεν έχει ακούσει καν τι σημαίνει. Η ελπίδα λοιπόν να μπορέσω να ασχοληθώ μ’ αυτό που σπούδασα και να συνεχίσω την έρευνα εντός των ελληνικών συνόρων είναι δύσκολο να συνδεθεί με την όποια ελπίδα ανάκαμψης της οικονομίας· αυτός ο τομέας χρειάζεται ν’ αναπτυχθεί απ’ την αρχή. Εκτός, φυσικά, κι αν επιστρέψω στην Ελλάδα για να αφοσιωθώ στην συγγραφή – μια σκέψη που ομολογώ ότι βρίσκω δελεαστική.
Στην ήσυχη γωνιά που σου δόθηκε για να αλλάξεις τον κόσμο… τι θα άλλαζες αν ήταν στο χέρι σου;
Την παιδεία του κόσμου. Όποιο πρόβλημα κι αν αρχίσεις να σκαλίζεις, στην παιδεία θα καταλήξεις να βρεις τις ρίζες του – και είναι ακριβώς γι’ αυτό που δεν ξεριζώνεται. Γιατί η παιδεία είναι δύσκολο χωράφι, θέλει πολύ φροντίδα και καρπίζει με φειδώ.
Θα «χαρίσεις» ένα ποίημα σου στους αναγνώστες του elniplex;
Με μεγάλη μου χαρά. Το παρόν ποίημα γράφτηκε αρκετά χρόνια πριν και έχει τίτλο «Φθόνος άφθονος». Μόλις είχα τελειώσει τις πανελλήνιες και διάβαζα τον «Φτωχούλη του Θεού» του Καζαντζάκη, ένα υπέροχο βιβλίο που με γέμισε εικόνες και σκέψεις…
Κάθε μικρός που κινάει για να γίνει μεγάλος
μεγάλες μικρότητες στο μικρό μεγαλείο του
θα κληθεί να υπομείνει.
Μεγαλύνει τα πάθη ανθρώπων σπουδαίων
και με ζήλο τολμάει βήματα αντάξια
ανάξια ωστόσο θα κληθεί η προσπάθεια
κι η ελπίδα του το φως να γιγαντωθεί.
Ουδείς μνημονεύει το παρόμοιο φέρσιμο
που καθένας μεγάλος στα μικρά του αντίκρισε,
κι έτσι κάθε αφανούς η προσπάθεια
μια καινούρια επηρμένη αναίδεια…
Φαίδωνα, σ’ ευχαριστούμε πολύ!
