Είχα την μεγάλη χαρά να γνωρίσω έναν εικονογράφο που τα τελευταία 2 χρόνια στοιχειώνει τα όνειρα και τους εφιάλτες μου με τα βιβλία του. Όταν τον είδα, ήταν δύσκολο να κρύψω τον ενθουσιασμό και την χαρά μου. Μου ήταν τόσος οικείος σαν να τον ήξερα χρόνια. Ο γιός μου, τριών ετών και κάτι, φανατικός θαυμαστής, θέλει ένα βιβλίο του κάθε βράδυ για να κοιμηθεί. Πολλές φορές πρέπει να διαβάσω το ίδιο και δυο φορές απανωτά. Αξίζει όμως και δεν με πειράζει, επειδή καταλαβαίνω γιατί του αρέσουν τόσο πολύ. Είναι αυτές οι εικόνες, τα χρώματα, που σε ταξιδεύουν σε τόπους μαγικούς, στα βάθη ωκεανών, σε δάση και χώρες που μόνο η φαντασία πλάθει. Ήρωες που σε φοβίζουν λίγο αλλά σου αρέσει όταν είσαι τριών χρονών και μετά γίνονται φίλοι σου καθώς μεγαλώνεις και φτάνεις τα έξι. Είναι γίγαντες και μάγισσες, είναι το κακό ποντίκι, το Γκρούφαλο, το ψάρι που έλεγε συνέχεια ψέματα και αργούσε στο σχολείο, είναι η γιαγιά που της φαίνεται μικρό το σπίτι της, είναι ο δράκος που μαθαίνει στο δημοτικό πώς να φέρεται σαν δράκος, είναι η μαϊμού που ψάχνει τη μαμά της, είναι η φάλαινα που έχει κολλητό το σαλιγκάρι. Όλοι αυτοί μαζί και πόσοι άλλοι, είναι οι ήρωες που ξεπηδούν από τα βιβλία εικονογραφημένα από τον τόσο ταλαντούχο κύριο Αξελ Σέφλερ. Και η συζήτησή μας εκείνο το πρωινό στα τέλη του Οκτωβρίου που ήρθε στην Ελλάδα και στις εκδόσεις Ίκαρος, ήταν βροχερό αλλά μαγικό.
Συνέντευξη στο ELNIPLEX και την Κατερίνα Ανδρικοπούλου
Καλημέρα, κύριε Σέλφερ! Είμαι μεγάλη θαυμάστρια και χαίρομαι πάρα πολύ που σας γνωρίζω! Θα ξεκινήσω από μια γενική ερώτηση που φαντάζομαι την κάνουν όλοι! Από που αντλείτε την έμπνευσή σας;
Ναι, αυτή είναι όντως μια ερώτηση που μου την κάνουν συχνά! Η έμπνευση μου έρχεται όταν διαβάζω το κείμενο γιατί δεν γράφω δικές μου ιστορίες. Ακόμα και οι ιστορίες του Τικ και Τέλα δεν έχουν γραφτεί από μένα αλλά από έναν συντάκτη. Πραγματικά μόνο όταν διαβάσω το κείμενο, έρχεται σιγά σιγά η έμπνευση γιατί αυτή είναι η δουλειά μου. Δε ξέρω από πού αντλώ έμπνευση, ίσως από όλα αυτά που έχω δει στην ζωή μου. Είναι πολύ δύσκολο να εξηγήσω από πού έρχεται η έμπνευσή μου. Το κείμενο είναι πολύ σημαντικό για μένα. Συχνά διαβάζω το κείμενο και αμέσως οι εικόνες βρίσκονται στο μυαλό μου. Δουλεύω ως εικονογράφος τα τελευταία 27 χρόνια οπότε καταλαβαίνεις ότι εξασκώ αυτό το επάγγελμα πολύ καιρό τώρα. Πολύς καιρός…
Σχετικά με τα βιβλία που έχετε εικονογραφήσει για την συγγραφέα Τζούλια Ντοναλντσον ποια είναι η μεταξύ σας σχέση; Το κείμενο της είναι ολοκληρωμένο 100% πριν το πάρετε εσείς στα χέρια σας ή οι ιδέες σας και οι ζωγραφιές σας επηρεάζουν την εξέλιξη του κειμένου;
Πολύ καλή ερώτηση αυτή…Γιατί πολύς κόσμος πιστεύει ότι καθόμαστε και δουλεύουμε τα βιβλία μαζί αλλά δεν είναι έτσι. Το κείμενο έχει ολοκληρωθεί πριν το πάρω εγώ. Η Τζούλια στέλνει το κείμενο της στον εκδότη και στον αρχισυντάκτη. Αυτοί κάνουν τις αλλαγές στο κείμενο και μετά το στέλνουν σε μένα. Εγώ γενικά δεν αλλάζω το κείμενο, μπορεί να κάνω κάποια μικροαλλαγή αλλά σπάνια. Εγώ πάντα έχω μια ολοκληρωμένη ιστορία. Εργαζόμαστε τελείως ξεχωριστά ο ένας από τον άλλο.
Ίσχυε πάντα αυτό, από τότε που αρχίσατε να δουλεύετε μαζι μέχρι και σήμερα;
Ναι πάντα λειτουργούσε έτσι. Και καθώς είδαμε ότι οι συνεργασία μας ήταν πολύ επιτυχημένη, δεν θέλαμε να αλλάξουμε τίποτα στο τρόπο που δουλεύουμε από τότε μέχρι και σήμερα.
Πρόσφατα είδα μια ταινία που λεγόταν “Words and Pictures”. Το θέμα της ήταν η δύναμη της εικόνας σε σύγκριση με την δύναμη που έχουν οι λέξεις. Κατά την γνώμη σας τι έχει περισσότερη δύναμη, οι εικόνες ή οι λέξεις;
Μμμ (στο σημείο αυτό παρεμβαίνει η υπεύθυνη εκδόσεων του Ίκαρου, Μαριλένα Πανουργιά και γελώντας λέει: Πρέπει να πεις εικόνες!»). Μπα θα είμαι πιο διπλωματικός (γελάει). Δε με συμφέρει…Νομίζω ότι εξαρτάται γενικά από την ηλικία του αναγνώστη, καθώς οι εικόνες είναι πολύ σημαντικές για τους μικρούς αναγνώστες. Τα βιβλία μου λέγονται «picture books» στα Αγγλικά, δεν ξέρω αν και εσείς στα Ελληνικά χρησιμοποιείτε αντίστοιχο όρο για να τα περιγράψετε. Στα γερμανικά λέγονται bilderbuchen οπότε για τα συγκεκριμένα βιβλία οι εικόνες είναι το κύριο εργαλείο. Αλλά από την άλλη και εγώ δεν μπορώ να κάνω απολύτως τίποτα αν δεν έχω μια ιστορία. Δεν μπορώ να γράψω μια ιστορία μόνος μου. Χρειάζομαι ένα συγγραφέα και πιστεύω πως η ιστορία είναι εξίσου σημαντική. Αυτό αντικατοπτρίζεται και στον τρόπο, στο μισθό δηλαδή που πληρωνόμαστε. Το ποσό είναι ακριβώς το ίδιο και τα κέρδη από τα βιβλία μοιράζονται στη μέση, 50-50 για τον εικονογράφο και τον συγγραφέα στην Αγγλία. Υπάρχει ισορροπία και από αυτό και μόνο, πιστεύω ότι είναι εμφανής η σημασία-δύναμη του κειμένου, σε σύγκριση με τη σημασία-δύναμη της εικόνας.
Η Τζούλια Ντοναλντσόν είναι μια φανταστική συγγραφέας, έχει απίστευτη φαντασία και ο τρόπος που δομή την κάθε ιστορία της είναι μοναδικός. Πετυχαίνει να δημιουργεί μια μελωδία στη ροή του κειμένου, γι’ αυτό και είναι ωραίο να διαβάζεις τα βιβλία της σε κοινό. Και ως γονείς ξέρουμε πόσο σημαντικό είναι να «δουλεύει», να έχει νόημα και η ιστορία, όταν παίρνουμε στα χέρια μας τέτοιου είδους βιβλία. Η ιστορία πρέπει επίσης να κινεί το ενδιαφέρον του παιδιού. Και όπως ανέφερα και πριν χρειάζομαι μια ιστορία για να δημιουργήσω μια εικόνα. Είναι και τα δυο εν τέλη πολύ σημαντικά!
Οπότε πώς κρατάτε την ισορροπία μεταξύ κειμένου και εικόνας στα βιβλία σας μέσα σ’ αυτή τη συνεργασία με την Τζουλια Ντόναλντσον;
Έρχεται φυσικά. Το κείμενο έχει μια συγκεκριμένη διάσταση. Μιλάω με τον συντάκτη για το που θα πάει το κείμενο και που οι εικόνες. Για τα βιβλία μας οι εικόνες έχουν μεγαλύτερη επιρροή πάνω στα παιδιά οπότε είναι σημαντικές.
Σε ποιές περίπου ηλικίες παιδιών απευθύνονται οι εικονογραφήσεις σας;
Εξαρτάται κάθε φορά. Έχω κάνει εικονογραφήσεις για πολύ μικρά παιδιά. Επίσης έχοντας ο ίδιος ένα παιδί, πιστεύω ότι ένα παιδί μπορεί να κοιτάξει- να χαζέψει ένα βιβλίο πολύ νωρίς. Δεν χρειάζεται να αγοράζουμε πάρα πολύ απλοϊκά βιβλία. Μπορούν να κοιτάξουν τις εικόνες του Τικ και Τέλα και να δουν πράγματα ακόμα και όταν είναι πολύ μωρά. Ξέρω ότι, όταν είναι νεογέννητα βλέπουν ασπρόμαυρα αλλά πολύ γρήγορα μπορούν αν δουν καθαρά οποιαδήποτε μορφή και εικόνα.
Έχω εικονογραφήσει βιβλία για παιδιά από 2-3 ετών. Και επίσης έχω εικονογραφήσει βιβλία για παιδιά που μπορούν να διαβάσουν μεγαλύτερο κείμενο όπου η εικονογράφηση ήταν ασπρόμαυρη. Έχω κάνει γενικά τα πάντα και κάθε βιβλίο απευθυνόταν σε διαφορετικές ηλικίες. Τα βιβλία όπου συνεργάζομαι με την Τζούλια Ντόναλντσον απευθύνονται σε ηλικίες από 3-7.Αλλά με χαρά βλέπω ότι αρέσουν ακόμα και σε κάποια μεγαλύτερα παιδιά.
Η κόρη σας είναι αυστηρός κριτής της δουλειάς σας;
Όχι, δεν είναι…
Δεν θέλει να εμπλέκεται και να δίνει τη γνώμη της για τα σχεδιά σας;
Όχι, καθόλου. Μόνο μια φορά πρόσεξε στο βιβλίο «Τικ και Τέλλα: στο χιόνι», ότι ξέχασα να βάλω μια ουρά. Δούλευα αυτή την εικόνα και μου λέει «Δεν έχει ουρά, ξέχασες να βάλεις την ουρά!». Αυτή ήταν μια από τις μοναδικές φορές που ασχολήθηκε με τις ζωγραφιές μου-και ευτυχώς που το παρατήρησε)! Όλες τις ζωγραφιές που φτιάχνουν τα λαγουδάκια Τικ και Τέλα τις έχει φτιάξει αυτή. Σε ένα από αυτά τα βιβλία έχουμε συμπεριλάβει ένα μικρό κειμενάκι ευχαριστίας. Βοηθάει καμιά φορά γενικά. Αλλά δεν είναι καλός κριτής και επίσης δεν είναι μεγάλη θαυμάστρια. Διαβάσαμε το ‘Room on the broom’, της άρεσε για λίγο αλλά δεν έπαθε εμμονή όπως ακούω από γονείς άλλων παιδιών. Κάποιοι γονείς μου έχουν πει ότι πρέπει να διαβάσουν ένα βιβλίο κάθε βράδυ αλλιώς το παιδί τους δεν κοιμάται.
Σαν εμένα…Εγώ κάθε βράδυ τραβάω βασανιστήρια από τον γιο μου που θέλει να του διαβάσω και 2 φορές το ίδιο βιβλίο σας.
(Γελάει)…Σε λυπάμαι. Συγνώμη…
Ποιό είναι το μυστικό ενός επιτυχημένου βιβλίου;
Εξαρτάται. Είναι υποκειμενικό τι θεωρείται καλό βιβλίο. Για παράδειγμα τα βιβλία με ήρωες τον Τικ και Τέλα έχουν θέματα παρμένα από τη καθημερινότητα ενός δίχρονου παιδιού. Το παιδί μπορεί να σχετιστεί με τις εμπειρίες των ηρώων. Αυτό στηρίζεται στην ικανότητα του συγγραφέα. Το χιούμορ είναι πολύ σημαντικό κατά την άποψη μου. Επίσης είναι σημαντικό να είναι η ιστορία ενδιαφέρουσα και να σου κινεί την περιέργεια. Η γλώσσα του κειμένου, επίσης. Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν την επιτυχία ενός βιβλίου. Δεν υπάρχει συγκεκριμένη συνταγή. Καλό κείμενο, καλές εικόνες φτιάχνουν ένα καλό βιβλίο.
Από όλους τους ήρωες που έχετε ζωγραφίσει, ποιός είναι ο αγαπημένος σας χαρακτήρας;
Δεν έχω αγαπημένο. Κάποια βιβλία μ’ αρέσουν πιο πολύ από άλλα, αλλά δεν έχω κάποιον αγαπημένο ήρωα.
Φέρνοντας στο μυαλό μου τα βιβλία «The high way rat» και «The Grofalo»… Ο γιος μου που είναι τώρα 3 ετών φοβόταν πάρα πολύ όταν πήγαινα να του διαβάσω το «The high way rat» για κάποιο λόγο…
Ε, είναι πολύ κακός! Κλέβει το φαγητό των άλλων ζώων…
Πώς σκέφτεστε πώς θα απεικονίσετε έναν ήρωα και πόσο τρομαχτικό θα τον ζωγραφίσετε; Πόσο τρομαχτικό πιστεύετε ότι πρέπει να είναι κάτι για τις ηλικίες των 3-7 που απευθύνονται τα περισσότερα βιβλία σας;
Πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση. Έχω προσέξει πώς στα παιδιά αρέσει να τρομάζουν. Το βρίσκουν συναρπαστικό. Έχω όμως προσέξει επίσης, ότι οι εκδότες είναι πολύ διστακτικοί στο να προβάλουν πράγματα που είναι πολύ τρομακτικά. Οπότε όταν για παράδειγμα ζωγράφισα το Γκρόφαλο για πρώτη φορά και το έδειξα στον εκδότη μου, ήταν πιο τρομαχτικός από ό,τι είναι τώρα και αυτός μου είπε να τον ξαναζωγραφίσω λιγότερο τρομαχτικό. Οπότε έβαλα μικρότερη μύτη, και δόντια και τον έκανα πιο φιλικό. Οι απόψεις για το Γκρόφαλο διίστανται. Ακούω ότι κάποια παιδιά τον βρίσκουν ωραίο και γλυκούλη ενώ άλλα φοβούνται. Κάποιοι γονείς μου έχουν πει ότι πρέπει να βγάλουν το βιβλίο από το δωμάτιο του παιδιού τους την νύχτα γιατί το παιδί τους το φοβάται και δεν μπορεί να κοιμηθεί. ¨Όπως και οι μεγάλοι έτσι και τα παιδιά αρέσει να νιώθουν φόβο, ενδιαφέρονται για το θάνατο, την αρρώστια, το αίμα. Οι εκδότες δεν πρέπει να τα καμουφλάρουν όλα αυτά. Τα παιδιά μπορούν να δουν τέτοια πράγματα μέσα από τα βιβλία. Όταν κάνω μια συζήτηση σε ένα νηπιαγωγείο και δείχνω τον πρώτο Γκρόφαλο που ζωγράφισα που είναι πολύ τρομαχτικός και ρωτάω ποιον προτιμούν τον πρώτο ή αυτόν που είναι μέσα στο βιβλίο πάντα μου λένε ότι προτιμούν τον πιο τρομαχτικό. Τα παιδιά μπορούν να δουν και τη άλλη όψη των πραγμάτων. Όσο για τον ήρωα του «The high way rat» αυτός είναι απλά κακός γιατί το κείμενο τον εμφανίζει κακό αλλά στο τέλος τιμωρείται και αυτό πάλι είναι απόφαση της συγγραφέως.
Θα σας ενδιέφερε να γράψετε ένα βιβλίο όπου οι εικόνες θα είχαν τον κύριο λόγο και το κείμενο θα υπήρχε μόνο για να βοηθήσει την εικόνα; Η είστε εντάξει με το γεγονός ότι ζωγραφίζεται τις εικόνες για να ακολουθήσετε το κείμενο κάποιου άλλου;
Καθώς δεν μπορώ να γράψω δικές μου ιστορίες δεν έχω βασικά την επιλογή. Πρέπει πάντα να ακολουθώ τον συγγραφέα. Δυστυχώς δεν είμαι καθόλου καλός στο να πλάθω ιστορίες. Αν ήμουν καλύτερος θα έλεγα αφήστε με να γράψω εγώ την ιστορία. Είναι ενδιαφέρον πάντως αυτό που με ρωτάς γιατί υπάρχουν πολλές μορφές συνεργασίας μεταξύ εικονογράφου και συγγραφέα. Κάποιες φορές είναι ζευγάρια παντρεμένα που κάθονται μαζί και φτιάχνουν μια ιστορία, ή είναι πολύ καλοί φίλοι. Είναι ασυνήθιστο ότι μια επιτυχημένη συνεργασία σαν αυτή που έχω με τη Τζούλια Ντόναλντσον ξεκίνησε έτσι. Δεν γνωριζόμασταν και ο εκδότης μας έφερε σε επαφή. Είμαστε τελείως διαφορετικοί άνθρωποι, έχουμε τελείως διαφορετικές ιδέες αλλά για κάποιο λόγο έγινε ένα κλικ και μετά το «Γκρόφαλο» είμαστε «συνδεδεμένοι» για πάντα. Κατά περίεργο τρόπο.
Ποιο ήταν το πρώτο βιβλίο που εικονογραφήσατε με κείμενο της Τζουλια Ντόναλντσον;
Δουλεύουμε μαζί εδώ και 22 χρόνια. Το βιβλίο “A squash and a squeeze” είναι το πρώτο μας. Μετά υπήρξε ένα μεγάλο κενό. Και έπειτα έγραψε το Γκρόφαλο οπού μου ζητήθηκε να κάνω την εικονογράφηση από μια κοινή μας φίλη.
Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε εμείς ως εκπαιδευτικοί για να αγαπήσουν τα παιδιά μας το βιβλίο;
Δεν ξέρω. Απλά διαβάστε όσο περισσότερο γίνεται. Για μένα είναι τόσο φυσικό να βρίσκομαι περιτριγυρισμένος από βιβλία οπότε δεν με απασχόλησε ποτέ κάτι τέτοιο. Ξέρω ότι υπάρχουν αρκετές οικογένειες που δεν έχουν κανένα βιβλίο σπίτι τους. Είναι συγκλονιστικό ότι στην Αγγλία υπάρχουν οικογένειες που έχουν ένα ή και κανένα βιβλίο στο σπίτι τους. Πιστεύω ότι αν αρχίσεις να διαβάσεις σε ένα παιδί από μικρή ηλικία και αν ξεκινήσεις με βιβλία όπως το Τικ και Τέλλα τότε θα έρθει φυσικά και το ενδιαφέρον για το βιβλίο. Εκτός βέβαια αν υπάρχουν γονείς που πιστεύουν ότι το βιβλίο είναι άχρηστο και δεν θέλουν να διαβάζουν βιβλία τα παιδιά τους. Δεν υπάρχει συνταγή. Μόνο διαβάστε πολλά βιβλία.
Επισκέπτεστε συχνά σχολεία μέσα στο σχολικό έτος;
Ναι επισκέπτομαι αλλά όχι τόσα όσα θα ήθελαν τα σχολεία. Συνήθως πάω όταν έχω κάποιον γνωστό ή φίλο στο συγκεκριμένο σχολείο.
Ποιος οργανώνει την επίσκεψη και σας φέρνει σε επαφή με το σχολείο, το σχολείο το ίδιο ή ο εκδότης σας;
Συνήθως μου το ζητούν μεμονωμένα άτομα Αλλά τυχαίνει να οργανώσει και ο εκδότης την επίσκεψη. Στην Αγγλία πολλοί εικονογράφοι και συγγραφείς επισκέπτονται σχολεία αυτό το διάστημα, δε ξέρω αν γίνεται και εδώ το ίδιο.
Γίνεται σε μεγάλο βαθμό και εδώ, ναι. Αλήθεια, όταν πάτε σε ένα σχολείο ετοιμάζετε κάποιο μικρό εργαστήριο ζωγραφικής για να έρθουν σε επαφή με τις εικονογραφήσεις σας ή τους διαβάζετε απλά κάποιο βιβλίο σας;
Δυσκολεύομαι να οργανώσω μια δραστηριότητα. Δεν είμαι καλός σε αυτό. Συνήθως απλά διαβάζω το παραμύθι. Κάνω μερικές ζωγραφιές μπροστά στα παιδιά και παίρνω και κάποια σχέδια από το σπίτι μου για να τους τα δείξω. Και μπορεί να κοιτάξω και τις ζωγραφιές των παιδιών, αν μου το ζητήσουν και να μιλήσουμε λίγο για αυτές. Με τα μεγαλύτερα παιδιά είναι πιο εύκολο να μιλήσω για το πώς δουλεύω και πως σχεδιάζω. Κάνω γύρω στις 15 επισκέψεις το χρόνο. Αυτή τη βδομάδα έχω μια φορτωμένη βδομάδα, θα πάω σε διάφορα μέρη της Αγγλίας για να κάνω κάποιες ομιλίες σε γονείς και σε παιδιά, οπού θα παραβρεθούν οι εκδότες και η Τζούλια Ντόναλντσον. Θα είναι μια φορτωμένη βδομάδα.
Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για το χρόνο σας. Ήταν μεγάλη χαρά για μένα που σας γνώρισα και τα είπαμε από κοντά.
Εγώ ευχαριστώ, ήταν πολύ ενδιαφέρουσα η συνάντηση μας.
