Μεγάλωσε στον Λυθροδόντα των χιλίων πεντακοσίων -τότε- κατοίκων και σήμερα ζει στη Λευκωσία. Αποφοίτησε από το Τμήμα Επιστημών Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου και έχει μάστερ στην «Επικοινωνία, Εκπαίδευση και Τεχνολογία» από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ. Εργάζεται ως δασκάλα.
Εμφανίστηκε στη λογοτεχνία για παιδιά και εφήβους το 2017 και φρόντισε πολύ σύντομα να κάνει την παρουσία της αισθητή. Το 2019 κέρδισε το Α΄ βραβείο του Κυπριακού Συνδέσμου Παιδικού και Νεανικού Βιβλίου για το ανέκδοτο έργο της Μελουζίνα, ένα από τα αρτιότερα ιστορικά μυθιστορήματα για εφηβικό+ κοινό των τελευταίων ετών.
Με τη Ρίχλα (Χρυσή Λίστα ELNIPLEX), το Πού πήγαν τα φαντάσματα (Κρατικό Βραβείο Κύπρου) και εσχάτως με Τα παπούτσια της δασκάλας και το Πουπέτ, η γάτα που μισούσε τα Χριστούγεννα, θεμελίωσε τη θέση της στην πρώτη γραμμή της ελληνικοκυπριακής λογοτεχνίας και άφησε την υπογραφή της στο ότι θα τη συναντάμε στο εξής στις σημαντικές στιγμές των βιβλίων.
Της αρέσει να πηγαίνει βόλτες με τα σκυλιά της και να διαβάζει τις ιστορίες που γράφουν τα παιδιά στην τάξη και αυτές που ονειρεύονται!
#diavazoume /#diavazoume mazi τη Δέσποινα Ηρακλέους σε #Συνέντευξη στο #ELNIPLEX.
Δέσποινα, καλώς ήρθες. Πώς ήταν η ζωή στον μικρό Λυθροδόντα της επαρχίας της Λευκωσίας για ένα παιδί που γεννήθηκε στην κρισιμότερη καμπή της μεγάλης Ιστορίας;
Μεγάλωσα με δύο υπέροχες γυναίκες. Τη Μαρικού και την Αθηνά που ήταν και η νονά μου. Δεν είχαμε στο σπίτι ούτε ένα βιβλίο. Τα βράδια κεντούσαν λευκαρίτικα κεντήματα και το πρωί ήταν στα χωράφια. Αγρότισσες. Με έμαθαν να κάνω κεντήματα σε μικρά κομμάτια ύφασμα πριν μάθω να διαβάζω. Ανυπομονούσα για τη μέρα που θα έφτιαχναν λουκουμάδες για να τους ρίξουμε στη στέγη του σπιτιού για να φύγουν οι καλικάντζαροι. Και εγώ αφού τις έβλεπα να ρίχνουν λουκουμάδες στην στέγη και να φωνάζουν να φύγουν «τιτσίν τιτσίν λουκάνικο, κομμάτι ξεροτήανο να φάετεν να φύετεν», ήμουν σίγουρη ότι υπάρχουν πολλά μαγικά πλάσματα στον κόσμο που έρχονται για μερικές μέρες τον χρόνο.
Μεγάλωσες, σπούδασες και ξανασπούδασες. Εκείνα που ονειρεύτηκες, έφηβη ή και φοιτήτρια, τα έχεις πλησιάσει; Να γίνεις συγγραφέας ήταν ένα πλάνο που έπαιζε στο μυαλό σου;
Ποτέ δεν μου πέρασε από το μυαλό να γίνω συγγραφέας. Και ποτέ δεν ήταν στα όνειρα μου. Το μόνο που ήθελα και παρακαλούσα ήταν να μην ξαναγίνει εισβολή στην Κύπρο. Αυτό φοβόμουν. Ο γείτονας μας όταν πια ήρθα στην πόλη στη Λευκωσία, ήταν αγνοούμενος στην εισβολή. Είχε φυλακιστεί και είχε βασανιστεί. Αυτό στο μυαλό ενός κοριτσιού είναι συγκλονιστικό. Δεν τον ξέχασα ποτέ. Το βλέμμα του είχε πάντα πολύ πόνο. Στο σχολείο είχαμε δύο παιδιά που ο πατέρας τους ήταν αγνοούμενος και δεν επέστρεψε ποτέ.
Ως παιδί δεν διάβαζες πολύ. Τι συμβαίνει με τα βιβλία; Τα ερωτευόμαστε κάποια στιγμή στη ζωή μας; Ερωτευόμαστε τις ωραίες ιστορίες;
Δεν διάβαζα πολύ. Στο χωριό δεν είχαμε βιβλία και ούτε υπήρχε δημόσια βιβλιοθήκη. Αργότερα κάπου στο γυμνάσιο είχα μια φιλόλογο που μας έκανε να αγαπήσουμε την Οδύσσεια και την Ιλιάδα. Δεν αγάπησα τα βιβλία όμως στο γυμνάσιο ή το λύκειο. Τα αγάπησα όταν έγινα δασκάλα και εκεί κατάλαβα τη δύναμη που έχουν. Και ερωτεύτηκα τα βιβλία που έκαναν τα παιδιά ευτυχισμένα.
Έκανες την επίσημη εμφάνισή σου με το βιβλίο “Η μηχανή που έφτιαχνε ιστορίες” (Ελληνοεκδοτική, 2017) και συνέχισες με το «Τα γράμματα φταίνε» (Καλειδοσκόπιο, 2021, (Βραχεία Λίστα Κρατικών Βραβείων Κύπρου 2021 Λογοτεχνία για μικρά παιδιά, Βραχεία Λίστα Αναγνώστη 2022 Παιδικό Βιβλίο με Εικονογράφηση). Τα εμπνεύστηκες και τα δύο από τους μαθητές σου, έτσι δεν είναι;
Πράγματι. Η έμπνευση μου ήταν τα παιδιά. Κάθε χρόνο στα πλαίσια της ενότητας για την τεχνολογία ρωτούσα τα παιδιά τα παιδιά ποια μηχανή θέλουν οι ίδιοι να εφεύρουν που όμως δεν υπάρχει ακόμη. Τα περισσότερα παιδικά θέλουν μια μηχανή που να τους κάνει τα μαθήματα, να τους γράφει ιστορίες γιατί κουράζονται να γράφουν ή βαριούνται. Η μηχανή θα τους τυπώνει την ιστορία και θα την φέρνουν χαρούμενα στο σχολείο, για να μην φωνάζει η κυρία, μου είπαν. Αυτό το είχα μάλλον στο πίσω μέρος του μυαλού μου. Στην τάξη δοκιμάζω διάφορες τεχνικές στα πλαίσια της δημιουργικής γραφής. Μια από αυτές είναι η τεχνική του cut-up του Γουίλιαμ Μπάροουζ. Πρώτα, γράφεις λέξεις σε ένα χαρτί, σαν σε ποίημα ή στίχους, ή και σαν σε πεζό λόγο. Έπειτα, παίρνεις ένα ψαλίδι και κόβεις το οτιδήποτε έχεις γράψει. Χωρίς οίκτο! Γραμμή προς γραμμή, λέξη προς λέξη, φράση προς φράση, ακόμη και κατ’ επιλογή, δεν έχει σημασία. Τέλος, αρχίζεις να κολλάς πάλι τα κομμάτια. Ή από παραμύθια, ή εικονοβιβλία, οι ήρωες και τα κατορθώματά τους ανακατεύονται. Σύμφωνα με τον Μπάροουζ «κάθε αφηγηματικό απόσπασμα ή κάθε απόσπασμα ποιητικών εικόνων, εν γένει, υπόκειται σε άπειρες παραλλαγές και μπορεί όλες να είναι από μόνες τους ενδιαφέρουσες και αξιόλογες».
Έτσι κάπως φαντάστηκα την μηχανή που έφτιαχνε τις ιστορίες, που μεταφέρονται με ντρόουν γιατί οι άνθρωποι ήταν αναγκασμένοι να ζουν περιορισμένοι στα σπίτια τους. Με ρωτούσαν χρόνια αργότερα τα παιδιά αν το έγραψα γιατί είχα προβλέψει ότι θα έρθει ο κορονοϊός που πράγματι είχε επιβληθεί η απομόνωση.
Για το βιβλίο μου «Τα γράμματα φταίνε», έβλεπα όλα εκείνα τα παιδάκια που ερχόντουσαν στο σχολείο, που πάλευαν καθημερινά με τα γράμματα. Κάποια έκλαιγαν αν δεν τα κατάφερναν και ειλικρινά ήθελα να τα πιάσω αγκαλιά και να τους πω: ‘Μην κλαις! Τα γράμματα φταίνε, όχι εσύ» Η διαδικασία της γραφής είναι περίπλοκη και η εκμάθηση των συμβόλων της γλώσσας. Τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο περίπλοκα για πολλά παιδιά με αυτισμό, δυσλεξία ή άλλες μαθησιακές δυσκολίες.
Το 2022 μοιάζει να είναι μια χρονιά που θεμελιώνεις την παρουσία σου στη λογοτεχνία. Εκδίδονται τρία πολύ προσεγμένα βιβλία σου. Ας τα δούμε ένα ένα. Πρώτα τη φοβερή Μελουζίνα (Βραχεία Λίστα Αναγνώστη 2022 Λογοτεχνικό Βιβλίο για Παιδιά, Χρυσή Λίστα ELNIPLEX 2023, Βραχεία Λίστα Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας Κύπρου για μεγάλα παιδιά 2022), μια άγνωστη πλευρά στην ιστορία της Κύπρου. Μίλησέ μας για το πώς συναντήθηκες με αυτή τη γραμμή γεγονότων…
Η ανάγκη μου να γράψω για τη Μελουζίνη ήταν βαθιά. Γιατί ο θρύλος της ποτέ δεν συμπεριλήφθηκε στα βιβλία της ιστορίας στην Κύπρο. Τα Κυπριόπουλα στερήθηκαν μύθους και θρύλους που έμειναν έξω από τα σχολικά εγχειρίδια. Παρόλο που η μορφή της Μελουζίνας βρίσκεται σε πολλά ιστορικά μνημεία στην Κύπρο, στα κατεχόμενα. Το γιατί το αφήνω στην κριτική σκέψη του αναγνώστη σας.
Τυχαία μια μέρα άκουσα για τη Μελουζίνη, στο Κέντρο Εικαστικών και Έρευνας του Ιδρύματος Ρίτας και Κώστα Σεβέρη στη Λευκωσία, όταν είχαμε πάρει τα παιδιά για ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Ποτέ πριν δεν είχα ξανακούσει για τη νεραΐδα Μελουζίνη. Άρχισα να ρωτώ τις συναδέλφους μου και κανένας δεν γνώριζε. Άρχισα να ψάχνω στα βιβλιοπωλεία και δεν υπήρχε κανένα βιβλίο. Ανάμεσα σε αυτά ήταν μια συνεχής έρευνα και γράψιμο. Έστειλα τη Μελουζίνα σε ένα διαγωνισμό συγγραφής και κέρδισα το 2019 το Α’ βραβείο του Πολιτιστικού Ιδρύματος της Τραπέζης Κύπρου για ανέκδοτο μυθιστόρημα. Αλλά η Μελουζίνα άργησε πολύ να βρει τον δρόμο της για έκδοση, γιατί οι εκδοτικοί οίκοι την απέρριπταν. Μου τόνισαν κάποιοι ότι το ιστορικό μυθιστόρημα δεν πουλά.
Πόσο καιρό σου πήρε να μελετήσεις, να γράψεις, να διορθώσεις αυτό το βιβλίο που μοιάζει να κρύβει μέσα της κάτι παραπάνω από έναν μεσαιωνικό θρύλο στη Μεγάλη Ιστορία;
Μου πήρε τέσσερα χρόνια περίπου. H Mελουζίνη, Mere de Lusignian, είναι η μυθική μητέρα των Λουζινιανών, η μητριάρχης του Οίκου. Το έργο μου είναι η μυθιστορία του οίκου που σημάδεψε τη μεσαιωνική ιστορία του νησιού. Η μυθιστορία της Μελουζίνης δεν είναι απλά η ιστορία μιας βασίλισσας που κουβαλά μια κατάρα. Είναι και ιστορία για νεράιδες και ιστορία για φεμινίστριες και ιστορία γυναικείας πολιτικής σκέψης και ιστορία γυναικείας εφευρετικότητας. Ο καθένας θα συγκρατήσει αυτό που θεωρεί σημαντικό. Την χαρακτηρίζουν ως maternelle, defricheuse et batisseuse. Μητριαρχική αυτή που αποκτά γαίες αλλά και αυτή που οικοδομεί. Η γυναίκα που κρύβεται πίσω από τη δημιουργία ενός πανίσχυρου βασιλικού οίκου των Λουζινιανών που καθόρισε τη μεσαιωνική ιστορία της Ευρώπης. Η μυθιστορία της Μελουζίνας είναι η μυθιστορία της δημιουργίας της Ευρώπης, αφού πολλά από τα παιδιά της έγιναν βασιλιάδες ή Δούκες σε χώρες της Ευρώπης.
Είχα βρει πολλές εκδοχές του μύθου. Στην Ολλανδία, στο Λουξεμβούργο, στη Γαλλία, στη Μεγάλη Βρετανία, στην Αρμενία, αφού είναι ένα πρόσωπο της ευρωπαϊκής λαογραφίας και μυθολογίας. Μπερδεύτηκα ακόμη περισσότερο. Στις λαϊκές και ιπποτικές ιστορείς του Μεσαίωνα μερικές φορές απεικονίζεται με φτερά ή με δύο ουρές ή και τα δύο, νεράιδα, ένα θηλυκό πνεύμα των υδάτων και πηγών, ή ερπετό. Στην αρχή σκεφτόμουν να πάρω κομμάτια από τις διάφορες εκδοχές και να φτιάξω κάτι ας πούμε ‘υβριδικό’, για μια πανέμορφη νεράιδα, για μάγια και όρκους, που γέννησε πολλούς βασιλιάδες, που έκτιζε σε ένα βράδυ πανίσχυρα κάστρα. Όταν όμως βρήκα μια απεικόνιση της Μελουζίνης στη Μεσαιωνική Βυζαντινή Κύπρο του Πολιτιστικού Ιδρύματος της Τραπέζης Κύπρου, άλλαξα γνώμη. Είναι η εικόνα της Μελουζίνης, μια γοργόνα στην οποία ανήγαγε την καταγωγή του ο Οίκος των Λουζινιάν και κρατεί τα οικόσημα της Βοημίας, της Ουγγαρίας, της Ιερουσαλήμ, της Κύπρου και της Αρμενίας. Η απεικόνιση σύμφωνα με την πηγή είναι από το βιβλίο για τη γενεαλογία των Λουζινανιών, που γράφτηκε από τον Στέφανο Λουζιανό, κατά κόσμο Ιάκωβο. Ο Στέφανος Λουζιανός γεννήθηκε στα χρόνια της ενετοκρατίας και κατάγεται από τον βασιλικό οίκο της Κύπρου. Το 1562 τον βρίσκουμε να υπηρετεί ως μοναχός στη Λεμεσό. Έγραψε 4 βιβλία για την ιστορία της Κύπρου από τα οποία τα δύο αφορούν την ιστορία της βασιλικής οικογένειας των Λουζινιανών της Κύπρου. Αποφάσισα ότι θα ψάξω περισσότερο, γιατί δεν είναι απλά μια πανέμορφη γοργόνα. Ήθελα να στηριχτώ σε κάτι ιστορικό. Στηρίχτηκα κυρίως στο μυθιστόρημα του Ζαν ντ Αρρά του 14ου αιώνα που κινείται ανάμεσα στην ιστορία και τον μύθο. Για να καταλάβουμε τη Μελουζίνη πρέπει να καταλάβουμε το ιστορικό πλαίσιο της εποχής.
Ο Δούκας του Μπερί που είναι αδερφός του βασιλιά της Γαλλίας Κάρολου του πέμπτου που αγαπά πάρα πολύ τις τέχνες, αναθέτει στον Ζαν ντ Αρρά να γράψει για τον οίκο των Λουζινιάν. Αυτή την περίοδο η Γαλλία υποφέρει μετά από εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους από την πανδημία της μαύρης πανούκλας και τον εκατονταετή πόλεμο. Οι Γάλλοι μονάρχες δεν γεννούν αρσενικούς απογόνους. Υπάρχουν θέματα ηγεμονικά και οι Σταυροφορίες δεν απέφεραν τα ποθητά αποτελέσματα. Οι χωρικοί επαναστατούν, υπάρχει αστάθεια θρησκευτική και κοινωνική λόγω του μεγάλου σχίσματος στην παπική εκκλησία. Από την άλλη όμως ανθίζουν οι τέχνες και τα γράμματα. Η αυλή του βασιλιά Καρόλου του πέμπτου του Σοφού από το 1364 μέχρι το 1380 γίνεται το κέντρο των τεχνών και ο εμπλουτισμός της βιβλιοθήκης που στεγάζεται στο Λούβρο. Αυτό μας δίνει μία γενικότερη εικόνα στη Γαλλία. Δημιουργείται λοιπόν το αφήγημα της Μελουζίνης που είναι βασισμένο σε γνωστούς λατινικούς και ειδωλολατρικούς μύθους της Γαλλίας που κυκλοφορούσαν από τον 9ο αιώνα. Ο Ζαν ντ Αρρά τον 14ο αιώνα δίνει λοιπόν αυτή τη μυθική διάσταση στη δυναστεία των Λουζινιανών, με υπερφυσικές δυνάμεις και ο μύθος της δυνατής μητριαρχικής οικογένειας, γνωρίζει μεγάλη απήχηση και εδραιώνει τη δύναμη ενός ιστορικού οίκου. Ο μύθος λέει ότι πριν πεθάνει ένας απόγονος της δυναστείας ακουγόταν ο θρήνος της Μελουζίνης. Ο Αρράς αναφέρει ότι η πιο πρόσφατη εμφάνιση της νεράιδας έγινε ενώπιον του βασιλιά της Κύπρου Πέτρου Α’ Λουζινιανού, (16 Ιανουαρίου 1369) τρεις μέρες πριν από τη δολοφονία του και αποτέλεσε προμήνυμα του θανάτου του.
Όταν κάποιος σου λέει ότι τον έχει αγγίξει το βιβλίο σου, ότι ήταν εξαιρετικό, αισθάνεσαι αμήχανα; Έχεις αποδεχθεί πια ότι είσαι συγγραφέας, άρα εκτίθεσαι πέρα από τους μαθητές σου, σε ποικίλο κοινό;
Στην αρχή όταν με πλησίαζαν για να μου πουν κάτι για το βιβλίο μου, ένιωθα αμήχανα. Γιατί δεν τους γνώριζα αλλά μου μιλούσαν σαν να με γνώριζαν, σαν να με ήξεραν. Αλλά αυτό με έχει συνδέσει με ανθρώπους. Κάθε μέρα ως δασκάλα εκτίθεμαι στα παιδιά μου στην τάξη, αλλά το να εκτίθεσαι σε άλλους ανθρώπους που ούτε καν έχεις γνωρίσει, είναι ένα περίεργα όμορφο κομμάτι αυτής της διαδρομής που λέγεται συγγραφή.
Μίλησέ μου για τη Ρίχλα. Τι σου πυροδοτεί αυτή την ιστορία;
Η έκθεση ‘Diaspora: I must have swallowed the dust’ της κύπριας εικαστικού Κυριακής Κώστα, με συγκλόνισε. Το 2015 σκέπασε την Κύπρο σκόνη προερχόμενη από την ήπειρο της Αφρικής. Το φαινόμενο ήταν τόσο έντονο, που το κατέγραψαν δορυφόροι της ΝΑΣΑ και κυκλοφόρησαν πολλές φωτογραφίες. Η Κυριακή Κώστα χρησιμοποιώντας τη σκόνη που σκέπασε την Κύπρο το 2015 δημιουργεί σχηματικά κατεστραμμένα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της Συρίας. Η επιμελήτρια της έκθεσης έγραψε:
«Το σύννεφο σκόνης ήταν τόσο μεγάλο που έγινε ορατό από τους δορυφόρους της NASA. Καθώς το νησί της Κύπρου γέμιζε με σκόνη, η Συρία άδειαζε από ανθρώπινες ζωές.» (…) Ο αέρας που έφερε στην Κύπρο την σκόνη, ή το χώμα από την κοντινή Συρία μετέφερε με ένα τρόπο τον τόπο τον ίδιο. Σαν το μικρότερο αισθητό σωματίδιο ύλης, η σκόνη διαπέρασε ανεμπόδιστη σύνορα και όρια. «Αν η σκόνη είναι φτιαγμένη από οργανικές ουσίες, πόση από αυτή τη σκόνη ήταν φτιαγμένη από ανθρώπινη ύλη;»
Προσεγγίζω το θέμα πολυπολιτισμικά. Δεν ήθελα να γράψω μια ιστορία για τις δυσκολίες ενός πρόσφυγα, για την αποδοχή των άλλων, τα προβλήματα στο ταξίδι. Αλλά το ταξίδι με τη ‘μετακίνηση της ύλης’. Ο πρόσφυγας/η προσφύγισσα δεν έρχεται αναγκαστικά με έλλειμα και γι αυτό πρέπει να το συμπληρώσουμε εμείς, αλλά με περίσσευμα που μπορεί να ‘δωρίσει’. Γενικότερα είναι μια ιστορία για το δικό μας αποτύπωμα, το δικό μας ταξίδι, αυτά που αφήνουμε πίσω μας, που προσφέρουμε στους άλλους. ‘Ρίχλα’ στα αραβικά σημαίνει ταξίδι.
Και τέλος, το Πού πήγαν τα φαντάσματα; που σου χάρισε και το Κρατικό Βραβείο στην Κύπρο. Μοναχικότητα, εσωστρέφεια, ελλιπής επικοινωνία, όλα με χιούμορ. Αυτό το βιβλίο έχει στοιχεία από τις ζωές των σύγχρονων παιδιών που παρατηρείς;
Τα περισσότερα παιδιά σήμερα μεγαλώνουν με ένα σωρό υλικά αγαθά, αλλά η απουσία των γονέων είναι μεγάλη, αφού λείπουν πάρα πολλές ώρες στη δουλειά. Οι γονείς από την μεγάλη τους αγάπη για τα παιδιά τους, θέλουν να τους προσφέρουν τα πάντα, αλλά ξεχνούν ότι το σημαντικότερο για ένα παιδί είναι η παρουσία του πατέρα, της μητέρας. Από την άλλη τα πρότυπα που προβάλλονται γύρω τους για την ομορφιά, τον πλούτο, το bulling που δέχονται αν τα social media δεν τα ελέγχει ένας ενήλικας, τα οδηγεί σε κατάθλιψη, ενώ η εμμονή στις οθόνες των τάμπλετ προκαλεί μια απόσταση από τους άλλους. Η μοναξιά, οι φόβοι, διαλυμένες οικογένειες, το άγχος είναι έντονα στα παιδιά σήμερα. Ιδιαίτερα παιδιά που μεγάλωσαν με τις αυστηρές οδηγίες στα χρόνια της πανδημίας «όχι αγκαλιές», «παίζουμε μακριά ο ένας από τον άλλο», παρουσίασαν πάρα πολλές διαταραχές άγχους.
Ποια είναι η πραγματική ιστορία που κρύβεται πίσω από το νέο σου βιβλίο, Τα παπούτσια της δασκάλας; Ποια είναι η δασκάλα Ντόρις; Τι σε εντυπωσίασε ώστε να την κάνεις βιβλίο;
Είναι η πραγματική ιστορία της συναδέλφου μου Ντόρις Μυριανθέα, δασκάλας ειδικής αγωγής που είναι παράλληλα και διαιτητής. Να είσαι και δασκάλα και διαιτητής ποδοσφαίρου και μάλιστα διεθνής, αυτό και αν είναι από μόνο του παραμύθι. Πολλές φορές την είδα όταν κατέρρεε πραγματικά από τη ψυχολογική και λεκτική βία που της ασκούσαν στα γήπεδα οι φίλαθλοι. Μια μέρα κινδύνεψε πραγματικά η ζωή της από κάποιους που την ακολούθησαν στο αυτοκίνητο. Οι ατέλειωτες ώρες προπόνησης που της προκαλούσαν σωματικούς πόνους. Την έβλεπα να είναι τόσο καλή με τα παιδιά που την λατρεύουν και από την άλλη να υποφέρει γιατί έκανε κάτι που αγαπούσε σε ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον. Αποφάσισα να γράψω ένα βιβλίο για αυτή. Αλλά και για όλα τα κορίτσια που τους λένε τα αγόρια «μείνε τερματοφύλακας γιατί δεν τρέχεις γρήγορα» ή «δεν είναι το ποδόσφαιρο για κορίτσια».
Τέτοια πρότυπα απελευθερώνουν τα παιδιά να μιλήσουν, να εκφραστούν, να αποκαλύψουν, να διεκδικήσουν τα όνειρά τους. Φαντάζομαι ότι η Ντόρις και στην πραγματική ζωή θα ενέπνευσε αρκετά παιδιά. Χρειαζόμαστε όμως αυτό να γίνει κανόνας και όχι μια δακτυλοδεικτούμενη εξαίρεση. Γιατί δεν είναι κανόνας;
Η Ντόρις δεν ξέρω αν έχει εμπνεύσει πολλά παιδιά γιατί η ιστορία της βγήκε στο φως σχετικά πρόσφατα με το εικονοβιβλίο ‘Τα παπούτσια της δασκάλας’. Η ίδια δεν το έλεγε στα παιδιά. Κανένα παιδί στο σχολείο δεν το γνώριζε. Είχε βέβαια να διαχειριστεί και σχόλια από ενήλικες εκπαιδευτικούς: ‘Μα είναι πράγματα αυτά για μια δασκάλα;» « Να βρεις ένα καλό άντρα, να παντρευτείς και άσε το ποδόσφαιρο». Δεν είναι ο κανόνας. Γιατί είναι η εξαίρεση ενός κανόνα. Πολλές εξαιρέσεις μπορούν όμως να γίνουν ο κανόνας. Και ήδη βλέπω την επίδραση που έχει, τη δύναμη που εμπνέει σε μικρά κορίτσια όταν τους μιλά. Μια μέρα πήγε στο γήπεδο μια γυναίκα με την κόρη της και στο τέλος του αγώνα πήγαν και τη βρήκαν. Τη ρώτησε ‘Εσείς είσαστε τα παπούτσια της δασκάλας; Η κόρη μου θέλει να σας γνωρίσει».
Τα παπούτσια είναι από μόνα τους πολύ ιδιαίτερα ως αντικείμενο. Διαμορφώνουν προσωπικότητες, στερεότυπα. Είναι μια από τις σοβαρότερες αποστολές των βιβλίων για παιδιά να διαλύουν τα στερεότυπα;
Είναι πράγματι μια από τις πιο σοβαρές αποστολές των βιβλίων. Γιατί δυστυχώς ακόμη και σήμερα τα στερεότυπα που είναι βαθιά ριζωμένα στην κοινωνία, προκαλούν τον διαχωρισμό και την απομόνωση του ατόμου ή μιας ομάδας ατόμων. Όπως επίσης αποστολή των βιβλίων είναι να δώσει φωνή στο παιδί με αναπηρία, στο παιδί με αυτισμό, στον πρόσφυγα και σε τόσες άλλες φωνές που θέλουν να ακουστούν. Βασική αποστολή του βιβλίου για μένα είναι εν τέλει να διασκεδάσει το παιδί.
Σου αρέσουν οι ανατροπές, αναζητείς πάντα έξυπνα ευρήματα στις ιστορίες σου. Νοστιμίζουν οι ιστορίες έτσι; Είναι δομικά στοιχεία μιας αφήγησης;
Οι ανατροπές και τα διάφορα ευρήματα είναι ένα δομικό στοιχείο της αφήγησης. Αλλά όπως και σ’ ένα καλοφτιαγμένο κτήριο πρέπει να ενσωματωθούν με άλλα υλικά. Ένα τέχνασμα από μόνο του δεν μπορεί να ‘χτίσει’ μια ολόκληρη αφήγηση. Κάθε γλώσσα έχει μια γραμματική, ένα σύνολο κανόνων που διέπουν τη χρήση και τη σημασία. Το ίδιο και η γλώσσα της λογοτεχνίας. Ας πούμε μια ‘γραμματική της λογοτεχνίας’, ένα σύνολο συμβάσεων και σχημάτων, κωδίκων και κανόνων, που μαθαίνουμε να χρησιμοποιούμε όταν καταπιανόμαστε με ένα κομμάτι γραπτού λόγου. Ο Τζιάνι Ροντάρι στο βιβλίο «Γραμματική της φαντασίας. Εισαγωγή στην τέχνη να επινοείς ιστορίες» γράφει «Αν είχαμε και μια φανταστική, όπως έχουμε μια λογική, θα ανακαλύπταμε την τέχνη να επινοούμε». Πριν αρχίσει να γράφει παραμύθια για παιδιά, ο Ροντάρι είχε τιτλοφορήσει όπως αναφέρει ο ίδιος ένα ‘μέτριο κουρελόχαρτο Τετράδιο Φανταστικής’ όπου σημείωνε όχι τις ιστορίες που αφηγούνταν αλλά τον τρόπο με τον οποίο γεννιόνταν, τα τεχνάσματα που ανακάλυπτε ή νόμιζε ότι ανακάλυπτε για να θέσει σε κίνηση λέξεις και εικόνες.
Θα ήθελα να ντύσεις με λίγη μουσική Τα παπούτσια της δασκάλας. Κάποιο τραγούδι, κάποια ορχηστρικά που σου ταιριάζουν ως soundtrack μιας τέτοιας ιστορίας. Μήπως να διάλεγες κάποιο μαζί με την Ν. Μυριανθέα;
Η Ντόρις Μυριανθέα διαλέγει το «Ηαll of Fame» για όλες τις γυναίκες στον κόσμο του ποδοσφαίρου και εγώ το «Unstoppable» της Sia για όλες τις γυναίκες που δεν τα παράτησαν σε ένα κατεξοχήν ανδροκρατούμενο χώρο, για κάθε φορά που τους είπαν να φύγουν από το γήπεδο ,να πάνε στο σπίτι τους να καθαρίζουν.
Δέσποινα Ηρακλέους
Τα παπούτσια της δασκάλας
Μελουζίνα
Τα γράμματα φταίνε
Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο
Η μηχανή που έφτιαχνε ιστορίες
Εκδόσεις Ελληνοεκδοτική
Πουπέτ, η γάτα που μισούσε τα Χριστούγεννα
Πού πήγαν τα φαντάσματα;
Εκδόσεις Διάπλαση
Ρίχλα
Εκδόσεις Καστανιώτη
#diavazoume/#diavazoume mazi
