Ένας ασυνήθιστα μεγάλος καμβάς 3,5 μέτρων ύψους και σχεδόν 8 μήκους, η Γκερνίκα ή Γκουέρνικα όπως συνηθίσαμε να τη λέμε στην Ελλάδα, εκτός από τον διασημότερο πίνακα του Πάμπλο Πικάσο αποτελεί και μια από τις πλέον έξοχες ευκαιρίες να συζητήσεις με τα παιδιά για τη φρίκη του πολέμου.
Τον παράγγειλε η δημοκρατική κυβέρνηση της Ισπανία για τη διεθνή έκθεση του Παρισιού το 1937 και ο Πικάσο πήρε ένα πραγματικό γεγονός και μεγαλούργησε εγκιβωτίζοντας -μέσα σε ένα μήνα δουλειάς- όλη την φρικαλεότητα του βομβαρδισμού της βασικικής κωμόπολης Γκερνίκα από τους Γερμανούς πιλότους της αεροπορίας της πλευράς των εθνικιστών του εμφυλίου. Το αποτέλεσμα των βομβαρδισμών συνιστά πραγματική σφαγή: σκοτώθηκαν 1.650 άνθρωποι και με 32 περίπου τόνους εκρηκτικά ισοπεδώθηκε κυριολεκτικά το 70% της κωμόπολης.
Με τα παιδιά
Γιατί ο ζωγράφος επέλεξε να χρησιμοποιήσει μόνο αποχρώσεις του γκρι και του μαύρου;
Θα ήταν διαφορετικό αν χρησιμοποιούσε χρώματα; Θα προσκαλούσε την ίδια ένταση στο θέμα του;
Πώς αισθάνεται κανείς κοιτώντας αυτόν τον πίνακα;
Γιατί ο Πικάσο δεν χρησιμοποιήσε καθόλου αεροπλάνα, βόμβες και βομβαρδισμούς;
Γιατί διάλεξε να απεικονίσει έναν ταύρο, ένα πληγωμένο άλογο και τέσσερις γυναίκες που κρατούν τα νεκρά μωρά τους και θρηνούν σπαρακτικά;
Τα κεντρικά μηνύματα του πίνακα είναι φόβος, η φρίκη του πολέμου και η απέχθεια που μας προκαλεί.
Μικρή ανάλυση
Η μητέρα που θρηνεί αριστερά: παρατηρούμε το πρόσωπο και το στόμα της μητέρας. Γιατί είναι σηκωμένο προς τα επάνω (θρηνεί, κλαίει). Καταλαβαίνουμε ότι το μωρό της είναι νεκρό καθώς το βάρος του γέρνει προς τα κάτω τα άκρα του.
Ο ταύρος πάνω από το κεφάλι της μητέρας: συμβολίζει τον φασισμό, τη βιαιότητα. Στέκει πάνω από το κεφάλι της μητέρας, υπενθυμίζει την παρουσία του, φοβίζει, ενώ στέκει ατάραχος παρακολουθώντας.
Το πουλί δίπλα στον ταύρο φωνάζει και προειδοποιεί για ο,τι συμβαίνει.
Κάτω από τη γυναίκα και τον ταύρο κείτεται νεκρός άνδρας πολεμιστής (κατ’ άλλους άγαλμα). Η μοναδική ανδρική φιγούρα συμβολίζει όλο τον ισπανικό λαό και τους νεκρούς του πολέμου. Τα ανοιχτά χέρια του θυμίζουν τη σταύρωση.
Στο κέντρο του πίνακα δεσπόζει το πληγωμένο από τη λόγχη άλογο που χλιμιντρίζει και φωνάζει από τον πόνο. Συμβολίζει τον λαό που υποφέρει. Τα πίσω άκρα του δείχνουν την ανημποριά του, το κεφάλι του σηκώνεται δίνοντας ελπίδα.
Πάνω δεξιά βλέπουμε μια γυναίκα με ορθάνοιχτα τα χέρια. Προσπαθεί να γλιτώσει από τον βομβαρδισμό. Απόγνωση.
Τα λευκά και ημίλευκα τρίγωνα στα δεξιά του πίνακα υποδηλώνουν ότι ο χώρος φλέγεται. Ο πόλεμος υπονοείται και με αυτόν τον τρόπο.
Η γυναίκα με τη λάμπα είναι η μόνη μορφή που φαίνεται να μην έχει τραυματιστεί. Αυτή η γυναίκα είναι η τέχνη και η δύναμή της, η ελπίδα και το φως που μπορεί να δώσει στον κόσμο.
Θρυλείται πως όταν οι Γερμανοί εισήλθαν στο Παρίσι με τον Β’ παγκόσμιο εν εξελίξη, ένας Γερμανός αξιωματικός έδειξε στον Πικάσο τον πίνακα σε φωτογραφία ρωτώντας τον: -Αυτόν τον πίνακα εσείς τον κάνατε; Ο Πικάσο απάντησε: Όχι, Εσείς!
Φτιάχνοντας τη δική μας Γκερνίκα
Σε ένα μαύρο ή γκρι κάνσον με λευκή κιμωλία, τέμπερα ή λαδοπαστέλ απεικονίζουμε τη δική μας ματιά στον πόλεμο, τη δική μας οπτική από έναν βομβαρδισμό. Και ας μην τον γνωρίσουμε ποτέ.
Εναλλακτικά: ζωγραφίζουμε πάνω σε εφημερίδα με κάρβουνο ή μαύρη τέμπερα.
