Οκτώβριος. Ή Οκτώβρης. Μήνας δέκατος του έτους κατά το Γρηγοριανό ημερολόγιο, κάποτε όγδοος, εξ΄ου και το οκτώ του. Μήνας βιβλίου, παγκοσμίως γνωστός ως #booktober. Και πλέον Μήνας Πρώτης Ανάγνωσης και #OKTΩβρης/#8βρης. Γιατί οι #EkdoseisPataki και οι άνθρωποί τους είδαν τις μέρες που ανατέλλει το βιβλίο στον κόσμο των παιδιών, που κολυμπούν πια… Χωρίς Σωσίβιο και Στα βαθιά..
Για τη δράση αυτή των Εκδόσεων Πατάκη που μπήκε πλέον στον δεύτερο χρόνο της και προσφέρει στα παιδιά των μικρών τάξεων του δημοτικού την ευκαιρία να εμπλουτίσουν την προσωπική τους βιβλιοθήκη, η εκπαιδευτικός, ΜΑ, PhD in media education, συγγραφέας, πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ – Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και διευθύντρια της σειράς, Βασιλική Νίκα, μιλά στο #ELNIPLEX.
Δεύτερος χρόνος για τον 8βρη, τον Μήνα Πρώτης Ανάγνωσης. Πώς γεννήθηκε αυτή η δράση;
Ο Οκτώβρης είναι ο μήνας που οι μαθητές, και κυρίως τα πρωτάκια και τα δευτεράκια, αναμετρώνται με τις λέξεις και τα κείμενα. Μόλις έχει αρχίσει το σχολείο και οι υποχρεώσεις του, κι έτσι σκεφτήκαμε ότι είναι ο κατάλληλος χρόνος για να θυμίσουμε στα παιδιά, που μόλις αρχίζουν να διαβάζουν μόνα τους, ότι η ανάγνωση μπορεί να είναι απολαυστική – αρκεί να κρατάς στο χέρι σου ένα βιβλίο στο οποίο έχει προσεχθεί και η τελευταία λεπτομέρεια!
Στις σειρές πρώτης ανάγνωσης των Εκδόσεων Πατάκη (Χωρίς Σωσίβιο και Στα βαθιά) έχουμε κατάλληλη, ειδικά σχεδιασμένη γραμματοσειρά, κείμενο μοιρασμένο ανάμεσα στις σελίδες έτσι ώστε να μην εγκαταλείπουν την προσπάθεια οι μικροί αναγνώστες και να μπορούν να ολοκληρώσουν χωρίς σωσίβιο -δηλαδή χωρίς βοήθεια- ένα ολόκληρο λογοτεχνικό βιβλίο.
Και θέλω να τονίσω εδώ το λογοτεχνικό βιβλίο, γιατί πρόκειται για λογοτεχνικά κείμενα γραμμένα από τους πιο καταξιωμένους συγγραφείς στη μορφή εικονοβιβλίων, με τη συμβολή εξαιρετικών εικονογράφων.
Ως εκπαιδευτικός έχω πολλές φορές διαπιστώσει πόσο κρίσιμη είναι αυτή η πρώτη αναμέτρηση με τον γραπτό λόγο για τους αυριανούς αναγνώστες. Μέσα σε ένα ασφαλές αναγνωστικό περιβάλλον όλα τα παιδιά μπορούν να γίνουν δεινοί κολυμβητές στη θάλασσα της ανάγνωσης. Κάθε χρόνο, τον Οκτώβρη, στο σχολείο που υπηρετώ αυτό είναι το πρώτο μου μέλημα, όπως και των συναδέλφων μου.
Έτσι, από πέρσι, αποφασίσαμε αυτή την εμπειρία να τη μοιραστούμε με όλο τον κόσμο και να δώσουμε στον Οκτώβρη το όνομά του: «μήνας πρώτης ανάγνωσης», λοιπόν, γιατί αυτό είναι! Και στη διάρκειά του οι μικροί αναγνώστες έχουν πολλές ευκαιρίες για απολαυστικό διάβασμα.
Ποιοι είναι οι βασικοί στόχοι του Μήνα Πρώτης Ανάγνωσης;
Πρώτα πρώτα θέλουμε να ρίξουμε τα φώτα στην πρώτη ανάγνωση ως πολύ σημαντική διαδικασία για τη δημιουργία διά βίου αναγνωστών. Είναι ένα στάδιο που συνήθως συνδέεται με την εκμάθηση του αναγνωστικού μηχανισμού στο σχολείο.
Πριν δημιουργηθούν οι δύο αυτές σειρές, δεν υπήρχαν τέτοιου είδους βιβλία στην ελληνική αγορά. Τώρα που οι σειρές αυτές έχουν δημιουργήσει ολόκληρη βιβλιοθήκη, με βιβλία που ταιριάζουν σε κάθε τύπο αναγνώστη (εξερευνητές, χιουμορίστες, φιλόζωοι, οικολόγοι κά) θεωρούμε χρέος μας να ενημερώσουμε τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς, ώστε να ανταποκριθούν με επιτυχία την πρόκληση που αποτελεί η κατάκτηση του μηχανισμού της πρώτης ανάγνωσης.
Σ’ αυτό το πλαίσιο, αποφασίσαμε πως κάθε χρόνο θα σχεδιάζεται από τις Εκδόσεις Πατάκη μια καμπάνια με δύο σκέλη: α) να προσφέρουμε μίνι βιβλιοθήκες πρώτης ανάγνωσης προσιτές σε όλους, β) να συμβάλλουμε στην κατανόηση (και τελικά την εξασφάλιση) των συνθηκών που δημιουργούν το «ασφαλές αναγνωστικό περιβάλλον».
Φέτος, η συμβολή μας αυτή έχει και ένα χειροπιαστό/πρακτικό μέρος, με τη δημιουργία ενός σελιδοδείκτη πρώτης ανάγνωσης που σχεδιάσαμε μαζί και που οι Εκδόσεις Πατάκη τύπωσαν και διανέμουν δωρεάν σε δεκάδες χιλιάδες αντίτυπα.
Να περιμένουμε του χρόνου και κάποιες μίνι βιβλιοθήκες για… το Νηπιαγωγείο;
Οι νηπιαγωγοί έχουν την τύχη να μπορούν να προσπερνούν το κείμενο και να επικεντρώνονται στην εικόνα. Θέλω να πω ότι το παιδί δεν αναμένεται σε αυτή την ηλικία να διαβάζει μόνο του, οπότε μπορεί να ξεφυλλίζει βιβλία με όμορφη εικονογράφηση και ευτυχώς υπάρχουν πολλά πια στην ελληνική αγορά.
Είναι σημαντικό σε αυτή την ηλικία να καλλιεργηθεί και το αισθητικό κριτήριο των παιδιών, να μην στεκόμαστε για παράδειγμα στο γκλίτερ ή στο αστραφτερό εξώφυλλο. Πολλές φορές χρειάζονται βοήθεια και οι γονείς για τη σωστή επιλογή εικονοβιβλίων για αυτές τις ηλικίες. Νομίζω ότι η συμβολή των νηπιαγωγών είναι καθοριστική σε αυτό.
Γιατί να επιλέξει ένας εκπαιδευτικός ή ένα γονιός βιβλία της σειράς Στα βαθιά για παράδειγμα και όχι κάποιο από τα υπόλοιπα λογοτεχνικά βιβλία που δεν ανήκουν στη συγκεκριμένη σειρά;
Στα βιβλία αυτά, όπου έχουμε φροντίσει να υπάρχει για τα παιδιά ένα ασφαλές αναγνωστικό περιβάλλον.
Αυτό σημαίνει ότι, και το παιδί που δεν έχει ακόμη αρκετά καλό ρυθμό ανάγνωσης (άρα και κατανόησης, αφού αυτές οι γνωστικές διαδικασίες συνδέονται) θα μπορέσει να έχει τον σεβασμό που χρειάζεται.
Δηλαδή, το κατάλληλο μέγεθος και τύπο γραμματοσειράς, το κείμενο που χωρίζεται σε μικρά κομμάτια, τις ανάσες μέσα από τους διαλόγους που ενσωματώνονται στην εικόνα, την κατάλληλη έκταση του κειμένου ώστε να ολοκληρώνεται σε σύντομο χρονικό διάστημα για να μη χάνεται η κατανόηση της εξέλιξης της ιστορίας, τους πρωταγωνιστές με τους οποίους μπορεί να ταυτιστεί και στο τέλος κάποιες δραστηριότητες οι οποίες θα βοηθήσουν στην αποφόρτιση του μικρού αναγνώστη. Ταυτόχρονα, τα κείμενα είναι λογοτεχνικά και συνοδεύονται από εικόνες που αρέσουν στα παιδιά.
Εκδοτικά δηλαδή, έχουν προσεχθεί όλα εκείνα τα στοιχεία που θα οδηγήσουν σε μία θετική εμπειρία πρώτης ανάγνωσης. Αργότερα, όταν οι αναγνώστες γίνουν πιο έμπειροι θα μπορούν -το ελπίζουμε και το ευχόμαστε- να διαβάζουν τα πάντα!
Αυτό σημαίνει ότι τα λογοτεχνικά κείμενα αυτών των σειρών ανήκουν σε συγκεκριμένες θεματολογίες, ότι γράφονται κατά παραγγελία;
Όχι. Τα κείμενα που επιλέγουμε για αυτές τις σειρές είναι συνήθως κείμενα που οι συγγραφείς έχουν καταθέσει στις Εκδόσεις Πατάκη ως προτάσεις για έκδοση και έχουν κριθεί ως ιδιαίτερα αξιόλογα. Στη συνέχεια, εφόσον ταιριάζουν στις προδιαγραφές των σειρών πρώτης ανάγνωσης, αποφασίζεται η ένταξη σε αυτές με μόνη προϋπόθεση θεματολογικά να ενδιαφέρει τα παιδιά αυτής της ηλικίας. Είναι προφανές πως ένα παιδί που ξεκινάει να διαβάζει μόνο του ενισχύεται στην προσπάθειά του όταν αυτό που διαβάζει το ενδιαφέρει ιδιαίτερα.
Συχνά έχω ακούσει από πρωτάκια δηλώσεις του τύπου: «κυρία, ο Αντώνης του βιβλίου είμαι εγώ!»
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι στις σειρές αυτές συναντάμε κείμενα των πιο σημαντικών Ελλήνων συγγραφέων: η Ζωρζ Σαρή, η Αγγελική Βαρελλά, ο Μάνος Κοντολέων, η Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, η Μαρία Παπαγιάννη, ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος, η Αλεξάνδρα Μητσιάλη και άλλοι έχουν δώσει κείμενα για αυτές τις σειρές.
Συχνά, τα βιβλία που περιέχουν δραστηριότητες στο τέλος θεωρούνται λίγο πιο «εκπαιδευτικά». Συμφωνείτε με αυτή την άποψη;
Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι εξαρτάται από τον τύπο των δραστηριοτήτων. Αν στο τέλος ενός βιβλίου υπάρχουν δραστηριότητες που ζητούν από τα παιδιά να κλίνουν ένα ρήμα (για να δώσω ένα ακραίο παράδειγμα) τότε μπορεί αυτό το βιβλίο να έχει και έναν εκπαιδευτικό στόχο. Οι δραστηριότητες όμως των βιβλίων των σειρών Χωρίς Σωσίβιο και Στα βαθιά είναι φιλαναγνωστικές. Σχετίζονται άμεσα με την ιστορία που μόλις διάβασε το παιδί ή με τις σκέψεις και εμπειρίες του, που πάλι όμως συνδέονται με τον ήρωα ή την ηρωίδα του βιβλίου ή την περιπέτεια που μόλις «έζησε».
Πόσο σημαντικό είναι για ένα παιδί, που αρχίζει να διαβάζει, η ολοκλήρωση ενός ολόκληρου βιβλίου χωρίς βοήθεια από τους δασκάλους ή τους γονείς;
Τόσο σημαντικό όσο και η πρώτη φορά που κάνει ποδήλατο χωρίς βοηθητικές, ή όταν καταφέρνει να γράψει ένα σημείωμα στον κολλητό του χωρίς να περάσει από την ανάκριση της μαμάς.
Πάντα οι πρώτες φορές είναι αξέχαστες και είναι στο χέρι μας, αν θέλουμε τα παιδιά μας να γίνουν αναγνώστες, να γιορτάζουμε και αυτή την πρώτη φορά: όταν διάβασε μόνος ή μόνη ένα ολόκληρο βιβλίο!
Βρήκα εξαιρετική την ιδέα μιας συναδέλφου η οποία έξω από την αίθουσά της, στον διάδρομο, εκθέτει πάντα το εξώφυλλο του πρώτου βιβλίου που διάβασαν οι μαθητές της γράφοντας από κάτω και το όνομα του αναγνώστη. Ένα εξαιρετικό κίνητρο ανάγνωσης για όλα τα παιδιά, ακόμη και για εκείνα που έχουν πιο αργό ρυθμό.
