Ο Βαγγέλης Γιαννίσης* γράφει στο ELNIPLEX με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Μετάφρασης 2023 και την Ελληνικής Εβδομάδα Μετάφρασης του ELNIPLEX.
Ας ξεκινήσουμε με μία παραδοχή: οι μεταφραστές είμαστε τυχεροί άνθρωποι. Κατ’ αρχάς, εργαζόμαστε στον χώρο του βιβλίου, κάτι που πιστεύω ότι ήταν όνειρο για πολλούς από εμάς, που ξεκινήσαμε ως αναγνώστες και η ζωή —και αρκετή δόση σκληρής δουλειάς— μας έφερε εκεί, να ζούμε και να αναπνέουμε λογοτεχνία. Να ερχόμαστε σε επαφή με έργα συγγραφέων άλλοτε πρωτοεμφανιζόμενων, άλλοτε καταξιωμένων (και κάποιες φορές, αν είμαστε τυχεροί, συγγραφέων που θαυμάζουμε), τα οποία μεταφέρουμε από μία γλώσσα σε μία άλλη.
Να πω ότι είναι ευθύνη; Θα είναι κλισέ, αλλά ταυτόχρονα και η πραγματικότητα. Γιατί πρέπει να χειριστούμε ένα έργο που δεν είναι δικό μας, ένα έργο για το οποίο κάποιος άνθρωπος έχει εργαστεί σκληρά, για να το φέρει σε μία συγκεκριμένη μορφή, όπως το είχε οραματιστεί και σχεδιάσει. Κάποιες φορές η μετάφραση κυλάει ανεμπόδιστα, ωστόσο υπάρχουν φορές που ο μεταφραστής θα πρέπει να πάρει δύσκολες αποφάσεις. Πώς θα το έγγραφε ο/η συγγραφέας αν μιλούσε ελληνικά; Αυτή είναι η ερώτηση που, εμένα τουλάχιστον, με βοηθάει στη δουλειά μου.
Τα δύο βιβλία του Adam Silvera, Στο τέλος πεθαίνουν και οι δύο και Ο πρώτος που πεθαίνει στο τέλος έχουν ξεχωριστή θέση στο ράφι με τα μεταφρασμένα από εμένα βιβλία, καθώς ήταν η πρώτη μου —επαγγελματική— επαφή με τον κόσμο της Young Adult λογοτεχνίας. Ο Adam μου… φέρθηκε καλά σε αυτή την πρώτη επαφή και μου αποκάλυψε από τις πρώτες κιόλας σελίδες τη φωνή του, διευκολύνοντας αφάνταστα το έργο μου. Όλα τα υπόλοιπα ήταν έργο δικό του: η πρόζα, η πλοκή, οι χαρακτήρες. Και κάτι που αμέλησα να αναφέρω στις πρώτες παραγράφους: μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της μετάφρασης είναι η ισορροπία που πρέπει να υπάρχει, ώστε ο αναγνώστης να διαβάζει το βιβλίο που έγραψε ο συγγραφέας και όχι αυτό που μετέφρασε ο μεταφραστής. Να μη γίνεται καπέλωμα, με άλλα λόγια.
Θα κλείσω όπως άρχισα: οι μεταφραστές είμαστε τυχεροί άνθρωποι. Κυρίως επειδή χάρη στη δουλειά μας, χάρη στους ταλαντούχους συγγραφείς που μας δανείζουν τα έργα τους, έχουμε τη δυνατότητα να μαθαίνουμε και να βελτιωνόμαστε καθημερινά.
* Ο Βαγγέλης Γιαννίσης συστήθηκε στο αναγνωστικό κοινό με το μυθιστόρημα Το μίσος, με πρωταγωνιστή τον επιθεωρητή Άντερς Οικονομίδη. Ακολούθησαν άλλα επτά βιβλία (Ο χορός των νεκρών, Το κάστρο, Η σκιά, Η γυναίκα του Ίσνταλ, Αμαρόκ, Λεωφόρος Αλεξάνδρας 173, Ίνκουμπους), τα πέντε με πρωταγωνιστή τον Ελληνοσουηδό επιθεωρητή. Ο Βαγγέλης αρθρογραφεί τακτικά για το true crime στο blog του. Το βιβλίο του Λεωφόρος Αλεξάνδρας 173 έχει μπει πολλές φορές σε λίστες με τα best sellers των βιβλιοπωλείων. Τελευταία μετέφρασε δύο σημαντικά YA μυθιστορήματα, Στο τέλος πεθαίνουν και οι δύο και Ο πρώτος που πεθαίνει στο τέλος του Adam Silvera.
