Η Αλεξία Βερνίκου σπούδασε ψυχολογία και Art Therapy στις Η.Π.Α. και εργάστηκε ως θεραπεύτρια σε σχολεία και κέντρα αποκατάστασης στη Νέα Υόρκη. Γυρνώντας στην Ελλάδα το 2004 ειδικεύτηκε στη Συστημική Θεραπεία της Οικογένειας. Το 2008 συν-δημιούργησε τους χώρους προσχολικής απασχόλησης My Playce. Από τότε έως και σήμερα εργάζεται ως ψυχολόγος και ασχολείται με τη συμβουλευτική γονέων σε θέματα που αφορούν το παιδί και την οικογενειακή καθημερινότητα. Το 2015 εκπαιδεύτηκε στο Πρόγραμμα Κατάρτισης της «Μέριμνας» για τη διαχείριση της απώλειας και του πένθους σε παιδιά και εφήβους. Είναι μητέρα της Νεφέλης και της Αμαλίας.
Το πρώτο της βιβλίο «Μέχρι τον ουρανό και πίσω», είναι μία συγκινητική ιστορία που αγγίζει το θέμα της απώλειας. Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ίκαρος και στάθηκε αφορμή για να την αναζητήσουμε.
Με χαρά καλωσορίζουμε την Αλεξία Βερνίκου στο ELNIPLEX.
Συνέντευξη στην Ανέζα Κολόμβου.
Τι είναι αυτό που σε έστρεψε στη συγγραφή; Πώς ήταν σαν εμπειρία;
Από μικρή μου άρεσε να γράφω τις σκέψεις μου, τόσο τις πραγματικές όσο και τις φανταστικές, οπότε το βιβλίο αυτό ήρθε σα μια φυσική συνέχεια. Σαν εμπειρία ήταν ευχάριστη, ανώδυνη, θεραπευτική και πολύ δημιουργική.
Αγαπημένο σου βιβλίο, συγγραφέας;
Εάν έπρεπε να ξεχωρίσω ένα βιβλίο θα ήταν το Tuesdays with Morrie του Mitch Albom το οποίο έχω διαβάσει ξανά και ξανά σε διάφορες φάσεις της ζωής μου. Μόλις τελείωσα όμως το A Little Life της Hanya Yanagihara το οποίο με ενθουσίασε. Δε μπορούσα να το αφήσω και παρά το μέγεθός του δεν ήθελα να τελειώσει!
Στο πρώτο σου βιβλίο καταπιάνεσαι με ένα ευαίσθητο και ιδιαίτερο θέμα, το θάνατο. Πώς και επιλέξες ένα τέτοιο θέμα;
Ο θάνατος και η απώλεια είναι ένα θέμα που με ακουμπάει τόσο προσωπικά όσο και επαγγελματικά. Προσωπικά γιατί είναι τόσο δύσκολο και επίπονο, επαγγελματικά διότι οι ερωτήσεις που μου κάνουν οι γονείς πάνω στο θέμα αυτό είναι σχεδόν καθημερινές. Ερωτήσεις που τους κάνουν τα παιδιά τους και στις οποίες δυσκολεύονται να απαντήσουν.
Σε αυτή την τρυφερή ηλικία των 4-5 ετών, είναι θεμιτό να φέρνουμε τα παιδιά αντιμέτωπα με τις πιο δυσάρεστες πτυχές της ζωής;
Τα παιδιά έχουν ήδη γνωρίσει το θάνατο μέσα από τα παραμύθια και τα παιχνίδια τους και οι ερωτήσεις γύρω από αυτόν έχουν συνήθως ήδη ξεκινήσει . Η Χιονάτη και η Σταχτοπούτα, τα παιχνίδια με όπλα, μάχες και σκοτωμούς ξεκινάνε πολύ νωρίς και είναι μέρος της ζωής τους. Η διαφορά με τα παιδιά σε αυτές τις ηλικίες είναι ότι δε γνωρίζουν την οριστικότητα του θανάτου ούτε τον πόνο που ακολουθεί. Άρα αντέχουν το θέμα και δεν είναι τόσο επίπονο γι αυτούς όσο είναι για εμάς τους μεγάλους.
Σε ποια ηλικία αρχίζει να απασχολεί το θέμα του θανάτου τα παιδιά; Πότε εμφανίζουν τις πρώτες απορίες τους;
Από τα τρία τους κιόλας χρόνια πολλά παιδιά ξεκινούν τις ερωτήσεις γύρω από το θάνατο. Πότε πεθαίνουμε; Γιατί πεθαίνουμε; Θα πεθάνεις και εσύ μαμά; Θα πεθάνω και εγώ; Που πήγε ο παππούς που πέθανε; Εάν τρώω όλο μου το ψάρι θα ζήσω για πάντα; Αυτές είναι λίγες από τις απορίες που έχουν και τις ερωτήσεις που κάνουν. Ερωτήσεις άμεσες και αληθινές που θέλουν εξίσου άμεσες και αληθινές απαντήσεις.
Ένα βιβλίο μπορεί να επηρεάσει τη στάση και την αντιμετώπιση των παιδιών απέναντι σε τόσο σημαντικά ζητήματα; Και αν ναι, με ποιο τρόπο;
Σαφέστατα και μπορεί διότι τα παιδιά σε αυτές τις ηλικίες μαθαίνουν μέσα από τα βιβλία. Ταυτίζονται με τους ήρωες και τους χρησιμοποιούν ως παραδείγματα και σημεία αναφοράς στη ζωή τους. Στο βιβλίο αυτό στόχος είναι τα παιδιά να νιώσουν ότι ο θάνατος συμβαίνει στους μεγάλους μετά από πολλά χρόνια, και αφού γεράσουν και σταματήσει να λειτουργεί η καρδιά τους. Και όταν κάποιος πεθαίνει δε μπορούμε να τον αγκαλιάσουμε πια, μπορούμε όμως να τον κρατήσουμε για πάντα μέσα στις σκέψεις μας και τη καρδιά μας σα τον πιο πολύτιμο θησαυρό.
Στα παραμύθια συχνά ο θάνατος βρίσκει τους κακούς… ενώ οι καλοί τον γλιτώνουν ή ανασταίνονται…
Μακάρι να ήταν έτσι και στη ζωή…
Η έκφραση «… έγινε αστέρι στον ουρανό και μας προσέχει από εκεί ψηλά» είναι πλέον διαδεδομένη, προκειμένου να αποφύγουμε ένα τραύμα στην ψυχή του παιδιού. Έχει επιπτώσεις μετέπειτα;
Μιλώντας στα παιδιά για το θάνατο είναι σημαντικό να εστιάσουμε στη διακοπή της σωματικής λειτουργίας, άρα πεθαίνουμε διότι σταματάει να λειτουργεί η καρδιά. Αυτό όσον αφορά τα σώμα. Όσον αφορά τη ψυχή και τις μεταφυσικές εξηγήσεις που θέλουμε να δώσουμε «το αστεράκι στον ουρανό» μπορεί να χρησιμοποιηθεί ανακουφιστικά εφόσον ο γονιός το πιστεύει και εφόσον εξηγήσει στο παιδί τη διαφορά σώματος και ψυχής. Δε μπορούμε να μείνουμε όμως μόνο σε αυτό διότι τα ερωτηματικά θα είναι πολλά και δε θα τα γλιτώσουμε…
Από την εμπειρία σου, οι Έλληνες γονείς επισκέπτονται κάποιον ειδικό ψυχολόγο σε περίπτωση απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου ή για άλλα τυχόν προβλήματα που παρατηρούν στα παιδιά τους ή το αποφεύγουν;
Όπως σε όλα τα θέματα που αντιμετωπίζουν με τα παιδιά τους, κάποιοι γονείς επιλέγουν να ζητήσουν την άποψη ενός ψυχολόγου ενώ άλλοι πάλι αρνούνται. Στο συγκεκριμένο θέμα θα ήταν καλό να το κάνουν, διότι τα παιδιά αντιλαμβάνονται το θάνατο διαφορετικά από εμάς, θρηνούν με το δικό τους τρόπο και επαναδιαπραγματεύονται την απώλεια τους σε διάφορα στάδια της ζωής τους δίνοντας νέα νοηματοδότηση.
Τον τελευταίο καιρό οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν έναν ολοένα και αυξανόμενο αριθμό παιδιών με προβλήματα λόγου και συμπεριφοράς. Ή «έχουν βάλει τα παιδιά στο μικροσκόπιο», όπως συχνά ακούγεται;
Εσύ τι παρατηρείς; Συμφωνείς με αυτή τη θέση; Και αν ναι, πού κατά τη γνώμη σου οφείλεται αυτή η αύξηση;
Δυστυχώς είναι κάτι που παρατηρώ και εγώ όταν συγκρίνω τα παιδιά που συναντούσα στη δουλειά μου πριν 10 χρόνια, και τα παιδιά που συναντώ σήμερα. Θεωρώ ότι οφείλετε τόσο σε βιολογικούς παραμέτρους όσο και σε περιβαλλοντολογικούς. Το περιβάλλον και η οικογένεια δουλεύεται, βελτιώνεται και εξελίσσεται εάν υπάρχει διάθεση. Τότε βλέπουμε εντυπωσιακές αλλαγές και στη συμπεριφορά του παιδιού. Σαφέστατα το άγχος, η ανασφάλεια που έρχεται με την οικονομική κρίση, ο θυμός, ο ανταγωνισμός που επικρατεί, τα όρια που δε μπαίνουν και οι επιρροές από το διαδίκτυο έχουν παίξει σίγουρα το ρόλο τους. Παράλληλα υπάρχει και το «μικροσκόπιο», και εδώ θέλει προσοχή όσον αφορά σε ποιους απευθυνόμαστε και γιατί.
Τι κάνουμε με το παιδικό άγχος; Πότε σταματάει να είναι δημιουργικό;
Δε θα ήθελα να χαρακτηρίσω το παιδικό άγχος ως δημιουργικό. Σαφέστατα, όπως όλα τα συναισθήματα είναι επιτρεπτό, δεν είναι όμως ευχάριστό και συχνά γίνεται εμπόδιο στην καθημερινότητα και τη λειτουργικότητα των παιδιών μας.
Στην εποχή της γρήγορης και πολλαπλής πληροφόρησης και εξέλιξης όλοι τρέχουν να καλύψουν διαδρομές και κενά. Σήμερα, ποια είναι τα βασικά στην ανατροφή των παιδιών που πρέπει να καλύπτουμε, ώστε να δημιουργήσουμε υγιείς, ολοκληρωμένες και υπεύθυνες προσωπικότητες;
Θα έλεγα ότι το πιο σημαντικό είναι να δημιουργήσουμε παιδιά ανθεκτικά. Παιδιά που αντέχουν και ανταποκρίνονται σε αυτούς τους γρήγορους και απαιτητικούς ρυθμούς και στην πολλαπλή πληροφόρηση. Για να το πετύχουμε αυτό και να δημιουργήσουμε υγιείς προσωπικότητες, πρέπει να περάσουμε χρόνο με τα παιδιά μας, να ακούμε αυτό που μας λένε, να βάζουμε όρια, να τα τηρούμε και να τους λέμε την αλήθεια.
Τι θα πρότεινες στους γονείς ως δημιουργική διέξοδο στην ενασχόληση των παιδιών.
Θα πρότεινα ο κάθε γονιός να βρει κάτι που τον διασκεδάζει να κάνει με τα παιδιά του και να το κάνει. Ότι και αν είναι αυτό… ζωγραφική, μαγειρική, περίπατός, βιβλία, ποδήλατο. Μόνο εφόσον περνάει καλά θα το απολαύσει και το παιδί του και θα καταφέρουν να το κάνουν μέρος της σχέσης και της ρουτίνας τους.
Η συγγραφή βιβλίων είναι στους επόμενους στόχους σου;
Φυσικά! Οι ιδέες είναι πολλές τόσο για παιδικά βιβλία, όσο και για ένα βιβλίο για γονείς με θέμα πάντα το παιδί!
Αλεξία Βερνίκου
Οικογενειακή ψυχολόγος
alexia@myplayce.gr
