Εκατομμύρια γονείς στον κόσμο αλλάζουν την πλοκή ή την κατάληξη γνωστών παραμυθιών όπως η Κοκκινοσκουφίτσα, τα Τρία μικρά γουρουνάκια ή ο Μπισκοτένιος λόγω του μη πολιτικά ορθού τέλους τους, σύμφωνα με έρευνα της εταιρίας Music Magpie μεταξύ 2000 γονέων στη Μ. Βρετανία.
Πάνω από το 25% των γονέων παραδέχονται ότι αλλάζουν τμήματα, περιστατικά, την εξέλιξη ή το τέλος σε ένα παραμύθι/ιστορία όταν κατά τη γνώμη τους αυτό είναι ανάρμοστο, τρομακτικό ή ακατάλληλο βάσει των πεποιθήσεών τους. Το 16% των γονιών αποφεύγει να διαβάζει πλήρως κάποιες συγκεκριμένες ιστορίες όπως την Σταχτοπούτα που εργάζεται καταναγκαστικά σε ένα πλήθος οικιακών εργασιών, το Χάνσελ και Γκρέτελ επειδή εγκαταλείπονται μόνοι στο δάσος, ο Μπισκοτένιος που τρώγεται από μία αλεπού, ακόμα και τον Ρομπέν των δασών που έκλεψε κάτι από άλλους ή το Ασχημόπαπο επειδή φοβούνται ότι ενθαρρύνει τις διακρίσεις και την απογοήτευση λόγω εξωτερικών χαρακτηριστικών.
Ο διευθυντής Μάρκετινγκ της εταιρίας, Λιάμ Χάουλι, τόνισε ότι παρότι οι ιστορίες αυτές υπήρξαν για γενιές ολόκληρες δημοφιλέστατες μεταξύ των σημερινών γονέων όταν ήταν παιδιά, οι καιροί άλλξαν και πολλά στοιχεία αυτών των κλασικών ιστοριών θεωρούνται μη ταιριαστά με την σημερινή κοινωνία.
Τα 20 παραμύθια που τροποποιούν συνήθως οι γονείς:
Κοκκινοσκουφίτσα
Τα τρία μικρά γουρουνάκια
Ο Μπισκοτένιος
Χάνσελ και Γκρέτελ
Το ασχημόπαπο
Η Χιονάτη και οι επτά νάνοι
Η Πεντάμορφη και το τέρας
Σταχτοπούτα
Ο Τζακ και η Φασολιά
Πινόκιο
Ρουμπελστίλσκιν
Ωραία Κοιμωμένη
Οι περιπέτειες του Πίτερ Ράμπιτ
Η Χρυσομαλλούσα και οι τρεις αρκούδες
Η Μικρή Γοργόνα
Το μυστήριο της πολιτείας Χάμελιν
Ο βάτραχος πρίγκιπας
Ραπουνζέλ
Η πριγκίπισσα και το μπιζέλι
Τα καινούρια ρούχα του αυτοκράτορα
Η τροποποίηση σε αφηγηματικά στοιχεία, οι συντομεύσεις, συντμήσεις και εμπλουτισμοί τμημάτων ή του συνόλου ιστοριών, είναι σύνηθες φαινόμενο και στην εκπαιδευτική διαδικασία. Πολλές φορές “αλλοιώνουμε”, επιτυχημένα ή αποτυχημένα ιστορίες προκειμένου να περάσουμε στο κοινό μας πράγματα που θέλουμε, ακόμα και να μεγαλώσουμε ή να μικρύνουμε τον αναγνωστικό χρόνο.
Αλήθεια… Έχουμε, στο σπίτι ή στο σχολείο, αυτό το δικαίωμα; Ποιος μπορεί να μεμφθεί μητέρα που αποφεύγει το unhappy end ή τη σκοτεινή πτυχή ενός παραμυθιού; Οι περισσότεροι συλλέκτες και συγγραφείς παραμυθιών, άλλωστε, δεν τροποποίησαν το σκληρό, άφτιαχτο πρόσωπο πολλών κλασικών παραμυθιών;
Μπορούμε να πούμε σήμερα σε ένα 5χρονο ότι η Ωραία Κοιμωμένη δεν τρύπησε το δαχτυλάκι της σε ένα αδράχτι αλλά της μπήκε αγκίδα από λινάρι κάτω από το νύχι της και γι’ αυτό πέθανε; Μπορούμε να πούμε ότι ένα βασιλιάς που τη βρίσκει, μη μπορώντας να την ξυπνήσει τη βιάζει και αργότερα καίει τη γυναίκα του για να ζήσει μαζί της; Μπορούμε με ευκολία να πούμε ότι αν ο πρίγκιπας παντρευτεί κάποια άλλη, η Μικρή Γοργόνα θα πεθάνει και θα μετατραπεί σε αφρό της θάλασσας, ενώ προηγουμένως έχοντας ανταλλάξει τη φωνή της κάθε της βήμα είναι σα να περπατάει πάνω σε κοφτερά σπαθιά; Ή ότι οι αδερφές της Γοργόνας πουλάνε τα μαλλιά τους για να αγοράσουν ένα στιλέτο και την παρακινούν να σκοτώσει τον πρίγκιπα; Γιατί αυτό ήταν η πραγματική πλοκή των πρωτόλειων παραμυθιών: απολαυστικά μέσα στη γοτθική τους ομίχλη, αλλά γεμάτο φόβο, πόνο, εκδίκηση και ταπεινά ένστικτα.
Φεύγοντας από τα κλασικά παραμύθια, που ομολογουμένως είχαν συχνά ένα σκληρό για την σημερινή εποχή μανδύα, το φαινόμενο της τροποίησης της αφήγησης συναντάται και σε πιο απλά στην εκδοχή, πλοκή και δυσκολία τους παραμύθια. Έχουμε αυτό το δικαίωμα;
Ασφαλώς κανείς δεν μπορεί να στερείσαι το ηθικό δικαίωμα της επιλογής αυτής. Χιλιάδες έτη τώρα, η ανθρωπότητα μεταφέρει ιστορίες, διασώζοντάς εκδοχές, παραλλαγές ιστοριών, μύθων και θρύλων, αναλόγως των πεποιθήσεων, των φερόμενων μηνυμάτων, ακόμα και του μνημονικού της.Τα σπουδαιότερα έπη, οι κλασικότερες ιστορίες, τα πλέον αρχετυπικά παραμύθια, έφτασαν μέχρι σήμερα χάρη σε παραφθορές του λόγου, σε επιτηδευμένες ή ακούσιες αλλοιώσεις, σε λάθη του προφορικού λόγου, σε βουλήσεις ανθρώπων με εξουσία, σε μικρές λησμονιές και θύμησες γιαγιάδων.
Αν δεν αλλοιώνουμε, είναι σα να τους αποδίδουμε μια εξουσία που ούτε ο συγγραφέας τους ίσως δεν επιζητούσε. Το ηθικό δικαίωμα της διασκευής, της τροποποίησης, της άμβυνσης τραχειών αφηγηματικών περιστατικών το έχουμε, κατά την προσωπική μου εκτίμηση. Εκείνο που δεν έχουμε, είναι το δικαίωμα να αλλάξουμε τόσο πολύ ένα βιβλίο, ένα παραμύθι, μια ιστορία, σε σημείο να αλλοιώσουμε το πνεύμα τους, τα μηνύματά τους και εν τέλει το συναισθηματικό, ψυχολογικό και κοινωνικό τους φορτίο. Γιατί αυτό η ίδια η ζωή δεν το αντέχει, θα το αποβάλλει μέσω της πραγματικότητας και θα μείνουμε με λάιτ ιστορίες, πολιτικά ορθά, γεμάτα απαλείψεις και κορεκτίλα παραμύθια και βιβλία, να δείχνουν πόσο λίγο διαφέρουμε, πόσο χειραγωγημένη είναι ακόμα και η φαντασία των δημιουργών μας.
Ναι στις διασκευές, ναι στις παραλλαγές, ναι στις τροποποιήσεις και τις μικρές προστασίες των παιδιών αναλόγως της ηλικίας τους και του συναισθηματικού τους μετάλλου. Όχι στην διαρκή επιβολή πολιτικής ορθότητας στα παραμύθια, όχι στην διαρκή απαλοιφή και την δημιουργία ενός χρυσού κλουβιού που εμφανίζει τα πάντα ροζ και γαλάζια πάνω σε ακίνδυνα συννεφάκια που κρύβουν ένα τόσο δα τμήμα του ουράνιου τόξου.
