“Το Γάντι” (The Mitten ή The old man’s mitten ή The magic glove), ένα από τα γοητευτικότερα παγκόσμια αριστουργήματα, είναι η μήτρα από την οποία αντλεί το βασικό του υλικό το βιβλίο του Κρίστοφερ Κορ “Ένα σπίτι για όλους” που ήρθε στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος πριν λίγες μέρες και αποδόθηκε στα ελληνικά από τον Αντώνη Παπαθεοδούλου.
Το Γάντι είναι ένα παραδοσιακό ουκρανικό παραμύθι, τυπωμένο στη Μόσχα το…σοβιετικό έτος 1951 από τις εκδόσεις Detgiz που εικονογράφησε περίφημα ο εκ Σιβηρίας ορμώμενος εικονογράφος Evgenii Rachev ο οποίος είδε κι έπαθε να πείσει τους εκδότες του παραπάνω εκδοτικού οίκου να εκδώσουν picture books με ήρωες ανθρωπόμορφα ζώα που μιλούν. Αδίκως τον καθυστέρησαν. Τα βιβλία του εκδόθηκαν, έκαναν θραύση στα παιδιά κι ο Ράτσεφ θεωρήθηκε πρωτοπόρος ενός νέου ανιμισμού ήδη από τα τέλη του 1940′.
Αναζητώντας τα ίχνη του Γαντιού (καθώς το ELNIPLEX ήταν εκείνο που το ανέδειξε εδώ και 4 χρόνια στο ελληνικό διαδίκτυο και σχολείο, έχοντάς του ξεκάθαρη αδυναμία) στην αχανή πρώην Σοβιετική Ένωση, έμαθα πως το Γάντι είναι ένας διαδεδομένος λαϊκός μύθος που γνώρισε πάρα πολλές διασκευές σε πολλά μέρη του πρώην σοβιετικού μπλοκ, ποικίλες προφορικές αφηγήσεις, προσεγγίσεις και προφανείς κάθε φορά τροποποιήσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Ξύλινο Σπιτάκι της Μύγας.
Η προφορική και ενδορωσική του δόξα πέρασε σύντομα και στο εξωτερικό. Η ιστορία μεταφέρθηκε και διασκευάστηκε σε πολλές γλώσσες ενώ η πρώτη του μετάφραση έγινε μόλις το 1953 στην αγγλική γλώσσα (εκδόσεις Foreign Languages Pub. House, 1953, μετάφραση από τα ρώσικα της Irina L’vovna Zheleznova) Το 1975 ο ο Erik Bulatov μετέγραψε την ιστορία (που ξαναεκδόθηκε) ενώ η εικονογράφηση ήταν του ιδίου και του O. Vasiliev. Στην Ελλάδα το παραμύθι κυκλοφόρησε πρώτη φορά το 1979 από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή». Το 1998 το παραμύθι μετάφρασε ξανά η Αντιγόνη Μεταξά (θεία Λένα) και συμπεριλήφθηκε στο ανθολόγιο της Ρούλας Παπανικολάου από τις εκδόσεις Μικρός Πρίγκιπας (Θεσσαλονίκη, 1998). Περισσότερα για το Γάντι μπορείτε να δείτε εδώ και εδώ.
Είναι αυτό το διαμάντι που εμπνέει τον Κρίστοφερ Κόρ, που αντλεί από το πρωτογενές υλικό του γαντιού, πηγαίνοντας όμως τη δική του διασκευή από γειτονικές ατραπούς. Συνομιλεί και μεταπλάθει το γάντι ο Κορ, δημιουργώντας τη δική του εκδοχή καλοσύνης, ενσυναίσθησης και αποδοχής. Ας την δούμε:
Deep in the Woods (αυτός είναι ο πρωτότυπος τίτλος του παραμυθιού), δηλαδή… βαθιά μέσα στο δάσος υπ΄΄ηρχε ένα μικρό ξύλινο σπίτι, κατάλευκο, με κόκκινη εξώπορτα και εννιά παραθυράκια. Μια μέρα ένας ποντικός περνούσε από εκεί. “Το τέλειο μέρος για ένα μικρό ποντίκι σαν κι εμένα” σκέφτηκε και μπήκε μέσα. Σκούπισε, συγύρισε και το σπίτι απέκτησε ζωή. Λίγο μετά πέρασε πηδώντας ένας βάτραχος. “Υπάρχει χώρος για έναν όμορφο βάτραχο σαν κι εμένα” ρώτησε τον ποντικό. Κι εκείνος τον καλοδέχτηκε.
Κι αυτό έγινε με όλα τα επόμενα ζώα που ακολούθησαν. Γιατί, από το όμορφο σπιτάκι στο δάσος πέρασε κι ένα κουνέλι που χοροπηδούσε κι ένας τρεχάτος κάστορας και μια αλεπού και ένας κόκορας κι ένα ελάφι και ένα κόκκινο σκιουράκι και μια κουκουβάγια και δύο κίσσες και ένας τρυποκάρυδος. Όλοι οι προηγούμενοι ένοικοι καλοδέχονταν όλους τους επόμενους, όσο διαφορετικοί κι αν ήταν. Το σπίτι έγινε τέλειο. Τα ζώα ένιωθαν υπέροχα, τραγούδια, αγάπη και χαρές κάθισαν εκεί μέσα.
Όχι όμως για πολύ. Ένας ευμεγέθης αρκούδος, άκουσε τη μουσική, πλησίασε το σπίτι και ζήτησε να μπει κι αυτός μέσα. Μόνο που αυτή τη φορά άκουσε από τα σαστισμένα ζώα ένα εκκωφαντικό “όχι”. Ήταν πολύ μεγάλος ο αρκούδος, δεν υπήρχε χώρος για αυτόν σε ένα ξύλινο σπιτάκι. Εκείνος όμως δεν πτοήθηκε. Προσπάθησε να μπει από δω, προσπάθησε από κει, σκαρφάλωσε στη στέγη μέχρι που… ΚΡΑΑΑΑΑΑΚ το σπίτι κατεφαφίστηκε και τα ζώα πετάχτηκαν έξω με δάκρυα στα μάτια που το τέλειο, ξύλινο σπιτάκι τους δεν υπήρχε πια. Όλοι κοιτούσαν τον ένοχο. Τι θα γινόταν τώρα; Τόσο ζώα έχασαν ξαφνικά το υπέροχο σπιτάκι τους κι ο φταίχτης είναι ένας ξεροκέφαλος αρκούδος.
Ας σταθούμε πρώτα στην εικονογράφηση γιατί εκεί τα πράγματα είναι πιο απλά. Ο Κορ φτιάχνει ένα κομψό κέντημα, έναν υπέροχο καμβά χρωμάτων και γραμμών, μικροαντικειμένων και λεπτομερειών, μορφών και τοπίων. Γοητεύει εικαστικά και παντρεύει τις εικόνες του εξαιρετικά ταιριαστά με το κείμενό του. Όλες οι εικόνες είναι γεμάτες κίνηση, θαρρείς κι αν πατήσεις το play θα ξεπαγώσει η παύση σου και θα κάνουν ένα νεύμα, ένα απειροελάχιστο βήμα.
Ως προς το περιεχόμενο, το “Ένα σπίτι για όλους” εμφανίζει ομοιότητες και διαφορές με το μητρικό “Γάντι”. Θα τις συνόψιζα στα εξής:
Το Γάντι εστιάζει σχεδόν απόλυτα στην ανεκτικότητα και την ενσυναίσθηση της ανάγκης του “άλλου”, η ιστορία είναι απόλυτα κλιμακωτή, μετρά 7 ζώα όπου ένα μεγαλύτερο διαδέχεται πάντα ένα μικρότερο
Το Ένα σπίτι για όλους επεκτείνει την προβληματική του και στρέφει το ενδιαφέρον του στην προσπάθεια επανόρθωσης του λάθους από τον “φταίχτη” που επέμεινε, έσφαλλε μα θα κληθεί εσωτερικά να βρει λύση. Η ιστορία του ξύλινου σπιτιού έχει 13 ζώα με τα τρία πρώτα (ποντικός, βάτραχος, κουνέλι) και το τελευταίο (αρκούδα η “άτυχη”) να είναι ίδια με το Γάντι. Επίσης εδώ, δεν ακολουθείται η αφηγηματική κλιμάκωση του γαντιού ενώ το τυχαίο γεγονός του γαντιού εδώ αντικαθίσταται από ένα σπίτι που υπάρχει, που δεν ξέρουμε ποιος και γιατί το έφτιαξε, αν και σε ποιον ανήκει. Το Γάντι είναι περισσότερο η φιλοξενία την ώρα που το κρύο έξω θερίζει, η ανεκτικότητα, το “χωράς κι εσύ αφού έχεις ανάγκη”. Στο βιβλίο του Κορ, δεν υπάρχει η επιτακτική ανάγκη του χειμώνα που θερίζει αλλά η ανάγκη για νομή της ομορφιάς του κόσμου, ένα τέλειο μέρος όπου θέλω κι εγώ (κι εγώ- κι εγώ) να μείνω.
Οι συμβολισμοί της ιστορίας του Κορ είναι εξίσου πανίσχυροι για να μην πω ακόμα πιο δυνατοί από το Γάντι. Κι αυτό γιατί ο “ξένος” που κάθε φορά ζητά να μπει στο σπίτι για να ζήσει μαζί με τους προηγούμενους (τις παλιοσειρές του σπιτιού) φτάνει στο σημείο κάποτε να καταστρέψει το σπίτι, την ομορφιά όλων. Στο τέλος, τα 13 ζώα στέκονται σε ένα ταμπλό βιβάν αναζητώντας τη λύση: πώς θα επανέλθει αυτό το τέλειο ξύλινο σπιτάκι;
Θεωρώ το “Ένα σπίτι για όλους” ιδιαιτέρως επιτυχή διασκευή του σπουδαίου αυτού ουκρανικού μύθου, έναν από του πλέον συμβολικούς ύμνους ενάντια στην ξενοφοβία, τον κάθε λογής συντηρητισμό ή λαϊκισμό, μια καλοφτιαγμένη αλληγορία για την αποδοχή του άλλου, την πραγματική ενσυναίσθηση, τη μοιρασιά ετούτου του κόσμου και των ομορφιών του απ’ όλους μας και την ουσιαστική εμπλοκή στην επανόρθωση των λαθών μας.
Η ιστορία, όπως μπορείτε να δείτε και στο Γάντι, προσφέρει πραγματικά άπειρες δυνατότητες για δραστηριότητες διασκέδασης και μάθησης, παιχνιδιού και προβληματισμού, επεκτάσεις.
-Μάσκες των ζώων και δραματοποίηση της ιστορίας (δείτε εδώ τια αντίστοιχες του γαντιού).
-Τα μαθηματικά στο Ένα σπίτι για όλους δίνουν και παίρνουν. Ποιο ζώο μπήκε πρώτο, ποιο δεύτερο, σε ποια σειρά μπήκε μέσα η αλεπού ή ο τρυποκάρυδος. Πόσα ζουν στο δάσος, πόσα κοντά στο σπίτι (οικόσιτα), πόσα στον αέρα, πόσα στο νερό κτλ. Memo παιχνίδια με κάρτες (βρες τον κάστορα: αναποδογυρίζουμε τις κάρτες και τα παιδιά, που για λίγα δευτερόλεπτα τις παρατήρησαν πρέπει να θυμηθούν που είναι το ζώο που ζητάμε καθώς και ποιο λείπει εξαφανίζοντας μία κάρτα).
Σημαντικές είναι οι δυνατότητες αντιστοίχισης που δίνει η εικονογράφηση του Κορ, καθώς το σπιτάκι με τα εννιά παράθυρα είναι ιδανικό για να αντιστοιχούμε ένα προς ένα τα ζώα (αργότερα στο βιβλίο στέκονται μπροστά στα παράθυρα).
-Γλώσσα: ονόματα των 12 ειδών ζώων, διαδρομές, ανάκληση ιστορίας, αντιστροφή ιστορίας (βάζουμε τα ζώα ανάποδα μέσα και το σπίτι γκρεμίζεται όταν πλέον δεν αντέχει τον ποντικό), πλήθος ιδεών παρέχει το βιβλίο. Παροιμίες: Σπίτι μου σπιτάκι μου και φτωχοκαλυβάκι μου (ή σπιτοκαλυβάκι μου). Αν δεν παινέψεις το σπίτι σου θα πέσει να σε πλακώσει. Αν θες να φτιάξεις σπίτι, άρχισε απ’ τα θεμέλια. Από στραβή καμινάδα, βγαίνει στραβός καπνός. Αυτός είναι η κολόνα του σπιτιού. Καλύτερα καλύβα όπου γελούν, παρά παλάτι όπου κλαίνε. Όλα τα σπίτια σπίτια μου κι όλες οι αυλές δικές μου. Πραγματικές φράσεις: “Σπίτι είναι όπου είναι η καρδιά” (Πλίνιος ο Πρεσβύτερος).
-Συναισθήματα: δε χρειάζεται να πούμε κάτι φοβερό εδώ. Το βιβλίο βρίθθει πραγματικά όπως γράψαμε και παραπάνω στην παρουσίαση του. Ανεκτικότητα, ενσυναίσθηση, επανόρθωση, ίσα δικαίωματα στον κόσμο, φιλικότητα, αποδοχή. Μια ιδέα που σκέφτομαι είναι να φτιάξουμε το ξύλινο σπιτάκι του βιβλίου (από χαρτόνι ίσως για πιο εύκολα) τρισδιάστατο και να λειτουργεί σαν ένας κουμπαράς συναισθημάτων. Αν κάποιος μπορούσε να φτιάξει το σπιτάκι αυτό ξύλινο (και τα ζώα κούκλες) και να γίνει ένα πραγματικό παιχνίδι στα χέρια των παιδιών, τότε πραγματικά μιλάμε για απογείωση. Τα σκέφτομαι πολύ σοβαρά να το προσπαθήσω αυτό και ασφαλώς αν το καταφέρω θα το βάλω εδώ να το δείτε πόσο πέτυχε ή απέτυχε.
Εικαστικά: το βιβλίο έχει καταπληκτικό εσώφυλλο που πρέπει να ανακαλύψετε γιατί θα σας ωθήσει να κάνετε ένα εύκολο εικαστικό πείραμα με τα παιδιά. Επίσης διαθέτει αρκετές σελίδες όπου ο Κορ εικονογράφησε με τη λογική πίνακα ζωγραφικής. Κι είναι τόσο “παιδικά” καλλιτεχνικός ο τρόπος που προσέγγισε πολλές από τις εικόνες του που πραγματικά θα βρείτε άπειρα πράγματα να ζωγραφίσετε. Οι εικόνες με τα ολόρθα δέντρα στο δάσος είναι σχεδόν πρόκληση. Ευθείες γραμμές σε ένα φόντο και κατόπιν… δέντρα. Τα παιδιά μπορούν να μεγαλουργήσουν.
Πολύ ωραία έκδοση στο σύνολό της, ανάγλυφο εξώφυλλο και μια ιστορία από τις κορυφαίες διαχρονικά που από τα χέρια του Κρίστοφερ Κορ έρχεται κοντά μας ολοκαίνουρια.
Από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.
 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ |
|
|---|---|
| Τίτλος: | Ένα σπίτι για όλους |
| Τίτλος πρωτοτύπου: | Deep in the Woods (Frances Lincoln Children’s Books, 2015) |
| Συγγραφέας: | Κρίστοφερ Κορ |
| Συγγραφέας: | Κρίστοφερ Κορ |
| Εκδόσεις: | Παπαδόπουλος, Οκτώβριος 2016 |
| Μετάφραση: | Αντώνης Παπαθεοδούλου |
| Διόρθωση: | Αντωνία Κιλεσσοπούλου |
| Σελίδες: | 32 |
| Μέγεθος: | 22 Χ 30 |
| ISBN: | 978-960-569-599-6 |
